Sprawiedliwość w polityce
1.Pojęcie sprawiedliwości
"'
Zakres sprawiedliwości
"'
typologia podejść do sprawiedliwości
2.Utylitaryzm a pluralizm wobec sprawiedliwości
3.Liberalna teoria sprawiedliwości J.Rawlsa
"'
metodologia teorii
"'
dwie zasady sprawiedliwości
"'
dwie reguły priorytetu
4.Krytyka teorii J.Rawlsa
1. Pojęcie sprawiedliwości
Sprawiedliwość pojmowana jest jako właściwa
dystrybucja dóbr bez względu na ich ocenę
moralną i dotyczy trzech spraw:
1.Zasad i kryteriów podziału dóbr.
2.Zasad partycypacji jednostek lub grup
społecznych w procesie rządzenia i
podejmowania ważnych decyzji.
3.Charakteru struktury społeczno-ekonomicznej
społeczeństwa.
Typy sprawiedliwości
Od Arystotelesa przyjmuje się podział na
sprawiedliwość:
1.Dystrybutywną  podział dóbr o charakterze
publicznym [formalna, konkretna]
2.Komutatywną  to sprawiedliwość prywatnych
transakcji
Inny podział sprawiedliwości
Formalna  polega na prawidłowym i
bezstronnym przestrzeganiu ustalonych procedur
(reguł gry) niezależnie od oceny przyjętych zasad
oraz rezultatów ich stosowania (praworządność).
Materialna  uwzględnia czynniki
pozaproceduralne  jakość zasad (aspekt moralny,
społeczny
2. Utylitaryzm a pluralizm
wobec sprawiedliwości
Utylitaryzm  brak zainteresowania wiedzą o
sprawiedliwości
Sprawiedliwość wynika z konkretnych warunków
społecznych (faktów)
Nie ma sprawiedliwości  ogólnej"
Pluralizm  odrzucił podejście utylitarystyczne
[Brian Barry   Political Argument (1965)] i
zapoczątkował badanie zależności między
wartościami i ich implikacjami instytucjonalnymi
3. Liberalna teoria sprawiedliwości
Johna Rawlsa
Sprawiedliwość polityczna to
bezstronność  to równowaga
konkurencyjnych roszczeń i
interesów, która jest cechą
praworządnych instytucji
politycznych. (Rawls, s.13-17)
 Teoria sprawiedliwości , 1971[w Polsce 1994]
 Prawo ludów", 1999 [w Polsce 2001]
Podstawy metodologiczne
Metoda refleksyjnej równowagi
1.Uzupełnienie czystej analizy filozoficznej materiałem
empirycznym.
2.Nie uznaje rozróżnienia między tym co empiryczne a
aprioryczne, z czego wynika:
"'
Pragmatyzm zakładający, że wszystkie twierdzenia podlegają
werdyktowi doświadczenia, są zakorzenione w sieci naszych
przekonań, mają więc względnie aprioryczny charakter.
"'
Zaangażowany charakter dyskusji o wartościach  nie
interesują go faktyczne przekonania lecz chce ustalić jakie
przekonania ludzie powinni posiadać.
Dwie zasady sprawiedliwości
J.Rawlsa
1. Każda osoba powinna mieć równe prawo do jak
najszerszego całościowego systemu równych
podstawowych wolności, dającego się pogodzić z
podobnym systemem wolności dla wszystkich (s.344).
2. Urządzenie społecznych i ekonomicznych nierówności
powinno być takie, by:
a) było z największą korzyścią dla najmniej
uprzywilejowanych, i
b) nierówności te były związane z pozycjami i urzędami
otwartymi dla wszystkich w warunkach autentycznej
równości możliwości
Reguły priorytetu
Pluralizm wartości w społeczeństwie wymusza
stosowanie zasad sprawiedliwości według
odpowiednich reguł priorytetu:
1.W normalnej sytuacji (gdy nie panuje głód)
nigdy nie wolno poświęcać pierwszej zasady
w imię drugiej.
2.Nie wolno ograniczać bezstronnej równości
szans, mając na uwadze maksymalizację
korzyści najmniej uprzywilejowanych.
4. Krytyka teorii J.Rawlsa
Libertarianie krytykują Rawlsa za
a) niehistoryczny charakter jego koncepcji  np. sposobu
podziału dóbr nie wyznacza ich pochodzenie (kto je
wytworzył), lecz globalny wzorzec, w którym dominuje
zasada dbałości o najuboższych. Wytworzone dobra są
traktowane jak  manna z nieba .
b) nierealistyczny projekt  wprowadzenie go w życie
wymagałoby ciągłego kontrolowania wymiany pomiędzy
ludz
mi, stałego ingerowania i modyfikacji.
Robert Nozick ( Anarchia, państwo i utopia [1974]
Libertariańska alternatywa
 Sprawiedliwość posiadania  polega na tym, kto
posiadał na początku dane dobra i w jaki sposób
przekazywano je innym.
 Rola państwa  państwo to niechciany przymus, ale
tylko wtedy, gdy jest narzucony. Jednak wskutek
spontanicznego łączenia się w grupy ludzie kierując się
własnym interesem chronią się przed anarchią budując
struktury chroniące przed gwałtem, kradzieżą i
oszustwem. To wszystko na co może zgodzić się zwolennik
libertarianizmu.
Krytyka feministyczna
 faworyzowanie mężczyzn  męska fizjologia
definiuje większość sportów, zakresy ubezpieczeń
społecznych, wzory zawodowe, wzory udanej kariery
itp.
 Sfera prywatna ma polityczny charakter - Rawls tego
nie zauważa podnosząc znaczenie sfery publicznej  nie
może zatem spełnić swego zadania zasad właściwie
oddających sprawiedliwość, gdyż pomija np.
wykorzystywanie kobiet w życiu prywatnym.
Komunitarianie krytykują Rawlsa za:
 neutralność etyczną (państwo powinno popierać tę koncepcję
dobrego życia, która wiąże się z praktykami i tradycjami danej
społeczności (wspólne dobro!),
 ideał autonomicznej jednostki  jest pusty(!), w
rzeczywistości człowiek zawsze odkrywa sam siebie dokonując
moralnych wyborów w konkretnym kulturowym
zaangażowaniu,
 uznając pewną zasadność projektu samo określającej się
jednostki krytykują państwo w jego roli wskazywanej przez
Rawlsa (nierealny!). W neutralnym państwie nie da się osiągnąć
ideału samo określającej się jednostki  cel ten wymaga raczej
państwa wspierającego jedną (lub kilka) koncepcji dobrego
życia związanych z daną społecznością.