Warsztat pracy skutecznego nauczyciela —

Wsparcie ucznióW ze specyficznymi trudnościami

W uczeniu się z klas i–iii

Moduł 4

Wprowadzenie

do terapii pedagogicznej

autor:

renata czabaj

Moduł 4.

Wprowadzenie do terapii pedagogicznej

2

1. Pojęcie, cel i zadania terapii pedagogicznej

pomoc psychologiczno-pedagogiczna stała się w ostatnim czasie zagadnieniem, które ministerstwo
edukacji narodowej uczyniło nośnym hasłem dla swych działań. ich adresatem są wszystkie pla-
cówki w polskiej edukacji, zaczynając od przedszkola, a kończąc na szkołach ponadgimnazjalnych.
rozumiana jest jako zaspokajanie specjalnych potrzeb edukacyjnych dzieci i młodzieży przez dosto-
sowanie wymagań edukacyjnych, wspomaganie rozwoju i procesu uczenia się oraz wyrównanie szans
edukacyjnych.

termin terapia został zaczerpnięty z medycyny. oznacza działania mające na celu przywrócenie
zdrowia (z języka greckiego therapeia – leczenie). określenie to wykorzystała pedagogika specjalna
w dziale zajmującym się parcjalnymi zaburzeniami rozwoju (czajkowska, Herda 1996). Specjalistycz-
ną pomoc udzielaną uczniom ze specyficznymi trudnościami w nauce czytania i pisania określa się
mianem „terapia pedagogiczna”.

Terapia pedagogiczna jest działaniem mającym na celu usunięcie przyczyn i objawów trudności
w uczeniu się, a w konsekwencji oddziaływań terapeutycznych – eliminowanie niepowodzeń szkolnych.
Jej efektem powinna być zmiana postawy ucznia wobec trudności w uczeniu się, wzrost motywacji do
nauki, opanowanie umiejętności poprawnego pisania i czytania, a także wyeliminowanie błędów.

działania zmierzające do poprawy funkcjonowania ucznia w nauce czytania i pisania określało się
różnymi terminami. Wcześniej używano określenia reedukacja. uważano, że jest to termin o szero-
kim zakresie znaczeniowym. W zależności od przyczyn trudności w czytaniu i pisaniu postępowanie
reedukacyjne mogło obejmować korekcję, wyrównanie oraz terapię (zakrzewska 1996). uczeń z dys-
leksją mający za sobą jakiś okres nauki, który nie dał efektów, a przeciwnie – wytworzył i utrwalił
niewłaściwe nawyki czytania, wymaga przeuczenia, czyli reedukacji. reedukować to inaczej przywra-
cać utracone umiejętności. W przypadku uczniów z dysleksją trudno mówić o przywracaniu umiejęt-
ności czytania czy pisania, gdyż wcześniej ich nie posiadali. stosowanie tego terminu w odniesieniu
do uczniów ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się jest więc niewłaściwe. nie chodzi bowiem
o przywrócenie uczniowi umiejętności czy sprawności utraconych. chodzi o korektę i kompensację.
dwuczłonowe określenie zajęcia korekcyjno-kompensacyjne zawiera korektę, czyli przywracanie
dziecka do normy przez usuwanie nieprawidłowości niesprawnego funkcjonowania oraz kompensa-
cję, czyli tworzenie nowych zdolności przystosowawczych dziecka.

terapia pedagogiczna nie została jednoznacznie zdefiniowana, jednak u podstaw różnych definicji
leży udzielanie pomocy psychopedagogicznej uczniom. Jedną z wielu propozycji podają W. Brejnak
i k.J. zabłocki (1999), opierając się na poglądach autorytetów, takich jak m. Bogdanowicz, i. czajow-
ska, k. Herda, J. Jastrząb, B. kaja i m. szurmiak: Jest to system zintegrowanych działań stymulująco-
usprawniających i korekcyjno-kompensacyjnych realizowanych przez nauczyciela terapeutę przy
współpracy z nauczycielami i rodzicami dziecka.

Moduł 4.

Wprowadzenie do terapii pedagogicznej

3

istotą oddziaływania terapeutycznego jest organizowanie aktywności ucznia w taki sposób, aby przez
zaspokojenie jego specjalnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych wywołać zmianę motywacji do
nauki, a następnie usprawnić i korygować zaburzone procesy poznawcze oraz niewykształcone lub
zniekształcone umiejętności szkolne typu czytanie i pisanie. działania terapeutyczne mają doprowa-
dzić do wytworzenia w uczniu świadomości jego mocnych stron, eliminowanie słabych, hamujących
czy utrudniających procesy uczenia się. zadaniem terapii jest kompensowanie braków w zakresie
poszczególnych funkcji w oparciu o mocne strony ucznia i umożliwienie mu wszechstronnego rozwoju
(Brejnak, zabłocki 1999).

zajęcia terapii pedagogicznej powinny mieć wpływ na stymulację ogólnego rozwoju dziecka, uspraw-
niać jego funkcje percepcyjno-motoryczne oraz koncentrację uwagi. zadaniem terapii pedagogicznej
jest nauczenie poprawnego czytania i pisania, a równocześnie zapobieganie powstawaniu zaburzeń
emocjonalnych, ewentualne ich niwelowanie oraz wypracowanie właściwej motywacji do nauki.

terapia pedagogiczna określa zasady postępowania, którymi powinien kierować się terapeuta. Jego
twórcza postawa i perfekcyjna znajomość warsztatu pracy, decydują o efektywności terapii. serdecz-
na, przyjazna atmosfera, jaka powinna panować na zajęciach, wyzwala w uczniach zaufanie, poczucie
bezpieczeństwa i przyczynia się do aktywnej pracy. dobrym początkiem w tworzeniu optymalnych
warunków pracy z uczniem jest respektowanie wypracowanych na gruncie dydaktyki zasad będących
wyznacznikiem prawidłowo prowadzonych zajęć korekcyjno-kompensacyjnych. marta Bogdanowicz
(1991) podkreśla konieczność stosowania w terapii pedagogicznej tych samych zasad pedagogicz-
nych, jakie stosuje się w normalnym procesie dydaktyczno-wychowawczym.

Za szczególnie istotne w pracy z dzieckiem dyslektycznym autorka uznaje:

•

indywidualne dostosowanie metod i środków do rodzaju zaburzeń, poziomu zaburzonych funk-

cji oraz do ogólnego rozwoju umysłowego. oznacza to między innymi, że poziom trudności za-
dania i tempo pracy muszą być dostosowane do potrzeb i możliwości dziecka, że program terapii
powinien być opracowany dla każdego dziecka z uwzględnieniem wskazań płynących z badań
diagnostycznych itd.

•

Łączenie usprawnienia zaburzonej funkcji ze stymulacją funkcji niezaburzonej w celu wytworze-

nia struktur kompensacyjnych.

•

systematyczne stopniowanie trudności ćwiczeń.

•

dobieranie ćwiczeń w taki sposób, by każde następne zadanie było ciekawsze, wewnętrznie

bardziej satysfakcjonujące od poprzednich. z tym postulatem wiąże się uatrakcyjnienie zajęć,
które niejednokrotnie powinny mieć charakter zbliżony do zabawy, szczególnie w pracy z dzieć-
mi w wieku przedszkolnym. przede wszystkim jednak obowiązuje zasada nagradzania nie tylko
wszystkich pozytywnych form zachowania i sukcesów, ale każdego wysiłku, nawet gdy począt-
kowo nie przynosi oczekiwanych efektów.

•

zapobieganie popełnianiu błędów przez dzieci przez umiejętne wcześniejsze przygotowywanie

i właściwą pomoc. postulat ten można by poszerzyć o wskazanie, aby wdrażać dzieci do samo-
kontroli i samodzielności.

Moduł 4.

Wprowadzenie do terapii pedagogicznej

4

•

doprowadzenie pracy do końca (nie za wszelką cenę, a przez zastosowanie ćwiczeń uzupełnia-

jących, zwiększających motywację).

•

zapewnienie dziecku poczucia bezpieczeństwa. relacja tej zasady jest uwarunkowana postawą

terapeuty wobec dziecka i własnych czynności zawodowych. Wytworzenie warunków sprzyja-
jących uczeniu się wymaga atmosfery akceptacji, pogody, pobudzenia zainteresowania, pod-
kreślenia wszystkich przejawów postępu i sukcesu, eliminowania frustracji. postawa terapeuty
musi być nacechowana optymizmem pedagogicznym.

•

rozsądne dawkowanie bodźców.

do wymienionych można by jeszcze dodać: pracę metodą „małych kroków”, przestrzeganie jedno-
litego systemu postępowania wobec dziecka w domu, przedszkolu i szkole, a więc współdziałanie
terapeuty, rodziców i nauczycieli.

Wśród najważniejszych zasad, jakimi powinien kierować się terapeuta w swojej pracy, znajdują się:
zasada indywidualizacji, powolnego stopniowania trudności, częstotliwości i systematyczności,
przystępności ćwiczeń oraz zasada utrzymania zainteresowania.

1. Wyjaśnij, na czym polega korekta, a na czym kompensacja.
2. określ cel terapii pedagogicznej i jej zadania.
3. spośród zasad prawidłowo prowadzonych zajęć korekcyjno-kompensacyj-

nych wybierz te, które dotyczą prawidłowo prowadzonej lekcji.

2. Program pracy terapeutycznej

W myśl nowego rozporządzenia o pomocy psychologiczno-pedagogicznej zadaniem nauczyciela edu-
kacji wczesnoszkolnej jest wyłonienie uczniów mających trudności z nauką. W procesie dydaktycz-
nym nauczyciel może zaobserwować u uczniów szereg objawów wskazujących na nieharmonijny roz-
wój funkcji percepcyjno-motorycznych, warunkujących prawidłowy przebieg nauki czytania i pisania.
Jeśli dziecko nie wykazuje gotowości szkolnej, a jego rozwój jest nieharmonijny, mówimy o ryzyku
dysleksji. do wstępnej oceny rozwoju dziecka służy szereg narzędzi, przygotowanych z myślą o na-
uczycielach, na przykład:

•

skala ryzyka dysleksji m. Bogdanowicz,

•

arkusz diagnozy edukacyjnej dzieci 6-, 7-letnich rozpoczynających naukę e. tryzno,

•

kwestionariusz rozpoznawania ryzyka specyficznych trudności w czytaniu i pisaniu u dzieci roz-

poczynających naukę szkolną m. Bogdanowicz

•

skala gotowości szkolnej cmppp

na podstawie tych narzędzi nauczyciel wyłoni grupę uczniów, którym należy udzielić pomocy i wraz
z zespołem zaplanuje zajęcia wspierające zgodne z potrzebami każdego ucznia. W przypadku uczniów
przejawiających nasilone trudności należy skorzystać ze specjalistycznej diagnozy w poradni psycho-

SPRAWDŹ SIĘ

Moduł 4.

Wprowadzenie do terapii pedagogicznej

5

logiczno-pedagogicznej. Badanie w kierunku ryzyka dysleksji pozwoli na zaplanowanie skutecznej
pomocy dziecku poprzez szczegółowe zalecenia do pracy w szkole i w domu lub bezpośrednią pracę
z dzieckiem w poradni pod kierunkiem odpowiedniego specjalisty.

pomoc udzielana dziecku ryzyka dysleksji w szkole może przybierać formę zajęć korekcyjno-kompen-
sacyjnych (prowadzonych przez specjalistę terapii pedagogicznej) lub zajęć dydaktyczno-wyrównaw-
czych (prowadzonych przez nauczyciela edukacji wczesnoszkolnej). pomoc ta musi przejawiać się
również w indywidualizacji pracy na zajęciach obowiązkowych (dostosowaniu do potrzeb ucznia form
i metod stosowanych przez nauczyciela na lekcji) i pracy ucznia w domu pod kierunkiem rodziców.

1. przypomnij sobie zadania nauczyciela wynikające z nowego rozporządzenia

o pomocy psychologiczno-pedagogicznej.

2. Jaka jest różnica między opinią stwierdzającą ryzyko dysleksji wydaną

w pierwszym etapie edukacyjnym a opinią stwierdzającą dysleksję wydaną
w drugim etapie edukacyjnym?

pamiętając o tym, że cele realizowane w procesach edukacyjnym i terapeutycznym są zbieżne (róż-
nice dotyczą zadań szczegółowych), nauczyciel edukacji wczesnoszkolnej i terapeuta pedagogiczny
mogą nawzajem czerpać ze swoich doświadczeń. nauczyciele edukacji wczesnoszkolnej chętnie uzu-
pełniają swoje umiejętności o kwalifikacje terapeutyczne i stanowią najliczniejszą grupę słuchaczy
studiów podyplomowych na tym kierunku. niesie to nadzieję na skuteczną pomoc uczniom ryzyka
dysleksji w kontekście nowych zadań szkoły wynikających z rozporządzenia o pomocy psychologicz-
no-pedagogicznej. z myślą o tym przedstawiamy praktyczne rozwiązania, które pomogą w organiza-
cji procesu terapeutycznego lub procesu wspierania rozwoju ucznia z trudnościami w nauce czytania
i pisania.

zasady ważne w planowaniu pracy terapeutycznej:

– integracja grupy,
– adekwatność zadań do możliwości percepcyjnych uczniów,
– przystępność podawanych treści,
– systematyczność pracy,
– indywidualizacja,
– zasada „drobnych kroków”,
– zasada świadomego i dobrowolnego udziału ucznia w zajęciach.

PRZEMYŚL

Moduł 4.

Wprowadzenie do terapii pedagogicznej

6

prawidłowo zbudowany program terapii powinien składać się z trzech części
(Jastrząb 2002):

1. praca psychoterapeutyczna. sprowadza się do wypracowania w uczniu postawy świadomego

uczestniczenia w zajęciach terapii.

2. praca psychokorekcyjna. Jest to szereg ćwiczeń, które mają doprowadzić do wykształcenia zabu-

rzonych lub niewykształconych funkcji.

3. praca psychodydaktyczna. są to zabiegi dydaktyczne zmierzające do likwidacji braków w wiado-

mościach.

Praca psychoterapeutyczna koncentruje się na następujących zadaniach:
– integracja grupy,
– wzbudzenie motywacji do podejmowania czynności terapeutycznych,
– modyfikacja postaw uczniów wobec napotykanych trudności,
–dążenie uczniów do osiągania sukcesu.
Praca psychokorekcyjna ma na celu usprawnienie funkcji percepcyjno-motorycznych
i obejmuje ćwiczenia:
– percepcji wzrokowej i orientacji przestrzennej,
– percepcji słuchowej,
– grafomotoryki,
– koordynacji wzrokowo-słuchowej,
– koordynacji wzrokowo-słuchowo-ruchowej.
Praca psychodydaktyczna zmierza do:
– utrwalenia zasad pisowni oraz umiejętności ich stosowania,
– wdrożenia do samokontroli,
– usprawnienia tempa i techniki czytania,
– doskonalenia umiejętności czytania ze zrozumieniem,
– kształtowania umiejętności rozwiązywania problemów i przyswajania wiedzy.

Wykorzystując przedstawione wiadomości, terapeuta przystępuje do opracowania programu. może
wykonać go w formie opisowej lub tabelarycznej.

Wzór programu terapii w formie tabelarycznej

Część (psychoterapeutyczna/psychokorekcyjna/psychodydaktyczna)

Zadanie

Sposób realizacji

Pomoce

Uwagi o realizacji

Wpisujemy rodzaj
zadania terapeu-
tycznego.

omawiamy rodzaje
ćwiczeń.

podajemy rodzaj
pomocy potrzebnych
do realizacji zadań.

przewidujemy czas
wykonania zada-
nia. przewidujemy
zachowania
i reakcje uczniów.

Moduł 4.

Wprowadzenie do terapii pedagogicznej

7

przykłady programu w formie opisowej

Ramowy program terapii dla dzieci sześcioletnich

Założenia organizacyjne

•

program jest przeznaczony dla dzieci z grupy ryzyka dysleksji

•

zajęcia odbywają się dwa razy w tygodniu

•

Jednostka terapeutyczna trwa 30 minut

•

forma pracy – grupowa

•

liczba uczestników zajęć – pięcioro

Symptomy ryzyka dysleksji charakterystyczne dla wieku 6 lat w poszczególnych obszarach
(należy wypisać charakterystyczne objawy dla dzieci objętych ćwiczeniami, na przykład):
– orientacja w schemacie ciała i przestrzeni,
– lateralizacja,
– motoryka duża,
– motoryka mała,
– koordynacja wzrokowo-ruchowa,
– funkcje słuchowo-językowe,
– funkcje wzrokowe,
– orientacja w czasie,
– próby rysowania i pisania.

Cele terapeutyczne programu

•

stymulowanie i usprawnianie funkcji percepcyjno-motorycznych ze szczególnym

uwzględnieniem ćwiczeń grafomotorycznych.

•

utrwalanie poprawnej wymowy.

•

pomoc psychologiczno-pedagogiczna zmierzająca do wyrównania braków rozwojowych.

•

Wyzwolenie potencjalnych możliwości i zainteresowań dziecka.

•

Wzmacnianie mocnych stron dziecka.

•

Wytworzenie przyjaznych relacji terapeuta – dziecko.

•

Wdrażanie do aktywności w realizacji zadań terapeutycznych w szkole i w domu.

•

systematyczna współpraca z rodzicami i nauczycielami prowadząca do ujednolicenia

oddziaływań dydaktyczno-wychowawczych.

Metody pracy z uczniami:
pokaz, obserwacja, praktyczne działanie, elementy metody dobrego startu, elementy kinezjologii
edukacyjnej, metody aktywizujące, elementy dramy, techniki relaksacyjne, elementy wizualizacji.

Moduł 4.

Wprowadzenie do terapii pedagogicznej

8

Zadania terapeutyczne

•

integracja zespołu.

•

Wdrażanie do przestrzegania norm i zasad obowiązujących w pracy zespołowej (między innymi

doskonalenie umiejętności prawidłowej komunikacji interpersonalnej).

•

niwelowanie napięć emocjonalnych.

•

stwarzanie okazji do odnoszenia sukcesu i poznawania swoich mocnych stron.

•

usprawnianie funkcji percepcyjno-motorycznych oraz doskonalenie umiejętności szkolnych.

Ramowy program pracy terapeutycznej dla klas I–III

Założenia programowe
– dla kogo program jest przeznaczony (klasa, szkoła),
– okres trwania terapii (rok, dwa lata),
– częstotliwość spotkań (raz w tygodniu),
– czas trwania jednostki terapeutycznej (60 min),
– rodzaj pracy (indywidualna, grupowa),
– liczba uczestników w grupie (do 5 osób).

Główne cele pracy terapeutycznej

•

ogólna stymulacja rozwoju uczniów ze szczególnym uwzględnieniem poprawnej komunikacji

językowej.

•

usprawnianie funkcji percepcyjno-motorycznych:

– analizatora wzrokowego,

– analizatora słuchowego,

– motoryki dużej i małej,

– koordynacji wzrokowo-ruchowej.

•

niwelowanie napięć emocjonalnych:

– zaburzeń koncentracji uwagi,

– nadpobudliwości,

– niskiej samooceny.

•

motywowanie do podejmowania zadań o różnym stopniu trudności.

•

Wypracowanie nawyku umiejętności pracy w grupie.

•

Wdrażanie do samodzielnej pracy.

•

tworzenie świadomości mocnych stron i nauka ich wykorzystania w życiu codziennym.

•

Budowanie wzmocnień pozytywnych – wytworzenie motywacji.

•

Wypracowanie nawyków poprawnego pisania i czytania ze zrozumieniem.

•

Wdrażanie do autokorekty.

Współpraca z rodzicami i nauczycielami
– zapoznanie się z opinią o uczniach,
– zebranie informacji od rodziców,

Moduł 4.

Wprowadzenie do terapii pedagogicznej

9

– pozyskanie informacji od logopedy, pedagoga lub psychologa szkolnego,
– cykliczne spotkania z rodzicami i nauczycielami w celu informowania o poczynionych postępach

oraz o ewentualnych trudnościach, jakie pojawiły się w trakcie zajęć,

– monitorowanie osiągnięć ucznia.

z opinii uczestników grupy terapeutycznej nauczyciel wybiera ich mocne i słabe strony. na kanwie
tych informacji opracowuje program zajęć, pamiętając o zasadzie usprawniania zaburzonych funkcji
percepcyjno-motorycznych poprzez ćwiczenia bazujące na funkcjach prawidłowo wykształconych.

Mocne strony uczestnika terapii grupowej (na przykład):
– ponadprzeciętna inteligencja,
– dobra znajomość norm moralnych,
– bardzo dobrze wykształcone myślenie logiczne,
– wysoka motywacja do pracy,
– prawidłowy kontakt werbalny,
– dobra koncentracja uwagi,
– wypowiedzi poprawne artykulacyjnie,
– poprawne nawiązywanie kontaktów emocjonalnych.

Słabe strony uczestnika terapii grupowej (na przykład):
– nieharmonijny rozwój funkcji percepcyjno-motorycznych,
– wada artykulacji,
– słaba pamięć wzrokowa,
– skrzyżowana lateralizacja (na przykład dominacja lewego oka),
– niska sprawność grafomotoryczna,
– słabo wykształcające się funkcje słuchowo-językowe,
– nieutrwalona znajomość liter,
– wolne tempo pracy,
– nierównomierna koncentracja uwagi.

Zadania terapeutyczne

•

integracja zespołu.

•

motywowanie do pokonywania trudności.

•

tworzenie więzi między terapeutą i grupą.

•

podnoszenie motywacji do pracy.

•

kształcenie odporności emocjonalnej.

•

eliminowanie stresu i rozładowywanie napięć.

•

Wzmacnianie aktywności.

•

Ćwiczenie pozytywnych cech charakteru.

•

stwarzanie okazji do odnoszenia sukcesu.

•

Budzenie wiary we własne możliwości.

Moduł 4.

Wprowadzenie do terapii pedagogicznej

10

•

nauka współdziałania i wzajemnego wspierania się podczas realizacji zadań.

•

kształcenie wrażliwości słuchowej.

•

stymulacja słuchu fonemowego.

•

Ćwiczenie słuchowej pamięci fonologicznej.

•

usprawnianie analizatora wzrokowego.

•

Ćwiczenie pamięci i spostrzegawczości wzrokowej.

•

usprawnianie koordynacji wzrokowo-ruchowej.

•

Ćwiczenie motoryki małej.

•

utrwalenie znajomości liter.

•

Ćwiczenia w czytaniu.

•

Bogacenie słownika biernego i czynnego.

•

rozwijanie mowy opowieściowej.

•

Ćwiczenie koncentracji uwagi.

•

utrwalanie orientacji w schemacie ciała i przestrzeni.

•

stymulowanie sfery intelektualnej i zdolności komunikowania się.

•

modelowanie postaw rodziców poprzez umożliwienie im udziału w zajęciach, w czasie których

będą mogli obserwować pracę dziecka.

•

Współpraca z nauczycielami w celu ujednolicenia oddziaływań dydaktyczno-wychowawczych.

Wybierz spośród zadań charakterystycznych dla terapii pedagogicznej te,
które również realizujesz z uczniami podczas własnych lekcji.

3. Przegląd metod stosowanych w terapii pedagogicznej

o skuteczności edukacji decydują przede wszystkim stosowane przez nauczyciela metody pracy
z uczniem. W terapii mogą być wykorzystywane w różny sposób i w różnym zakresie. aby praca
terapeuty pedagogicznego dała pożądane efekty, metody muszą być dobierane z dużą wnikliwo-
ścią. nauczyciel powinien zdecydować, która z nich najlepiej pomoże zrealizować konkretne zadania
terapeutyczne. o doborze metod terapeutycznych decydują rodzaj usprawnianych funkcji oraz wiek
uczniów, a także style uczenia się (dyrda 2004). Największe efekty w pracy z uczniem przynosi od-
działywanie polisensoryczne, czyli jednoczesne angażowanie wielu zmysłów. Jest ono skuteczne
zarówno w procesie dydaktycznym, jak i w procesie terapeutycznym.

zestawienie metod procesów edukacyjnegoi terapeutycznego

(na podstawie: okoń 1998, zaczyński 1967):

•

Metody asymilacji wiedzy są oparte na aktywności poznawczej. do tej grupy zaliczamy pogadan-

kę, dyskusję, wykład, pracę z książką.

•

Metody waloryzacyjne, zwane też eksponującymi, wywołują aktywność emocjonalno-artystycz-

ną ucznia. polegają na stwarzaniu sytuacji, w których uczniowie poznają systemy wartości, są
zaangażowani emocjonalnie i uczą się wyrażania uczuć.

PRZEMYŚL

Moduł 4.

Wprowadzenie do terapii pedagogicznej

11

•

Metody praktyczne cechuje aktywność. zmieniając rzeczywistość i wykorzystując posiadaną

wiedzę, uczeń zmienia samego siebie. kształtuje swój stosunek do pracy, swoje przekonania
i postawy, swoją osobowość. metody praktyczne dzielą się na dwie grupy:

a) ćwiczenia – wielokrotne wykonywanie określonej czynności dla nabycia i uzyskania wprawy

intelektualnej i praktycznej. kształcą umiejętności i nawyki niezbędne przy wykonywaniu
różnych zadań (w terapii skuteczne przy usprawnianiu funkcji percepcyjno-motorycznych).
należy pamiętać, aby nie ograniczać się jedynie do powtarzania czynności. W trakcie wyko-
nywania ćwiczeń ważne jest uświadomienie uczniowi celu, jakiemu mają one służyć;

b) realizacja zadań wytwórczych – cechuje ją przewaga aktywności praktycznej mającej na celu

uświadomienie, czemu ćwiczenie ma służyć, oraz uświadomienie reguł działania i kolejności
ich wykonania. zadania wytwórcze znakomicie nadają się do wykorzystania w ćwiczeniach
usprawniających motorykę rąk.

•

Metody aktywizujące rozwijają zainteresowania, kształtują umiejętność pracy w zespole, po-

budzają myślenie twórcze, wzbogacają słownik ucznia. sprawdzają się szczególnie w pracy
z uczniami dyslektycznymi. atrakcyjna i urozmaicona forma ćwiczeń zachęca ucznia do pra-
cy nad problemem. Wdraża go do samodzielności. W tej grupie znajdują się specjalne meto-
dy terapeutyczne, które wymieniam wraz ze wskazaniem źródła w literaturze. stosowane są
najczęściej metody słowne, poglądowe, praktycznego działania (pisanie, rysowanie, czytanie,
ćwiczenia pamięci). ponadto wielu terapeutów stosuje elementy kinezjologii edukacyjnej, wizu-
alizację, słowa haki, metodę zakładek, muzykoterapię, arteterapię, dramę, elementy myślenia
twórczego, mandale, elementy pedagogiki zabawy.

1. podczas przygotowywania lekcji uwzględnij zastosowanie metody polisen-

sorycznej.

2. przeszukując strony internetowe, sporządź zestaw pomocy multimedialnych

dla ucznia ryzyka dysleksji.

PODSUMOWANIE

przedstawienie szerokiego spektrum metod i zasad postępowania w procesie terapeutycznym miało
na celu uświadomienie nauczycielowi, który nie jest terapeutą, możliwości ich wykorzystania w co-
dziennej pracy dydaktycznej z korzyścią dla wszystkich uczniów. twórcza postawa i perfekcyjna zna-
jomość warsztatu pracy, a przede wszystkim stosowane przez nauczyciela metody, decydują o efek-
tywności nauczania. Wspólnym zadaniem procesów dydaktycznego i terapeutycznego jest nauka
poprawnego czytania, pisania i wypowiadania się oraz wypracowanie właściwej motywacji do nauki,
co zapobiega powstawaniu zaburzeń emocjonalnych. sukces zapewni zintegrowanie działań nauczy-
ciela edukacji wczesnoszkolnej i terapeuty pedagogicznego przy współpracy z rodzicami dziecka.

ZAPLANUJ I ZNAJDŹ