ETYKA I KULTURA W BIZNESIE

ETYKA SYTUACYJNA

Zasady tej etyki rozwinął anglikański teolog Joseph Fletcher. Według niego możliwe są 3
podejścia do kwestii moralnych.

Etyka ta odwołuje się do 4 zasad i 6 tez. Zasady te to:

1)

Pragmatyzm – aby był słuszny, musi być skuteczny. Miarą, która decyduje o

powodzeniu lub porażce myśli i czynu jest miłość (rozumiana jako troska o drugiego
człowieka)

2)

Relatywizm – konkretne sytuacje wymuszają odstępstwa od reguł. Odrzuca się tu takie

słowa jak: nigdy lub zawsze

3)

Pozytywizm – według Fletchera istnieją 2 sposoby pojmowania wiary: teologiczny

naturalizm i teologiczny pozytywizm (rozumiany jako swobodna decyzja człowieka
podporządkowana chrześcijańskiej miłości)

4)

Personalizm – najważniejszy jest człowiek, a obowiązkiem chrześcijanina jest kochać

ludzi, a nie normy (to nie niewierzących należy potępiać, lecz tych, którzy nie
kochają)

6 TEZ:

1)

Dobra sama w sobie jest tylko miłość – według tej tezy nie ma czynu „dobrego w

sobie”, wszystko bowiem zależy od okoliczności, to miłość decyduje o tym, czy
postępek jest dobry czy zły

2)

Miłość chrześcijańska to miłość samoofiarowania – nie domaga się wzajemności

3)

Sprawiedliwość – to czynienie rzeczy, które najbardziej się kocha, przy uwzględnieniu

interesów wszystkich ludzi

4)

Miłość domaga się dobra bliźnich – niezależnie czy się ich lubi czy nie

5)

Tylko cel uzasadnia środki – miłość może zatem uzasadnić wszystko, ale musi być

celem, nie zaś narzędziem do czegoś

6)

Podporządkowane miłości decyzje podejmowane są w zmieniających się

okolicznościach – i dlatego muszą wyrastać z ponawianych za każdym razem
rozstrzygnięć.

Zastrzeżenie do sytuacjonizmu:

1)

trudno przewidzieć konsekwencje czynu

2)

samolubstwo

3)

charakter czynów nie jest plastyczny

4)

może prowadzić do przekroczenia granic, które niebezpiecznie jest przekraczać

Proporcjonalizm

kościół katolicki w latach 50. odrzucił założenia etyki sytuacyjnej,

proponując w zamian PROPORCJONALIZM. Według tej koncepcji istnieją pewne
niewzruszone reguły moralne przeciw, którym nie wolno wykraczać, chyba że istnieje
uzasadniająca to proporcjonalna racja (konkretna sytuacja uzasadniająca odmienny postępek,
np. zabicie w obronie własnej).

ETYKA STOSOWANA – opiera się na cnotach, zasadach, specyficznych dla danej dziedziny.
Przykładem jest etyka biznesu, zarządzania, ekologiczna, lekarska.

TEORIA MORALNOŚCI

Teorię moralności możemy podzielić na dwa przeciwstawne stanowiska:

•

kognitywizm

•

nonkognitywizm

Kognitywizm – według tej teorii istnieją obiektywne prawdy moralne, które mogą być
poznane, tak samo jak poznajemy prawdy o świecie. Zdania stwierdzające przekonania
moralne, mogą być prawdziwe lub fałszywe, tak jak zdania stwierdzające, że coś ma pewien
kolor.

Nonkognitywizm – według tej koncepcji nie jest możliwe obiektywne wyrażenie przekonań
moralnych, są one bowiem zawsze subiektywne i podejmowane pod wpływem emocji,
nastawień lub przekonań.

Hamlet: „w rzeczy samej nic nie jest złem ani dobrem samo przez się, tylko myśl nasza czyni
to i owo takim”.

Teorie nonkognitywistyczne:

•

emotywizm

•

decyzjonizm

Emotywizm – to koncepcja w myśl, której podstawą twierdzenia, że coś dobre lub złe są
uczuciowe reakcje i emotywne odpowiedzi, po które sięgamy w sytuacji, gdy brakuje nam
logicznych argumentów.

Decyzjonizm – ocena ludzkiego zachowania (dobra lub zła) wyrażana jest w decyzjach, które
mogą być akceptowane lub podważane (odrzucane).

Teorie kognitywistyczne:

•

konsekwencjonalizm

•

nonkonsekwenconalizm

Konsekwencjonalizm – teoria ta ocenia moralne dobro i zło w kategoriach konsekwencji
czynów człowieka. Jeśli to co wynika z jakiegoś czynu jest korzystne, to czyn jest dobry i
na odwrót.

Teoria nonkonsekwencjonalizmu – opiera się na przekonaniu, iż to słuszność lub
niesłuszność determinuje dobro lub zło. Wychodzi się tu od jakiejś ogólnej koncepcji tego
co jest potrzebne, aby działanie było słuszne lub niesłuszne i to decyduje czy jest ono
dobre lub złe.

Konsekwencjonalizm to pojęcie, które zostało wprowadzone w 1957r. przez angielską
filozofkę Elizabeth Anscombe. Według jej poglądów konsekwencjonalizm jest
przeciwieństwem absolutyzmu moralnego – poglądu według, którego istnieją normy
moralne obowiązujące niezależnie od konsekwencji czynów. Dzieli się on na:

•

hedonistyczny – według którego działania są dobre, gdy prowadzą do
przyjemności, a złe, gdy przynoszą cierpienie i ból

•

agatystyczny – według niego działania są właściwe, gdy maksymalizują dobro, a
niewłaściwe, gdy zwiększają zło.

Konsekwencjonalizm jest przykładem etyki celów, w tym sensie, że moralną słuszność
działania określa wyłącznie jej cel – skutek (teoria teleologiczna). Najbardziej znanym
przykładem konsekwencjonalizmu jest utylitaryzm, który oznacza zdolność działania do
przynoszenia dobrych skutków. Z utylitarnego punktu widzenia, im więcej dobra wynika z
działania, tym więcej jest w nim pożytku; a im gorszy rezultat, tym większa jego szkodliwość.

Nonkonsekwencjonalizm – jest przykładem teorii deontologicznej („deon” – powinność,
obowiązek). W teorii deontologicznej widoczna jest znacząca rola kodeksów etycznych
(kodeks rycerski, przysięga Hipokratesa, kodeks Hammurabiego, Dekalog). Za podstawę
postępowania etycznego i jego uzasadnienia przyjmuje się tu rozkazy i nakazy jako
fundamentalne formy regulowania ludzkich dążeń.

Imperatyw kategoryczny Kanta: „postępuj według ludzi tak, jak chciałbyś, aby z Tobą
postępowano”.

Immanuel Kant: „Człowiek nigdy nie może być środkiem do osiągnięcia celu. Człowiek jest
celem samym w sobie”.

Wyrazicielem poglądów sformułowanych przez nonkonsekwencjonalizm jest Kant. Głosił
on, iż jest tylko jedna rzecz dobra, sama w sobie – „dobra wola” – działanie wykonane z
powodu jakiejś zasady czy poczucia obowiązku. Czyn jest moralnie słuszny wówczas, gdy
dokonująca go osoba kieruje się dobrą wolą, a moralnie niesłuszny, gdy się nią nie kieruje.

Działanie moralnie słuszne powinno wynikać z imperatywu kategorycznego:

- „postępuj tylko według takiej maksymy dzięki, której możesz zarazem chcieć, by stała się
prawem powszechnym”,

- „postępuj tak, byś człowieczeństwa, tak w twej osobie jako też w osobie każdego innego
używał zawsze zarazem jako celu, nigdy tylko jako środka”.