SERYJNI MORDERCY: ZBRODNIA I

Badanie śladów biologicznych

Ślady biologiczne
Właściwe dostrzeżenie, opisanie, sfotografowanie, a potem zabezpieczenie śladów w czasie oględzin miejsca 

czynu decyduje często o powodzeniu śledztwa.
Ślady, nazywane potocznie dowodami rzeczowymi (corpora delicta), zawierają duży zasób informacji, jeżeli tylko 

nauczymy się ich swoistego języka. Słuszność tego poglądu prezentowanego przed laty przez profesora Jana 
Olbrychta udowodnił postęp osiągnięty w medycynie sądowej i kryminalistyce.

Pierwszą metodę umożliwiającą pewną identyfikację krwi zawdzięczamy Ludwikowi Teichmanowi, który w 1853 
roku opracował test, znany w nauce jako "próba Teichmana". Od tego czasu datują się kolejne odkrycia, 

umożliwiające identyfikację gatunkową, a potem grupową śladów.

Zabezpieczanie śladów
Powodzenie badań zależy jednakże od prawidłowego zabezpieczenia śladu i przekazania go w dobrym stanie do 
laboratorium. Umiejętność zabezpieczenia śladów kryminalistycznych jest wymagana przede wszystkim od 

prowadzących śledztwo, ponieważ uczestniczenie lekarzy w oględzinach miejsca zdarzenia jest wyjątkowe.

Plamy krwi
Czym jest plama krwi?
Jaką rolę odgrywają ślady krwi w prowadzonym śledztwie?

Fachowo dziedzinę zajmującą się takimi badaniami nazywa się "Interpretacja wzorów plam krwi". Interpretacja 
taka pociąga za sobą rekonstrukcję zdarzeń, które wpłynęły na to, że te plamy krwi powstały. Nie jest to taka 

prosta sprawa, potrzeba do tego odpowiednich fachowców.
Pierwszym krokiem w takich przypadkach jest klasyfikacja plam krwi. 

Aby tego dokonać trzeba odpowiedzieć na trzy pytania.

Czy to jest wogóle krew?
Jaka grupa krwi jest poddawana badaniom?

Jeśli jest to krew ludzka, jak dokładnie można określić do kogo nalezała?

Żeby uzyskać odpowiedzi na te pytania trzeba wykonać bardzo dużo badań i testów. Chyba najprościej sprawdzić 
czy krew jest ludzka i jesli tak, to jaka jest jej grupa. Potem większość czasu zajmuje zbadanie rodzaju plam. 

Należy określić z jaką siłą krople uderzały o daną powierzchnię, z jakiej wysokości spadały, pod jakim kątem. 
Wszystko to jest potem bardzo przydatne do rekonstrukcji wydarzeń. Przeważnie do takich zadań wzywani sa 

specjaliści. Zbierają dane, wymiary plam, by potem określić trajektorię lotu kropli krwi. Do takich badań 
wykorzystuje się tylko materiały jakie znajdują się na miejscu zbrodni.

Możliwe jest określenie kąta pod jakim spadała dana kropla krwi na płaską powierzchnię z pomiarów wielkości tej 
plamy i ze śladu jaki zostawiła na tej powierzchni. Innymi słowy, plamy krwi, ich kształty, głównie zależą właśnie 

od kąta pod jakim upadały. Dla przykładu, plama która uderzyła w płaską powierzchnię pod mniejszym kątem 
zostawia ślad mniej okrągły i mający większa długość.

Zewnetrzna budowa, wygląd jest kluczową sprawą przy określaniu rodzaju plamy. Im mniejsza jest plama, tym 
trudniej jest ją badać i jakoś zaklasyfikować. Dlatego w większości przypadku gdy występują małe plamy, które 

ciężko badać bezpośrednio na miejscu zbrodni, tworzy się duplikaty i bada się je w labolatorium.
Gdy powierzchnia na która spada plama krwi jest twarda, wtedy najczęściej rozbryzguje się pod wpływem 

uderzenia. Jednak nie dzieje się tak z małymi kropelkami. Małe kropelki po uderzeniu nadal się poruszają, można 
powiedzieć spływają po powierzchni w tym samym kierunku w którym spadały.

Wszystko to co dotychczas napisałem jest bardziej ogólnym zarysem tego ciekawego zagadnienia jakim jest 
badanie śladów krwi. Teraz pora na mała dawkę bardziej konkretnych informacji.

Proste pytanie: co się dzieje gdy krew upada na powierzchnię?
Odpowiedź: po prostu rozbryzguje się na boki i mozna okreslić skąd spadła.

I co dzieje sie gdy krew się rozbryzguje?
Powstają rozrzuty plamy, powstaje coś co przypomina "gwiazdkę". Zresztą można to samemu zaobserwować, 

spuszczając kroplę płynu o podobnej konsystencji na podłogę lub stół. I właśnie te rozrzuty najwięcej nam mówią 
o tej plamie.

Czego możemy dowiedzieć się ze śladu krwi?
Większość ludzi, gdy widzi plamy krwi, niewiele zastanawia się nad tym, czego można się z nich dowiedzieć. 

Większość z nas, widząc kałużę krwi lub jakieś jej zaschnięte plamy, zastanawia się skąd ta krew się tu wzięła. I 
to samo myśą ludzie zajmujący się badaniem tych śladów.

Slady krwi moga powiedzieć nam:

- z jaką siłą napastnik zaatakował ofiarę;
- jak długo dana plama już tu jest;

- miejsce osoby, która otrzymywała ciosy lub przedmiot będący w pobliżu tej osoby;
- czy napastnik był lewo- czy praworęczny;

- rodzaj narzędzia użytego przez napastnika;
- czasami też, w jakie kolejności były zadawane ciosy, powstawały rany;

Oto terminy i hasła które powinny pomóc nam jak rozpoznawać i czytać informacje zawarte w śladach plam krwi.

Zbieżność - punkt, w którym cała krew się "skupia", koncentruje.

Powtórny Ślad Plamy - ślad jaki zostawia kropla krwi spływając po powierzchni.
Aby okreslić kąt uderzenia kropli, należy zmierzyć długość i szerokość śladu.

Jesli jest więcej niż jedna plama krwi, wszystki należy ponumerować, wymierzyć, zaznaczyć położenie i ogólnie 
zcharakteryzować powierzchnie każdej plamy.

Średnica plamy może nam powiedzieć z jaką siłą uderzyła kropla.
Im większa szybkość uderzenia, tym wieksza jest powierzchnia rozbryzgu, kropelki są mniejsze, kropelki tworzą 

dłuższe linie.
Aby określić kierunek padania kropli na powierzchnię, należy przyjrzeć się ogonowi śladu, na to nie ma wpływu 

ani rozmiar ani kształt plamy.
Aby dowiedzieć się czegoś znaczącego, nie trzeba badać każdej plamki krwi. Wystarczy tylko kilka większych lub 

średnich plam.

Najczęściej spotykamy się ze śladami krwi. W stanie świeżym rozpoznanie krwi nie sprawia na ogół trudności. 
Opisując je należy określić kształt, rozległość, charakter "rozprysków", kierunek "ściekania", ponieważ są to 

ważne elementy ułatwiające rekonstrukcję zdarzenia. Trudniej rozpoznać stare, wyschnięte plamy krwi mające 
nieraz charakter zaschniętego lakieru.

Znalezione plamy należy albo zeskrobać, albo wyciąć z kawałkiem podłoża. Przed wysłaniem do badania świeże 
ślady należy wysuszyć (na wolnym powietrzu, bez bezpośredniego dostępu światła słonecznego). Świeżą krew 

natomiast wylać na szklaną płytkę, wysuszyć, a dopiero potem uzyskany proszek przesłać do badania. Wyjątkowo 
można ślad zmyć gazikiem namoczonym w 0,9% roztworze soli kuchennej (tzw. płyn fizjologiczny) i po 

wysuszeniu przesłać. Zaplamione narzędzia muszą być starannie opakowane, najlepiej po przytwierdzeniu na 
deseczce, tekturze. Nie należy przy tym dokonywać badania linii papilarnych w miejscach mających być 

przedmiotem badań biologicznych ponieważ użyte proszki niszczą antygeny grupowe. Najlepiej wykonywać te 
czynności wspólnie z biegłym biologiem. Generalną zasadą obowiązującą przy zabezpieczaniu śladów jest, aby nie 

utrwalone, świeże ślady przekazywać możliwie w krótkim terminie, natomiast zabezpieczanie do późniejszych 
badań wymaga podjęcia czynności zapobiegających zniszczeniu dowodu. Ważne jest, aby biegłemu dostarczyć 

materiał porównawczy: niezaplamione podłoże, krew podejrzanych itd.

Włosy
Także włosy bywają ważnym dowodem. Znalezione na miejscu czynu włosy należy umieścić w szklanej probówce, 
w kopercie itp. Do badań porównawczych obowiązuje pobranie (od podejrzanych, ze zwłok) włosów ze szczytu 

głowy, z okolicy czołowej, skroniowych i z potylicy, a także łonowych. Podejrzane plamy nasienia (w 
przestępstwach na tle seksualnym.) po wysuszeniu winny być umieszczone między dwiema tekturkami, aby je 

uchronić przed zginaniem i wykruszeniem się materiału. W uzasadnionych przypadkach trzeba dokładnie 
poszukiwać ewentualnych śladów zaschniętego nasienia (np. na włosach łonowych) i umieścić w szklanym 

naczyniu. Treść spod paznokci - jako ważny niekiedy ślad biologiczny - wyskrobujemy delikatnie tępo zakończoną 
pałeczką, aby nie pobrać własnej tkanki podejrzanego. W ten sposób udaje się niekiedy znaleźć krew, naskórek, 

czy też włos, należący do napastnika.

Tkanka jako ślad
Inne materiały biologiczne, np. kał, treść wymiotną, mocz, smółkę, niedopałki papierosów itd. zabezpiecza się 
także w określonych przypadkach. Obowiązuje zasada, aby na miejscu zdarzenia zabezpieczać wszystko, co 

zostało dostrzeżone, natomiast decyzje o badaniach laboratoryjnych podejmować później, po porozumieniu ze 
specjalistami.

W praktyce najczęściej badane są ślady krwi i dlatego w tej dziedzinie dysponujemy największym doświadczeniem 
i możliwościami.

Źródło krwawienia
Rutynowo badanie obejmuje identyfikację barwika krwi (hemoglobiny), potem przynależność gatunkową, a także 

układy grupowe, rzadziej oceniamy miejsce krwawienia (np. z nosa, krew menstruacyjna). Zależnie od wieku 
plamy i jej rozległości, aktualne możliwości są duże, a wiarygodne wyniki badań można uzyskać nawet po 

miesiącach i latach, jeżeli tylko krew była prawidłowo zabezpieczona i przechowana.

Obecnie oznacza się układy grupowe krwinek, surowicy i enzymów: AB0(H), MN, Gm(1), Gm(2), PGM, AK, GLO i 

inne. Ostatnio rozpoczęto badania DNA w plamach krwi, nasienia, we włosach.
Badania DNA na dowodach rzeczowych wdrożono już do praktyki w kilku Zakładach Medycyny Sądowej w Polsce. 

Największym doświadczeniem zdaje się dysponować Zakład gdański. Uzyskano dobre wyniki, badają DNA m.in. w 
starych plamach krwi w niektórych tkankach, nawet pobranych w czasie ekshumacji. Ułatwia to identyfikację 

nieznanej osoby, wykrycie tożsamości sprawcy.

Objętość wynaczynionej krwi
Trudne i wielce zawodne są próby ustalenia ilości wynaczynionej krwi. Na podłożu przepuszczalnym (ziemia, 
ściółka leśna itp.) plama krwi zdaje się być niewielka i dopiero głębiej wykrywa się jej zbiornik.

Na nieprzepuszczalnym gładkim podłożu (posadzka, parkiet itp.) krew rozlewa się szeroko, co sprawia wrażenie 
znaczniejszej jej ilości niż rzeczywista objętość krwotoku. Badanie śliny np. na niedopałkach papierosów 

umożliwia oznaczenie niektórych grup krwi, ale tylko u osób z cechą Se, czyli tzw. wydzielaczy substancji 
grupowych. W naszej populacji wydzielaczy jest około 85%.

Badanie śladów nasienia, śliny i mleka kobiecego
Badanie nasienia obejmuje poszukiwanie jego elementów morfotycznych (plemniki) próby mikrokrystaliczne 

(cholina, spermina), chemiczne dla wykrycia kwaśnej fosfatazy, badanie niektórych innych enzymów, 
przynależności gatunkowej, a u osób - wydzielaczy substancji grupowych - również grupowej, przede wszystkim 

w zakresie układów AB0.
Na tkaninach zaplamionych np. mlekiem kobiecym, śliną, przepoconych, również udaje się oznaczyć 

przynależność gatunkową (obecność białka ludzkiego) i niekiedy także antygeny grupowe. Utrudnia lub ogranicza 
powyższe badania przede wszystkim zbyt mała wielkość śladu, zużywanego w trakcie kolejnych analiz, a nadto złe 

zabezpieczenie, przechowywanie.

Trudności w badaniu krwi
Do ważnych czynników utrudniających badanie należą wszelkiego rodzaju substancje konserwujące, np. fluorek 
sodu, dodawany jako konserwant do próbek krwi dla oznaczania alkoholu, względnie proszki używane do opylania 

przy poszukiwaniu śladów linii papilarnych. Należy tu zaznaczyć, że pojawiły się doniesienia o możliwości 
oznaczenia antygenów grupowych w liniach papilarnych nie poddawanych wcześniej badaniom daktyloskopijnym. 

Na niektórych tkaninach syntetycznych oznaczanie układów grupowych może być utrudnione, a nawet zawodne 
przy drobnych śladach.

Przy omawianiu problemu starano się wskazać możliwości, jakimi współcześnie dysponuje fachowiec, wyposażony 
we właściwy sprzęt i odczynniki. Pominięto natomiast omawianie techniki badania, jako sprawy zbyt 

specjalistycznej.

Identyfikacja narzędzi i rekonstrukcja zdarzenia

Wstęp
Określenie rodzaju narzędzia, jakim zadano obrażenia jest możliwe iv bardzo różnym zakresie przybliżeń. 
Wniosek, że zadano je narzędziem tępokrawiędziastym, a obrażenia mają charakter ran tłuczonych, nietypowych 

złamań kości itp., nie jest jeszcze identyfikacją. Czasem mówimy tu o identyfikacji szerokogrupowej.

Identyfikacja grupowa i wąskogrupowa narzędzi
Identyfikacja grupowa umożliwia określenie rodzaju i przypuszczalnych innych parametrów narzędzia. Przez 
szczegółową analizę obrażenia, zwłaszcza gdy niektóre jego elementy są powtarzalne w kilku oddzielnych 

śladach, udaje się wytypować wygląd przypuszczalnego narzędzia i określić, które z przedstawionych biegłemu, a 
znalezionych (wytypowanych) narzędzi, mogą wchodzić w rachubę.

Drugim zakresem identyfikacji jest tzw. identyfikacja wąskogrupowa. Na podstawie wyglądu uszkodzeń, zwłaszcza 
kości, określa się ścisłe parametry działającego narzędzia oraz że była to np. siekiera o wymiarach obucha 4x4 

cm, nóż o szerokości ostrza 2,5 cm itp. Mając wówczas do porównania podejrzane narzędzie odpowiadające tak 
ustalonym parametrom stwierdzamy, że obrażenie zadane zostało takim narzędziem czyli że mogło to być 

zarówno narzędzie dowodowe, jak i każde takie samo.
Oczywiście dodatkowi ślady (krwi, linii papilarnych) podnoszą bardzo walor dowodowy takiej ekspertyzy.

Identyfikacja indywidualna narzędzia
Najwyższym jednakże osiągnięciem badań jest identyfikacja indywidualna narzędzia, czyli opinia, że obrażenie 

zostało tym, a nie innym narzędziem. Warunkiem uzyskania takiego wyniku jest stwierdzenie na dowodowym 
narzędziu indywidualnej cechy, najczęściej będącej wynikiem zużycia, która została odwzorowana w obrębie 

konkretnego obrażenia, niemal zawsze w uszkodzeniu kości, a czasem chrząstki. Samo badanie identyfikacyjne 
jest wysoce złożone, wymaga zastosowania specjalnej aparatury (mikroskop porównawczy) oraz dużego 

doświadczenia badającego. Satysfakcja jest jednakże duża, ponieważ taka opinia może czasem przesądzić o 

wynikach dochodzenia.
W praktyce krakowskiego zakładu mieliśmy przypadki, w których o rozpoznaniu narzędzia zadecydował wygląd 

obrażeń powłok skórnych. Zadecydowały tu jednakże szczególne czynniki, przede wszystkim wielokrotność i 
powtarzalność wyglądu śladu oraz rodzaj narzędzia.

Jednakże i identyfikacja wąskogrupowa staje się czynnikiem ważnym w łańcuchu dowodów. W jednym z 
przypadków udało się np. określić, że "klej", w jakim jubiler osadzał koral w kolczyku był identyczny w kolczyku 

pozostawionym przez sprawcę w uchu ofiary i drugim wyrwanym, a znalezionym w kieszeni podejrzanego. 
Uznanie tego za niepodważalny dowód osłabiały informacje, że wśród mieszkanek danej miejscowości takie 

kolczyki były w pewnym okresie popularne. Produkował je miejscowy jubiler. Stwierdzenie jednakże identyczności 
konkretnej pary kolczyków stanowiło jeden z ważnych dowodów w ich całym łańcuchu. Podobnie zdarzało się w 

wypadkach komunikacyjnych, w których znajdowano fragmenty lakieru samochodowego na miejscu zdarzenia lub 
na odzieży ofiary. Precyzyjne badania porównawcze lakieru zdjętego z podejrzanego samochodu i fragmentu 

dowodowego wystarczały, aby snuć wnioski o identyczności obu próbek. Istotnym jednakże osiągnięciem było 
znalezienie miejsca na samochodzie, do którego dowodowy fragment pasował.

Badania identyfikacyjne i rekonstrukcyjne mają jednakże znacznie szersze zastosowanie niż wymienione wyżej, 
bardzo spektakularne osiągnięcia.

Rekonstrukcja w swojej istocie ma bowiem umożliwić odtworzenie minionych zdarzeń. W tych analizach 
wykorzystuje się wiele osiągnięć i doświadczeń praktycznych nauki oraz osobiste doświadczenie biegłego.

Możliwości w tym względzie można zilustrować przykładami.
1. Identyfikacja nieznanych zwłok i szkieletów opiera się na oznaczaniu cech morfologicznych budowy ciała, blizn 

na skórze po przebytych obrażeniach i operacjach, znakach szczególnych, uzębieniu. Wykorzystujemy tu kartoteki 
leczenia stomatologicznego, zachowane radiogramy zatok obocznych: nosa, których kształt jest cechą 

indywidualną.
W oparciu o morfologiczne cechy szkieletu lub jego części udaje się zwykle określić: długość cała, z wysokim 

przybliżeniem wiek i płeć, orientacyjny czas przebywania w ziemi, a wyjątkowo ważną rolę odgrywa ocena 
uzębienia, kształt zatok obocznych nosa. Znane są próby rekonstrukcji wyglądu zmarłego przez nakładanie na 

czaszkę części miękkich. Jednakże metoda ta ma większe znaczenie dla odtwarzania wyglądu postaci 
historycznych, niż konkretnej zaginionej osoby. Lepszą w praktyce okazała się metoda "superprojekcji", czyli 

porównywania nakładanych na siebie radiogramów kości i fotografii zaginionego. 2. Rodzaj, wygląd i 
rozmieszczenie obrażeń umożliwia czasem odtworzenie przebiegu zajścia, uwiarygodnienie jednej z hipotez itp. 

Najczęściej jednakże z tymi zagadnieniami spotykamy się w medycynie wypadkowej, drogowej. Na podstawie 
rodzaju obrażeń ciała, umiejscowienia stłuczenia mięśni, obecności typowych złamań kości można określić 

kierunek najechania pojazdu na pieszego itp. Rozmieszczenie i charakter obrażeń stwierdzanych u uczestników 
wypadku drogowego pozwala niekiedy na ustalenie osoby kierującej i pasażerów. Badania takie są bardzo istotne, 

ponieważ biorąc statystycznie - kierowca najczęściej odnosi najlżejsze obrażenia, natomiast najczęściej ginie 
pasażer zajmujący miejsce obok kierowcy. Później podczas śledztwa i postępowania sądowego z reguły wszyscy 

zainteresowani twierdzą, że kierował pojazdem ten, który zginął. Podczas opiniowania o danym zdarzeniu 
pomocna bywa "wiedza" statystyczna, opierająca się na częstości zdarzeń. Takie rozumowanie jest: poprawne i 

często przynosi dobre efekty. Słusznie jednak zwracał uwagę Olbrycht, że rozumując "według częstości zdarzeń" 
nie wolno biegłemu zapominać o możliwych wyjątkach, które przecież mogą się zawsze zdarzyć. Dlatego wysoki 

poziom samokontroli, rozwagi i doświadczenie biegłego ułatwia osiągnięcie sukcesu, a co najbardziej istotne - 
chroni przed popełnieniem tragicznej w skutkach pomyłki.

Oględziny zwłok na miejscu ich znalezienia

Wstęp
Z doświadczenia wiemy, że w razie znalezienia zwłok, na miejsce zdarzenia przede wszystkim będzie wezwane 
Pogotowie lekarskie lub/i Policja. Jeżeli są jeszcze osoby ranne, to obowiązek udzielenia szybkiej pomocy musi 

być traktowany priorytetowo. Zawsze jednak należy przy tym podjąć starania o "nienaruszenie", w miarę 
możliwości sceny zdarzenia.

Jest to podstawowy obowiązek Policji. Dopuszczenie bowiem osób ciekawskich zawsze prowadzi do zatarcia 
istotnych śladów, które oczywiście zabezpieczone zostaną dopiero wtórnie podczas szczegółowych oględzin, 

prowadzonych zwykle przez wyspecjalizowaną ekipę śledczą.

Stwierdzenie śmierci
Od przybyłego na miejsce lekarza wymagamy: stwierdzenia śmierci oraz zbadania pewnych znamion śmierci 
(plamy opadowe, stężenie pośmiertne). Błędem jest natomiast wymaganie, aby lekarz ocenił na miejscu 

przyczynę śmierci, szczegółowo opisał rozmiary obrażeń, ocenił uszkodzenia odzieży itp. Wszystko to bowiem 
będzie obarczone niezwykle wysokim błędem, a nadto narazi na zniszczenie istotnych śladów. Obserwowaliśmy 

przypadki zniszczenia odzieży w czasie niefachowego rozbierania zwłok, zwłaszcza dotkniętych pełnym stężeniem 
pośmiertnym, zatarcia śladów postrzału, zabrudzeń i odbić protektorów pojazdu i wiele, wiele innych.

Dokumentowanie miejsca zdarzenia
Bardzo ważne jest natomiast aby obecni na miejscu funkcjonariusze Policji zebrali podstawowe informacje (np. o 
osobie kierującej pojazdem, a od przygodnych świadków o tym, jak doszło do zdarzenia). Wreszcie należy 

sporządzić odręczny szkic, który porównany potem z dokumentacją fotograficzną i szczegółowymi rysunkami 
może zdecydować o powodzeniu późniejszych analiz rekonstrukcyjnych.

W celu ściślejszego określenia czasu śmierci pożądane byłoby stwierdzenie reakcji interletalnych. Wymaga to 
jednakże uczestniczenia wyspecjalizowanej ekipy, wyposażonej w odpowiednią aparaturę. Pozostaje to jednak 

dotąd w sferze życzeń.
Podczas fotograficznego dokumentowania zdarzenia techniką video, która jest zresztą coraz powszechniejsza, 

warunkiem jest przyłożenie miarki centymetrowej do fotografowanych dowodów. Dopiero taka fotografia 
umożliwia ocenę właściwych wymiarów danego śladu, którego obraz może być istotnie zniekształcony zmianą 

kąta, pod jakim fotografię wykonano.

Zabezpieczanie śladów
Zabezpieczenie śladów na miejscu jest zadaniem odpowiedzialnym.
Ślad winien dotrzeć w ręce specjalisty możliwie nie zniekształcony, zabezpieczony przed szkodliwymi wpływami. I 

tak, drobne ślady winny być umieszczane w papierowych kopertach, a odzież w workach z tworzyw sztucznych. 
Jednakże, kiedy jest zamoczona lub znajdujące się na niej plamy krwi są jeszcze wilgotne, to bezwzględnie przed 

przekazaniem do laboratorium musi być wysuszona (bez bezpośredniego dostępu światła słonecznego, w 
temperaturze normalnej). W takim stanie nadaje się do badań przez długi czas. Krew zebraną na miejscu winno 

się możliwie szybko przekazać do badań w stanie świeżym lub po uprzednim wysuszeniu (w warunkach jak 
podano wyżej) na płytce szklanej. Krew w formie sproszkowanej należy umieścić w probówce i tak przekazać 

dalej. Narzędzie, jeżeli ma być poddane badaniom biologicznym, najlepiej przytwierdzić na podkładce tekturowej 
lub drewnianej, nie dotykać gołymi rękami (!) i nigdy nie poszukiwać śladów linii papilarnych przed zebraniem 

krwi do oznaczenia przynależności grupowej.
Te przedstawione schematyczne metody chronienia śladów obowiązują w każdych okolicznościach i w stosunku 

do wszystkich rodzajów śladów.
Podczas oględzin miejsca warto rezerwować do badań więcej śladów. Segregacja i decyzje, co należy badać są 

czynnościami "na później", najlepiej po naradzie ze specjalistą, który będzie analizy wykonywał.

Polskie prawo

Encyklopedyczna definicja zabójstwa.
Zabójstwo - najcięższe z przestępstw przeciwko życiu i zdrowiu polegające na pozbawieniu człowieka życia; 

ustawodawstwa wyróżniają kilka postaci zbrodni; w prawie polskim wyszczególniono: z. podstawowe oraz tzw. 
zabójstwa uprzywilejowane, usprawiedliwione okolicznościami, m.in. silnym wzburzeniem, np. dzieciobójstwo czy 

eutanazja, obwarowane niższymi sekcjami karnymi; do zabójstwa nie zalicza się: śmierci spowodowanej 
zaniedbaniem, samobójstwa, usiłowania zabójstwa, wypadku lub dającego się uzasadnić zabójstwa. Każde z 

wymienionych przestępstw podlega odrębnym kategoriom.

Zasady odpowiedzialności karnej.
Art. 1.
§ 2. Nie stanowi przestępstwa czyn zabroniony, którego społeczna szkodliwość jest znikoma.

Art. 7.

§ 1. Przestępstwo jest zbrodnią albo występkiem.
§ 2. Zbrodnią jest czyn zabroniony zagrożony karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3 albo karą 

surowszą.
§ 3. Występkiem jest czyn zabroniony zagrożony grzywną powyżej 30 stawek dziennych, karą ograniczenia 

wolności albo karą pozbawienia wolności przekraczającą miesiąc.

Art.8.
Zbrodnie można popełnić tylko umyślnie; występek można popełnić także nieumyślnie , jeżeli ustawa tak stanowi.

Art. 10.

§ 1. Na zasadach określonych w tym kodeksie odpowiada ten, kto popełnia czyn zabroniony po ukończeniu 17 lat.

Przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu.
Art.148.
§1. Kto zabija człowieka, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 8 , karze 25 lat 

pozbawienia wolności albo karze dożywotniego pozbawienia wolności.

§ 2. Kto zabija człowieka:

1) ze szczególnym okrucieństwem,
2) w związku z wzięciem zakładnika , zgwałceniem albo rozbojem,

3) w wyniku motywacji zasługującej na szczególne potępienie,
4) z użyciem broni palnej lub materiałów wybuchowych,

podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 12, karze 25 lat pozbawienia wolności albo karze 
dożywotniego pozbawienia wolności.

§ 3. Karze określonej w paragrafie 2 podlega, kto jednym czynem zabija więcej niż jedną osobę lub był wcześniej 
prawomocnie skazany za zabójstwo.

§ 4. Kto zabija człowieka pod wpływem silnego wzburzenia usprawiedliwionego okolicznościami, podlega karze 
pozbawienia wolności od roku do lat 10.

Art. 149.

Matka, która zabija dziecko w okresie porodu pod wpływem jego przebiegu, podlega karze pozbawienia wolności 
od 3 miesięcy do lat 5.

Art. 150.

§ 1. Kto zabija człowieka na jego żądanie i pod wpływem współczucia dla niego, podlega karze pozbawienia 
wolności od 3 miesięcy do lat 5.

§ 2. W wyjątkowych wypadkach sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej 
wymierzenia.

Art. 151.

Kto namową lub przez udzielenie pomocy doprowadza człowieka do targnięcia się na własne życie, podlega karze 
pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

Art. 152.

§ 1. Kto za zgodą kobiety przerywa jej ciążę z naruszeniem przepisów ustawy, podlega karze pozbawienia 
wolności do lat 3.

§ 2. Tej samej karze podlega, kto udziela kobiecie ciężarnej pomocy w przerwaniu ciąży z naruszeniem przepisów 
ustawy lub ją do tego nakłania.

§ 3. Kto dopuszcza się czynu określonego w § 1 lub 2, gdy dziecko poczęte osiągnęło zdolność do samodzielnego 
życia poza organizmem kobiety ciężarnej, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

Art. 153.

§ 1. Kto stosując przemoc wobec kobiety ciężarnej lub w inny sposób bez jej zgody przerywa ciążę albo 
przemocą, groźbą bezprawną lub podstępem doprowadza kobietę ciężarną do przerwania ciąży, podlega karze 

pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
§ 2. Kto dopuszcza się czynu określonego w § 1, gdy dziecko poczęte osiągnęło zdolność do samodzielnego życia 

poza organizmem kobiety ciężarnej, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

Art. 154.
§ 1. Jeżeli następstwem czynu określonego w art. 152 § 1 lub 2 jest śmierć kobiety ciężarnej, sprawca podlega 

karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.
§ 2. Jeżeli następstwem czynu określonego w art. 152 § 3 lub w art. 153 jest śmierć kobiety ciężarnej, sprawca 

podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.

Art. 155.
Kto nieumyślnie powoduje śmierć człowieka, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. 

Art. 156.

§ 1. Kto powoduje ciężki uszczerbek na zdrowiu w postaci:
1) pozbawienia człowieka wzroku, słuchu, mowy, zdolności płodzenia,

2) innego ciężkiego kalectwa, ciężkiej choroby nieuleczalnej lub długotrwałej, choroby realnie zagrażającej życiu, 
trwałej choroby psychicznej, całkowitej lub znacznej trwałej niezdolności do pracy w zawodzie lub trwałego, 

istotnego zeszpecenia lub zniekształcenia ciała,
podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

§ 2. Jeżeli sprawca działa nieumyślnie, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
§ 3. Jeżeli następstwem czynu określonego w § 1 jest śmierć człowieka, sprawca podlega karze pozbawienia 

wolności od lat 2 do 12.

Art. 157.
§ 1. Kto powoduje naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia, inny niż określony w art. 156 § 1, 

podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

§ 2. Kto powoduje naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia trwający nie dłużej niż 7 dni, podlega 

grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
§ 3. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 lub 2 działa nieumyślnie, podlega grzywnie, karze ograniczenia 

wolności albo pozbawienia wolności do roku.
§ 4. ściganie przestępstwa określonego w § 2 lub 3, jeżeli naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia 

nie trwał dłużej niż 7 dni, odbywa się z oskarżenia prywatnego.
§ 5. Jeżeli naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia trwał dłużej niż 7 dni, a pokrzywdzonym jest 

osoba najbliższa, ściganie przestępstwa określonego w § 3 następuje na jej wniosek.

Art. 157a.
§ 1. Kto powoduje uszkodzenie ciała dziecka poczętego lub rozstrój zdrowia zagrażający jego życiu, podlega 

grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
§ 2. Nie popełnia przestępstwa lekarz, jeżeli uszkodzenie ciała lub rozstrój zdrowia dziecka poczętego są 

następstwem działań leczniczych, koniecznych dla uchylenia niebezpieczeństwa grożącego zdrowiu lub życiu 
kobiety ciężarnej albo dziecka poczętego.

§ 3. Nie podlega karze matka dziecka poczętego, która dopuszcza się czynu określonego w § 1.

Art. 158.
§ 1. Kto bierze udział w bójce lub pobiciu, w którym naraża się człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo 

utraty życia albo nastąpienie skutku określonego w art. 156 § 1 lub w art. 157 § 1, podlega karze pozbawienia 
wolności do lat 3.

§ 2. Jeżeli następstwem bójki lub pobicia jest ciężki uszczerbek na zdrowiu człowieka, sprawca podlega karze 
pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

§ 3. Jeżeli następstwem bójki lub pobicia jest śmierć człowieka, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 
roku do lat 10.

Art. 159.

Kto, biorąc udział w bójce lub pobiciu człowieka, używa broni palnej, noża lub innego podobnie niebezpiecznego 
przedmiotu, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

Art. 160.

§ 1. Kto naraża człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, 
podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

§ 2. Jeżeli na sprawcy ciąży obowiązek opieki nad osobą narażoną na niebezpieczeństwo, podlega karze 
pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

§ 3. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 lub 2 działa nieumyślnie, podlega grzywnie, karze ograniczenia 
wolności albo pozbawienia wolności do roku.

§ 4. Nie podlega karze za przestępstwo określone w § 1-3 sprawca, który dobrowolnie uchylił grożące 
niebezpieczeństwo.

§ 5. ściganie przestępstwa określonego w § 3 następuje na wniosek pokrzywdzonego.

Art. 161.
§ 1. Kto, wiedząc, że jest zarażony wirusem HIV, naraża bezpośrednio inną osobę na takie zarażenie, podlega 

karze pozbawienia wolności do lat 3.
§ 2. Kto, wiedząc, że jest dotknięty chorobą weneryczną lub zakaźną, ciężką chorobą nieuleczalną lub realnie 

zagrażającą życiu, naraża bezpośrednio inną osobę na zarażenie taką chorobą, podlega grzywnie, karze 
ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

§ 3. ściganie przestępstwa określonego w § 1 lub 2 następuje na wniosek pokrzywdzonego.

Art. 162.
§ 1. Kto człowiekowi znajdującemu się w położeniu grożącym bezpośrednim niebezpieczeństwem utraty życia 

albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu nie udziela pomocy, mogąc jej udzielić bez narażenia siebie lub innej osoby 
na niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do 

lat 3.
§ 2. Nie popełnia przestępstwa, kto nie udziela pomocy, do której jest konieczne poddanie się zabiegowi 

lekarskiemu albo w warunkach, w których możliwa jest niezwłoczna pomoc ze strony instytucji lub osoby do tego 
powołanej.

Przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności.
Art. 197.

§ 1. Kto przemocą, groźbą bezprawną lub podstępem doprowadza inną osobę do obcowania płciowego, podlega 
karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

§ 2. Jeżeli sprawca, w sposób określony w § 1, doprowadza inną osobę do poddania się innej czynności 
seksualnej albo wykonania takiej czynności, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

§ 3. Jeżeli sprawca dopuszcza się zgwałcenia określonego w § 1 lub 2, działając ze szczególnym okrucieństwem 

lub wspólnie z inną osobą, podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.

Art. 198.
Kto, wykorzystując bezradność innej osoby lub wynikający z upośledzenia umysłowego lub choroby psychicznej 

brak zdolności tej osoby do rozpoznania znaczenia czynu lub pokierowania swoim postępowaniem, doprowadza ją 
do obcowania płciowego lub do poddania się innej czynności seksualnej albo do wykonania takiej czynności, 

podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

Art. 199.
Kto, przez nadużycie stosunku zależności lub wykorzystanie krytycznego położenia, doprowadza inną osobę do 

obcowania płciowego lub do poddania się innej czynności seksualnej albo do wykonania takiej czynności, podlega 
karze pozbawienia wolności do lat 3.

Art. 200.

§ 1. Kto doprowadza małoletniego poniżej lat 15 do obcowania płciowego lub do poddania się innej czynności 
seksualnej albo do wykonania takiej czynności, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

§ 2. Tej samej karze podlega, kto utrwala treści pornograficzne z udziałem takiej osoby.

Art. 201.
Kto dopuszcza się obcowania płciowego w stosunku do wstępnego, zstępnego, przysposobionego, 

przysposabiającego, brata lub siostry, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

Art. 202.
§ 1. Kto publicznie prezentuje treści pornograficzne w taki sposób, że może to narzucić ich odbiór osobie, która 

tego sobie nie życzy, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
§ 2. Kto małoletniemu poniżej lat 15 prezentuje treści pornograficzne lub udostępnia mu przedmioty mające taki 

charakter, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
§ 3. Kto produkuje w celu rozpowszechniania lub sprowadza albo rozpowszechnia treści pornograficzne z 

udziałem małoletniego poniżej lat 15 albo związane z użyciem przemocy lub posługiwaniem się zwierzęciem, 
podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

Art. 203.

Kto, przemocą, groźbą bezprawną, podstępem lub wykorzystując stosunek zależności lub krytyczne położenie, 
doprowadza inną osobę do uprawiania prostytucji, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

Art. 204.

§ 1. Kto, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, nakłania inną osobę do uprawiania prostytucji lub jej to ułatwia, 
podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

§ 2. Karze określonej w § 1 podlega, kto czerpie korzyści majątkowe z uprawiania prostytucji przez inną osobę.
§ 3. Jeżeli osoba określona w § 1 lub 2 jest małoletnim, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od roku do 

lat 10.
§ 4. Karze określonej w § 3 podlega, kto zwabia lub uprowadza inną osobę w celu uprawiania prostytucji za 

granicą.

Art. 205.
ściganie przestępstw określonych w art. 197 lub 199, jak również w art. 198, jeżeli określony w tym przepisie stan 

ofiary nie jest wynikiem trwałych zaburzeń psychicznych, następuje na wniosek pokrzywdzonego.

Przestępstwa przeciwko czci i nietykalności cielesnej
Art. 212.
§ 1. Kto pomawia inną osobę, grupę osób, instytucję, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną nie mającą 

osobowości prawnej o takie postępowanie lub właściwości, które mogą poniżyć ją w opinii publicznej lub narazić 
na utratę zaufania potrzebnego dla danego stanowiska, zawodu lub rodzaju działalności, podlega grzywnie, karze 

ograniczenia albo pozbawienia wolności do roku.
§ 2. Jeżeli sprawca dopuszcza się czynu określonego w § 1 za pomocą środków masowego komunikowania, 

podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
§ 3. W razie skazania za przestępstwo określone w § 1 lub 2 sąd może orzec nawiązkę na rzecz pokrzywdzonego, 

Polskiego Czerwonego Krzyża albo na inny cel społeczny wskazany przez pokrzywdzonego.
§ 4. ściganie przestępstwa określonego w § 1 lub 2 odbywa się z oskarżenia prywatnego.

Art. 213.
§ 1. Nie ma przestępstwa określonego w art. 212 § 1, jeżeli zarzut uczyniony niepublicznie jest prawdziwy.

§ 2. Nie popełnia przestępstwa określonego w art. 212 § 1 lub 2, kto publicznie podnosi lub rozgłasza prawdziwy 
zarzut służący obronie społecznie uzasadnionego interesu; jeżeli zarzut dotyczy życia prywatnego lub rodzinnego, 

dowód prawdy może być przeprowadzony tylko wtedy, gdy zarzut ma zapobiec niebezpieczeństwu dla życia lub 

zdrowia człowieka albo demoralizacji małoletniego.

Art. 214.
Brak przestępstwa wynikający z przyczyn określonych w art. 213 nie wyłącza odpowiedzialności sprawcy za 

zniewagę ze względu na formę podniesienia lub rozgłoszenia zarzutu.

Art. 215.
Na wniosek pokrzywdzonego sąd orzeka podanie wyroku skazującego do publicznej wiadomości.

Art. 216.

§ 1. Kto znieważa inną osobę w jej obecności albo choćby pod jej nieobecność, lecz publicznie lub w zamiarze, 
aby zniewaga do osoby tej dotarła, podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności.

§ 2. Kto znieważa inną osobę za pomocą środków masowego komunikowania, podlega grzywnie, karze 
ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

§ 3. Jeżeli zniewagę wywołało wyzywające zachowanie się pokrzywdzonego albo jeżeli pokrzywdzony 
odpowiedział naruszeniem nietykalności cielesnej lub zniewagą wzajemną, sąd może odstąpić od wymierzenia 

kary.
§ 4. W razie skazania za przestępstwo określone w § 2 sąd może orzec nawiązkę na rzecz pokrzywdzonego, 

Polskiego Czerwonego Krzyża albo na inny cel społeczny wskazany przez pokrzywdzonego.
§ 5. ściganie odbywa się z oskarżenia prywatnego.

Art. 217.

§ 1. Kto uderza człowieka lub w inny sposób narusza jego nietykalność cielesną, podlega grzywnie, karze 
ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

§ 2. Jeżeli naruszenie nietykalności wywołało wyzywające zachowanie się pokrzywdzonego albo jeżeli 
pokrzywdzony odpowiedział naruszeniem nietykalności, sąd może odstąpić od wymierzenia kary.

§ 3. ściganie odbywa się z oskarżenia prywatnego.

Podział przestępstw
Podział przestępstw:

1. wg stopnia ciężkości: zbrodnie i występki 

2. wg formy czynu: działanie, zaniechanie 
3. skutkowe i bezskutkowe 

4. ze względu na sposób atakowania dobra prawnego: naruszające dobro, narażające dobro na 

niebezpieczeństwo 

5. wg zakresu podmiotu: powszechne, indywidualne 
6. ze względu na formę winy umyślne i nieumyślne.