PODSTAWOWY

KATECHIZM

CHRZEŚCIJAŃSKI

PROLOG

1 Podstawowy Katechizm Chrześcijański stanowi zarys istotnych prawd wiary chrześcijańskiej w
72 paragrafach i 12 rozdziałach: Prolog, Bóg, Stworzenie, Ludzkość, Maryja - Matka Jezusa, Jezus
Chrystus, Kościół Chrystusowy, Prawo Boże, Modlitwa, Sakramenty, Śmierć i śycie wieczne oraz
Przypisy. Kolejność rozdziałów została przejęta ze struktury powszechnego chrześcijańskiego
wyznania wiary, Credo Nicejsko-Konstantynopolitańskiego, którego tekst zawiera paragraf 2. Niniejszy
katechizm posiada błogosławieństwo dwóch biskupów: prawosławnych oraz katolickich, i jest
dostępny wraz z ilustracjami na Internecie.
2 Wierzę w jednego Boga, Ojca wszechmogącego, Stworzyciela nieba i ziemi, wszystkich rzeczy
widzialnych i niewidzialnych. I w jednego Pana Jezusa Chrystusa, Syna Bożego Jednorodzonego,
który z Ojca jest zrodzony przed wszystkimi wiekami. Bóg z Boga, światłość ze światłości, Bóg
prawdziwy z Boga prawdziwego. Zrodzony, a nie stworzony, współistotny Ojcu, a przez Niego
wszystko się stało. On to dla nas ludzi, i dla naszego zbawienia zstąpił z nieba. I za sprawą Ducha
Ś

więtego przyjął ciało z Maryi Dziewicy, i stał się człowiekiem. Ukrzyżowany również za nas, pod

Poncjuszem Piłatem został umęczony i pogrzebany. I zmartwychwstał dnia trzeciego, jak oznajmia
Pismo. I wstąpił do nieba; siedzi po prawicy Ojca. I powtórnie przyjdzie w chwale sądzić żywych i
umarłych: a Królestwu Jego nie będzie końca. Wierzę w Ducha Świętego, Pana i Ożywiciela, który od
Ojca pochodzi. Który z Ojcem i Synem wspólnie odbiera uwielbienie i chwałę; który mówił przez

proroków.

1

Wierzę w jeden, święty, powszechny i apostolski Kościół. Wyznaję jeden chrzest na

odpuszczenie grzechów. I oczekuję wskrzeszenia umarłych. I życia wiecznego w przyszłym świecie.
Amen.

BÓG

3 Wierzymy w Boga chociaż naocznie Go nie widzimy, ponieważ przekonanie w to co wierzymy
można uzasadnić racjonalnie i logicznie. Nasze domy pełne są obrazów telewizyjnych, których jednak
nie możemy zobaczyć bez odbiorników telewizyjnych. Siła przyciągania jest niewidzialna, a jednak
ona istnieje. Nie widzimy powietrza, którym oddychamy, a jednak ono utrzymuje nas przy życiu.
Podobnie wierzymy w niewidzialnego Boga, który stworzył widzialny wszechświat, bo wszechświat
nie mógłby stworzyć się sam. Wiara w Boga (religia, teologia, mitologia) jest uniwersalna dla
wszystkich ludzi, również dla tak wielkich umysłów jak Platon, Arystoteles, Kopernik, Newton,
Leibniz, Łomonosow, Mendel, Pasteur, Edison, Marconi, Tesla, Skłodowska-Curie i Planck. Wiara
religijna i nauka filozofii racjonalnej nie wykluczają się wzajemnie, lecz się uzupełniają. Wiara nie jest
irracjonalna, lecz supraracjonalna (ponadracjonalna); ponieważ Bóg jest źródłem całkowitej prawdy i
wiedzy i nie ma w Nim sprzeczności.
4 Jest jeden Bóg, lecz z powodu ograniczeń ludzkiego rozumu i intelektu, ludzie wyobrażają sobie
i rozumieją Boga na różne sposoby, np. pogański grecki Zeus i słowiański Triglav, i nazywają Go
wieloma imionami np. Jahwe czy Allah. Bóg jest niestworzonym Duchem, niecielesnym, istniejącym w
Trójcy Osób Boskich: Ojciec, Syn i Duch Święty. Wszystkie trzy Boskie Osoby są różne, ale równe i
wszystkie posiadają wspólną Boską Naturę i działają na rzecz stworzenia. Bogu Ojcu przypisujemy
stworzenie, Bogu Synowi - odkupienie, a Bogu Duchowi Świętemu – uświęcenie świata. Duch Święty
– Pan i Dawca życia, przemawiał przez proroków i dał natchnienie autorom Biblii / Pisma Świętego.
On oświeca, ożywia i kieruje Kościołem. Duch Święty jest obecny w głębi duszy i w całym świecie,
inspirując każdego człowieka w kierunku dobra. Wielbimy i czcimy Ojca i Syna i Ducha Świętego
„jedną w naturze i niepodzielną Jedność w Trójcy i Trójcę w Jedności”.
5 Bóg jest miłością, prawdą, pięknem i samym życiem. Bóg jest wszechmogący, wieczny ponieważ
istnieje zawsze, nieśmiertelny, niezmienny, obecny wszędzie, wszystko wiedzący, mądry, jest
sprawiedliwy i wynagradza za dobro, a za zło karze, jest miłosierny i wybaczający wszystkie grzechy

sprawiedliwy i wynagradza za dobro, a za zło karze, jest miłosierny i wybaczający wszystkie grzechy
jeśli za nie żałujemy, jest wolny, błogosławiony, szczęśliwy, dobry i dający wszystko wszystkim, jest
bogaty i nie potrzebuje nic od nikogo, jest prosty, święty, suwerenny, najwyższy, absolutny i
nieskończenie doskonały. Bóg, który jednoczy w sobie zarówno ojcostwo jak i macierzyństwo, jest
ponad wszelkimi podziałami na rodzaje i przenika całe stworzenie „JESTEM, KTÓRY JESTEM” (Wj
3,14). Ludzki rozum nie jest w stanie całkowicie pojąć tajemnicy Boskiej natury i Trójcy Świętej, ani
także język nie jest w stanie odpowiednio jej wyrazić, podobnie jak najwięksi nawet naukowcy nie
rozumieją w pełni maleńkiego atomu, który jest dużo mniejszy od pyłka kurzu. Odczuwamy istnienie
Boskiego Bytu i mocy w ogromnym wszechświecie który Bóg stworzył i poznajemy Boga lepiej
poprzez Jego Objawienie, ale dopiero po śmierci Święci widzą Boga takim jaki jest.

STWORZENIE

6 Bóg zechciał podzielić się Swoją miłością z innymi istotami i uczynić je szczęśliwymi, więc
dobrowolnie stworzył wszystko co widzialne i niewidzialne z niczego. (Ludzie potrafią jedynie
przekształcać rzeczy, ale nie są w stanie stworzyć nawet kropli wody bez istniejącego materiału).
Wszystko, co Bóg stworzył było dobre i w ograniczonej ilości różnych sposobów nosiło odbicie i ślad
swojego Stworzyciela. Pierwsza księga Biblii, Księga Rodzaju, opisuje stworzenie świata i człowieka
za pomocą środków alegorycznych, nie podając jednak ich wieku czy innych danych naukowych.
7 Bóg stworzył nieożywioną materię składającą się z maleńkich atomów, które badają fizycy.
Znane są 92 rodzaje naturalnych atomów, z których składa się wszechświat: ziemia (jedyne znane
miejsce we wszechświecie, na którym istnieje życie), księżyc, planety, słońce i miliardy gwiazd, które
są znacznie większe niż ziemia, jednak tylko około 3000 z nich można zobaczyć gołym okiem.
„Niebiosa głoszą chwałę Boga, dzieło rąk Jego nieboskłon obwieszcza.” (Ps 19/18,2). Różne
kombinacje atomów tworzą molekuły, które bada chemia. Molekuły tworzą gen i komórkę, z których
zbudowane są organy (takie jak liść czy płuco) roślin, zwierząt i ciała ludzkiego. Bada je biologia.
8 Bóg stworzył rośliny, które rosną, wegetują i rozmnażają się, lecz nie poruszają się. Nauka zna
około 350000 gatunków roślin.
9 Bóg stworzył zwierzęta, które rosną, rozmnażają się, poruszają się i odczuwają za pomocą
zmysłów, lecz nie posiadają rozumu ani wolnej woli. Istnieje około miliona gatunków zwierząt.
10 Bóg stworzył istoty ludzkie z ciałem i nieśmiertelną duszą, których badaniem zajmują się

antropologia i psychologia.

2

Ateistyczna teoria ewolucji uczy, iż życie powstało z martwej natury, a

człowiek ewoluował ze zwierząt. Jednakże dowody w postaci faktów naukowych, właściwie rozumiane
(nagłe pojawienie się pierwszych skamieniałości, brak skamieniałości przechodnich), zgodnie dowodzą
stworzenie wszelkiego życia przez Boga. Patrz: W.T. Brown, In the Beginning [Na początku].
11 Bóg stworzył niewidzialnych aniołów: nieśmiertelne, niematerialne duchy posiadające rozum i
wolną wolę. Niektórzy aniołowie zbuntowali się przeciwko Bogu (początek tajemnicy grzechu i zła) i
nazywani są złymi duchami lub demonami/diabłami. Na ich czele stoi Szatan. Dobrzy aniołowie,
którzy są w niebie, są naszymi stróżami i chronią nas, podczas gdy demony, które są w piekle kuszą nas
i prowadzą do zła, podstępnie burząc spokój i zakłócając ład w całym świecie. Patrz: Hi 1; J 8; Łk 8;
Mt 13,39, 18,10.
12 Bóg jest Panem stworzenia i historii. On kocha, podtrzymuje i na różne sposoby prowadzi do
dobra wszystko, co stworzył, a w szczególności człowieka, któremu powierzył współwładzę nad
ziemią, roślinami i zwierzętami. Nazywamy to Opatrznością Bożą.

LUDZKOŚĆ

13 Człowiek, mężczyzna i kobieta, składa się z materialnego ciała i nieśmiertelnej duszy i ma moc
wzrastania, rozmnażania się i poruszania. Posiada rozum i wolną wolę. Ciało, wraz z 5 zmysłami,
zbudowane jest z milionów komórek, które utrzymuje w całości dusza. Rozum czy też umysł rozumny
zawiera myśl i sumienie: praktyczny sąd oddzielenia dobra od zła czy też samocenzury. Wola czy też
serce zawierają w sobie namiętności/emocje: miłość, radość, nadzieję, strach, żal, itd. Istota ludzka jest
jednostką społeczną, która rośnie i rozwija się poprzez cykle pracy i odpoczynku oraz we wspólnotach/
organizacjach takich jak rodzina, Kościół, państwo-naród i całe społeczeństwo oraz świat. Celem
ludzkiego życia, godnością i szczęściem osoby ludzkiej jest poznanie Boga poprzez rozum i wiarę oraz
akceptowanie Boga wolną wolą i kochanie Go miłością dziecka na zawsze.
14 Bóg stworzył pierwszego mężczyznę i pierwszą kobietę, Adama i Ewę, w swojej łasce, na swój
obraz i podobieństwo, aby żyli z Nim szczęśliwi na zawsze. Zależało to od bycia wiernym Bogu w
ziemskim raju. Adam i Ewa, jak każdy mężczyzna i każda kobieta, mąż i żona, różnili się od siebie
płcią, ale byli równi i wzajemnie się uzupełniali. Przechodząc próbę wierności, Adam i Ewa zostali
oszukani diabelską, atrakcyjną, ale fałszywą obietnicą i stali się nieposłuszni Bogu. To jest pierwszy,
pierworodny grzech ludzi, który zranił i zniekształcił ich naturę: stracili oni łaskę Bożą i stali się
przedmiotem nieuporządkowanych namiętności, skłonności do grzechu, bólu i śmierci. Grzech
pierworodny i choroba są stanem, który towarzyszy teraz wszystkim potomkom Adama i Ewy całej
ludzkości i całego świata.
15 W historii świata, grzech jest pierwotną przyczyną wszelkiego rodzaju zła: bluźnierstwa,

15 W historii świata, grzech jest pierwotną przyczyną wszelkiego rodzaju zła: bluźnierstwa,
ignorancji, choroby, chciwości, pożądania, demagogii, fałszywych ideologii, podziałów pomiędzy
grupami takimi jak religijne (około 12 oraz wiele sekt), językowe (około 3000) i narodowe, uprzedzeń,
nadużyć, sporów, nienawiści, przemocy, przestępstw, wandalizmu, terroryzmu, wojny itd. Grzech jest
powodem biblijnego Potopu, zła Sodomy, przemocy i wojen religijnych (VII-XVII w.), epidemii takich
jak Czarna Śmierć, Janczarów, rasizmu, kolonializmu, zabijania rdzennych mieszkańców i handlu
niewolnikami w obu Amerykach, zmuszania dzieci do pracy w fabrykach, mordowania śydów i
Słowian przez faszyzm, a dzieci poprzez aborcję i głód, śmiertelnego marksistowskiego ateizmu w
Eurazji, masakry Armenów, obu wojen światowych i tragedii Hiroszimy, wojny w Indochinach,
kryzysu ekologicznego itd. Jednakże w historii i kulturze-cywilizacji, która pojawiła się na Bliskim
Wschodzie około 5000 lat temu, jest również wiele dobra: święte teksty, np. Wedy, świątynie (np.
Jeruzalem, Addis Abeba, Bizancjum, Kijów, Rzym, Waszyngton, Meksyk, Kraków), zakony i klasztory
(np.Tyniec), biblioteki, szkoły, filozofowie i pisarze (np. Zaratusztra, Laozi, Sokrates, Cyceron,
Orygenes, Sankara, Avicenna, Szekspir, Kartezjusz, Kant, Dostojewski, Gandi, Sienkiewicz),
encyklopedie, szpitale i Czerwony Krzyż, Święte Przymierze z 1815r., owoce sztuki i muzyki (np.
Rublow, Michał Anioł, Picasso, Ziolkowski, Bach, Dworzak, Chopin), rzemiosło Inków, owoce
technologii, Sputnik i inne odkrycia, itd.
16 Historia zatem pokazuje, że ludzkość, mimo swojej ogromnej wiedzy i dobrych intencji, nie
potrafii uzdrowić ani uwolnić się od grzechu. Z tego powodu Bóg w swoim miłosierdziu objawił Siebie
samego i zaprosił ludzkość do zbawienia, poprzez Adama, Noego, Abrahama, Mojżesza i innych
ż

ydowskich proroków Starego Testamentu, a w pełni w Nowym Testamencie poprzez Maryję - Matkę

Jezusa, Jezusa Chrystusa i Kościół Chrystusowy. Boże Objawienie, które ukazuje nam Boga i nas
samych, odnaleźć możemy w Biblii – księgi słowa Bożego Starego i Nowego Testamentu oraz w
Ś

więtej Tradycji Kościoła – Soborach, itd. Część tej Boskiej prawdy i zaproszenia możemy odnaleźć

również w religiach pozachrześcijańskich (Judaizm-Izrael, Islam-Mahomet, Hinduizm, Buddyzm,
Konfucjanizm, Taoizm, Sintoizm, Sikhizm, itd.) oraz w sumieniu każdego człowieka. Bóg kocha
wszystkich ludzi i zaprasza ich do zbawienia, każdego i wszystkich zgodnie z ich możliwościami i
zdolnościami, ale nikogo nie zmusza – wolność sumienia. Akceptujemy wolę Bożą i Jego zaproszenie
gdy wypełniamy Jego prawo i idziemy drogą Chrystusa.

MARYJA - MATKA JEZUSA

17 Błogosławiona Dziewica Maryja urodziła się ponad 2000 lat temu w Palestynie jako dziecko
głęboko religijnych śydów: Joachima i Anny. Dzięki łasce Bożej, Maryja była bez grzechu od

momentu swojego poczęcia i pozostała taką przez całe swoje życie.

3

ś

yła ze Św. Józefem w

małżeństwie w trwałym dziewictwie. Biblia, Tradycja Kościoła (np. Jasna Góra) oraz islamski Koran
ś

wiadczą o Maryi.

18 Maryja poczęła Jezusa Chrystusa mocą Ducha Świętego, urodziła Go i pozostała dziewicą. Jest
nazywana i naprawdę jest Matką Boga / Bogarodzicą, ponieważ urodziła Jezusa, Boską Osobę, który
jest jednocześnie Bogiem i człowiekiem, Synem Boga i Synem człowieka.
19 Poprzez swoją miłość i wierność Bogu, Maryja naprawiła grzech Ewy i przez nią Bóg dokonał
odkupienia człowieka. Całe jej życie było posłusznym oddaniem się jej rodzinie i bliskim. Po jej
ś

mierci, Maryja została wzięta, z ciałem i duszą, do nieba.

20 Maryja jest doskonałą świętą, wzorem miłości chrześcijańskiej i Matką Kościoła, Matką nas
wszystkich. Jest Ona zawsze gotowa orędować za nami u Boga i pomagać nam tak, jak to zrobiła na
weselu w Kanie. Zarówno, prawosławni jak i katoliccy Chrześcijanie, czczą Maryję i upraszają Jej
pomocy w modlitwach takich jak Pozdrowienie Anielskie – 15 (20) dziesiątek Różańca Świętego.
Patrz: Łk 1,28; modlitwa Św. Serafima w książce An Early Soviet Saint: The Life of Father Zachariah
[Pierwszy Święty Sowiecki: śycie Ojca Zachariasza].

JEZUS CHRYSTUS

21 Pan Jezus Chrystus jest największą Osobą w historii świata. Jego narodzenie w Betlejem
wyznacza początek ery chrześcijańskiej. Biblia, a w szczególności Ewangelie (Św. Mateusza, Św.
Marka, Św. Łukasza i Św. Jana), Tradycja, Koran i 4 świeccy historycy świadczą o Jezusie.
22 Jezus Chrystus jest drugą Osobą Trójcy Świętej, Synem i Słowem Bożym, którego Boska natura
jest wieczna, i który przyjął swoją ludzką naturę w tajemnicy wcielenia, kiedy się począł z Ducha
Ś

więtego i narodził się z Maryi Dziewicy we wszystkim podobny człowiekowi z wyjątkiem grzechu.

Dwie natury Chrystusa są zjednoczone nierozerwalnie i niezmiennie w Jego jednej Boskiej Osobie.
Podczas śmierci Chrystusa, Jego dusza i ciało zostały rozdzielone, lecz każde pozostało zjednoczone z
Jego Bóstwem. Jezus w języku hebrajskim znaczy Zbawiciel, a Chrystus w języku greckim znaczy
Pomazaniec Boży – po hebrajsku Mesjasz.
23 Z miłości do ludzi Jezus stał się człowiekiem, aby zniszczyć panowanie diabła, naprawić grzech
Adama, pokonać śmierć i zdobyć dla wszystkich ludzi łaskę i możliwość wiecznego życia z Bogiem.
Chrystus przynosi także korzyść niechrześcijanom, podobnie jak słońce ogrzewa także tych, którzy go

nie widzą.

4

Chrystus przynosi także korzyść niechrześcijanom, podobnie jak słońce ogrzewa także tych, którzy go

nie widzą.

4

24 Narodzony w Betlejem, Jezus żył w Nazarecie, w rodzinie Maryi i Józefa. Pracował jako cieśla.
W wieku około lat 30-tu, Jezus rozpoczął swoje publiczne nauczanie. Głosił Dobrą Nowinę, Ewangelię,
o mądrości, miłości i sprawiedliwości, prowadząc ludzi do zbawienia wiecznego. Przesłanie Chrystusa
było proste ale głębokie, często przedstawiane w żywy sposób w przypowieściach – za pomocą
analogii, alegorii i metafor, przenośni, i zmieniło ono świat na lepsze. Podstawą Jego nauczania jest
miłość Boga i bliźniego. Chrystus często dokonywał cudów: leczył chorych, wyrzucał złe duchy i
wskrzeszał umarłych. On jest drogą, prawdą i życiem.
25 W Wielki Piątek Jezus został ukrzyżowany pod Poncjuszem Piłatem na Golgocie/Kalwarii w
Jerozolimie; to największa niesprawiedliwość w historii świata. Trzeciego dnia zmartwychwstał. Przez
swoje cierpienie, śmierć i zmartwychwstanie Chrystus wypełnił swoją misję: chwałę Bożą i ludzkie
zbawienie. Krzyż Chrystusa pojednał niebo z ziemią. Jego moc rozchodzi się po całym świecie i przez
wszystkie wieki, ponieważ może On wybawić każdego grzesznika, nawet najgorszego przestępcę, z
głębin piekielnych i przywrócić go niebu.
26 Czterdzieści dni po zmartwychwstaniu Chrystus wstąpił do nieba. Jest On wciąż obecny w
sposób niewidzialny, szczególnie w Eucharystii, w Jego Kościele, który ustanowił, aby kontynuował
Jego zbawienne dzieło aż do skończenia świata, kiedy ponownie przyjdzie.
27 Wielbimy i czcimy Chrystusa w Eucharystii, naśladując Jego pokorne życie i Jego kochające
serce, troszcząc się o ubogich (Mt 16,24, 11,29, 25,34) oraz w modlitwach takich jak Droga Krzyżowa,
Modlitwa Jezusowa i w pozdrowieniu: „Chwała Jezusowi Chrystusowi” / „Niech będzie pochwalony
Jezus Chrystus!” Odpowiedź: „Chwała na wieki” / „Na wieki wieków. Amen.”

KOŚCIÓŁ CHRYSTUSOWY

28 Kościół został ustanowiony przez Jezusa Chrystusa. Jego Apostołowie, szczególnie Św. Piotr i
Paweł, wraz z innymi Chrześcijanami zasiali Kościół w śródziemnomorskiej Azji, Afryce i Europie,
bez użycia przemocy, nawet pomimo rzymskich prześladowań, aż do czasu Konstantyna, 313r.
Chrześcijaństwo przybyło do Europy poprzez Bałkany. Do X w. Europa, w tym Polska i inne ziemie
słowiańskie, praktycznie były już schrystianizowane, a później europejscy misjonarze nawracali na
Chrześcijaństwo części Azji i Afryki oraz Amerykę i Australię. Dziś około 30% populacji świata to
Chrześcijanie.
29 Kościół uczestniczy w Królestwie Bożym na ziemi; jest on Ludem Bożym i Ciałem Chrystusa:
wspólnotą świeckich i duchowieństwa/kapłanów/ hierarchów. Kościół Chrystusowy jest jeden, święty,
powszechny i apostolski. Chrystus jest głową Kościoła i uświęca go poprzez swoje Sakramenty święte i
na inne sposoby – czasami cudowne i charyzmatyczne (1 Kor 12,1-11). Kościół jest powszechny tj.
katolicki i uniwersalny dla wszystkich ludzi i wszystkich czasów. Jest on zarówno wschodni jak i
zachodni i posiada całą pełnię duchowej mądrości i bogactwa. Kościół jest zbudowany na Apostołach i
kierowany przez ich następców, biskupów/hierarchów, którzy zachowują apostolską wiarę i praktykę.
Kościół będzie trwał aż do skończenia świata. Nic nie jest w stanie go zniszczyć, co potwierdziły
prześladowania pierwszych Chrześcijan i upadek wojującego ateizmu na naszych oczach.
30 Kościół, dobra Matka i Nauczycielka, ukazuje nam drogę zbawienia Chrystusowego: prawdziwą
wiarę i dobre uczynki – ortodoksja. Kościół jest nieomylny w swym dogmatycznym nauczaniu wiary i
zasad moralnych, mimo iż jego członkowie, w tym biskupi, mogą popełniać błędy np. różne schizmy,

cezaropapizm.

5

Duch Święty umacnia i inspiruje Kościół w odpowiedniej interpretacji Biblii,

szczególnie jej trudnych części oraz do nauczania rzeczy nie zapisanych w Biblii (J 21,25). Kościół
pierwszy zatwierdził kanon Biblii - patrz Sobory: w Kartaginie i Hipponie. Postbiblijne nauczanie i
ż

ycie Kościoła są znane jako Tradycja. Składa się ona ze: świadectw wiernych, w tym różnież

ś

wieckich (np. Maryi, Heleny, Klotyldy, Ireny, Mieszka, Władymira, J. Hutter’a, Róży z Limy, V.

Soloviev’a, C.S. Lewis’a, M.L. King’a, Dąbrówki, Jadwigi) Ojców i Świętych (np. Ireneusza,
Klemensa, Antoniego, Atanazego, Efrema, Bazylego, Grzegorza, Ambrożego, Hieronima, Jana
Chryzostoma, Augustyna, Patryka, Benedykta, Franciszka, Sergiusza, Katarzyny, Teresy, Serafima z
Sarowa i męczenników z Ugandy, Wojciecha, Stanisława, Kazimierza), teologów, monastycyzmu,
Soborów takich jak w Konstantynopolu i Konstancji, oraz duchowieństwa, a ściślej diakonów, księży,
biskupów, metropolitów, patriarchów i papieży. Biblia i Tradycja stanowią jeden wspólny depozyt
Bożego Objawienia i są streszczone w Credo / Wyznaniu wiary, katechizmie i Sakramentach, które
Kościół zachowuje i rozpowszechnia w misjach (Mt 28,18-20).
31 Kościół nieustannie wielbi Boga na całym świecie poprzez Liturgię, a przez opiekę
duszpasterską udziela jego ludowi zarówno Sakramentów jak i sakramentaliów - różnych
błogosławieństw, w tym egzorcyzmów, a w Kościele rzymsko-katolickim także odpustów. Przez cały
rok zgodnie z kalendarzem liturgicznym w cyklach: codziennym, tygodniowym, rocznym i innych.
Kościół wielbi Boga, Jego dzieła, życie Jezusa, Maryi i Świętych, w uroczystościach i świętach takich
jak niedziele (dzień Zmartwychwstania Pańskiego), Boże Narodzenie, Wielkanoc, uroczystość Św.
Apostołów Piotra i Pawła oraz Zaśnięcie/Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny.
32 Idealny budynek kościelny jest świętym, funkcjonalnym symbolem ponadczasowej formy i
proporcji, oraz miejscem modlitwy i sprawowania nabożeństw, takich jak Nieszpory-Wieczernia,
Liturgia i inne Sakramenty. W kościołach znaleźć możemy również ołtarz oraz obrazy, wśród których

Liturgia i inne Sakramenty. W kościołach znaleźć możemy również ołtarz oraz obrazy, wśród których
najlepszy przykład stanowią ikony bizantyjskie, ukazujące osoby święte oraz wydarzenia od stworzenia
ś

wiata aż do uwielbienia w niebie. Te święte obrazy są oknami nieba i pomagają nam kochać Boga,

Chrystusa, Maryję i innych Świętych.
33 Parafia, na której czele stoi ksiądz wraz ze zgromadzonymi w niej wiernymi, stanowią
podstawową wspólnotę Kościoła i centrum duchowości: szkołę świętości, szpital grzeszników. Kilka
parafii tworzy (archi)diecezję, na której czele stoi (arcy)biskup (np. Los Angeles, Nowy Jork, Quito,
Buenos Aires, Sao Paolo, Kinszasa, Nairobi, Paryż, Wiedeń, Mińsk, Bejrut, Władywostok, Manila,
Gniezno i Warszawa); diecezje zwykle tworzą metropolie, które są częścią patriarchatów (np.
Konstantynopol, Moskwa, Rzym) i tworzą one jeden Kościół. Kościoły autokefaliczne np. grecki i
rosyjski, i konferencje biskupów np. włoska, brazylijska i polska, są również regionalnymi zebraniami
diecezji i biskupów. Wśród biskupów-Prymasów są arcybiskupi, metropolici, patriarchowie i papież,
którzy historycznie, oprócz swoich obowiązków diecezjalnych, kierują poprzez służenie na różne
sposoby grupami diecezji lub Kościołów i całym Kościołem. Prymasi czynią to zarówno indywidualnie
jak i zbiorowo, poprzez spotkania z innymi biskupami, na lokalnych i ekumenicznych synodach/

soborach.

6

Kościoły protestanckie i ewangelickie (np. Luteranie, Anglikanie, Prezbiterianie, Baptyści)

są zorganizowani w częściowo inny sposób niż Kościoły prawosławny i katolicki, utraciwszy niektóre z
zasad wiary i Sakramentów np. modlitwy za zmarłych i komunia według J 6,51 w wyniku Reformacji
w Europie po roku 1517.
34 Ekumenizm próbuje przywrócić pełną jedność i wspólnotę Kościoła, które zostały naruszone
około 451r. (Bliski Wschód - Europa), 1204r. (Kościół bizantyjsko-ortodoksyjny – rzymsko-katolicki),
1517r. (Katolicy–Protestanci) oraz przez inne schizmy/rozłamy. Wybitnymi ekumenizmu są: Św. Cyryl,
Metody, Leopold Mandicz, Światowa Rada Kościołów, Dom Madonny, Wspólnota Braci z Taize,
Ojciec van Straaten, Patriarcha Konstantynopola Atenagoras i Papież Paweł VI i inni. Patrz: J 17,21;
Mt 5,23, 6,15, 20,25; modlitwy liturgiczne w tym Menaion; Sobór w Konstantynopolu w latach
879-880; J. Meyendorff, The Primacy of Peter [Primat Piotra], oraz Jan Paweł II, Ut Unum Sint.
35 Obcowanie świętych, kanonizowanych i niekanonizowanych, jest wspólnotą i pomaganiem sobie
nawzajem członków Kościoła / Chrześcijan na ziemi, w stanie oczyszczania po śmierci, nazywanego w
Kościele rzymsko-katolickim czyśćcem oraz, w niebie.

PRAWO BOśE

36 WSTĘP. Bóg kocha każdego człowieka i pragnie, aby wszyscy ludzie doświadczyli życia w
obfitości, harmonii, pokoju i szczęściu. Dał nam On swoje prawo, przykazania, jako przewodnik i mapę
na drogę prowadzącą do tego celu. Prawo Boże jest dobre i stanowi podstawę wszystkich praw
człowieka, wolności i obowiązków jak również wszystkich właściwych praw państwowych. (Dobro to
obecność całkowitej należytej doskonałości; grzech-zło jest brakiem dostatecznego dobra). Naruszenie
Bożego prawa myślą, słowem, uczynkiem i zaniedbaniem jest grzechem. Jest to największe zło na
całym świecie i źródło wszelkiego zła. Grzech zaślepia i jest jak trucizna lub rak/nowotwór:
zdradziecki, niszczycielski i śmiertelny. Dotyczący poważnej materii, świadomy i umyślny grzech, przy
braku żalu za niego, prowadzi do oddzielenia od Boga jako źródła życia i do wiecznego nieszczęścia –
piekła. Jesteśmy uwalniani od grzechu przez zasługi naszego Pana Jezusa Chrystusa wtedy gdy sami
ż

ałujemy i prosimy Boga o przebaczenie, tak jak to uczynił celnik w świątyni, Zacheusz, syn

marnotrawny, Św. Piotr, dobry łotr wiszący na krzyżu obok Jezusa i mieszkańcy Niniwy (Łk 13, 15, 18,
19, 22, 23; Jon 3, 4). „Bo prawy siedmiokroć upadnie i wstanie” (Prz 24,16). Bóg daje każdemu
człowiekowi łaskę lub też zdolność do życia w zgodzie z Jego wolą i prawem: do czynienia dobra,
unikania zła i odrzucania pokus (propozycja grzechu nie jest grzechem zanim nie zostanie świadomie
przyjęta), jak również do żałowania i przepraszania za grzechy już popełnione, w ten sposób
otrzymując Boże przebaczenie. Pobożne życie obejmuje: wiarę, przestrzeganie przykazań, dobre
uczynki, post, ofiarowanie Bogu swoich problemów i cierpienia, modlitwę i Sakramenty święte (Jk
2,26; Mt 5,20, 6,2-33, 7,21, 16,24). Aby odnieść sukces w dowolnej dyscyplinie sportowej potrzebne są
ć

wiczenia; tak samo jest w życiu duchowym. We współpracy z Bożą wolą i łaską, choć ich nie

dostrzegamy, dobre uczynki (cnoty) mogą zająć miejsce złych uczynków (wad), a kilka dobrych
uczynków tworzy dobry nawyk i dobry charakter, który prowadzi do doskonałości, świętości i
szczęśliwego przeznaczenia - jedności z Bogiem. Prawo Boże można znaleźć w dobrze
ukształtowanym sumieniu każdego człowieka, w Biblii, Tradycji Kościoła – prawo kanoniczne, a nawet
w sprawiedliwych prawach państwowych.
37 DWA PRZYKAZANIA MIŁOŚCI. (1) Będziesz miłował Pana Boga swego całym swoim
sercem, całą swoją duszą i całym swoim umysłem. (2) Będziesz miłował swego bliźniego jak siebie
samego. (Te dwa przykazania zawierają całe prawo Boże; wszystkie inne prawa i przykazania
wyjaśniają i szczegółowo omawiają te dwa. Jezus Chrystus dalej wyjaśnia to w swoim nauczaniu:
„traktuj innych tak, jak chciałbyś aby oni ciebie traktowali” -złota reguła- oraz w przypowieści o
dobrym Samarytaninie). Patrz: Pwt 6,4; Kpł 19,18; Mt 22,34-40; Łk 6,31, 10,25-37; 1 Kor 13.

38 DZIESIĘĆ PRZYKAZAŃ BOśYCH.

7

(1) Jam jest Pan Bóg twój: nie będziesz miał bogów

cudzych przede Mną (obejmuje wierzenia, nadzieję, miłość, adorację i modlitwę do prawdziwego
Boga; wyklucza oddawanie czci idolom takim jak pieniądze czy naród, wróżbiarstwo takie jak
horoskopy czy przepowiadanie przyszłości, magię/czary takie jak kontakt z siłami diabelskimi,

horoskopy czy przepowiadanie przyszłości, magię/czary takie jak kontakt z siłami diabelskimi,
przesądy takie jak

rytualizm próżny, nienawidzenie

i kuszenie oraz prowokowanie Boga,

ś

więtokradztowo, symonia, agnostyzm i ateizm). (2/1) Nie będziesz wykonywał żadnego wykutego

wizerunku do adoracji (pobożne używanie świętych obrazów/ikon jest dozwolone – Wj 25,18; Drugi
Sobór w Nicei). (3/2) Nie będziesz brał imienia Pana Boga twego nadaremno (szanować imię Boga i
inne święte imiona; unikać banalizowania imienia Bożego, krzywoprzysięstwa, bluźnierstwa). (4/3)
Pamiętaj, abyś dzień święty święcił (unikanie w niedzielę niekoniecznej do wykonania pracy fizycznej;
kultywowanie życia rodzinnego, kulturalnego i duchowego). (5/4) Czcij ojca twego i matkę twoją, abyś
długo żył i dobrze ci się powodziło na ziemi (a także szanuj tych w społeczeństwie, którzy pracują dla
wspólnego dobra np. duchownych, pracowników administracji państwowej takich jak nauczyciele;
niemoralne i niesprawiedliwe prawa państwowe nie stanowią zobowiązania dla sumień jego
obywateli). (6/5) Nie zabijaj (obejmuje to także aborcję, samobójstwo, eutanazję, podejmowanie
nieodpowiedzialnego ryzyka śmierci, zagrożenia dla zdrowia takie jak narkotyki i papierosy,

okaleczenia, zbyteczny gniew, nienawiść i obraźliwe słowa).

8

(7/6) Nie cudzołóż (obejmuje również

współżycie przedmałżeńskie, masturbację, pornografię, bezwstydne słowa i pragnienia). (8/7) Nie
kradnij (obejmuje oszustwo, pobieranie nadmiernych opłat, niespłacanie długów, nie wywiązywanie się
z pracy i umów handlowych, hazard wykraczający poza możliwości danej osoby, szkodliwe systemy
finansowe i krzywdzące stosunki handlowe, niszczenie czyjejś własności w tym także dobro wspólne;

którego zniszczenie wymaga naprawy jeśli to konieczne).

9

(9/8) Nie mów fałszywego świadectwa

przeciw bliźniemu swemu (poszanowanie prawdy, unikanie kłamstwa, oszustwa i plotek, włącznie z
tymi w środkach masowego przekazu, dotrzymywanie tajemnicy jeśli to konieczne np. tajemnic
zawodowych, dotrzymywanie obietnic np. przez polityków; przepraszanie jeśli to konieczne). (10/9)
Nie pożądaj żony bliźniego swego (ani też męża). (10) Ani żadnej rzeczy, która jego jest. Patrz: Wj
20,2-17.
39 BŁOGOSŁAWIEŃSTWA. Błogosławieni ubodzy w duchu, albowiem do nich należy
Królestwo Niebieskie. Błogosławieni, którzy się smucą, albowiem oni będą pocieszeni. Błogosławieni
cisi, albowiem oni na własność posiądą ziemię. Błogosławieni, którzy łakną i pragną sprawiedliwości,
albowiem oni będą nasyceni. Błogosławieni miłosierni, albowiem oni miłosierdzia dostąpią.
Błogosławieni czystego serca, albowiem oni Boga oglądać będą. Błogosławieni, którzy wprowadzają
pokój, albowiem oni będą nazwani synami Bożymi. Błogosławieni, którzy cierpią prześladowanie dla
sprawiedliwości, albowiem do nich należy Królestwo Niebieskie. Błogosławieni jesteście, gdy [ludzie]
wam urągają i prześladują was, i gdy z Mego powodu mówią kłamliwie wszystko złe na was. Cieszcie
się i radujcie, albowiem wasza nagroda wielka jest w niebie. Patrz: Mt 5,3-12.
40 PRZYKAZANIA KOŚCIELNE. Unikać niepotrzebnej pracy służalczej i uczestniczyć we
Mszy Św. w niedziele i święta. Pościć i unikać produktów mięsnych i tłuszczów zwierzęcych w dni
wyznaczone przez Kościół np. w czasie Wielkiego Postu. Spowiadać się z grzechów przynajmniej raz
w roku w czasie wielkanocnym (umyślne zatajenie grzechu ciężkiego na spowiedzi jest samo w sobie
nowym grzechem). Przyjmować Komunię Św. przynajmniej raz w roku w czasie wielkanocnym
(przyjmowanie Komunii Św. w stanie grzechu ciężkiego jest również grzechem). Przestrzegać praw
małżeńskich Kościóła. Modlić się do Boga codziennie (przykazanie tylko w Kościele Prawosławnym).
Wspierać Kościół finansowo (przykazanie tylko w Kościele Katolickim).
41 CNOTY GŁÓWNE. Wiara: zawierzenie i zaufanie Bogu. Nadzieja: oczekiwanie wypełnienia
się obietnic Bożych. Miłość: miłość Boga i bliźniego. Roztropność: właściwy sąd w kwestiach
praktycznych. Sprawiedliwość: oddawanie tego, co należne każdemu i wszystkim. Męstwo:
kontrolowanie lęku i popędliwości. Wstrzemięźliwość: umiarkowanie w przyjemnościach cielesnych;

również umiarkowanie w ubiorze i podążaniu za modą; złoty środek; dobre maniery i higiena, itd.

10

42 SIEDEM DARÓW DUCHA ŚWIĘTEGO. Mądrość, rozum, umiejętność, męstwo, rada,
pobożność, bojaźń Boża. Patrz: Iz 11,2-3.
43 OWOCE DUCHA ŚWIĘTEGO. Miłość, radość, pokój, cierpliwość, uprzejmość, dobroć,
wierność, łagodność, wiara, opanowanie. Ga 5,22.
44

UCZYNKI

MIŁOSIERDZIA

WZGLĘDEM

DUSZY.

Grzeszących

upominać.

Nieumiejętnych pouczać. Wątpiącym dobrze radzić. Strapionych pocieszać. Krzywdy cierpliwie
znosić. Urazy chętnie darować. Modlić się za żywych i umarłych.
45 UCZYNKI MIŁOSIERDZIA WZGLĘDEM CIAŁA. Głodnych nakarmić. Spragnionych
napoić. Nagich przyodziać. Podróżnych w dom przyjąć. Chorych nawiedzać. Więźniów pocieszać.
Umarłych grzebać. Patrz: Mt 25,31-46.
46 NAUKA SPOŁECZNA KOŚCIOŁA. Kościół stosuje zasady prawa Bożego (moralność, etyka)
w relacjach społecznych i ekonomicznych, które mogły nie zostać sprecyzowane w Biblii. Kościół
opowiada się za: prawem jednostki do życia od poczęcia do naturalnej śmierci w ramach
sprawiedliwego porządku społecznego; prawem do własności i humanitarnych warunków życia –
jedzenia, ubrania, schronienia, lekarstw i środków medycznych, podstawowego wykształcenia, pracy;
wolności religii i sumienia, prawem do zrzeszania (np. w związkach zawodowych) i wyrażania swojego
stanowiska, wyższością osoby ludzkiej nad rzeczami i pracy nad kapitałem, równością wszystkich ludzi
niezależnie od różnic rasowych i narodowości, równością, ale i wzajemnym uzupełnianiem się
mężczyzn i kobiet, wolnym rynkiem i uczciwym handlem, szacunkiem i troską o ekologię w tym także
zwierzęta, demokracją, pokojem, rozbrojeniem, także z broni atomowej i ludzką solidarnością – w
zgodzie z prawdą, sprawiedliwością i dobrem wspólnym. Celem państwa, władzy politycznej czy rządu
jest wymierzanie sprawiedliwości w społeczeństwie i obrona godności wszystkich obywateli, a w
szczególności dzieci, osób chorych i niepełnosprawnych, biednych, ludzi starszych itd. Prawa i wolność

szczególności dzieci, osób chorych i niepełnosprawnych, biednych, ludzi starszych itd. Prawa i wolność
obywateli mogą być ograniczone jedynie z uzasadnionych powodów i dla ich dobra, takich jak znaki
drogowe, cenzura mająca zapobiec nienawiści, godziwy system podatkowy lub jako kara za
przewinienie.
47 MONASTYCYZM. W monastycyzmie zakonnicy, zakonnice i inne osoby żyją zgodnie z
ewangelicznym nakazem ubóstwa, czystości i posłuszeństwa/pokory, aby lepiej kochać i służyć Bogu i
bliźniemu. Jest to potencjalnie najdoskonalszy stan jedności z Bogiem w życiu doczesnym, które
osiągnąć można dzięki łasce, wierze, miłości, medytacji, zachowywaniu przykazań, dobrym uczynkom,
modlitwie i poście – ascezie, jak również kontemplacji, mistycyzmowi (ponadnaturalemu nie
irracjonalnemu) oraz Sakramentom Świętym. Patrz: Rdz 18,26; Mt 19,21; Dz 2,42; Filokalia, O
naśladowaniu Chrystusa, Droga na Górę Karmel, śywoty świętych.
48 GRZECHY GŁÓWNE. Pycha: niewłaściwa i nadmierna miłość własna i niezdrowe poczucie
własnej wartości; próżność. Chciwość: nadmierne pożądanie/pragnienie pieniędzy i bogactw
ziemskich, bezmyślny konsumpcjonizm. Nieczystość: nadmierne pragnienie przyjemności i mocy
zmysłowych. Nieumiarkowanie: nadmierne jedzenie i picie. Gniew: nieuzasadniona żądza zemsty.
Zazdrość: zawiść i smutek z powodu dobra bliźniego. Lenistwo: brak lub zaniedbywanie obowiązków.
49 GRZECHY PRZECIWKO DUCHOWI ŚWIĘTEMU. Grzeszenie licząc zupełnie na Boże
miłosierdzie, rozpaczanie o własne zbawienie, zazdroszczenie bliźniemu łaski Bożej, sprzeciwianie się
ś

wiadomie uznanej prawdzie chrześcijańskiej, trwanie w grzechu oraz nie żałownie za grzechy aż do

ś

mierci.

50 GRZECHY WOŁAJĄCE O POMSTĘ DO NIEBA. Umyślne zabójstwo, grzech sodomy lub
akt homoseksualizmu, krzywdzenie ubogich, zatrzymanie zapłaty za wykonaną pracę. Patrz: Kpł 18,22;
Rz 1,27.
51 GRZECHY CUDZE. Poprzez doradzanie grzechu, nakazywanie grzechu, zezwalanie na
grzech, pobudzanie do grzechu, pochwalanie grzechu, zachowywanie obojętności wobec grzechu i
współudział w grzechu, przemilczanie grzechu i uniewinnianie grzechu. Jest również grzesznym
sprowadzać innych na złą drogę poprzez zły przyklad. Mt 18,6.

MODLITWA

52 WSTĘP. Modlitwa jest komunikacją z Bogiem. Jest ona tak konieczna i naturalna jak
oddychanie czy jedzenie. W modlitwie – myślą, słowem, pieśnią, adorujemy Boga (kontemplacja –
uważne słuchanie), dziękujemy Mu za całe otrzymane dobro i prosimy, aby obdarzył nas swoją łaską i
zaspokoił duchowe i fizyczne potrzeby żyjących, nawet naszych nieprzyjaciół, a zmarłych obdarzył
wiecznym odpoczywaniem. Możemy modlić się do Boga, lub prosić Maryję, innych świętych i aniołów,
a nawet naszych przyjaciół, aby oni modlili się do Boga za nas. Powinniśmy modlić się każdego dnia
indywidualnie (w dowolnym miejscu, czasie i pozycji ciała), a niekiedy publicznie, np. w Liturgii.
Możemy modlić się naszymi własnymi słowami lub posługiwać się popularnymi modlitwami takimi
jak: „Błogosławiony jesteś Boże”, „Bogu niech będą dzięki”, „Chwała Bogu”, „Panie zmiłuj się nad

nami” lub poniższymi modlitwami.

11

53 ZNAK KRZYśA. † W imię Ojca i Syna i Ducha Świętego. Amen.

12

54 MODLITWA PAŃSKA. Ojcze nasz, któryś jest w niebie, święć się imię Twoje, przyjdź
Królestwo Twoje, bądź wola Twoja jako w niebie tak i na ziemi. Chleba naszego powszedniego daj
nam dzisiaj, i odpuść nam nasze winy jako i my odpuszczamy naszym winowajcom, i nie wódź nas na

pokuszenie, ale nas zbaw ode złego. *Bo Twoje jest Królestwo i potęga i chwała na wieki. *

13

Amen.

55 DOKSOLOGIA / CHWAŁA OJCU. Chwała Ojcu i Synowi i Duchowi Świętemu, *teraz i

zawsze i na wieki wieków. *

14

Amen.

56 śAL ZA GRZECHY / AKT SKRUCHY. Boże, bądź miłościw mnie, grzesznemu. Pamiętaj o
mnie Panie, w Królestwie Twoim. Panie Jezu Chryste, Synu Boga, bądź miłościw mnie, grzesznemu.
Ś

więty Boże, Święty mocny, Święty a nieśmiertelny, zmiłuj się nad nami. (3 razy).

57 POZDROWIENIE ANIELSKIE. Zdrowaś Mario, łaski pełna, Pan z Tobą. Błogosławionaś Ty
między niewiastami i błogosławiony owoc żywota Twojego, Jezus. Święta Maryjo, Matko Boża, módl

się za nami grzesznymi, teraz i w godzinę śmierci naszej. Amen.

15

SAKRAMENTY

58 WSTĘP. Jezus Chrystus dał swojemu Kościołowi, między innymi darami, siedem Sakramentów
ś

wętych, aby obdarzać ludzkość Bożą łaską. Sakramenty urzeczywistniają się dzięki łasce Bożej oraz

posłudze i modlitwom kapłana. Zewnętrzą formę Sakramentu nazywamy obrządkiem. Po w. IV w
Kościele stopniowo rozwinęło się wiele współistotnych obrządków takich jak koptyjski, etiopski,
syryjski, asyryjski, malabaryjski, armeński, grecko-bizantyjski, i rzymsko-łaciński. Potęga ludzkiego
rozumu jest prawie nieograniczona, jednak postrzega ona rzeczywistość duchową poprzez ograniczone
zmysły ciała i wyraża ją za pomocą fizycznych znaków i symboli. Do komunikacji z Bogiem oraz ze
społeczeństwem potrzebne są człowiekowi znaki i symbole zaczerpnięte z natury i kultury. Sakramenty
posługują się widzialnymi znakami takimi jak woda czy chleb i przekazują niewidzialną łaskę

posługują się widzialnymi znakami takimi jak woda czy chleb i przekazują niewidzialną łaskę
człowiekowi. Godne przyjęcie Sakramentu leczy nas z grzechu, uświęca i prowadzi do życia
wiecznego.
59 CHRZEST. Poprzez chrzest z wody, uniwersalnego czynnika oczyszczającego, oraz w imię
Ojca i Syna i Ducha Świętego, grzech pierworodny człowieka wraz z wszystkimi innymi grzechami
osobistymi zostaje przebaczony, a osoba chrzczona staje się dzieckiem Bożym, Chrześcijaninem /
członkiem Kościoła, dziedzicem innych Sakramentów i w końcu dziedzicem nieba. W momencie
chrztu osoba ta otrzymuje również swoje własne imię.
60 BIERZMOWANIE. Sakrament ten umacnia Chrześcijanina darami i owocami działania Ducha
Ś

więtego.

61 EUCHARYSTIA. Eucharystia, Liturgia, lub Msza Święta składa się z czytań z Biblii wraz z
wyznaniem wiary / Credo, ofiary Jezusa Chrystusa na krzyżu, w sposób bezkrwawy wraz z
przemienieniem chleba i wina w Ciało i Krew Chrystusa oraz Komunii Świętej, w której otrzymujemy,
tak jak Apostołowie w czasie Ostatniej Wieczerzy, Ciało i Krew Chrystusa jako nasz pokarm
niebiański, lekarstwo duchowe i chleb życia wiecznego (J 6,51). Aby przyjąć Komunię Świętą godnie
w swoim Kościele, ochrzczeni Prawosławni i Katolicy powinni: być wolni od grzechu ciężkiego (Mt
5,23), wierzyć, że przyjmują prawdziwe Ciało i Krew Chrystusa, chociaż pod postaciami chleba i wina
(1Kor 11,29) oraz zachować odpowiedni czas postu przed Komunią. Powinniśmy również dziękować
Bogu po przyjęciu Komunii Świętej. Liturgia jest źródłem i szczytem życia Chrześcijanina, koroną
jedności Kościoła, centralnym punktem jego nabożeństwa, dziękczynienia i modlitwy, jak również

artystycznym i muzycznym arcydziełem cywilizacji.

16

62 POKUTA/SPOWIEDŹ. W Sakramencie pokuty, za pośrednictwem księdza, Bóg wybacza
wszystkie grzechy popełnione po chrzcie św. (J 20,23) po tym jak dana osoba: (1) przebada swoje
sumienie, tj. spojrzy na swoje postępowanie i charakter w świetle praw Bożych; (2) żałuje/nawraca się,
tj. wyraża żal za popełnione grzechy; (3) postanawia nie grzeszyć więcej; (4) wyznaje indywidualnie i
po cichu wszystkie swoje grzechy kapłanowi - kapłani są zobowiązani nigdy nie ujawniać tego, co
usłyszeli w czasie spowiedzi; (5) wykona odpowiednią pokutę. W rezultacie człowiek jest pojednany z
Bogiem i bliźnim, i osiąga pokój wewnetrzny.
63 KAPŁAŃSTWO. W Kapłaństwie, dzięki łasce Bożej i ich wolnej woli, niektórzy mężczyźni
zostają wyświęceni przez biskupa na diakonów i kapłanów/księży/prezbiterów. Kapłana nazywamy

„Księdzem”/„Ojcem”.

17

Trzech lub więcej biskupów wyświęca wybranych księży w celibacie na

biskupów - z których wybierani są arcybiskupi, metropolici, patriarchowie oraz papieże. Są oni
pasterzami Kościoła i głoszą słowo Boże oraz udzielają Sakramentów.
64 MAŁśEŃSTWO. Bóg stworzył małżeństwo jako fundament rodziny i całego społeczeństwa. W
Sakramencie Małżeństwa, mężczyzna i kobieta otrzymują łaskę, dzięki której mogą być dla siebie
przez całe życie kochającymi i wiernymi małżonkami, jak również dobrymi rodzicami oraz
nauczycielami dla swoich dzieci zarówno w ich życiu religijnym jak i świeckim.
65 NAMASZCZENIE CHORYCH. Sakrament ten przywraca zdrowie fizyczne, jeśli jest to z
korzyścią duchową dla osoby otrzymującej; gładzi on grzechy, przygotowując daną osobę na przejście
przez śmierć. W razie poważnej choroby lub wypadku należy wezwać księdza.

ŚMIERĆ I śYCIE WIECZNE

66 Cztery rzeczy ostateczne to: śmierć, sąd, niebo/raj albo piekło/hades/gehenna. Śmierć jest
konsekwencją grzechu Adama i po przeżyciu około 70 lat, lub też po 700 milionach oddechów, a
czasami wcześniej, każdy człowiek musi umrzeć. Każdego dnia umiera na całym świecie około 200
000 osób. Dusza oddziela się od ciała i przechodzi do wieczności, a ciało, po odpowiednim pogrzebie
zostaje złożone w grobie i w ziemi. Tak jak przy narodzeniu widzimy ten świat po raz pierwszy, tak i
po śmierci zobaczymy nowy horyzont wieczności – poza czasem i przestrzenią.
67 Bezpośrednio po śmierci w czasie indywidualnego/szczegółowego sądu, każdy człowiek rozlicza
się ze swojego życia przed Bogiem. Tych, którzy kochają Boga i są wolni od poważnego/ciężkiego lub
ś

miertelnego grzechu, Bóg zaprasza do swojego Niebieskiego Królestwa szczęśliwości, gdzie oglądają

oni Boga twarzą w twarz wraz z aniołami i świętymi na wieki. Ci, którzy nie są całkowicie wolni od
grzechu podlegają oczyszczaniu i przygotowywaniu na wejście do nieba. My na ziemi pomagamy im

osiągnąć niebo poprzez nasze modlitwy, a szczególnie poprzez Liturgię.

18

Ci, którzy umarli w stanie

grzechu ciężkiego nie żałując za niego, sprowadzają na siebie wieczne potępienie idąc do piekła i jest
to potwierdzone przez Boga. Ogromny ból w piekle polega na oddzieleniu od Boga Stwórcy oraz na
minięciu się z celem własnego życia i bytowania.
68 Wraz z ponownym przyjściem Chrystusa, cykle czasu/historii i świata skończą się. Chrystus
wskrzesi z martwych ludzkie ciała i nastąpi Ostateczny Sąd ogólny. Na koniec, Bóg przekształci i
odnowi niebo i ziemię w nowe, sławne stworzenie. Patrz: Mt 24, 25; Rz 8,19-23.
69 Jesteśmy stworzeni do pełnego szczęścia i błogosławionego życia wiecznego z Bogiem. Pan
oferuje każdemu udział w wiecznym szczęściu poprzez szczerą skruchę – choćby w chwili ostatniego
oddechu.

PRZYPISY

PRZYPISY

■70 SKRÓTY I PRZYPISY: itd. - i tak dalej, np. - na przykład, r. – rok, Św. – Święty, tj. - to jest,
w.- wiek; księgi Biblii: Dz – Dzieje Apostolskie, Ga – List do Galatów, Hi – Księga Hioba, Iz – Księga
Izajasza, J – Ewangelia św. Jana, Jk – List św. Jakuba, Jon – Księga Jonasza, Kor – List do Koryntian,
Kpł – Księga Kapłańska, Łk – Ewangelia św. Łukasza, Mch – Księga Machabejska, Mt – Ewangelia
ś

w. Mateusza, Prz – Księga Przysłów, Ps – Księga Psalmów, Pwt – Księga Powtórzonego Prawa, Rdz

– Księga Rodzaju, Rz – List do Rzymian, Wj – Księga Wyjścia. 1 W prawosławno-katolickim
wspólnym rozumieniu, Syn narodził się z Ojca, Duch Święty pochodzi z Ojca przez Syna jak z jednego
ź

ródła. 2 Bóg stwarza dusze potomków Adama i Ewy w momencie ich poczęcia; ich ciała pochodzą od

Adama i Ewy poprzez ich rodziców. 3 Poczęcie Maryi bez grzechu pierworodnego nazywane jest w
Kościele Katolickim, Niepokalanym Poczęciem. 4 Patrz: J 1,9, nauczanie o dziesiątej Awatarze w
hinduizmie, oraz Tao – Droga Laozi’ego. 5 W VIII w. biskupi bizantyjscy zaakceptowali ikonoklazm,
pomiędzy 1268 a 1271 rokiem wybór papieża utknął w martwym punkcie, a w 1431r. św. Joanna D’Arc
została skazana na śmierć, jednak wkrótce to wszystko zostało sprostowane. 6 Po roku 451 w Syrii,
732 w Macedonii a 1596 w Ukrainie, miały miejsce znaczne i czasami kontrowersyjne zmiany granic
pomiędzy Patriarchatami/Obrządkami. Na temat współczesnych zbieżności dotyczących dyskusji o
prymacie papiestwa w Apostolskim Bractwie Episkopatu i w Kościele, patrz patriarcha Atenagoras i
kardynał Ratzinger w: J. Desseaux, 20 Siècles d’Histoire Oecuménique [20 wieków historii
ekumenicznej]. 7 Podwójne numery oznaczają odpowiednio numerację prawosławno-prostestancką
oraz katolicko-luterańską. 8 Od przykazania 6/5 mogą zaistnieć wyjątki: aborcja, gdy życie matki jest
zagrożone; kara śmierci; usprawiedliwiona i obronna wojna przeciwko poważnej agresji gdy zawiodą
wszystkie inne środki, gdy prawdopodobne jest zwycięstwo, i gdy wynikające z niej zło nie jest
większe niż zło agresji. 9 W przypadku ekstremalnej konieczności, np. żywność, odzienie, schronienie,
lekarstwa, można użyć rzeczy należących prawnie do innych bez ich zgody, np. karetka przejeżdżająca
na czerwonym świetle. 10 W celu zmniejszenia ryzyka rozprzestrzeniania się choroby dobrze jest na
przykład unikać plucia na ulicy, kaszlu w rękaw zamiast w dłoń, oraz myć ręce po skorzystaniu z
łazienki/ubikacji. 11 Patrz także: Mt 6, 7, 18; modlitewniki; R. Taft, The Liturgy of the Hours in East
and West [Liturgia godzin na Wschodzie i Zachodzie]. 12 Znak ten jest wykonywany złożonymi
palcami poprzez dotknięcie czoła, piersi i ramion przy wypowiadaniu tych słów. 13 Jest to
najdoskonalsza modlitwa. Część pomiędzy gwiazdkami jest wersją afrykańsko-azjatycjo-protestancką;
najczęściej jest ona pomijana w Obrządku Rzymskim; w Obrządku Bizantyjskim część ta brzmi *Bo
Twoje jest Królestwo, i potęga i chwała, Ojca i Syna i Ducha Świętego, teraz i zawsze i na wieki
wieków.* 14 Gwiazdka oznacza zakończenie bizantyjskie; zakończenie rzymskie brzmi: *jak była na
początku, teraz i zawsze i na wieki wieków.* 15 Jest to tekst rzymski; tekst bizantyjski brzmi:
Bogurodzico Dziewico, raduj się, łaski pełna Mario, Pan z Tobą, błogosławionaś Ty między
niewiastami i błogosławiony owoc żywota Twojego, albowiem narodziłaś Zbawcę dusz naszych.
Ś

więta Bogurodzico módl się za nami grzesznymi. 16 Konsekrowany chleb zostaje przemieniony w

uwielbione Ciało Chrystusa, tak jak jedzony pokarm staje się ciałem człowieka; tak jak każdy odłamek
stłuczonego lustra daje odbicie całego obrazu, tak też całe Ciało Chrystusa jest obecne w każdym
kawałku łamanego chleba; maleńkie witaminy mają moc, jednakże znacznie większą moc ma mały
kawałek chleba zawierający Chrystusa. Opis na temat Epiklezy zobacz

http://slavxrist.org

. Na temat

różnych form Liturgii, z których najstarszą obecnie jest Liturgia św. Jakuba z Jeruzalem i Syrii a
najbardziej rozpowszechnionymi są Liturgie bizantyjska i rzymska, patrz: H. A. J. Wegman,
Geschiedenis van de Christelijke Eredienst in het Westen en in het Oosten [Historia nabożeństwa
chrześcijańskiego na Wschodzie i Zachodzie]; F. E. Brightman, Liturgies Eastern and Western
[Liturgie wschodnie i zachodnie]; N. D. Patrinacos, The Orthodox Liturgy [Liturgia prawosławna]; C.
Kucharek, The Byzantine-Slav Liturgy of St. John Chrysostom [Bizantyjsko-słowiańska Liturgia św.
Jana Chryzostoma]; J. A. Jungmann, Missarum Sollemnia; liturgikony/mszały. 17 Podobnie jak
najwidoczniej tylko kobiece RNA -część komórki- rządzi czynnościami pierwotnej zygoty, tak tylko
mężczyźni są księżmi we wspólnej 2000-letniej praktyce prawosławno-katolickiej; patrz: Theological
Studies [Studia teologiczne], tom 36 (1975) strona 310. Jednakże, praktyka celibatu księży w historii
Kościoła zmieniała się, jako że nawet niektórzy z pierwszych papieży byli żonaci. 18 Patrz: 2 Mch 12;
ś

w. Grzegorz z Nyssy, Cyryl z Jerozolimy, Jan Chryzostom, Maximos Wyznawca; prawosławne i

katolickie modlitwy za zmarłych.
■71 WIĘCEJ INFORMACJI - PATRZ:

www.Biblia.pl

; J. Alberigo, Conciliorum Oecumenicorum

Decreta; J. P. Migne, Patrologiae Cursus Completus; Tomasz z Akwinu, Summa Theologica; P.
Mogila, Orthodoxa Confessio Fidei Catholica et Apostolica Ecclesiae Orientalis; S. Slobodskoj, Zakon
Bożij; Katechizm Kościoła Katolickiego

www.katechizm.opoka.org.pl

; The Oxford Dictionary of the

Christian Church [Oksfordzki Słownik Kościoła chrześcijańskiego]; World Christian Encyclopedia
[Encyklopedia Chrześcijaństwa światowego]. Na temat życia współczesnego Kościoła zobacz:
encykliki takie jak encyklika Patriarchy Konstantynopola z 1920r. i Centesimus Annus Papieża Jana
Pawła II; periodyki takie jak śurnal Moskovskoj Patriarchii, L'Osservatore Romano, Niedziela; w
Internecie:

www.mospat.ru monasterechevetogne.com

wcc-coe.org vatican.va

episkopat.pl

orthodox.pl

lub skonsultuj się z księdzem parafialnym. W Polsce istnieje około 10000 parafii, gdzie głosi się słowo
Boże i udziela się Sakramentów.
■72 PODSTAWOWY KATECHIZM CHRZEŚCIJAŃSKI: zestawiło Slavic Christian Society /
Société Chrétienne Slave / Slăviansko Xristianskoe Sŏbranie, 4260 Cawthra Rd., Mississauga, ON L4Z
1V8 Kanada; opublikowane po raz pierwszy w języku rosyjsko-słowiańskim jako Osnovnoe

1V8 Kanada; opublikowane po raz pierwszy w języku rosyjsko-słowiańskim jako Osnovnoe
Xristianskoe Verouczenie, w Toronto, 29 września w roku Pańskim 1999. Angielskie wydanie, Basic
Christian Catechism, pobłogosławili: biskup Ottawy i Kanady Seraphim, Kościół Prawosławny w
Ameryce, 15 marca 2001r. oraz Emmanuel kardynał Wamala, arcybiskup Kampali, 15 marca 2001r. a
wydał autor w Mississauga 6.12.2001.

Polskie wydanie: Siostry Felicjanki,

2165 Mississauga Rd., Mississauga ON L5H 2K8 Kanada

FELICIANSISTERS.ORG 150. rocznica 21.11.2005.