21 Analizowanie wymagań przeciwpożarowych w budownictwie

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Sławomir Ścibiorek

Analizowanie wymagań przeciwpożarowych
w budownictwie 315[02].Z3.03

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
mgr inż. Krzysztof Kociołek
mgr inż. Paweł Pruś

Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Sławomir Ścibiorek

Konsultacja:
dr Justyna Bluszcz

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 315[02].Z3.03
„Analizowanie wymagań przeciwpożarowych w budownictwie” zawartego w modułowym
programie nauczania dla zawodu technik pożarnictwa.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Ocena zagrożenia pożarowego budynku. Określanie wymagań ochrony

przeciwpożarowej dla obiektów budowlanych

4.1.1 Materiał nauczania

4.1.2 Pytania sprawdzające

4.1.3 Ćwiczenia

4.1.4 Sprawdzian postępów

4.2. Techniczne środki zabezpieczenia przeciwpożarowego

4.2.1 Materiał nauczania

4.2.2 Pytania sprawdzające

4.2.3 Ćwiczenia

4.2.4 Sprawdzian postępów

4.3. Dokumentacja budowlana i ocena zagrożenia budynków

4.3.1 Materiał nauczania

4.3.2 Pytania sprawdzające

4.3.3 Ćwiczenia

4.3.4 Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy dotyczącej podstaw ochrony

przeciwpożarowej.

Wiedzę tą będziesz wykorzystywał w szkole przy realizacji wszystkich modułów

związanych z zawodem technik pożarnictwa.

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne, wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,

−

cele kształcenia, wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,

−

materiał nauczania, „pigułkę” wiadomości teoretycznych niezbędnych do opanowania
treści jednostki modułowej,

−

zestaw pytań przydatny do sprawdzenia, czy już opanowałeś wiedzę z tej jednostki
modułowej,

−

ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować
umiejętności praktyczne,

−

sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań i pytań. Pozytywny wynik sprawdzianu
potwierdzi, że dobrze pracowałeś podczas zajęć i że posiadasz wiedzę i umiejętności
z zakresu tej jednostki modułowej,

−

wykaz literatury.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−

czytać tekst ze zrozumieniem,

−

wyszukiwać i łączyć spośród różnych wymagań te, które dotyczą wybranego zagadnienia,

−

współpracować w grupie,

–

obsługiwać komputer,

–

stosować terminologię techniczną i posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu
budownictwa,

–

wyciągać i uzasadniać wnioski z wykonanych ćwiczeń.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

wyjaśnić pojęcie odporności ogniowej,

−

wyjaśnić pojęcia nośności, szczelności i izolacyjności ogniowej,

−

określić odporność ogniową elementów budowlanych,

−

dokonać podziału elementów budowlanych pod względem stopnia rozprzestrzeniania
ognia,

−

wyjaśnić metodę określania gęstości obciążania ogniowego,

−

wyznaczyć gęstość obciążenia ogniowego w pomieszczeniu i w budynku,

−

wyznaczyć kategorie zagrożenia dla ludzi w wybranym pomieszczeniu lub budynku,

−

wyjaśnić zasady kwalifikacji pomieszczeń do zagrożonych wybuchem,

−

określić metody zabezpieczeń ognioochronnych,

−

określić warunki stosowania wentylacji pożarowej,

−

wyjaśnić zasadę działania wentylacji pożarowej,

−

ustalić zakres stosowania oświetlenia awaryjnego i przeszkodowego,

−

wyjaśnić znaczenie oraz budowę oddzieleń przeciwpożarowych,

−

określić zasady rozmieszczania znaków ewakuacyjnych,

−

wyjaśnić zasadę działania oraz warunki stosowania drzwi przeciwpożarowych
i dymoszczelnych,

−

wyjaśnić znaczenie oraz zasadę działania zamknięć przeciwpanicznych i awaryjnych,

−

określić zasady doboru i rozmieszczenia podręcznego sprzętu gaśniczego,

−

określić metody zabezpieczenia budynków przed skutkami wybuchów,

−

wyjaśnić pojęcia: odporności pożarowej budynku i strefy pożarowej,

−

określić klasę odporności pożarowej budynku,

−

dokonać podziału wybranego budynku na strefy pożarowe,

−

określić wymagane przepisami odległości między budynkami,

−

scharakteryzować przeciwpożarowe warunki lokalizacji budynków,

−

wyjaśnić pojęcia: wyjście, dojście, przejście ewakuacyjne,

−

określić wymagania ewakuacyjne w obiektach budowlanych,

−

przeprowadzić kontrolę budynków pod względem spełnienia wymagań ewakuacyjnych,

−

wyjaśnić zagrożenia związane z niewłaściwym doborem materiałów wykończeniowych,

−

wymienić rodzaje dokumentacji budowlanej,

−

wyjaśnić oznaczenia i symbole zawarte w dokumentacji budowlanej,

−

odczytać dokumentację budowlaną,

−

określić zakres i zasady odbioru obiektów budowlanych,

−

wyjaśnić zasady sporządzania instrukcji bezpieczeństwa pożarowego,

−

opracować instrukcje bezpieczeństwa pożarowego wybranego obiektu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Ocena zagrożenia pożarowego budynku. Określanie

wymagań

ochrony

przeciwpożarowej

dla

obiektów

budowlanych

4.1.1 Materiał nauczania

Odporność ogniowa. Pojęcia nośności, szczelności i izolacyjności ogniowej

Odporność ogniowa jest to zdolność konstrukcji lub elementu budowli do spełniania

przez określony czas stawianych wymagań w znormalizowanych warunkach fizycznych,
odwzorowujących porównawczy przebieg pożaru.

Miarą odporności ogniowej jest, wyrażony w minutach czas od początku badania

do chwili osiągnięcia przez element próbny jednego z trzech stanów granicznych:

−

nośności ogniowej (R);

−

szczelności ogniowej (E);

−

izolacyjności ogniowej (I).

Nośność ogniowa (R) – jest to zdolność elementu próbnego nośnego elementu

konstrukcji do utrzymania obciążenia badawczego bez przekraczania określonych kryteriów
pod względem wielkości i prędkości przemieszczenia.

Element próbny osiąga stan graniczny nośności ogniowej, gdy traci zdolność do

przenoszenia obciążeń. Utrata tej zdolności wyraża się przekroczeniem granicznych wartości
przemieszczeń, ugięć lub ich przyrostów.

Szczelność ogniowa (E) – jest to zdolność elementu próbnego oddzielającego elementy

konstrukcji budowlanej do zapobieżenia przejściu płomieni i gorących gazów oraz do
zapobieżenia pojawienia się płomieni na powierzchni nie nagrzewanej.

Element próbny osiąga stan graniczny szczelności ogniowej gdy:

−

powstaje w nim szczelina, pozwalająca na wsunięcie do pieca szczelinomierza o grubości
6 mm i swobodne przesunięcie go na odległości nie mniejszej niż 15 cm lub gdy do pieca
może być wsunięty szczelinomierz o grubości 25 mm i obrócony o 90°,

−

na jego nie nagrzewanej powierzchni pojawiają się płomienie dłużej niż przez 10 s,

−

następuje zapalenie się lub zwęglanie próbnika z waty bawełnianej, przyłożonego
w dowolnym miejscu nie nagrzewanej powierzchni elementu próbnego.

Izolacyjność ogniowa (I) – jest to zdolność elementu próbnego oddzielającego elementy

konstrukcji budowlanej, poddanego oddziaływaniu ognia z jednej strony, do ograniczenia
przyrostu temperatury nie nagrzewanej powierzchni poniżej określonych poziomów.

Element próbny osiąga stan graniczny izolacyjności ogniowej, gdy temperatura jego

powierzchni nie nagrzewanej osiąga przyrost w odniesieniu do temperatury otoczenia lub
średniej temperatury tej powierzchni przed badaniem, charakteryzujący jedną z dwóch
poniższych cech:

−

przyrost średniej temperatury wynosi 140°C,

−

przyrost temperatury w dowolnym punkcie powierzchni nie nagrzewanej wynosi 180°C.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Podział elementów pod względem stopnia rozprzestrzeniania ognia

Obok stopnia palności istotną cechą charakteryzującą wyroby budowlane pod względem

pożarowym jest stopień rozprzestrzeniania ognia.

Definicje związane z tym zagadnieniem brzmią następująco:
Rozprzestrzenianie ognia to rozprzestrzenianie płomieni po powierzchni lub wewnątrz

elementu budynku.

Rozprzestrzenianie płomieni to zmiana położenia frontu płomienia na powierzchni

elementu lub materiału, uwarunkowana procesami pirolizy w przypadku materiałów stałych
i parowania w przypadku cieczy.

Klasa rozprzestrzeniania ognia to określenie przyporządkowujące element budynku do

odpowiedniej grupy ze względu na rozprzestrzenianie ognia w określonych warunkach
i według określonego podziału.

Elementom budynków można przypisać następujące stopnie rozprzestrzeniania ognia:

−

nierozprzestrzeniające ognia,

−

słabo rozprzestrzeniające ogień,

−

silnie rozprzestrzeniające ogień.

Obecnie Polska znajduje się w okresie przejściowym wprowadzania klasyfikacji wyrobów

budowlanych wg systemu euroklas do obowiązujących przepisów. Do momentu całkowitego
przyjęcia nowego systemu na terenie naszego kraju obowiązują dwa systemy badań i
klasyfikacji. Nowe wyroby badane są wg klasyfikacji europejskiej, jednak na rynku istnieje
jeszcze wiele wyrobów budowlanych, których klasyfikacja palności czy stopnia
rozprzestrzeniania ognia opiera się na dotychczasowych wytycznych.

Poniżej przedstawione zostały dwa systemy klasyfikacji wyrobów budowlanych pod

względem rozprzestrzeniania ognia: dotychczasowy i zgodny z systemem euroklas.

Stan dotychczasowy

Dotychczasowe regulacje dotyczące badania stopnia palności wyrobów budowlanych

odnosiły się do badań wykonanych na podstawie następujących norm:
PN-B-02867:1990/Az1:2001 Ochrona przeciwpożarowa budynków. Metoda badania

stopnia rozprzestrzeniania ognia przez ściany,

PN-B-02872:1996 Ochrona przeciwpożarowa budynków. Badanie odporności dachów na

ogień zewnętrzny,

PN-B-02873:1996

Ochrona

przeciwpożarowa

budynków.

Metoda

badania

rozprzestrzeniania ognia po instalacjach rurowych i przewodach wentylacyjnych.

Rozprzestrzenianie ognia przez ściany
Badanie stopnia rozprzestrzeniania ognia przez te elementy dotyczy w szczególności:

ścian wewnętrznych przy działaniu ognia od wewnątrz,
ścian zewnętrznych przy działaniu ognia od wewnątrz i zewnątrz.

Ściany klasyfikowane są według trzech klas rozprzestrzeniania ognia na podstawie

pomiaru i obserwacji zasięgu spalania, występowania spalania lub tlenia po czasie badania,
występowania płonących kropli i odpadów stałych.

Ściany, w skład których wchodzą wyroby klasyfikowane jako niepalne, zgodnie

z w/w normą, są klasyfikowane jako NRO bez wykonywania badania. Wynika to z faktu, że
badanie rozprzestrzeniania ognia odbywa się przy znacznie łagodniejszych warunkach
oddziaływania ognia niż badanie niepalności. Wyroby zbadane na niepalność, a więc

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

w warunkach temperatur pożarowych, nie muszą potwierdzać swojego zachowania przy
mniejszym oddziaływaniu pojedynczego płonącego przedmiotu, co ma miejsce przy badaniu
rozprzestrzeniania ognia. Natomiast w przypadku zestawów zawierających materiały palne np.
styropian samogasnący, siatkę polipropylenową, polimerowe masy klejące i tynkarskie -
wykonanie badania całego układu jest konieczne, ponieważ wszystkie czynniki tj. rodzaj, ilość
materiałów oraz sposób ich wzajemnego połączenia, wpływają na zachowanie całego elementu
pod wpływem ognia. W takich przypadkach za:

−

nierozprzestrzeniające ognia uważa się te ściany, które ulegają spalaniu w obszarze
działania źródła ognia. Nie dopuszcza się spalania po czasie badania i występowania
płonących kropli lub odpadów stałych.

−

słabo rozprzestrzeniających ogień uważa się te ściany, które ulegają spalaniu poza
obszarem działania źródła ognia w zakresie określonym przez kryteria badania. Nie
dopuszcza się spalania po czasie badania i występowania płonących kropli lub odpadów
stałych,

−

silnie rozprzestrzeniające ogień uważa się te ściany, które ulegają spalaniu poza zakresem
określonym w kryteriach oceny badania przyjętych dla ścian słabo rozprzestrzeniających
ogień (spalanie po czasie badania i/lub występowanie kropli i/lub odpadów stałych).

Rozprzestrzenianie ognia przez dachy
Badanie polega na poddaniu próbki dachu działaniu źródła ognia i określeniu jego

skutków oddziaływania na podstawie powierzchni zniszczenia, występowania płonących kropli
i odpadów stałych, występowania spalania po wewnętrznej stronie dachu oraz pojawienia się
otworów w dachu.

W oparciu o otrzymane wyniki dachy zostają przypisane do jednej z poniższych klas:

−

dachy nie rozprzestrzeniające ognia – których próbki w określonym warunkach badań
spełniają wszystkie wymagania określone w normie. Za nie rozprzestrzeniające ognia
uznaje się, bez przeprowadzenia badań, dachy o pokryciach z materiałów niepalnych.

−

dachy rozprzestrzeniające ogień – których próbki w określonym warunkach badań nie
spełniają choćby jednego wymagania określonego w normie.

Rozprzestrzenianie ognia po instalacjach rurowych i przewodach wentylacyjnych
Ze względu na stopień rozprzestrzeniania ognia instalacje rurowe i przewody wentylacyjne

klasyfikuje się podobnie jak ściany według trzech klas rozprzestrzeniania ognia.

Badania polegają na poddawaniu próbek instalacji lub przewodu wentylacyjnego, działaniu

źródła ognia. W czasie badania prowadzi się pomiary i obserwacje temperatury, zasięgu
spalania, występowania spalania lub tlenia po czasie badania oraz występowania płonących
kropli i odpadów stałych w miejscach i zakresie określonym przez kryteria oceny stopnia
rozprzestrzeniania ognia.

Stan projektowany

Klasyfikacja dotycząca rozprzestrzeniania ognia przez ściany wewnętrzne, stronę

wewnętrzną ścian zewnętrznych i sufity

Elementy nierozprzestrzeniające ognia
Jako elementy budowlane nierozprzestrzeniające ognia klasyfikuje się elementy:

−

z okładzinami klasy odporności ogniowej co najmniej EI-15 i wypełnieniem co najmniej
klasy E,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

wykonane z materiałów budowlanych klasyfikowanych jako A1 (cement, wapno, żużel
wielkopiecowy, kruszywa mineralne, elementy z gliny, gipsu, lastryko, żelazo, stal, szkło
komórkowe, płyty gipsowo-kartonowe),

−

wykonane z wyrobów posiadających klasy zawarte w poniższej tabeli,

−

warstwowe, jeśli uzyskują jedną z podanej niżej klas, przy czym warstwa izolacyjna
elementów warstwowych powinna mieć klasę co najmniej E,

−

wykonane z drewna litego o najmniejszym wymiarze przekroju co najmniej 14 cm lub
klejonego o najmniejszym wymiarze przekroju co najmniej 12 cm.

Tabela 1 Klasy wyrobów stosowanych w elementach nierozprzestrzeniających ognia [3]

Klasy dodatkowe

Klasa podstawowa

w zakresie wydzielania dymu

w zakresie występowania

płonących kropli/cząstek

s1, s2, s3

Elementy słabo rozprzestrzeniające ogień
Jako elementy budowlane słabo rozprzestrzeniające ogień klasyfikuje się elementy:

wykonane z wyrobów klas podanych w poniższej tabeli,
warstwowe, jeśli uzyskują jedną z podanej niżej klas, przy czym warstwa izolacyjna

elementów warstwowych powinna mieć klasę co najmniej E.

Tabela 2 Klasy wyrobów stosowanych w elementach słabo rozprzestrzeniających ogień [3]

Klasy dodatkowe

Klasa podstawowa

w zakresie wydzielania dymu

w zakresie występowania

płonących kropli/cząstek

s1, s2, s3

Klasyfikacja przekryć dachowych w zakresie rozprzestrzeniania ognia

Dachy klasyfikowane są w oparciu o 4 metody badań (t1, t2, t3, t4) w zależności od

rodzaju oddziaływania na dach – kombinacja elementów: płonąca żagiew, wiatr,
promieniowanie cieplne.

Dodatkowo kryteria oceny dachów zostały podzielone na dwie grupy:

powierzchniowe rozprzestrzenianie ognia,
penetracja ognia do wewnątrz budynku.

Dachy nierozprzestrzeniające ogień
Jako dachy nierozprzestrzeniające ognia klasyfikuje się dachy, które uzyskały klasę

ROOF

(t1).

Dachy słabo rozprzestrzeniające ogień
Jako dachy słabo rozprzestrzeniające ogień klasyfikuje się dachy, które spełniają wszystkie

kryteria w zakresie penetracji ognia do wewnątrz budynku, a nie spełniły co najmniej jednego
kryterium w zakresie powierzchniowego rozprzestrzeniania ognia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Dachy silnie rozprzestrzeniające ogień
Jako dachy silnie rozprzestrzeniające ogień klasyfikuje się dachy, które klasę

ROOF

(t1).

Klasyfikacja dotycząca rozprzestrzeniania ognia przez izolacje cieplne i akustyczne

przewody wentylacyjne, instalację wodociągową, kanalizacyjną i ogrzewczą

Elementy nierozprzestrzeniające ogień
Jako elementy budowlane nierozprzestrzeniające ognia klasyfikuje się elementy:

−

wykonane z wyrobów posiadających klasy zawarte w tablicy 3,

−

warstwowe, jeśli uzyskują jedną z klas podanych w tablicy 3, przy czym warstwa
izolacyjna elementów warstwowych powinna mieć klasę co najmniej E.

Tabela 3 Klasy wyrobów stosowanych w liniowych elementach nierozprzestrzeniających ognia [3]

Klasy dodatkowe

Klasa podstawowa

w zakresie wydzielania dymu

w zakresie występowania

płonących kropli/cząstek

s1, s2, s3

Elementy słabo rozprzestrzeniające ogień
Jako elementy budowlane słabo rozprzestrzeniające ogień klasyfikuje się elementy:

−

wykonane z wyrobów klas podanych w tablicy 4,

−

warstwowe, jeśli uzyskują jedną z klas określonych w tablicy 4, przy czym warstwa
izolacyjna elementów warstwowych powinna mieć klasę co najmniej E.

Tabela 4 Klasy wyrobów stosowanych w liniowych elementach słabo rozprzestrzeniających ogień [3]

Klasy dodatkowe

Klasa podstawowa

w zakresie wydzielania dymu

w zakresie występowania

płonących kropli/cząstek

s1, s2, s3

Gęstość obciążenia ogniowego

Gęstość obciążenia ogniowego wyznacza się na podstawie Polskiej Normy PN-B-02852 –

Ochrona przeciwpożarowa budynków. Obliczanie gęstości obciążenia ogniowego oraz
wyznaczanie względnego czasu trwania pożaru.

Gęstością obciążenia ogniowego nazywamy energię cieplną, wyrażoną w megadżulach

[MJ], która może powstać przy spaleniu materiałów palnych znajdujących się
w pomieszczeniu, strefie pożarowej lub składowisku materiałów stałych przypadająca na
jednostkę powierzchni tego obiektu, wyrażona w metrach kwadratowych [m

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Gęstość obciążenia ogniowego obliczamy wg poniższego wzoru:

(

)

∑

⋅

[

MJ/m

]

[16]

w którym:

– liczba rodzajów materiałów palnych znajdujących się w pomieszczeniu,

strefie pożarowej lub składowisku;

– ciepło spalania poszczególnych materiałów, [MJ/kg];

– masa poszczególnych materiałów, [kg];

– powierzchnia rzutu poziomego pomieszczenia, strefy pożarowej lub

składowiska, [m

Podczas obliczania gęstości obciążenia ogniowego uwzględnia się wyłącznie te materiały

palne, które są składowane, wytwarzane, przerabiane lub transportowane w sposób ciągły oraz
znajdujące się w danym pomieszczeniu, strefie pożarowej lub składowisku.

Gęstość obciążenia ogniowego obliczamy przy założeniu, że wszystkie materiały

znajdujące się w danym pomieszczeniu, strefie pożarowej lub składowisku są równomiernie
rozmieszczone na powierzchni rzutu pomieszczenia, strefy pożarowej lub składowiska.

W rzeczywistości możemy mieć do czynienia z budynkami, w których jedna strefa

pożarowa może składać się z kilku pomieszczeń o różnej gęstości obciążenia ogniowego.
W takim przypadku gęstość obciążenia ogniowego w tej strefie pożarowej oblicza się według
poniższego wzoru:

(

)

∑

⋅

[

MJ/m

]

[16]

w którym:

– gęstość obciążenia ogniowego poszczególnych pomieszczeń, [MJ/m

];

– powierzchnia poszczególnych pomieszczeń strefy pożarowej, [m

Podczas wykonywania obliczeń gęstości obciążenia ogniowego należy kierować się

następującymi wskazaniami Polskiej Normy PN-B-02852:
1. Przy obliczaniu gęstości obciążenia ogniowego nie należy uwzględniać następujących

materiałów:

−

zanurzonych w wodzie i roztworach wodnych;

−

o zawartości wody ponad 60 %.

2. Przy obliczaniu gęstości obciążenia ogniowego uwzględnia się tylko 10 % masy

rzeczywistej materiałów palnych o następującej postaci lub o następującym sposobie
składowania:

−

papier w rolach o średnicy co najmniej 0,5 m i długości co najmniej l m;

−

papier w belach o wymiarach co najmniej 0,20 m x l m x l m;

−

drewno okrągłe o średnicy co najmniej 0,2 m;

−

węgiel kamienny i koks w pryzmach i zwałach o wysokości co najmniej l m;

−

zboże, wysłodki buraczane itp. w stosach i pryzmach wysokości powyżej l m;

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

płyty drewnopochodne, ułożone w stosy ściśle, bez przekładek, o wymiarach stosów

l m x l m x l m;

−

zboże w zasiekach i komorach wykonanych z materiałów niepalnych;

−

mrożonki owocowo-warzywne w kartonach, workach papierowych, foliowych itp.,

złożone na paletach drewnianych, w tym foliowanych;

−

przetwory owocowo-warzywne w puszkach, słoikach, butelkach, na paletach

drewnianych (w tym foliowanych), w skrzynkach drewnianych, plastikowych,
kartonach;

−

napoje niegazowane i gazowane, składowane jako wyrób gotowy na paletach

drewnianych (w tym foliowanych), w skrzynkach drewnianych, plastikowych,
kartonach.

3. Przy obliczaniu gęstości obciążenia ogniowego uwzględnia się tylko 20 % masy

rzeczywistej materiałów palnych o następującej postaci lub następującym sposobie
składowania:

−

zboże, cukier, mąka, kasze itp. w workach ułożonych w stosy, warstwy itp.;

ograniczenie to nie dotyczy nasion oleistych;

−

papa smołowa i asfaltowa w rolkach;

−

papier w procesach poligraficznych prasowany w ściśle ukształtowane paczki

półproduktu (krudy) oraz jako produkt gotowy po obróbce introligatorskiej,
w

pełnopaletowych ładunkach o masie ponad 400 kg.

Przy określaniu wartości ciepła spalania materiałów palnych należy skorzystać

z tabeli zawartej w Polskiej Normy PN-B-02852 lub przyjmować wartości ciepła spalania
określone na podstawie badań.

Kategoria zagrożenia ludzi

Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie

warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. nr 75,
poz. 690 z późn zm.) budynki i inne obiekty budowlane dzieli się na trzy kategorie
w zależności od ich przeznaczenia:

−

ZL – budynki mieszkalne, zamieszkania zbiorowego, użyteczności publicznej;

−

PM – produkcyjno-magazynowe;

−

IN – inwentarskie.

Budynki, określane jako ZL, będą stanowiły większość spośród wszystkich obiektów,

z jakimi stykamy się w codziennym życiu. Dlatego też w celu uszczegółowienia wymagań,
jakie powinny spełniać w zakresie ochrony przeciwpożarowej, dokonano dalszego podziału
tego rodzaju budynków oraz ich części, stanowiących odrębne strefy pożarowe. Zgodnie
z nim budynki oraz ich części można zaliczyć do jednej lub do więcej niż jedna spośród
następujących kategorii zagrożenia ludzi:

−

ZL I – zawierające pomieszczenia przeznaczone do jednoczesnego przebywania ponad
50 osób niebędących ich stałymi użytkownikami, a nieprzeznaczone przede wszystkim
do użytku ludzi o ograniczonej zdolności poruszania się,

−

ZL II – przeznaczone przede wszystkim do użytku ludzi o ograniczonej zdolności
poruszania się, takie jak szpitale, żłobki, przedszkola, domy dla osób starszych,

−

ZL III – użyteczności publicznej, niezakwalifikowane do ZL I i ZL II,

−

ZL IV – mieszkalne,

−

ZL V – zamieszkania zbiorowego, niezakwalifikowane do ZL I i ZL II.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W przypadku budynków produkcyjno-magazynowych oraz inwentarskich parametrem

charakterystycznym, na podstawie którego określa się odpowiednie wymogi bezpieczeństwa
pożarowego, jest wielkość gęstości obciążenia ogniowego, która została omówiona w części
4.1.1.3. Gęstość obciążenia ogniowego.

Zgodnie z obecnym stanem prawnym strefy pożarowe mogą posiadać różne przeznaczenia

lub przeznaczenie ich może się zmieniać okresowo co oznacza, że mogą być zaliczone do
więcej niż jednej kategorii zagrożenia ludzi. W takim przypadku konieczne jest stosowanie
oznaczenia np. ZL II + ZL III.

Strefy pożarowe, które z uwagi na przeznaczenie i sposób użytkowania, zostały zaliczone

do różnych kategorii zagrożenia ludzi muszą spełniać wymagania określone dla każdej z tych
kategorii. Zapis ten jest bardzo istotny, gdyż w praktyce oznacza często konieczność
spełnienia najostrzejszych spośród dotyczących tych kategorii wymagań. Wszystko zależy
oczywiście od koncepcji, jaką przyjęli projektant oraz rzeczoznawca do spraw
przeciwpożarowych.

Należy również nadmienić, że budynek można w całości zakwalifikować do jednej

kategorii zagrożenia ludzi wtedy, gdy:

−

stanowi jedną strefę pożarową,

−

składa się z kilku stref pożarowych tej samej kategorii.
W przypadku niespełnienia powyższych warunków w klasyfikacji takiego budynku musi

się znaleźć informacja mówiąca, że budynek składa się np. z 1 strefy pożarowej ZL II, 2 stref
pożarowych ZL III oraz 1 strefy pożarowej PM.

Odporność pożarowa budynku. Strefa pożarowa

Odporność pożarowa budynku - to umowny podział budynków na 5 klas,

charakteryzujący budynki pod względem wymagań dla wyrobów budowlanych, stanowiących
elementy składowe budynku. Klasy odporności pożarowej budynków oznaczone są literami A,
B, C, D, E. Najwyższe wymagania w tym zakresie narzuca klasa A, a najniższe klasa E.

Klasa odporności pożarowej budynku. Wysokość budynku

Klasę odporności pożarowej każdego budynku wyznaczamy w oparciu o:

−

wysokość budynku;

−

kategorię zagrożenia ludzi, w przypadku budynków klasyfikowanych do ZL;

−

gęstość obciążenia ogniowego, gdy mamy do czynienia z budynkami PM oraz IN.

Określanie kategorii zagrożenia ludzi oraz wyznaczanie gęstości obciążenia ogniowego

zostały omówione w poprzednich rozdziałach (patrz 4.1.1.3. Gęstość obciążenia ogniowego
oraz 4.1.1.4. Kategoria zagrożenia ludzi), dlatego omówiony zostanie wyłącznie sposób
przyporządkowania budynków do odpowiedniej grupy wysokości.

Klucz do wyjaśnienia powyższego zagadnienia znajduje się w „warunkach

technicznych…” (Dz.U. nr 75, poz. 690 z późn. zm.):

Wysokość budynku – mierzy się od poziomu terenu przy najniżej położonym wejściu do

budynku lub jego części pierwszej kondygnacji nadziemnej budynku do górnej płaszczyzny
stropu bądź najwyżej położonej krawędzi stropodachu nad najwyższą kondygnacją użytkową,
łącznie z grubością izolacji cieplnej i warstwy ją osłaniającej, albo do najwyżej położonej
górnej powierzchni innego przekrycia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Poziom terenu – należy przez to rozumieć poziom projektowanego lub urządzonego

terenu przed wejściem głównym do budynku nie będącym wejściem wyłącznie do pomieszczeń
gospodarczych lub pomieszczeń technicznych.

Kondygnacja nadziemna – rozumie się przez to kondygnację, której nie mniej niż połowa

wysokości w świetle, co najmniej z jednej strony budynku, znajduje się powyżej poziomu
projektowanego lub urządzonego terenu, a także każdą usytuowaną nad nią kondygnację.

Przyporządkowanie budynków do odpowiedniej grupy wysokości zależy od liczby

kondygnacji nadziemnych (w przypadku budynków ZL IV) oraz wysokości nad poziomem
terenu (pozostałe budynki).

Podział budynków ze względu na wysokość (za wyjątkiem budynków mieszkalnych):

−

niskie (N) – do 12 m włącznie nad poziomem terenu;

−

średniowysokie (SW) – od 12 m do 25 m włącznie nad poziomem terenu;

−

wysokie (W) – od 25 m do 55 m włącznie nad poziomem terenu;

−

wysokościowe (WW) – powyżej 55 m nad poziomem terenu.

Określanie wysokości budynków mieszkalnych:

−

niskie (N) – do 4 kondygnacji nadziemnych włącznie;

−

średniowysokie (SW) – ponad 4 do 9 kondygnacji nadziemnych włącznie;

−

wysokie (W) – ponad 9 do 18 kondygnacji nadziemnych włącznie;

−

wysokościowe (WW) – powyżej 55 m nad poziomem terenu.

Po określeniu wszystkich parametrów tj. grupy wysokości budynku oraz kategorii ZL lub

gęstości obciążenia ogniowego Q

, odczytuje się z jednej z tablic właściwą klasę odporności

pożarowej budynku.

Tabela 5 Klasa odporności pożarowej budynków ZL [12]

Budynek

ZL I

ZL II

ZL III

ZL IV

ZL V

niski (N)

średniowysoki (SW)

wysoki (W)

wysokościowy (WW)

Tabela 6 Klasa odporności pożarowej budynków PM [12]

Budynek wielokondygnacyjny

Maksymalna

gęstość

obciążenia

ogniowego

Budynek

o jednej

kondygnacji

nadziemnej

niski

(N)

średniowysoki

(SW)

wysoki

(W)

wysokościowy

(WW)

Q≤500

500<Q≤1000

1000<Q≤2000

2000<Q≤4000

Q≤4000

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Jeśli budynek posiada część podziemną, która została zaliczona do kategorii ZL, klasę

odporności pożarowej budynku określa się, przyjmując jako liczbę jego kondygnacji lub jego
wysokość odpowiednio: sumę kondygnacji lub wysokości części podziemnej i nadziemnej.
Należy zaznaczyć, iż do określenia klasy odporności pożarowej nie bierze się pod uwagę tych
części podziemnych budynku, które są oddzielone elementami oddzielenia przeciwpożarowego
o klasie odporności ogniowej co najmniej REI 120 i mają bezpośrednie wyjścia na zewnątrz.

W przypadku budynku wielokondygnacyjnego, którego kondygnacje zostały zaliczone do

różnych kategorii ZL lub PM, klasy odporności pożarowej należy określać oddzielnie dla
poszczególnych kondygnacji.

Przy doborze klasy odporności pożarowej budynku należy zwrócić uwagę na jeszcze jedną

zależność. Mianowicie klasa odporności pożarowej części budynku nie powinna być niższa od
klasy odporności pożarowej części budynku położonej nad nią, a dla części podziemnej nie
powinna być ona niższa niż "C".

Należy także zaznaczyć, iż pewnych warunkach klasa odporności pożarowej budynku

może zostać obniżona względem tej zawartej w powyższych tabelach. Może to mieć miejsce:

−

dla budynków jednokondygnacyjnych lub dwukondygnacyjnych (gdy poziom stropu nad
pierwszą kondygnacją znajduje się na wysokości nie większej niż 9 m) zaliczonych do
kategorii zagrożenia ludzi ZL I, ZL II oraz ZL III,

−

w przypadku zastosowania stałych urządzeń gaśniczych wodnych z wyjątkiem budynków
ZL II oraz wielokondygnacyjnych budynków wysokich i wysokościowych,

−

dodatkowo dla budynków PM pod warunkiem zastosowania wszystkich elementów
budynku nierozprzestrzeniających ognia oraz samoczynnych urządzeń oddymiających.

Strefa pożarowa

Strefa pożarowa – budynek albo jego część oddzielona od innych budynków albo innych

części budynku elementami oddzielenia przeciwpożarowego, bądź też pasami wolnego terenu
o szerokości nie mniejszej niż dopuszczalne odległości od innych budynków.

Budynki dzieli się na strefy pożarowe w celu:

−

ograniczenia rozprzestrzeniania się pożaru, a tym samym niedopuszczenia do większych
strat oraz zniszczeń – pożar powinien objąć maksymalnie jedną strefę pożarową,

−

spełnienia wymogów przepisów z zakresu ochrony przeciwpożarowej, w zakresie
nieprzekroczenia maksymalnej powierzchni strefy pożarowej,

−

oddzielenia pomieszczeń o różnym przeznaczeniu np. ZL i PM,

−

zmniejszenie wymagań ochrony przeciwpożarowych w przypadku różnych kategorii ZL,
np. ZL I i ZL III.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Dopuszczalną powierzchnią strefy pożarowej w zależności od przeznaczenia określa się
korzystając z poniższych tablic:

Tabela 7 Dopuszczalna powierzchnia strefy pożarowej w budynkach ZL [12]

Dopuszczalna powierzchnia strefy pożarowej w m

w budynku wielokondygnacyjnym

Kategoria

zagrożenia ludzi

w budynku o jednej

kondygnacji

nadziemnej

niskim

średniowysokim

wysokim i

wysokościowym

ZL I, ZL III, ZL

IV, ZL V

10000

8000

5000

2500

ZL II

8000

5000

3500

2000

Tabela 8 Dopuszczalna powierzchnia strefy pożarowej w budynkach PM [12]

Dopuszczalna powierzchnia strefy pożarowej w m

w budynku wielokondygnacyjnym

Rodzaj stref

pożarowych

Gęstość

obciążenia

ogniowego

[MJ/m

]

w budynku o jednej

kondygnacji

nadziemnej

(bez ograniczenia

wysokości)

niskim i

średniowysokim

wysokim i

wysokościowym

Strefy pożarowe

pomieszczeniem

zagrożonym

wybuchem

Q>4000

2000<Q≤4000
1000<Q≤2000

500<Q≤1000

Q≤500

1000
2000
4000
6000
8000

*
*

1000
2000
3000

*
*
*

500

1000

Strefy pożarowe

pozostałe

Q>4000

2000<Q≤4000
1000<Q≤2000

500<Q≤1000

Q≤500

2000
4000
8000

15000
20000

1000
2000
4000
8000

10000

*
*

1000
2500
5000

Powierzchnia strefy pożarowej może ulec powiększeniu przy zastosowaniu:

w strefach pożarowych ZL:

−

stałych urządzeń gaśniczych wodnych – o 100%;

−

samoczynnych urządzeń oddymiających – o 100%;

−

przy jednoczesnym zastosowaniu w/w urządzeń dopuszcza się powiększenie
powierzchni strefy pożarowej o 200%.

w strefach pożarowych PM:

−

stałych urządzeń gaśniczych wodnych – o 100%;

−

samoczynnych urządzeń oddymiających – o 50%;

−

przy jednoczesnym zastosowaniu w/w urządzeń dopuszcza się powiększenie
powierzchni strefy pożarowej o 150%;

−

elementów

NRO

samoczynnych

urządzeń

oddymiających

budynku

jednokondygnacyjnym – o 100%.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Klasa odporności ogniowej elementów budynku

Klasa odporności ogniowej elementów budynku to oznaczenie literowo-cyfrowe

określające parametr, jaki ma spełnić dany element budynku oraz minimalny czas, w którym
dany parametr musi być zachowany, np.:

−

R-30 – nośność ogniowa danego elementu musi być zachowana przez co najmniej
30 minut;

−

EI-60 – szczelność i izolacyjność ogniowa musi być zachowana przez co najmniej
60 minut.

Klasy odporności ogniowej:

−

elementów nośnych:

−

R – element spełnia wyłącznie kryterium nośności ogniowej;

−

RE – element spełnia wyłącznie kryteria nośności i szczelności ogniowej;

−

REI – element spełnia wszystkie trzy kryteria dotyczące nośności, szczelności
oraz izolacyjności ogniowej;

−

elementów oddzielających:

−

E – element spełnia wyłącznie kryterium szczelności ogniowej;

−

EI – element spełnia zarówno kryterium nośności jak i izolacyjności ogniowej.

Uwaga:
Nie ma elementu spełniającego wyłącznie funkcję izolacyjności ogniowej (I).

Czas, w jakim dane kryterium jest spełnione może przybierać jedną z następujących

wartości (w minutach): 15, 20, 30, 45, 60, 90, 120, 180, 240, 360.

Klasę odporności ogniowej elementów budynku dobiera się w zależności od klasy

odporności pożarowej budynku. Zależności te zawarte są w tablicy 11:

Tabela 9 Klasa odporności ogniowej elementów budynku [12]

Klasa odporności ogniowej elementów budynku

Klasa

odporności

pożarowej

budynku

główna

konstrukcja

nośna

konstrukcja

dachu

strop

ściana

zewnętrzna

ściana

wewnętrzna

przekrycie

dachu

R 240

R 30

REI 120

EI 120

EI 60

E 30

R 120

R 30

REI 60

EI 60

EI 30

E 30

R 60

R 15

REI 60

EI 30

EI 15

E 15

R 30

REI 30

EI 30

Zasady kwalifikacji pomieszczeń do zagrożonych wybuchem

Pod pojęciem zagrożenia wybuchem należy rozumieć możliwość tworzenia przez palne

gazy, pary lotnych cieczy, pyły lub włókna palnych ciał stałych mieszanin z powietrzem, które
pod wpływem czynnika imitującego zapłon (iskra, łuk elektryczny, samozapalenie) wybuchają,
czyli ulegają gwałtownemu spaleniu połączonemu ze wzrostem ciśnienia.

Omawiając zagadnienie zagrożenia wybuchem należy dokładnie rozróżnić i rozgraniczyć

dwa zagadnienia:

−

kwalifikacja pomieszczenia jako zagrożonego wybuchem,

−

wyznaczanie strefy zagrożonej wybuchem.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Pomieszczenia zagrożone wybuchem

Za zagrożone wybuchem uznaje się pomieszczenia, w których wybuch mieszaniny par

cieczy, gazów pyłów itp. z powietrzem mógłby spowodować przyrost ciśnienia wyższy niż
5 kPa. Konsekwencjami uznania pomieszczenia za zagrożone wybuchem są przede wszystkim
wymagania budowlane, instalacyjne i ewakuacyjne.

Przy dokonywaniu oceny zagrożenia wybuchem pomieszczeń należy brać pod uwagę

najbardziej niekorzystną z punktu widzenia ewentualnych skutków wybuchu sytuację, mogącą
wytworzyć się w procesie ich eksploatacji, uwzględniając najbardziej niebezpieczny
występujący tam rodzaj substancji oraz największą jej ilość, jaka mogłaby brać udział
w reakcji wybuchu.

Przyrost ciśnienia w pomieszczeniu ΔP (w Pa), spowodowany przez wybuch z udziałem

jednorodnych palnych gazów lub par o cząsteczkach zbudowanych z atomów węgla, wodoru,
tlenu, azotu i chlorowców, jest określany za pomocą równania:

⋅

∆

⋅

∆

max

[15]

gdzie:

max

– maksymalna masa substancji palnych, tworzących mieszaninę wybuchową,

jaka może wydzielić się w rozpatrywanym pomieszczeniu (kg);

ΔP

max

– maksymalny przyrost ciśnienia przy wybuchu stechiometrycznej mieszaniny gazowo-

lub parowo-powietrznej w zamkniętej komorze (Pa);

– współczynnik przebiegu reakcji wybuchu, uwzględniający niehermetyczność

pomieszczenia, nieadiabatyczność reakcji wybuchu, a także fakt udziału w reakcji
niecałej ilości palnych gazów i par, jaka wydzieliłaby się w pomieszczeniu - równy
0,17 dla palnych gazów i 0,1 dla palnych par;

– objętość przestrzeni powietrznej pomieszczenia, stanowiąca różnicę między

objętością pomieszczenia i objętością znajdujących się w nim instalacji, sprzętu,
zamkniętych opakowań itp. (m3);

– objętościowe stężenie stechiometryczne palnych gazów lub par:

⋅

[15]

– stechiometryczny współczynnik tlenu w reakcji wybuchu:

−

[15]

, n

–

odpowiednio ilości atomów węgla, wodoru, chlorowców i tlenu
w cząsteczce gazu lub pary;

– gęstość palnych gazów lub par w temperaturze pomieszczenia w normalnych

warunkach pracy (kg/m

Przyrost ciśnienia w pomieszczeniu ΔP (w Pa), spowodowany przez wybuch z udziałem

pozostałych substancji palnych, jest określany za pomocą równania:

⋅

∆

max

[15]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

gdzie:

– ciepło spalania (J/kg);

– ciśnienie atmosferyczne normalne, równe 101325 Pa;

– gęstość powietrza w temperaturze T (kg/m

);

– ciepło właściwe powietrza, równe 1,01 · 10

J/kg · K;

– temperatura pomieszczenia w normalnych warunkach pracy (K);

= 0,17 dla palnych gazów i uniesionego palnego pyłu;

= 0,1 dla palnych par i mgieł;

Masa palnych par m (w kg), wydzielających się w pomieszczeniu wskutek parowania

cieczy z otwartej powierzchni, jest określana za pomocą równania:

⋅

−

[15]

gdzie:

– powierzchnia parowania cieczy (w m

) - dla każdego dm

cieczy rozlanej na

posadzce betonowej przyjmuje się F = 0,5 m

dla roztworów zawierających nie

więcej niż 70 % masowego udziału rozpuszczalnika i F = 1 m

dla pozostałych

cieczy;

– przewidywany maksymalny czas wydzielania się par (s);

– współczynnik parowania określony w tabeli;

– prężność pary nasyconej w temperaturze pomieszczenia t w °C (Pa):









−

⋅

133

[15]

A, B, C

– współczynniki równania Antoine'a dla danej cieczy;

–

masa cząsteczkowa cieczy (kg/kmol).

Tabela 10 Wartości współczynnika parowania K [15]

Prędkość przepływu powietrza

nad powierzchnią parowania

(m · s-1)

Temperatura pomieszczenia w °C

1,0

0,1

3,0

2,6

2,4

1,8

1,6

0,2

4,6

3,8

3,5

2,4

2,3

0,5

6,6

5,7

5,4

3,6

3,2

1,0

10,0

8,7

7,7

5,6

4,6

W przypadku występowania w pomieszczeniu uruchamianej samoczynnie wentylacji

awaryjnej, przy określaniu m

max

dla palnych gazów lub par dopuszcza się uwzględnianie

jej działania, jeżeli odciągi powietrza znajdują się w pobliżu miejsca przewidywanego
wydzielania się gazów lub par. Przyjmowaną do obliczenia ΔP maksymalną masę substancji
palnych można wtedy zmniejszyć "k" razy, przy czym:

⋅

[15]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

gdzie:

– ilość wymian powietrza w pomieszczeniu przy działaniu wentylacji awaryjnej (s-1);

– przewidywany czas wydzielania gazów lub par (s).

Wykonywanie powyższych obliczeń nie jest konieczne, jeśli inwestor, jednostka

projektowania lub użytkownik decydujący o procesie technologicznym z góry uznaje
pomieszczenie za zagrożone wybuchem.

Określenia pojęć: wyjście, dojście, przejście ewakuacyjne

Wyjście ewakuacyjne

Wyjście ewakuacyjne – to wyjście na drogę ewakuacyjną, do innej strefy pożarowej lub

na zewnątrz budynku. Najczęściej wyjście ewakuacyjne stanowią drzwi ewakuacyjne, dlatego
część wymagań zostanie omówiona w części 4.1.1.10. Wymagania ewakuacyjne w obiektach
budowlanych.

Zazwyczaj z pomieszczeń na drogę ewakuacyjną prowadzi jedno wyjście ewakuacyjne,

jednak w pewnych warunkach może się to okazać niewystarczające. Minimum dwa wyjścia
ewakuacyjne oddalone od siebie o co najmniej 5 m powinno mieć pomieszczenie:
–

przeznaczone do jednoczesnego przebywania w nim ponad 50 osób, a w strefie pożarowej
ZL II - ponad 30 osób,

–

znajdujące się w strefie pożarowej ZL, a jego powierzchnia przekracza 300 m

–

znajdujące się w strefie pożarowej PM o gęstości obciążenia ogniowego powyżej
500 MJ/m

, a jego powierzchnia przekracza 300 m

–

znajduje się w strefie pożarowej PM o gęstości obciążenia ogniowego do 500 MJ/m

a jego powierzchnia przekracza 1000 m

–

jest zagrożone wybuchem, a jego powierzchnia przekracza 100 m

Wyjścia ewakuacyjne z pomieszczenia zagrożonego wybuchem na drogę ewakuacyjną

powinny prowadzić przez przedsionki przeciwpożarowe.

Przejście ewakuacyjne

Przejściem ewakuacyjnym nazywamy drogę, którą należy przebyć od najdalszego

miejsca w pomieszczeniu, gdzie może przebywa człowiek, do wyjścia ewakuacyjnego na drogę
ewakuacyjną. Przejście ewakuacyjne może prowadzić przez maksymalnie trzy pomieszczenia.

Długość przejścia ewakuacyjnego może wynosić maksymalnie:

–

40 m – w strefach pożarowych ZL oraz w pomieszczeniach zagrożonych wybuchem;

–

75 m – w strefach pożarowych PM o gęstości obciążenia ogniowego przekraczającej
500 MJ/m2 w budynku o więcej niż jednej kondygnacji nadziemnej;

–

100 m – w strefach pożarowych PM, o obciążeniu ogniowym nieprzekraczającym
500 MJ/m2, w budynku o więcej niż jednej kondygnacji nadziemnej oraz w strefach
pożarowych PM w budynku o jednej kondygnacji nadziemnej bez względu na wielkość
obciążenia ogniowego.

Powyższe długości mogą by powiększone o:

–

25 % – w pomieszczeniach o wysokości przekraczającej 5 m;

–

50% – pod warunkiem zastosowania stałych urządzeń gaśniczych wodnych
lub samoczynnych urządzeń oddymiających uruchamianych za pomocą systemu
wykrywania dymu;

–

100% – pod warunkiem zastosowania obydwu w/w urządzeń.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wymagania stawia się także szerokości przejścia ewakuacyjnego. W pomieszczeniu

przeznaczonym na pobyt ludzi należy ją obliczać proporcjonalnie do liczby ewakuujących się
ludzi, przyjmując co najmniej 0,6 m na 100 osób, lecz nie mniej niż 0,9 m, a w przypadku
przejścia służącego do ewakuacji do 3 osób - nie mniej niż 0,8 m.

Dojście ewakuacyjne

Dojściem ewakuacyjnym nazywamy drogę jaką należy przebyć od wyjścia

ewakuacyjnego prowadzącego na drogę ewakuacyjną do wyjścia do innej strefy pożarowej lub
na

zewnątrz

budynku.

przypadku

zastosowania

budynku

przedsionka

przeciwpożarowego, długość dojścia mierzy się do pierwszych drzwi przedsionka.

Dopuszczalne długości dojść ewakuacyjnych w strefach pożarowych określa poniższa Tabela:

Tabela 11 Długości dojścia [12]

Długość dojścia w m

Rodzaj strefy pożarowej

przy jednym dojściu

przy co najmniej 2

dojściach

Z pomieszczeniem zagrożonym wybuchem

PM o gęstości obciążenia ogniowego Q > 500
MJ/m

bez pomieszczenia zagrożonego wybuchem

PM o gęstości obciążenia ogniowego Q

≤

500

MJ/m

bez pomieszczenia zagrożonego wybuchem

100

ZL I, II i V

ZL III

ZL IV

100

1) Dla dojścia najkrótszego, przy czym dopuszcza się dla drugiego dojścia długość większą o

100% od najkrótszego. Dojścia te nie mogą się pokrywać ani krzyżować.

2) W tym nie więcej niż 20 m na poziomej drodze ewakuacyjnej.

Długości dojść ewakuacyjnych również mogą być powiększone o:

–

o 50% – pod warunkiem ochrony strefy pożarowej stałymi urządzeniami gaśniczymi
wodnymi;

–

o 50% – pod warunkiem ochrony drogi ewakuacyjnej samoczynnymi urządzeniami
oddymiającymi uruchamianymi za pomocą systemu wykrywania dymu;

–

100% – pod warunkiem zastosowania obydwu w/w urządzeń.

Szerokość poziomej drogi ewakuacyjnej ustala się z warunku 0,6 m na 100 osób, lecz nie

mniej niż 140 cm. Dopuszcza się szerokość tej drogi równą 120 cm, jeśli służy ona do
ewakuacji nie więcej niż 20 osób.

Wymagania ewakuacyjne w obiektach budowlanych

Zapewnienie możliwości ewakuacji osób z budynku, w którym wystąpiło zagrożenie, jest

jednym z podstawowych celów, jaki należy uwzględnić podczas projektowania budynku.
Zgodnie z obowiązującym stanem prawnym z pomieszczeń przeznaczonych na pobyt ludzi
musi być zapewniona możliwość ewakuacji w bezpieczne miejsce, znajdujące się na zewnątrz

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

budynku lub w sąsiedniej strefie pożarowej bezpośrednio albo drogami komunikacji ogólnej,
zwanymi drogami ewakuacyjnymi.

Drzwi ewakuacyjne

Wyjścia z pomieszczeń na drogi ewakuacyjne powinny być zamykane drzwiami

o odpowiedniej szerokości. Szerokość tych drzwi mierzy się w świetle ościeżnicy i oblicza
proporcjonalnie do liczby osób mogących równocześnie przebywać w pomieszczeniu.
Przyjmuje się co najmniej 0,6 m szerokości na 100 osób, przy czym najmniejsza szerokość
drzwi powinna wynosić nie mniej niż 0,9 m. Szerokość drzwi można zmniejszyć do 0,8 m
tylko w przypadku, gdy służą do ewakuacji z pomieszczenia nie więcej niż 3 osób.

Szerokość drzwi stanowiących wyjście ewakuacyjne z budynku, a także szerokość drzwi

na drodze ewakuacyjnej z klatki schodowej, prowadzących na zewnątrz budynku lub do innej
strefy pożarowej, powinna być nie mniejsza niż szerokość biegu klatki schodowej.
Należy jednak pamiętać o przeliczniku: co najmniej 0,6 m szerokości na 100 osób. Jeśli na jego
podstawie otrzymamy większą szerokość, wówczas należy jej wartość uwzględnić.

Warto ponadto pamiętać, aby skrzydła drzwi prowadzących na drogę ewakuacyjną po ich

całkowitym otwarciu nie zawężały tej drogi.

Równie istotny jak szerokość jest kierunek otwierania się drzwi. Jeśli w budynku może

przebywać więcej niż 50 osób, powinny się one otwierać na zewnątrz – zgodnie z kierunkiem
ewakuacji. Wymaganie to nie dotyczy wyłącznie budynków zabytkowych. Podobnym
wymaganiom w zakresie kierunku otwierania się drzwi ewakuacyjnych podlegają następujące
pomieszczenia:

−

zagrożone wybuchem,

−

do których jest możliwe niespodziewane przedostanie się mieszanin wybuchowych
lub substancji trujących, duszących bądź innych, mogących utrudnić ewakuację,

−

przeznaczone do jednoczesnego przebywania ponad 50 osób,

−

przeznaczone dla ponad 6 osób o ograniczonej zdolności poruszania się.

Przepisy regulują również jakie rodzaje drzwi można stosować jako wyjście ewakuacyjne

z pomieszczenia bądź na drodze ewakuacyjnej. Niedozwolone jest stosowanie do celów
ewakuacji drzwi obrotowych i podnoszonych. Można natomiast stosować drzwi
wieloskrzydłowe, wahadłowe i rozsuwane pod pewnymi warunkami:

−

drzwi wieloskrzydłowe powinny posiadać co najmniej jedno nieblokowane skrzydło
drzwiowe o szerokości nie mniejszej niż 0,9 m,

−

szerokość skrzydła drzwi wahadłowych powinna wynosić co najmniej dla drzwi
jednoskrzydłowych - 0,9 m, a dla drzwi dwuskrzydłowych - 0,6 m, przy czym oba
skrzydła drzwi dwuskrzydłowych muszą mieć tę samą szerokość,

−

drzwi rozsuwane mogą stanowić wyjścia na drogi ewakuacyjne, a także być stosowane na
drogach ewakuacyjnych, jeżeli nie są przeznaczone wyłącznie do celów ewakuacji.
Dodatkowo ich konstrukcja musi zapewniać:

−

otwieranie automatyczne i ręczne bez możliwości ich blokowania,

−

samoczynne rozsunięcie i pozostanie w pozycji otwartej w razie pożaru lub awarii drzwi
(oznacza to konieczność podłączenia drzwi rozsuwanych do systemu sygnalizacji pożaru).

W przypadku dużych obiektów handlowych, garaży podziemnych lub magazynów strefy

pożarowe wydzielane są za pomocą bram lub ścian przesuwnych. Jeśli oddzielenia te znajdują
się na drodze ewakuacyjnej powinny znajdować się w nich drzwi otwierane ręcznie albo

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

w bezpośrednim sąsiedztwie tych bram i ścian powinny być umieszczone i wyraźnie
oznakowane drzwi przeznaczone do celów ewakuacji.

Poziome drogi ewakuacyjne

Szerokość poziomych dróg ewakuacyjnych należy obliczać proporcjonalnie do liczby osób

mogących przebywać jednocześnie na danej kondygnacji budynku, przyjmując co najmniej 0,6
m na 100 osób, lecz nie mniej niż 1,4 m. Jeżeli droga ta jest ona przeznaczona do ewakuacji
nie więcej niż 20 osób, dopuszcza się zmniejszenie jej szerokości do 1,2 m.

Wysokość drogi ewakuacyjnej powinna wynosić co najmniej 2,2 m, natomiast wysokość

lokalnego obniżenia 2 m (nie więcej niż na odcinku 1,5 m).

Jeśli w budynku ZL wykonane są korytarze o długości powyżej 50 m, należy zwrócić

uwagę na ich zabezpieczenia przed zadymieniem. W tym celu stosuje się przegrody z drzwiami
dymoszczelnymi lub inne urządzenia technicznych, zapobiegające rozprzestrzenianiu się dymu.
Wymaganie to nie dotyczy korytarzy, na których zastosowano rozwiązania techniczno-
budowlane zabezpieczające przed zadymieniem, np. wentylację mechaniczną nadciśnieniową.

Na drogach ewakuacyjnych nie wolno stosować: spoczników ze stopniami oraz schodów

ze stopniami zabiegowymi, jeżeli schody te są jedyną drogą ewakuacyjną. Dopuszcza się
natomiast wykonanie schodów wachlarzowych, pod warunkiem zachowania odpowiedniej
szerokości stopni.

W przypadku występowania na drogach ewakuacyjnych pochylni lub stopni

umożliwiających pokonanie różnicy poziomów miejsca te powinny być wyraźnie oznakowane.

Klatki schodowe

Klatki schodowe stanowią pionowe drogi komunikacyjne i ewakuacyjne w budynku. Są

szczególnie narażone na szybkie rozprzestrzenianie się w nich dymu w wyniku występowania
zjawiska ciągu kominowego. Aby temu zapobiec, w niektórych budynkach wymagane jest
stosowanie obudowanych klatek schodowych, zamykanych drzwiami oraz wyposażonych
w urządzenia zapobiegające zadymieniu lub służące do usuwania dymu. Wymagania te należy
spełnić w szczególności w budynku:
niskim (N), zawierającym strefę pożarową ZL II,
średniowysokim (SW), zawierającym strefę pożarową ZL I, ZL II, ZL III lub ZL V,
niskim (N) i średniowysokim (SW), zawierającym strefę pożarową PM o gęstości

obciążenia ogniowego powyżej 500 MJ/m2 lub pomieszczenie zagrożone wybuchem.
W budynkach wysokich i wysokościowych, za wyjątkiem budynków ZL IV, należy
Jako zamknięcia przejść pomiędzy strefami pożarowymi najczęściej wykorzystywane są

drzwi o odpowiedniej klasie odporności ogniowej zwane drzwiami przeciwpożarowymi.
Drzwiami tymi wydziela się również klatki schodowe w budynkach wielokondygnacyjnych. W
przypadku zastosowania oddymiania tak zabezpieczonej klatki schodowej, możliwe jest
potraktowanie jej jako odrębnej strefy pożarowej. Daje to nam większe pole do aranżacji
wnętrz, przy jednoczesnym zachowaniu wymaganych długości dojść i przejść ewakuacyjnych.

Klatki schodowe, aby mogły służyć jako drogi ewakuacyjne, również muszą posiadać

odpowiednia parametry. Zalicza się do nich:
właściwą szerokość biegów i spoczników,
wysokość i szerokość stopni,
liczbę stopni w biegu.
Graniczne wymiary schodów stałych w budynkach o różnym przeznaczeniu określają „warunki
techniczne…” (Dz.U. nr 75, poz. 690 z późn. zm)

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zagrożenia związane z niewłaściwym doborem materiałów wykończeniowych

Obecnie na rynku oferowany jest szeroki asortyment materiałów wykończeniowych. Ze

względu na zastosowanie będą to materiały:
podłogowe;
ścienne;
służące do wykończenia sufitów.

Rodzaj zastosowanych materiałów wykończeniowych szczególnie w pomieszczeniach,

gdzie mogą przebywać ludzie oraz na drogach ewakuacyjnych, ma ogromne znaczenie na
szybkość rozwoju pożaru oraz ilość wytwarzającego się dymu oraz toksycznych produktów
rozkładu termicznego.

Dlatego też „warunki techniczne, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie”

(Dz.U. nr 75, poz. 690) narzucają w tym zakresie znaczne ograniczenia.

Zabraniają one np. stosowania w strefach pożarowych ZL I, ZL II, ZL III i ZL V do

wykończenia wnętrz materiałów łatwo zapalnych, których produkty rozkładu termicznego są
bardzo toksyczne lub intensywnie dymiące. Nakazują natomiast stosowanie okładzin sufitów
oraz sufitów podwieszonych z materiałów niepalnych lub niezapalnych, niekapiących
i nieodpadających pod wpływem ognia.

Użycie niewłaściwych materiałów wykończeniowych może prowadzić do powstania

zagrożenia dla zdrowia lub życia osób przebywających w danych pomieszczeniach. Jeśli na
ścianach lub na suficie zastosowano materiały łatwo zapalne, przypadkowe wystąpienia
ogniska pożaru może prowadzić do gwałtownego rozwoju pożaru (rozgorzenia), w wyniku
szybkiego rozkładu termicznego tych materiałów.

Priorytetową sprawą w przypadku każdego budynku są drogi ewakuacyjne. O ich

skuteczności będą decydować nie tylko ich prawidłowe parametry (długość, szerokość,
wysokość), ale także zastosowane materiały wykończeniowe. W przypadku użycia
niewłaściwych okładzin, pojawienie się ognia na korytarzach czy klatkach schodowych
(np. w wyniku podpalenia) spowoduje odcięcie możliwej drogi ucieczki z budynku bądź w
wyniku szybkiego rozprzestrzeniania się ognia, bądź wskutek wydzielania się dymu oraz
toksycznych produktów rozkładu termicznego.

Fakt zadymienia dróg ewakuacyjnych wpłynie także na sprawność prowadzenia działań

ratowniczych przez jednostki Państwowej Straży Pożarnej.

Choć przepisy nie narzucają wymagań odnośnie stosowania właściwych materiałów

w mieszkaniach, należy zwrócić odpowiednią uwagę i na tę kwestię. Stosowanie urządzeń
grzewczych gazowych i elektrycznych w nieodpowiedniej odległości od materiałów palnych
może bardzo łatwo doprowadzić do ich zapalenia. Dlatego też należy zwrócić szczególną
uwagę na zabezpieczenie tychże materiałów przed możliwością zapalenia lub zwęglenia.
Alternatywnym rozwiązaniem jest zastosowanie materiałów niepalnych lub trudno zapalnych.

Na koniec warto wspomnieć o jeszcze jednym wymaganiu. Mimo, iż nie ma ono związku

ze stopniem palności, toksycznością czy dymotwórczością materiałów wykończeniowych,
może bezpośrednio wpływać na bezpieczeństwo poruszających się po drogach ewakuacyjnych
osób. Dotyczy mianowicie wykonania dojść do budynków, schodów i pochylni zewnętrznych i
wewnętrznych, ciągów komunikacyjnych w budynku oraz podłóg w pomieszczeniach
przeznaczonych na pobyt ludzi, a także posadzki w garażu z materiałów niepowodujących
niebezpieczeństwa poślizgu. Wymaganie wydawałoby się błahe, lecz jakże istotne
w codziennym użytkowaniu wszystkich budynków.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.2 Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Co to jest gęstość obciążenia ogniowego?
2. W jakich jednostkach miary podaje się wartość gęstości obciążenia ogniowego?
3. W jaki sposób wyznaczamy gęstość obciążenia ogniowego w przypadku pojedynczego

pomieszczenia a jak dla strefy pożarowej zawierającej kilka pomieszczeń?

4. Czym należy się kierować przy wyznaczaniu gęstości obciążenia ogniowego?
5. Jakie znasz kategorie zagrożenia ludzi?
6. Jakie znasz przykłady budynków zaliczonych do poszczególnych kategorii zagrożenia

ludzi?

7. Co bierzemy pod uwagę przy określaniu odległości pomiędzy ścianami zewnętrznymi

budynków?

4.1.3 Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na terenie zakładu znajdują się trzy budynki:

−

budynek A – produkcyjny,

−

budynek B – administracyjno-biurowy,

−

budynek C – magazynowo-biurowy.

Budynek A jest jednokondygnacyjny. Znajdują się w nim 3 hale. Zajmują one:

−

hala A1 – 25% powierzchni budynku,

−

hala A2 – 40% powierzchni budynku,

−

hala A3 – 35% powierzchni budynku.

Składowane są tam oraz przetwarzane następujące materiały:

−

hala A1 – polietylen 4000 kg, polipropylen 8000 kg, polistyren 5000 kg,

−

hala A2 – polietylen 5000 kg, polipropylen 10000 kg, polistyren 16000 kg,

−

hala A3 – polietylen 8000 kg, papier w 10 x X belach o wymiarach 1 m x 2 m x 1m
(waga pojedynczej beli – 240 kg), 5 butli z acetylenem o poj. 40 l każda.

Budynek B ma parter oraz X pięter (wysokość kondygnacji wynosi 3 m). Na parterze

znajduje się stołówka, natomiast na pozostałych kondygnacjach znajdują się biura,
w których przebywa łącznie po 40 osób/kondygnacja.

Budynek C – w części magazynowej jednokondygnacyjny, w części administracyjnej

dwukondygnacyjny. Część magazynowa podzielona jest na 4 części:

−

hala C1 – 15% powierzchni budynku,

−

hala C2 – 25% powierzchni budynku,

−

hala C3 – 30% powierzchni budynku,

−

hala C4 – 20% powierzchni budynku.

Magazynowane są w nich:

−

hala

–

puste

butelki

polietylenowe

(25

palet

drewnianych

1000 szt./paleta; waga pojedynczej palety 4 x X kg),

−

hala C2 – papier w 10 x 2X belach o wymiarach 1 m x 2 m x 1m (waga pojedynczej
beli – 240 kg), benzyna w stalowych kanistrach (10 x X sztuk po 10 litrów),

−

hala C3 – pudła kartonowe o łącznej masie 10000/X kg,

−

hala C4 – 100 pojemników polipropylenowych (każdy o wadze X kg) oraz 50 koszy
polistyrenowych (każdy o wadze X kg),

Część biurowa i socjalna znajduje się na 10% powierzchni budynku.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyznacz

gęstość

obciążenia

ogniowego

poszczególnych

pomieszczeniach

oraz w budynkach.

Projekt nr 1

Temat 1

Wyznaczanie gęstości obciążenia ogniowego.
Imię i nazwisko:

…………………………………………

…………………………………………

Uwaga!!!
Wymiary na rysunkach podane są w centymetrach.
X – podany w zadaniu równy jest numerowi tematu

Rysunek do ćwiczenia 1

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) wyrazić w metrach [m] wymiary poszczególnych pomieszczeń w budynku magazynowym,
2) zapisać wyniki pomiaru dla poszczególnych pomieszczeń oraz obliczyć ich pole

powierzchni:
Hala A1:
długość

………. [m],

szerokość

………. [m],

powierzchnia ………. [m

Hala A2,

3) określić rodzaj materiałów składowanych w pomieszczeniach – czy uwzględnia się je

uwzględniać w obliczeniach, jeśli tak to w jakim stopniu,

4) wyznaczyć ciepła spalania poszczególnych materiałów, które będą brane pod uwagę przy

wyznaczaniu gęstości obciążenia ogniowego,

5) obliczyć gęstość obciążenia ogniowego dla każdego pomieszczenia oddzielnie,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6) wyznaczyć gęstość obciążenia ogniowego dla całego budynku magazynowego,
7) przedstawić wyniki w formie tabelarycznej.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia, literatura, Polskie Normy,

−

arkusze papieru formatu A4,

−

materiały piśmiennicze,

−

kalkulator,

−

stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu i drukarką.

Ćwiczenie 2

Przyporządkuj poszczególnym budynkom/częściom budynków odpowiednie kategorie

zagrożenia ludzi:

−

przedszkole;

−

przychodnia zdrowia;

−

kino;

−

hipermarket;

−

muzeum;

−

budynek administracyjny;

−

dom jednorodzinny;

−

szkoła;

−

sala gimnastyczna;

−

basen;

−

restauracja.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) sięgnąć do przykładów oraz definicji kategorii zagrożenia ludzi,
2) dopasować poszczególne przykłady do poszczególnych definicji kategorii zagrożenia

ludzi.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

arkusze papieru formatu A4,

−

materiały piśmiennicze,

−

stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu i drukarką.

Ćwiczenie 3

Korzystając z danych z ćwiczenia 1 określ:

a) odpowiednie kategorie zagrożenia ludzi,
b) wysokość poszczególnych pomieszczeń,
c) klasę odporności pożarowej,
d) klasę odporności ogniowej elementów budynku.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia oraz poszerzyć wiadomości

z literatury uzupełniającej,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2) dobrać kategorię zagrożenia ludzi do funkcji budynku/części budynku,
3) określić wysokości poszczególnych budynków oraz zakwalifikować je do odpowiedniej

grupy wysokościowej,

4) na podstawie wyznaczonej kategorii zagrożenia ludzi, gęstości obciążenia ogniowego

(z ćwiczenia 1) oraz grupy wysokościowej określić klasę odporności pożarowej
budynków,

5) znając klasę odporności pożarowej budynków określić klasę odporności ogniowej

poszczególnych elementów budynku.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

arkusze papieru formatu A4,

−

materiały piśmiennicze,

−

stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu i drukarką.

Ćwiczenie 4

Na przykładzie znanego Ci obiektu budowlanego, dokonaj jego kwalifikacji oraz

pomieszczeń w nim się znajdujących do odpowiedniej kategorii zagrożenia ludzi.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia oraz poszerzyć wiadomości

z literatury uzupełniającej,

2) wybrać dowolny znany Ci budynek (może być np. budynek szkoły),
3) dobrać kategorię zagrożenia ludzi do funkcji budynku/części budynku/pomieszczeń,
4) uzasadnić dokonany wybór.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

arkusze papieru formatu A4,

−

materiały piśmiennicze,

−

stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu i drukarką.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.4 Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) rozróżnić sposób obliczania gęstości obciążenia ogniowego dla

pojedynczego pomieszczenia oraz dla strefy pożarowej/budynku
składających się z kilku pomieszczeń?



2) określić od czego zależy sposób przyjmowania ilości materiałów

palnych do obliczeń gęstości obciążenia ogniowego?



3) dopasować poszczególne ciepła spalania materiałów palnych do

elementów składowanych w pomieszczeniach np. biurko – drewno ?



4) wymienić rodzaje budynków z uwagi na przeznaczenie?



5) podać definicję kategorii zagrożenia ludzi?



6) wymienić poszczególne kategorie zagrożenia ludzi?



7) podać przykłady budynków zaliczonych do poszczególnych kategorii

zagrożenia ludzi?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Techniczne środki zabezpieczenia przeciwpożarowego

4.2.1 Materiał nauczania

Techniczne środki zabezpieczenia przeciwpożarowego – urządzenia, sprzęt, instalacje

i rozwiązania budowlane służące zapobieganiu powstawania i rozprzestrzeniania się pożarów.
Dzielą się na:
czynne – urządzenia przeciwpożarowe;
bierne – zabezpieczenia budowlane.

Urządzenia przeciwpożarowe – urządzenia (stałe lub półstałe, uruchamiane ręcznie lub

samoczynnie) służące do wykrywania i zwalczania pożaru lub ograniczania jego skutków
w obiektach, w których lub przy których są zainstalowane, a w szczególności:
stałe i półstałe urządzenia gaśnicze i zabezpieczające,
systemy sygnalizacji pożarowej,
dźwiękowe systemy ostrzegawcze,
instalacje oświetlenia ewakuacyjnego,
hydranty, zawory hydrantowe 52,
przeciwpożarowe klapy odcinające,
urządzenia oddymiające,
dźwigi przystosowane dla potrzeb ekip ratowniczych,
drzwi i bramy przeciwpożarowe, o ile są wyposażone w systemy sterowania.

Zabezpieczenia budowlane to:

odpowiednia klasa odporności pożarowej,
elementy o wymaganej klasie odporności ogniowej,
podział budynku na strefy pożarowe za pomocą elementów oddzielenia

przeciwpożarowego,

zabezpieczenia ogniochronne elementów konstrukcyjnych i wykończeniowych,
odpowiednie ze względów pożarowych odległości między budynkami,
odpowiednie warunki techniczne ewakuacji.

Działanie i warunki stosowania wentylacji pożarowej

Wentylacja pożarowa

Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków

technicznych, jakim powinny budynki i ich usytuowanie (Dz.U. nr 75 poz. 690 z późn. zm.)
w Dziale VI „Bezpieczeństwo pożarowe” jednoznacznie określa funkcje, jakie ma spełniać
budynek [12]:

Budynek i urządzenia z nim związane powinny być zaprojektowane i wykonane w sposób

zapewniający w razie pożaru:
1) …,
2) ograniczenie rozprzestrzeniania się ognia i dymu w budynku,
3) …,
4) możliwość ewakuacji ludzi, a także uwzględniający bezpieczeństwo ekip ratowniczych;
5) ….

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Spełnienie

tych

wymagań

można

uzyskać

dzięki

zastosowaniu

prawidłowo

zaprojektowanych i wykonanych systemów wentylacji pożarowej.

Do zjawisk towarzyszących pożarom należą:

płomień;
wydzielanie ciepła;
powstawanie dymów i gazów.

Rodzaj oraz ilość dymu i gazów pożarowych powstających w procesie spalania zależy

przede wszystkim od:
rodzaju palącego się materiału;
warunków spalania (całkowite, niecałkowite) determinowanych dopływem powietrza do

pożaru.

W procesie spalania lub rozkładu termicznego (pirolizy) mogą powstawać następujące

produkty:
dwutlenek węgla;
para wodna;
tlenek węgla;
chlorowodór;
cyjanowodór.

Produkty te, za wyjątkiem pary wodnej, stwarzają zagrożenia dla człowieka ze względu na

swoją toksyczność i są główną przyczyną zgonów ludzi w pożarach. Najwięcej toksycznych
gazów i dymów powstaje podczas spalania tworzyw sztucznych.

Oprócz swej toksyczności, gazy i dymy pożarowe utrudniają zarówno ewakuację osób

przebywających w budynku objętym pożarem jak również prowadzenie działań ratowniczo-
gaśniczych, ze względu na:
dosyć szybkie rozprzestrzenianie się w obiekcie,
ograniczanie widoczności.

Prędkość rozchodzenia się dymów po korytarzach wynosi 30÷60 m/min, natomiast

w szybach klatek schodowych oraz szybach dźwigowych może dochodzić do 200÷300 m/min.

Negatywne skutki pożarów w budynkach, ograniczyć można poprzez zastosowanie

systemów służących do odprowadzania dymu i ciepła.

Zastosowanie takich systemów pozwala na:

zwiększenie widoczności oraz przypodłogowej warstwy wolnej od dymu poprzez

usunięcie dymu i gazów pożarowych z budynku, w którym powstał pożar,

zmniejszenie ryzyka zawalenia się budynku lub jego części poprzez usunięcie z przestrzeni

podstropowej gorących gazów pożarowych, dzięki czemu maleje możliwość nagrzania się
elementów konstrukcyjnych budynku do wartości krytycznych, po przekroczeniu których
następuje utrata ich własności wytrzymałościowych,

opóźnienie rozprzestrzeniania się pożaru i uniemożliwienie wystąpienia zjawiska

rozgorzenia również w wyniku usunięcia gorących gazów pożarowych,

zmniejszenie strat materialnych od dymu i ciepła – często dym ma własności korozyjne

i często jest oleisty przez co może przyczynić się do uszkodzeń konstrukcji lub
wyposażenia budynków,

zwiększenie bezpieczeństwa prowadzonych działań ratowniczo-gaśniczych,
ograniczenie stężenia toksycznych produktów spalania i rozkładu termicznego – usuwają

produkty spalania i rozkładu termicznego, dostarczają tlen dzięki czemu następuje

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

pełniejsze spalanie oraz rozrzedzenie gazowych produktów spalania i rozkładu
termicznego,

poprawę warunków termicznych dymu – napływające zimne powietrze intensyfikuje

zjawisko konwekcji, przez co wpływa na zwiększenie szybkości usuwania dymu
z pomieszczenia (budynku),

zapobieganie powstawaniu nadmiernych ciśnień w pomieszczeniach (strefach) objętych

pożarem, które są wywoływane przez siłę wyporu aerostatycznego,

korzyści eksploatacyjne (zwiększenie długości dojść ewakuacyjnych, obniżenie klasy

odporności pożarowej i zwiększenie wielkości stref pożarowych w niektórych budynkach PM).

W budynkach można spotkać się z następującymi rodzajami wentylacji:

grawitacyjną (naturalną);
mechaniczną (wymuszoną):

−

nadciśnieniową;

−

podciśnieniową;

−

strumieniową.

mieszaną (grawitacyjno-mechaniczną).

Wentylacja grawitacyjna

Wentylacja grawitacyjna składa się z następujących elementów:

centrala sterująca;
system wykrywania dymu;
przyciski oddymiania;
klapy dymowe lub okna oddymiające;
kurtyny dymowe.

W przypadku wentylacji grawitacyjnej proces oddymiania opiera się na różnicy gęstości

gorącego dymu oraz świeżego powietrza. Rzadsze gorące gazy pożarowe podlegają siłom
wyporu aerostatycznego. W celu wyrównania ciśnienia, zasysane jest w dolnych partiach
pomieszczenia chłodne powietrze. W przypadku wysokich, wąskich pomieszczeń (szyby
dźwigowe, klatki schodowe) będziemy mieli do czynienia ze zjawiskiem ciągu kominowego.

Wentylacja grawitacyjna znajduje zastosowanie najczęściej przy oddymianiu klatek

schodowych, szybów dźwigowych oraz przestrzeni wielkokubaturowych typu magazyny, hale
przemysłowe, super- i hipermarkety. W przypadku zastosowania wentylacji grawitacyjnej
w klatkach schodowych, zabronione jest stosowanie klap dymowych z elementami
termoczułymi.

Algorytm zadziałania wentylacji grawitacyjnej można przedstawić w następujący sposób:

wykrycie pożaru przez czujki pożarowe w wydzielonej strefie dymowej (pożarowej),
uruchomienie alarmu pożarowego,
wysterowanie (otwarcie) klap dymowych,
otwarcie otworów napowietrzających.

W przypadku zastosowania w budynkach klap dymowych z elementami termoczułymi,

otwarcie klap następuje automatycznie i samoczynnie po zadziałaniu (pęknięciu, stopieniu się)
elementu termoczułego. Zatem klapy te nie wymagają stosowania dodatkowych systemów
sterowania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wentylacja mechaniczna

Budowa systemu wentylacji mechanicznej:

centrala sterująca;
system wykrywania dymu;
przyciski oddymiania;
wentylatory oddymiające, napowietrzające, strumieniowe;
przewody wentylacyjne;
klapy odcinające;
kratki nawiewne i wyciągowe;
czerpnie powietrza;
wyrzutnie dymu.

Zasada działania wentylacji mechanicznej polega na wymuszeniu ruchu powietrza

w przestrzeni objętej pożarem.

W przypadku tego rodzaju wentylacji można wyróżnić dwa zasadnicze schematy działania,

znajdujące odzwierciedlenie w polskich przepisach. Są to mianowicie:
systemy nadciśnieniowe (zabezpieczające przed zadymieniem),
podciśnieniowe (służące do usuwania dymu).

Na poniższych rysunkach przedstawiono ogólną zasadę działania tych systemów:

podwyższanie ciśnienia,

Rys. 1 Schemat systemu nadciśnieniowego [8]

Chroniona przestrzeń

Niechroniona przestrzeń

objęta pożarem

Dopływ

Przestrzeń
zewnętrzna

Zwiększanie ciśnienia

+Δp

Upust powietrza

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

obniżanie ciśnienia.

Rys. 2 Schemat systemu podciśnieniowego [8]

Algorytm

zadziałania

systemu

wentylacji

mechanicznej

można

przedstawić

w następujący sposób:

−

wykrycie pożaru przez czujki pożarowe w wydzielonej strefie dymowej (pożarowej),

−

uruchomienie alarmu na kondygnacji zagrożonej,

−

wyłączenie wentylacji bytowej i klimatyzacji w w/w strefie,

−

zamknięcie wszystkich zamknięć otworów przeznaczonych do wydzielenia strefy dymowej
tj. przeciwpożarowych klap odcinających, drzwi i bram przeciwpożarowych,

−

wyłączenie instalacji wywiewnej w sąsiednich strefach dymowych (na kondygnacji niższej i
wyższej oraz w innych strefach dymowych na tej samej kondygnacji), Wentylacja
nawiewna poza strefą zagrożoną pracuje nadal w celu uzyskania nadciśnienia w stosunku
do strefy zagrożonej,

−

wysterowanie dźwigów osobowych w celu uniemożliwienia ich zatrzymania na
kondygnacji zagrożonej,

−

uruchomienie wentylatorów nawiewnych w klatce schodowej oraz w szybie dźwigu
pożarowego w celu uzyskania nadciśnienia,

−

otwarcie klap w kanałach nawiewnych (i wywiewnych) w przedsionkach klatek
schodowych,

−

uruchomienie wentylatorów nawiewnych (i wywiewnych) w przedsionkach klatek
schodowych,

−

otwarcie klap oddymiających (w kanałach wywiewnych i nawiewnych) w strefie
zagrożonej,

−

uruchomienie wentylatorów wywiewnych (oddymiających) i nawiewnych w strefie
zagrożonej

Wyciąg

Chroniona przestrzeń

Niechroniona przestrzeń

objęta pożarem

Wlot
powietrza

Przestrzeń
zewnętrzna

Obniżanie ciśnienia

-Δp

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wymogi prawne

W zależności od zagrożenia, jakie może występować w danym budynku „warunki

techniczne…” (Dz.U. nr 75 poz. 690 z późn. zm.) narzucają stosowanie następujących
rozwiązań zabezpieczających przed zadymieniem:

−

urządzenia zapobiegające zadymieniu;

−

samoczynne urządzenia oddymiające (w tym uruchamiane za pomocą systemu wykrywania
dymu);

−

urządzenia służące do usuwania dymu.

Urządzenia

zapobiegające

zadymieniu

stosujemy

klatkach

schodowych

i przedsionkach przeciwpożarowych:

−

w budynkach wysokościowych dla stref pożarowych innych niż ZL IV oraz w budynkach
wysokich dla stref pożarowych ZL II;

−

fakultatywnie w strefach pożarowych w innych budynkach wysokich i wysokościowych, z
wyjątkiem stref pożarowych ZL IV w budynkach wysokich, oraz w szybie dla ekip
ratowniczych;

−

fakultatywnie w innych budynkach, w których wymagane są obudowane klatki schodowe.

Samoczynne urządzenia oddymiające uruchamiane za pomocą systemu wykrywania

dymu:

−

w garażu zamkniętym o powierzchni strefy pożarowej ≥1500 m²;

−

w klatkach schodowych i przedsionkach budynków wysokościowych ZL IV, oraz
budynków wysokich poza ZL IV i ZL II.

Urządzenia służące do usuwania dymu - jeżeli nie zastosowano urządzeń

zapobiegających zadymieniu :

−

szybów dźwigów dla ekip ratowniczych;

−

w budynku ZL II niskim lub średniowysokim;

−

w budynku PM > 500 MJ/m² lub z pomieszczeniem zagrożonym wybuchem - niskim lub
średniowysokim;

−

w budynku średniowysokim ZL I, ZL II, ZL III lub ZL V.

Zakres stosowania oświetlenia awaryjnego i przeszkodowego

Oświetlenie awaryjne

Polska Norma PN-EN 1838:2005 „Zastosowanie oświetlenia - Oświetlenie awaryjne”

wprowadza następującą definicję oświetlenia awaryjnego:

Oświetlenie awaryjne – oświetlenie przeznaczone do stosowania podczas awarii zasilania

urządzeń do oświetlenia podstawowego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rodzaje oświetlenia awaryjnego

Oświetlenie to dzielimy na następujące rodzaje:

Rys. 3 Schemat oświetlenia awaryjnego [opracowanie własne]

Oświetlenie ewakuacyjne – część oświetlenia awaryjnego zapewniająca bezpieczne

opuszczenie zagrożonego miejsca lub umożliwiająca uprzednie podjęcie próby zakończenia
potencjalnie niebezpiecznego procesu.

Oświetlenie drogi ewakuacyjnej – część oświetlenia ewakuacyjnego mająca na celu

zapewnienie, że droga ewakuacyjna będzie jednoznacznie zidentyfikowana i wykorzystana
bezpiecznie do ewakuacji.

Oświetlenie strefy otwartej (oświetlenie antypaniczne) – część oświetlenia

ewakuacyjnego stosowana w celu uniknięcia paniki oraz umożliwienia dotarcia do miejsca,
z którego droga ewakuacyjna może być rozpoznana.

Oświetlenie strefy wysokiego ryzyka – część oświetlenia ewakuacyjnego stosowana dla

bezpieczeństwa osób biorących udział w potencjalnie niebezpiecznym procesie lub
znajdujących się w potencjalnie niebezpiecznej sytuacji, a także umożliwiająca właściwe
zakończenie działań w sposób bezpieczny dla wszystkich osób w niej przebywających.

Oświetlenie rezerwowe – część oświetlenia awaryjnego umożliwiająca kontynuację

normalnych czynności w sposób niezmieniony.

Zastosowanie oświetlenia awaryjnego

Oświetlenie ewakuacyjne należy stosować:

−

w pomieszczeniach:

−

widowni kin, teatrów i filharmonii oraz innych sal widowiskowych,

−

audytoriów, sal konferencyjnych, lokali rozrywkowych oraz sal sportowych
przeznaczonych dla ponad 200 osób,

−

wystawowych w muzeach,

−

o powierzchni ponad 1000 m2 w garażach oświetlonych wyłącznie światłem
sztucznym,

−

o powierzchni ponad 2000 m2 w budynkach użyteczności publicznej
i zamieszkania zbiorowego,

−

na drogach ewakuacyjnych:

−

z w/w pomieszczeń,

Oświetlenie awaryjne

Oświetlenie ewakuacyjne

Oświetlenie rezerwowe

Oświetlenie strefy

wysokiego ryzyka

Oświetlenie strefy

otwartej

Oświetlenie dróg

ewakuacyjnych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

oświetlonych wyłącznie światłem sztucznym,

−

w szpitalach i innych budynkach przeznaczonych przede wszystkim do pobytu ludzi
o ograniczonej zdolności poruszania się,

−

w wysokich i wysokościowych budynkach użyteczności publicznej i zamieszkania
zbiorowego.

Zasady rozmieszczenia znaków ewakuacyjnych

Znaki ewakuacyjne – są to znaki informacyjne zapewniające wizualną informację

o przebiegu drogi ewakuacyjnej zarówno przy świetle dziennym, świetle sztucznym jak
również przy braku oświetlenia (po nagłym usunięciu źródła światła).

Służą do ukierunkowania ruchu strumienia ludzi zgodnie z wcześniej przyjętą koncepcją

ewakuacji. Od prawidłowego doboru i rozmieszczenia oznakowania dróg ewakuacyjnych
zależy właściwe wskazanie bezpiecznej drogi prowadzącej do innej strefy pożarowej lub na
zewnątrz budynku.

Oznakowanie ewakuacyjne może składać się ze znaków:

−

fotoluminescencyjnych,

−

podświetlanych.

Zasady rozmieszczenia znaków ewakuacyjnych

W budynkach stosuje się znaki ewakuacyjne zgodne z wzorami określonymi w Polskiej

Normie PN-N-01256/02:1992 Znaki Bezpieczeństwa. Ewakuacja.

Szczegóły dotyczące rozmieszczania znaków ewakuacyjnych określa Polska Norma

PN-N-01256-5:1998 Znaki bezpieczeństwa. Zasady umieszczania znaków bezpieczeństwa na
drogach ewakuacyjnych i drogach pożarowych.

Podstawowa zasada dotycząca rozmieszczania znaków ewakuacyjnych nakazuje, aby

z każdego miejsca na drodze ewakuacyjnej, w którym może pojawić się wątpliwość co do
kierunku ewakuacji, widoczny był co najmniej jeden znak ewakuacyjny.

Istotną sprawą jest zastosowanie właściwego rodzaju oznakowania. W przypadku znaków

fotoluminescencyjnych należy zwrócić szczególną uwagę na ich prawidłowe usytuowanie
względem źródeł światła. Umieszczenie znaków możliwie blisko źródła światła dającego
odpowiednie natężenie oświetlenia zapewnieni ich właściwą luminację przez wymagany czas.
Zasadą jest, aby znaki ewakuacyjne fotoluminescencyjne rozmieszczać tam, gdzie funkcjonuje
oświetlenie dzienne i/lub elektryczne podstawowe, oświetlające te znaki w czasie
wystarczającym do dostarczenia materiałom fotoluminescencyjnym niezbędnej energii.

Znaki ewakuacyjne podświetlane posiadają wewnętrzne lub zewnętrzne źródło światła.

Problemy mogą pojawić się przy doborze źródła zasilania oświetlenia (wewnętrzna bateria,
bateria zbiorcza). Znaki te powinny być stosowane tam, gdzie pomieszczenia lub drogi
ewakuacyjne nie są oświetlone światłem dziennym lub sztucznym przez wystarczająco długi
okres czasu, a mianowicie:

−

w teatrach, kinach, gdzie drogi ewakuacyjne nie mogą być okresowo oświetlone podczas
przedstawień,

−

w obszarach, gdzie drogi ewakuacyjne nie mogą być oświetlane z powodu braku instalacji
elektrycznej,

−

tam, gdzie drogi ewakuacyjne lub ich części nie są oświetlane przez długie okresy.
Dodatkowym zabezpieczeniem w przypadku znaków ewakuacyjnych oświetlanych

światłem zewnętrznym może być zastosowanie grafiki fotoluminescencyjnej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Znaki ewakuacyjne powinny być widoczne z odpowiedniej odległości, dlatego istotna jest

ich odpowiednia wielkość.

Znaki ewakuacyjne należy stosować zgodnie z poniższymi wytycznymi:

−

znak „Wyjście ewakuacyjne” należy stosować nad drzwiami przegradzającymi ustaloną
drogę ewakuacji, takimi jak:

−

wyjścia ewakuacyjne z pomieszczeń, w których są wymagane co najmniej dwa takie
wyjścia,

−

wyjścia prowadzące z budynku, innego obiektu budowlanego na zewnątrz,

−

wyjścia prowadzące do innej strefy pożarowej, w tym na obudowaną i zamkniętą
drzwiami klatkę schodową w budynku o wysokości ponad 25 m (wysokim lub
wysokościowym),

−

wyjścia prowadzącego przez przedsionek i drzwi wyjściowych z przedsionka.

−

znaki: „Drzwi ewakuacyjne” i „Kierunek do wyjścia drogi ewakuacyjnej” stosuje się do
oznakowania drzwi skrzydłowych przegradzających ustaloną drogę ewakuacyjną
w przypadkach nie wymienionych przy zastosowania znaku „Wyjście ewakuacyjne”,
w tym także drzwi wyjściowych do przedsionka.

−

znak „Kierunek do wyjścia drogi ewakuacyjnej” należy stosować do oznakowania miejsc,
w których kierunek ewakuacji może budzić wątpliwości, a mianowicie:

−

gdy nie jest widoczny znak „Wyjście ewakuacyjne” lub znak „Drzwi ewakuacyjne”,

−

gdy widoczny jest więcej niż jeden znak „Wyjście ewakuacyjne”, a ludzie zgodnie
z planem ewakuacji powinni przemieszczać się tylko w kierunku jednego z tych
znaków.

−

znaki „Kierunek do wyjścia drogi ewakuacyjnej schodami w dół” i „Kierunek do wyjścia
drogi ewakuacyjnej schodami w górę” należy stosować wówczas, gdy droga ewakuacyjna
przebiega schodami. Znaki te powinny być umieszczone:

−

na ścianie przylegającej do tego biegu schodów którymi prowadzi droga
ewakuacyjna, jeżeli znak ten będzie widoczny z korytarza lub pomieszczeń
wychodzących bezpośrednio na schody,

−

nad drogą ewakuacyjną prostopadle do kierunku ruchu ludzi, w osi tego biegu
schodów, którymi przebiega droga ewakuacyjna,

−

nad drzwiami przegradzającymi drogę ewakuacyjną, jeżeli bezpośrednio za nimi
znajdują się schody usytuowane na przedłużeniu dotychczasowej drogi lub
prostopadle do dotychczasowej drogi, przy czym droga ewakuacyjna prowadzi na
najbliższy z biegów tych schodów.

Wszystkie w/w znaki powinny być umieszczane na wysokości około 150 cm od podłogi,

odpowiadającej średniej wysokości normalnej linii środkowej widzenia, lub nad drogą
ewakuacyjną na wysokości ponad 200 cm od podłogi i tam, gdzie jest to możliwe, prostopadle
do ruchu informowanych ludzi.

−

znak „Przesunąć w celu otwarcia” powinien być umieszczony na drzwiach przesuwnych
wyjścia ewakuacyjnego, jeżeli stosowanie tych drzwi jest dozwolone. Strzałka powinna
wskazywać kierunek otwarcia drzwi przesuwnych. Znak ten powinien być stosowany ze
znakiem „Drzwi ewakuacyjne”,

−

znak „Pchać aby otworzyć” powinien być umieszczany na drzwiach wyjścia
ewakuacyjnego, które otwierają się pod wpływem pchnięcia,

−

znak „Ciągnąć aby otworzyć” powinien być umieszczany na drzwiach wyjścia
ewakuacyjnego, które otwierają się poprzez pociągnięcie,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

znak „Stłuc, aby uzyskać dostęp” należy umieszczać w miejscu, gdzie jest niezbędne
stłuczenie szyby w celu uzyskania dostępu do klucza lub systemu otwarcia, lub gdy jest
niezbędne rozbicie przegrody w celu uzyskania możliwości wyjścia.

Należy pamiętać, że prawidłowe rozmieszczenie oraz zastosowanie właściwych znaków

ewakuacyjnych w znaczny sposób podnosi bezpieczeństwo osób przebywających w budynku.
W przypadku pojawienia się jakiegokolwiek zagrożenia, umożliwią one pokierowanie
ewakuujących się i często spanikowanych osób do bezpiecznej strefy bądź na zewnątrz
budynku. Tym samym przyczynią się do ograniczenia możliwości utraty zdrowia bądź życia
ludzkiego.

Znaczenie oraz budowa oddzieleń przeciwpożarowych

Oddzielenia przeciwpożarowe są podstawowym i najczęściej stosowanym biernym

środkiem zabezpieczenia przeciwpożarowego. Właściwie zaprojektowane wydzielają strefy
pożarowe i stanowią skuteczną barierę przed rozprzestrzenianiem się ognia na sąsiednie
pomieszczenia, strefy pożarowe bądź obiekty budowlane. Oddzielenia przeciwpożarowe mogą
być wykonane w postaci elementów konstrukcji budowlanych (ściany, stropy) lub pasów
wolnego terenu.

Elementami oddzielenia przeciwpożarowego nazywamy elementy konstrukcji

budowlanych ograniczające strefę pożarową. Od ich rodzaju, konstrukcji, szczelności oraz
odporności ogniowej zależy powstrzymanie rozprzestrzeniania się pożaru (płomieni, dymu,
gazów pożarowych).

Podstawowymi elementami oddzieleń przeciwpożarowych będą:

ściany oddzielenia przeciwpożarowego,
stropy oddzielenia przeciwpożarowego.

Dobór klasy odporności ogniowej elementów oddzieleń przeciwpożarowych zależy od

klasy odporności pożarowej budynku (przeznaczenia budynku - kategoria ZL, PM, IN;
wysokości budynku). Wymagania te zawarte zostały w poniższej tabeli:

Tabela 12 Klasa odporności ogniowej elementów oddzielenia przeciwpożarowego [12]

Klasa odporności ogniowej

elementów oddzielenia

przeciwpożarowego

drzwi z przedsionka
przeciwpożarowego

Klasa

odporności

pożarowej

budynku

ścian i stropów,

z wyjątkiem

stropów w ZL

stropów w

drzwi

przeciwpożarowych

lub innych zamknięć

przeciwpożarowych

na korytarz i do

pomieszczenia

na klatkę

schodową*

"A"

REI-240

REI 120

EI 120

E I 60

E 60

"B" i "C"

REI 120

REI 60

E I 60

E I 30

E 30

"D" i "E"

REI 60

REI 30

E I 30

E I 15

E 15

* dopuszcza się osadzenie tych drzwi w ścianie o klasie odporności ogniowej, określonej dla drzwi,

znajdującej się między przedsionkiem a klatką schodową.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ściana oddzielenia przeciwpożarowego

Ściana oddzielenia przeciwpożarowego – pionowa przegroda, ograniczająca

pomieszczenie lub określoną przestrzeń oraz posiadająca odpowiednią klasę odporności
ogniowej.

W zależności od funkcji, jaką ma spełniać ściana oddzielenia pożarowego (ściana nośna

lub samonośna), różna będzie konstrukcja takiej ściany.

Ściany nośne wykonuje się z odpowiednich materiałów, które będą przenosiły obciążenia.

Będą to więc wszelkiego rodzaju ściany:
monolityczne,
prefabrykowane,
wykonane z wyrobów ceramicznych (cegły, pustaków) lub bloczków z betonu

komórkowego.

Konstrukcja takiej ściany musi spełniać wszystkie trzy kryteria podstawowe odporności

ogniowej:
nośności – R,
szczelności – E,
izolacyjności – I.

Tabela 13 Przykładowe klasy odporności ogniowej ścian nośnych [1, 4]

Lp.

Opis elementu

Grubość

[mm]

Klasa

odporności

ogniowej

Ściana z cegły pełnej, sitówki, kratówki, cegły cementowej,
murowana na pełne spoiny, obustronnie otynkowana zaprawą
cementowo-wapienną o grubości 15 mm

250
150

REI-240
REI-120

REI-60

Ściana z cegły pełnej, sitówki, kratówki, cegły cementowej,
murowana na pełne spoiny, nieotynkowana

REI-30

Ściana pełna z cegły dziurawki, murowana na pełne spoiny,
otynkowana obustronnie zaprawą cementowo-wapienną o
grubości 15 mm

280
150

REI-120

REI-60

Ściana pełna z bloków gazo- lub pianobetonowych,
murowana na pełne spoiny, otynkowana obustronnie zaprawą
cementowo-wapienną o grubości 15 mm

270
150

REI-240
REI-120

REI-60

Ściana pełna z pustaków betonowych - murowana na pełne
spoiny, otynkowana obustronnie zaprawą cementowo-
wapienną o grubości 15 mm

270

REI-120

Ściana pełna z pustaków betonowych - murowana na pełne
spoiny, nieotynkowana

240

REI-60

Ściany działowe będą spełniały funkcje w zakresie E bądź EI. Ich konstrukcja będzie

najczęściej murowana lub szkieletowa.

Ściany murowane wykonana są z wyrobów ceramicznych (cegły, pustaków), bloczków

z betonu komórkowego lub innych elementów drobnowymiarowych (np. z gipsu).

Ściany szkieletowe posiadają konstrukcję z kształtowników stalowych lub słupków i rygli

drewnianych. Konstrukcja ta może być wypełniona szkłem ogniochronnym w przypadku ścian
przeszklonych. Ściany bez przeszklenia najczęściej obite są obustronnie płytami gipsowo-
kartonowymi, silikatowo-cementowymi lub drewnianymi czy drewnopochodnymi. Przestrzeń

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

pomiędzy płytami może posiadać wypełnienie w postaci wełny mineralnej bądź pozostawiona
jest pustka powietrzna.

Tabela 14 Przykładowe klasy odporności ogniowej ścian działowych [1, 4]

Lp.

Opis elementu

Grubość

[mm]

Klasa

odporności

ogniowej

Ściana przeszklona szkłem Pyroshield

E-30

Ściana przeszklona szkłem Pyrobel 12

EI-15

Kształtowniki CW50 i UW50, pustka powietrzna bądź
wypełnienie wełną mineralną o grubości 50 mm, opłytowanie
dwustronne 1 x 12,5 mm

EI-30

Kształtowniki CW75 i UW75, wypełnienie wełną mineralną o
gęstości pozornej 60-70 kg/m

, opłytowanie dwustronne 1 x

12,5 mm

100

EI-60

Słupek drewniany, opłytowanie dwustronne 1 x 12,5 mm
płytami Fermacell

105

EI-60

Słupek drewniany, wypełnienie wełną mineralną o grubości
60 mm, opłytowanie dwustronne 1 x 12,5 mm +10 mm
płytami Fermacell

105

EI-120

W ścianach oddzielenia przeciwpożarowego często spotyka się otwory pod drzwi, okna,

przepusty instalacyjne. Otwory te powinny być zamykane elementami o odpowiedniej klasie
odporności ogniowej lub przedsionkami przeciwpożarowymi bądź innym zamknięciem
przeciwpożarowym. Łączna powierzchnia otworów nie powinna przekraczać 15%
powierzchni ściany oddzielenia przeciwpożarowego.

Klasa odporności ogniowej zamknięć powinna wynosić co najmniej połowę klasy

odporności ogniowej ściany oddzielenia przeciwpożarowego. Oznacza to, że w ścianie o klasie
odporności ogniowej EI-60 zastosujemy drzwi EI-30, w ścianie o klasie odporności ogniowej
REI-120 zastosujemy drzwi EI-60 bądź przedsionek przeciwpożarowy z parą drzwi EI-30.

Jednocześnie obowiązujące przepisy dopuszczają wypełnienie otworów materiałem

przepuszczającym światło, takim jak luksfery, cegła szklana lub inne przeszklenie, jeżeli
powierzchnia wypełnionych otworów nie przekracza 10% powierzchni ściany. Klasa
odporności ogniowej wypełnień nie powinna być niższa niż połowa klasy odporności ogniowej
ściany. w której zostały wykonane te wypełnienia.

Istotnym elementem obok prawidłowej konstrukcji ściany oddzielenia przeciwpożarowego

jest jej odpowiednie połączenie z pozostałymi ścianami w sposób, który zabezpieczy przed
przedostaniem się pożaru do drugiej strefy pożarowej.

Jedno z rozwiązań zabezpieczających przed rozprzestrzenianiem ognia przez styki ścian

polega wysunięciu ściany oddzielenia przeciwpożarowego na co najmniej 0,3 m poza lico
ściany zewnętrznej budynku. Alternatywą dla powyższego może być zastosowanie na całej
wysokości ściany zewnętrznej pionowego pasa z materiału niepalnego o szerokości co najmniej
2 m i klasie odporności ogniowej EI 60.

W przypadku, gdy budynek posiada dach z materiałów rozprzestrzeniających ogień, ściany

oddzielenia przeciwpożarowego należy wyprowadzić ponad pokrycie dachu na wysokość co
najmniej 0,3 m lub zastosować pas z materiału niepalnego o szerokości co najmniej 1 m i klasie
odporności ogniowej EI 60, równolegle do połaci dachu, bezpośrednio pod pokryciem, które
na tej szerokości powinno być nierozprzestrzeniające ognia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W budynku, z wyjątkiem zabudowy jednorodzinnej, w dachu którego znajdują się świetliki

lub klapy dymowe, ściany oddzielenia przeciwpożarowego usytuowane od nich w odległości
poziomej mniejszej niż 5 m, należy wyprowadzić ponad górną ich krawędź na wysokość co
najmniej 0,3 m, przy czym wymaganie to nie dotyczy świetlików nieotwieranych o klasie
odporności ogniowej co najmniej E 30.

Stropy oddzielenia przeciwpożarowego

poziome

oddzielenia

przeciwpożarowe

uznaje

się

stropy

oddzieleń

przeciwpożarowych. Stropy te muszą spełniać wszystkie podstawowe kryteria w zakresie
odporności ogniowej tj. nośności, szczelności oraz izolacyjności – zaliczane są do klas REI.

Stropy najczęściej wykonywane są jako:

monolityczne,
kanałowe,
gęstożebrowe.

Klasa odporności ogniowej stropu zależy w głównej mierze od grubości otuliny, która

osłania zbrojenie dolne stropu.

Tabela 15 Przykładowe klasy odporności stropów [1, 4]

Lp.

Opis elementu

Grubość

stropu

[mm]

Grubość

otuliny

[mm]

Klasa

odporności

ogniowej

Strop żelbetowy płytowy, jednokierunkowo
zbrojony, swobodnie podparty

120

80
60

35
20
15

REI-120

REI-60
REI-30

Strop żelbetowy płytowy, jednokierunkowo
zbrojony (płyta zamocowana lub ciągła,
zbrojona głównie na podporach w ilości 1/3
zbrojenia rozciąganego w przęsłach)

120

60
50

25
15
10

REI-120

REI-60
REI-30

Strop

żelbetowy, kanałowy typu "cegła

żerańska" oraz stosowany w systemie W-70

240

REI-60

Strop żelbetowy gęstożebrowany z pustakami
ceramicznymi, gipsowymi, z betonów lekkich
lub z betonu zwykłego

40
25
15

REI-120

REI-60
REI-30

Dodatkowym warunkiem jest, aby w stropie oddzielenia przeciwpożarowego łączna

powierzchnia otworów nie powinna przekraczać 0,5% powierzchni stropu.

Działanie i stosowanie drzwi przeciwpożarowych i dymoszczelnych. Zamknięcia
przeciwpaniczne i awaryjne

Drzwi

przeciwpożarowe

specjalne,

samoczynnie

zamykane

pomocą

samozamykaczy bądź automatycznie po wywołaniu alarmu pożarowego drzwi, których
zadaniem jest powstrzymanie rozprzestrzeniania się ognia i dymu przez założony dla ich
konstrukcji czas. Priorytetem jest zachowanie ich pełnej sprawności technicznej,
w szczególności klasy odporności ogniowej oraz możliwości wielokrotnego ręcznego
otwierania i samoczynnego zamykania mimo nawet znacznego wzrostu temperatury

Drzwi przeciwpożarowe stanowią zamknięcia otworów służących do komunikacji

w ścianach oddzielenia przeciwpożarowego lub jako wydzielenie klatek schodowych. Jak już

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

zostało to omówione w rozdziale 4.2.1.4. Znaczenie oraz budowa oddzieleń
przeciwpożarowych, ich klasa odporności ogniowej powinna wynosić co najmniej połowę
klasy odporności ogniowej ściany oddzielenia przeciwpożarowego.

Minimalnym kryterium, jaki muszą spełniać drzwi przeciwpożarowe przez określony czas

jest szczelność (E). Z reguły jednak stosuje się drzwi zachowujące szczelność
i izolacyjność (EI). Odporność ogniowa drzwi zawiera się w granicach od 30 do 120 minut.

Drzwi przeciwpożarowe najczęściej wykonywane są w postaci pełnych stalowych lub

drewnianych skrzydeł. Mogą również posiadać wypełnienie w postaci szkła ogniochronnego.
W szczególnych przypadkach jako wypełnienie może posłużyć również szkło nieodporne na
działanie ognia, jednak w takim przypadku powierzchnia tego przeszklenia nie powinna
przekraczać 0,2 m

. W przeciwnym razie drzwi zalicza się do klasy E, gdyż nie spełniają

kryterium izolacyjności.

Ze względu na sposób zamykania można je podzielić na:

−

zwykłe (osadzone na zawiasach umożliwiających otwarcie tylko w jedną stronę),

−

wahadłowe (osadzone na specjalnych zawiasach umożliwiających otwarcie w dwie
strony),

−

przesuwne (zawieszone na prowadnicach, nie wolno ich stosować na drogach
ewakuacyjnych).

Ze względu na liczbę skrzydeł drzwi przeciwpożarowe można podzielić na:

−

jednoskrzydłowe,

−

dwuskrzydłowe,

−

wieloskrzydłowe (dotyczy drzwi przesuwnych).

W celu zachowania tych parametrów w drzwiach przeciwpożarowych stosuje się

następujące urządzenia:

−

samozamykacze lub urządzenia służące do samoczynnego zamykania,

−

regulatory kolejności zamykania skrzydeł drzwiowych (dotyczy drzwi dwuskrzydłowych),

−

uszczelki pęczniejące,

−

odpowiednie zawiasy w liczbie 2 lub 3,

−

odpowiednie zamki drzwiowe (zamknięcia).
Drzwi przeciwpożarowe i dymoszczelne mogą być wyposażone w układ sterowania

automatyką drzwiową. Ma to miejsce w przypadkach, gdy drzwi w stanie normalnym powinny
być stale otwarte, a zamykane tylko w przypadku pożaru np. na korytarzach. Skrzydła
drzwiowe utrzymywane jest w stanie otwartym za pomocą trzymaczy elektromagnetycznych.

Dodatkowym wyposażeniem drzwi jest system zwolnienia blokad zamków w drzwiach

przeciwpożarowych blokowanych przez system kontroli dostępu - wymagają one takiego
zaprojektowania, aby podczas pożaru nie były blokowane przez wymieniony system i aby
istniała możliwość ich otwarcia bez użycia kodu, karty magnetycznej itp.

Drzwi dymoszczelne to specjalne, samoczynnie zamykane za pomocą samozamykaczy

bądź automatycznie po wywołaniu alarmu pożarowego drzwi, których zadaniem jest
powstrzymanie rozprzestrzeniania się dymu przez założony dla ich konstrukcji czas.

Kryterium odporności ogniowej, które spełniają te drzwi jest dymoszczelność (S).

Drzwi dymoszczelne stosowane są wymagane przepisami w następujących przypadkach:

−

przy podziale korytarzy stanowiących drogę ewakuacyjną w strefach pożarowych ZL na
odcinki nie dłuższe niż 50 m,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

pod specjalnymi warunkami przy wydzielaniu klatek schodowych w budynkach
zakwalifikowanych do kategorii ZL IV zagrożenia pożarowego.

Zamknięcia przeciwpaniczne i awaryjne

Jednym z najistotniejszych aspektów bezpieczeństwa pożarowego jest zapewnienie

skutecznej ewakuacji osób przebywających w budynku w sytuacjach zagrożenia. Konieczność
nagłego opuszczenia pomieszczenia, może prowadzić do poszukiwania przez osoby
najkrótszej drogi ucieczki. Często w tak ekstremalnych sytuacjach dochodzi do paniki.
Sprostowanie tym niekorzystnym czynnikom towarzyszącym ludziom w sytuacjach zagrożenia
jest wyzwaniem przed którym stają projektanci i rzeczoznawcy do spraw przeciwpożarowych
podczas projektowania budynku.

Jednym z elementów zapewniającym możliwość szybkiej, bezpiecznej i skutecznej

ewakuacji z budynku, pomieszczenia lub innego obszaru zamkniętego jest prawidłowe
rozmieszczenie drzwi ewakuacyjnych wyposażonych w zamknięcia przeciwpaniczne lub
awaryjne.

Zamknięcia przeciwpaniczne i awaryjne są specjalnymi urządzeniami przeznaczonymi

do stosowania wszędzie tam, gdzie wymagane jest szybkie otwarcie drzwi w przypadku
zagrożenia życia bez konieczności użycia klucza lub innego przedmiotu, który go zastępuje.
Usytuowane najczęściej w poprzek powierzchni wewnętrznej drzwi umożliwiają otwarcie
drzwi w każdej chwili, ręcznie lub pod naciskiem ciała. Zamknięcia przeciwpaniczne i awaryjne
znajdują swoje zastosowanie szczególnie w drzwiach ewakuacyjnych prowadzących z
pomieszczeń bezpośrednio lub pośrednio na drogę ewakuacyjną (pionową lub poziomą), do
innej strefy pożarowej lub na otwartą przestrzeń.

Regulacje prawne dotyczące zamknięć przeciwpanicznych i awaryjnych znajdują się

w następujących normach:

−

PN-EN 179:1999/A1:2002 Okucia budowlane. Zamknięcia awaryjne do wyjść
uruchamiane klamką lub płytką naciskową. Wymagania i metody badań.,

−

PN-EN 1125:1999/A1:2002 Okucia budowlane. Zamknięcia przeciwpaniczne do wyjść
uruchamiane prętem poziomym. Wymagania i metody badań.

Zamknięcia awaryjne

Zamknięcia te mają za zadanie umożliwić łatwe otwieranie drzwi zgodnie z kierunkiem

ewakuacji, jednocześnie uniemożliwiając ich otwarcie od zewnątrz. Elementami służącymi do
ich otwarcia mogą być klamki lub płytki naciskowe.

Zamknięcia awaryjne znajdują zastosowanie w obiektach, w których ewentualny wybuch

paniki uważa się za nieprawdopodobny. Ma to miejsce wszędzie tam, gdzie użytkownicy są
zaznajomieni z prawidłowym posługiwaniem się okuć drzwiowych, znajdujących się w ich
otoczeniu. Otwarcie od środka drzwi wyposażonych w tego rodzaju zamknięcia musi nastąpić
w ciągu 1 sekundy poprzez:
naciśnięcie klamki w dół,
naciśnięcie "płytki naciskowej" w kierunku zgodnym z kierunkiem ewakuacji.

Otwarcie drzwi musi nastąpić niezależnie od zamknięcia ich od zewnątrz.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zamknięcia przeciwpaniczne

Zamknięcia przeciwpaniczne do wyjść uruchamiane prętem poziomym stosuje się

w budynkach użyteczności publicznej oraz obiektach przystosowanych do imprez masowych.

Krajowe przepisy dokładnie regulują tę kwestię następującym zapisem:
„Zamknięcia przeciwpaniczne należy stosować w drzwiach wyjściowych z pomieszczeń
przeznaczonych do jednoczesnego przebywania ponad 300 osób oraz na drogach
ewakuacyjnych prowadzących z tych pomieszczeń.”
Zastosowanie zamknięć przeciwpanicznych umożliwia ewakuację wielu osób przy

minimalnym wysiłku otwarcia i bez wcześniejszej znajomości obsługi zamknięć tego typu,
a więc działającym prawie odruchowo. Podstawowym wymaganiem stawianym tym okuciom
jest łatwość otwarcia drzwi przez osoby niedoświadczone, a także starsze i niepełnosprawne.
Jest to możliwe z tego względu, że jeżeli z powodu paniki, pierwsza z osób, która dotrze do
drzwi z zamknięciem przeciwpanicznym nie zdoła uruchomić dźwigni przeciwpanicznej, to
napór kolejnych osób na drzwi całym ciałem spowoduje nacisk na pręt i uruchomienie dźwigni
otwierającej.

Otwarcie drzwi od środka musi nastąpić w ciągu 1 sekundy poprzez:

−

pociągnięcie w dół pręta poziomego,

−

przyciśnięcie pręta poziomego do płaszczyzny drzwi w kierunku zgodnym z kierunkiem
ewakuacji.
Podobnie jak w przypadku zamknięć awaryjnych, tego rodzaju okuciom stawia się wymóg

otwarcia drzwi bez względu na blokady i zamki uniemożliwiające otwieranie ich od zewnątrz.

Dobór i rozmieszczenie podręcznego sprzętu gaśniczego

Podręczny sprzęt gaśniczy

Podręczny sprzęt gaśniczy – przenośny sprzęt przeznaczony do gaszenia pożarów

w zarodku - w pierwszej fazie jego powstania. Główną jego cechą jest mały ciężar oraz
prostota w użyciu, co powoduje możność użycia przez osoby dorosłe bez specjalistycznego
przeszkolenia.

Do podręcznego sprzętu gaśniczego zaliczamy:

hydronetki,
gaśnice,
koce gaśnicze,
małe agregaty gaśnicze.

Najbardziej rozpowszechnionym urządzeniem ze względu na gabaryty, obsługę oraz

skuteczność gaśniczą są gaśnice. To one stanowią podstawowe wyposażenie budynków
w zakresie zabezpieczenia przeciwpożarowego. Ich skuteczność będzie uzależniona od
prawidłowego doboru środka gaśniczego oraz jego odpowiedniej ilości.

Rodzaj gaśnicy dobiera się w zależności od grupy pożarów, jaki może zaistnieć

w budynku. Do gaszenia pożarów:

−

grupy A (materiałów stałych, zwykle pochodzenia organicznego, których normalne
spalanie zachodzi z tworzeniem żarzących się węgli) stosuje się przede wszystkim gaśnice
proszkowe i pianowe,

−

grupy B (cieczy i materiałów stałych topiących się) stosuje się zamiennie gaśnice pianowe,
śniegowe lub proszkowe,

−

grupy C (gazów) stosuje się zamiennie gaśnice proszkowe i śniegowe,

−

grupy F (tłuszczów i olejów w urządzeniach kuchennych) stosuje się gaśnice pianowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ilość podręcznego sprzętu gaśniczego zależy od:

−

powierzchni obiektu;

−

wielkości gęstości obciążenia ogniowego;

−

kategorii zagrożenia ludzi;

−

zagrożenia wybuchem.

Zgodnie z aktualnym stanem prawnym jedna jednostka sprzętu gaśniczego o masie środka

gaśniczego 2 kg lub 3 dm

powinna przypadać:

−

na każde 100 m

powierzchni strefy pożarowej w budynku, niechronionej stałym

urządzeniem gaśniczym:

−

zakwalifikowanych do kategorii zagrożenia ludzi ZL I, ZL II, ZL III lub ZL V;

−

produkcyjnej lub magazynowej o gęstości obciążenia ogniowego ponad
500 MJ/m

;

−

zawierającej pomieszczenie zagrożone wybuchem;

−

na każde 300 m

powierzchni strefy pożarowej chronionej stałym urządzeniem gaśniczym,

z wyjątkiem zakwalifikowanej do kategorii zagrożenia ludzi ZL IV;

Zasady rozmieszczania gaśnic w budynkach:

−

w miejscach łatwo dostępnych i widocznych, w szczególności:

−

przy wejściach do budynków,

−

na klatkach schodowych,

−

na korytarzach,

−

przy wyjściach z pomieszczeń na zewnątrz,

−

w miejscach nienarażonych na uszkodzenia mechaniczne oraz działanie źródeł ciepła,

−

w miarę możliwości tych samych miejscach na każdej kondygnacji w budynkach
wielokondygnacyjnych,

−

odległość z każdego miejsca w obiekcie, w którym może przebywać człowiek, do
najbliższej gaśnicy nie powinna być większa niż 30 m,

−

do gaśnic powinien być zapewniony dostęp o szerokości co najmniej 1 m.

Metody zabezpieczenia budynków przed skutkami wybuchów

Zapobieganie i ochrona budynków przed wybuchami i ich skutkami

Zabezpieczenie pomieszczeń oraz konstrukcji budynku prze wybuchami i ich skutkami jest

sprawą bardzo złożoną. Przede wszystkim należy odpowiedzieć na dwa podstawowe pytania:

1. Czy chcemy chronić dane pomieszczenie/budynek przed możliwością wystąpienia

wybuchu?

2. Czy też zależy nam jedynie na ograniczaniu skutków możliwego wybuchu?

W zależności od udzielonej odpowiedzi na wyżej postawione pytanie rozróżnia się dwie

formy zabezpieczenia przeciwwybuchowego budynków:

−

zapobieganie,

−

unikanie atmosfer wybuchowych,

−

unikanie jakiegokolwiek możliwego efektywnego źródła zapłonu.

−

ochrona,

−

ograniczenie skutków wybuchów do dopuszczalnych granic poprzez ochronne środki
konstrukcyjne.

Do urządzeń mających na celu zapobieganie wybuchom zalicza się:

−

systemy wykrywania gazów wybuchowych,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

uruchamiające wentylację,

−

odcinające dopływ gazu,

−

urządzenia w wykonaniu Ex.

Ochrona przed skutkami wybuchów dotyczy przede wszystkim spełnienia wymogów

przepisów odnośnie:

−

zabezpieczenia elementów budowlanych, m.in.:

−

zapewnienia właściwej odporności ścian oddzielających pomieszczenie zagrożone
wybuchem od innych pomieszczeń, na parcie co najmniej 15 kN/m2 (15 kPa),

−

stosowania lekkich dachów wykonanych z materiałów co najmniej trudno zapalnych,
o masie nieprzekraczającej 75 kg/m2 rzutu, licząc bez elementów konstrukcji nośnej
dachu, takich jak podciągi, wiązary i belki,

−

stosowania urządzeń odciążających (przeciwwybuchowych), jak przepony, klapy oraz
otwory oszklone szkłem zwykłym,

−

sytuowania pomieszczeń zagrożonych wybuchem na najwyższej kondygnacji budynku
(istnieją pewne odstępstwa od tego wymagania),

−

spełnienia zaostrzonych warunków ewakuacji:

−

wykonania co najmniej dwóch wyjść ewakuacyjnych oddalonych od siebie o co
najmniej 5 m z pomieszczenia zagrożonego wybuchem, którego powierzchnia
przekracza 100 m2,

−

zapewnienia otwierania się drzwi ewakuacyjnych na zewnątrz pomieszczenia
zagrożonego wybuchem,

−

stosowania przedsionków przeciwpożarowych przy wyjściach ewakuacyjnych
prowadzących na drogę ewakuacyjną,

−

zwiększenia odległości pomiędzy sanami zewnętrznymi budynków do minimum 20 m,
jeżeli co najmniej w jednym z nich znajduje się pomieszczenie zagrożone wybuchem.

Specjalne wymagania stawia się mechanicznej wentylacji bytowej, jeśli zastosowana jest w

pomieszczeniach zagrożonych wybuchem. Przede wszystkim nie może ona zwiększać
zagrożenia wybuchowego np. poprzez unoszenie warstwy pyłów osiadłych, w przypadku złego
ustawienia nawiewu bądź zbyt dużego nadmuchu powietrza. W przypadku wystąpienia
zagrożenia wybuchem wentylacja ta powinna zostać odłączona.

Nie bez znaczenia pozostaje sprawa awaryjnej wentylacji nawiewnej. Powinna ona

załączać się w chwili, gdy stężenie gazu palnego, mogącego spowodować wybuch, przekroczy
pewien próg niższy niż DGW.

Istotną rzeczą jest również rozmieszczenie wentylacyjnych otworów wyciągowych. Ich

usytuowanie będzie zależne od ciężaru gazu palnego względem powietrza. W przypadku
gazów lżejszych od powietrza, otwory wyciągowe będą sytuowane w górnej części
pomieszczenia (przy gazie ziemnym bardzo dobrze spisuje się wentylacja grawitacyjna).
Analogicznie dla gazów o ciężarze większym niż ciężar powietrza, rozmieszczenie otworów
wyciągowych powinno znajdować się w dolnych częściach pomieszczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Metody zabezpieczeń ognioochronnych

Zabezpieczenia ogniochronne

Materiały stosowane w budownictwie np. stal, drewno, szkło nie są odporne na

oddziaływanie ciepła występującego w warunkach pożaru, a tym samym nie są w stanie
przenosić obciążenia użytkowe bądź stanowić oddzielenia przeciwpożarowe przez założony
czas, o którym mówi klasa odporności ogniowej.

Aby możliwe było spełnienie wymogów, jakie narzucają przepisy elementom budowlanym,

stosuje się odpowiednie zabiegi mające na celu zapewnienie właściwej klasy odporności
ogniowej bądź jej podniesienie, jeśli zajdzie taka potrzeba.

Zabezpieczenie ogniochronne to nadawanie materiałom oraz elementom budowlanym

pewnych pożądanych cech pożarowych np. trudnozapalności, nośności, szczelności i/lub
izolacyjności ogniowej.

Podstawowymi parametrami, które mają wpływ na odporność ogniową elementów są:

−

temperatura krytyczna – taka temperatura, przy której element traci swą nośność,

−

kształt przekroju elementu,

−

kształt osłony ochronnej (okładziny),

−

współczynnik przewodności cieplnej oraz zawartość wody w okładzinach,

−

położenie elementu (pionowe, poziome, ukośne) w konstrukcji.

Ogólnie zabezpieczenia przeciwpożarowe można podzielić na:

−

czynne;

−

bierne.

Zabezpieczenia czynne
Czasem w konstrukcjach stalowych o przekrojach zamkniętych stosuje się systemy

chłodzące. Do zabezpieczeń czynnych zaliczyć można ochronę konstrukcji za pomocą
instalacji zraszaczowych, mgły wodnej, kurtyn wodnych. Zasada ich działania polega na
podawaniu wody bądź piany, jako środka chłodzącego/izolującego bezpośrednio na chronione
elementy. Rozwiązanie to umożliwia wydłużenie czasu, w jakim dana konstrukcja będzie
odporna na działanie warunków pożarowych.

Zabezpieczenia bierne
W przypadku zabezpieczeń biernych wyróżnia się wiele rozwiązań w zależności od

rodzaju konstrukcji oraz materiału, z jakiego jest wykonana. Uzyskanie odporności ogniowej
polega na zapewnieniu odpowiedniej izolacji zabezpieczającej przed nadmiernym nagrzaniem
konstrukcji.

Najprostszym sposobem podwyższenia odporności ogniowej elementu budowlanego

wykonanego z drewna bądź betonu jest zwiększenie wymiarów przekroju poprzecznego.
Zapewnia to uzyskanie rdzenia o odpowiednim przekroju poprzecznym, niezbędnym do
przeniesienia założonych obciążeń użytkowych. Rozwiązanie to jest nieekonomiczne ze
względu na większe zużycie materiału jak również zwiększenie ciężaru elementu. Nie znajduje
również zastosowania w przypadku konstrukcji stalowych, ze względu na wysoki
współczynnik przewodzenia ciepła stali.

W przypadku konstrukcji murowanych, betonowych oraz żelbetowych najbardziej

popularnym rozwiązaniem jest zastosowanie odpowiedniej otuliny, wykonanej z betonu, czyli
tego samego materiału, z którego wykonana jest konstrukcja. W przypadku żelbetu elementem

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

najbardziej wrażliwym na działanie wysokiej temperatury jest stal, z której wykonane jest
zbrojenie. Otulina zapewnia ochronę prętów stalowych przed nadmiernym nagrzaniem oraz
utratą nośności.

Inne metody zabezpieczenia konstrukcji budowlanych (w szczególności konstrukcji

stalowych) polegają na zastosowaniu:

−

farb pęczniejących,

−

natrysków,

−

płyt ogniochronnych,

Farby pęczniejące
Farby pęczniejące są izolacją ogniochronną, która może nadawać elementom odporność

ogniową od R15 do R60. Podczas działania płomienia produkt pęcznieje (wytwarza izolującą
piankę), która chroni zabezpieczaną powierzchnię przed działaniem płomienia.

System ogniochronny oparty na farbach pęczniejących składa się z kilku warstw:

−

podkładowej (farba gruntująca, antykorozyjna),

−

zasadniczej (powłoka pęczniejąca),

−

zabezpieczającej (farba nawierzchniowa).

Podstawowymi zaletami farb pęczniejących:

−

łatwość pokrycia elementów, co jest szczególnie istotne dla konstrukcji stalowych
kratowych lub stężonych, gdzie występuje duża liczba elementów, połączonych ze sobą
często w skomplikowane struktury;

−

estetyka zabezpieczanych elementów (różnorodna kolorystyka i mnogość faktur);

−

szybkość wykonywanych prac ochronnych, co korzystnie wpływa na koszty inwestycji.
Rozwiązanie to nie pozbawione jest również wad, do których zaliczyć należy:

−

konieczność odpowiedniego przygotowania powierzchni elementów,

−

wykonanie właściwej liczby powłok zabezpieczających o odpowiedniej grubości,

−

uzyskanie ograniczonej odporności ogniowej (maksymalnie R 60).

Natryskowe powłoki ogniochronne
Stosuje się do zabezpieczania - w przedziałach od R30 do R 240 - elementów konstrukcji

stalowych znajdujących się wewnątrz obiektu. W przeciwieństwie do farb pęczniejących
powłoki te są jednowarstwowe, natryskiwane bezpośrednio na konstrukcję za pomocą
specjalnych agregatów.

Powłoki natryskowe składają się przede wszystkim ze spoiwa cementowego lub

gipsowego oraz wypełniaczy w postaci wełny mineralnej i kruszywa wermikulitowego lub
perlitowego oraz innych dodatków.

Do zalet natryskowej powłoki ogniochronnej trzeba zaliczyć:

−

łatwość nakładania warstwy ochronnej (nie wymagają siatkowania),

−

dopasowywanie się jej do kształtu chronionego elementu.
Wady tego rozwiązania to:

−

konieczność prawidłowego przygotowania podłoża,

−

w przypadku wymaganej estetyki wykonania należy dodatkowo stosować okładziny
(zwiększają

ciężar

konstrukcji)

lub

odpowiednio

zamaskować

np.

sufitami

podwieszonymi.

Płyty ogniochronne
Zabezpieczenia płytowe wykonywane są na ogół z płyt gipsowo-kartonowych zbrojonych

włóknem szklanym, mocowanych do rusztu z kształtowników zimnogiętych, płyt i kształtek
z wełny mineralnej lub specjalnych płyt o gęstości 350-700 kg/m

, łączonych na wkręty.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Płyty gipsowo-kartonowe (GK) to najpopularniejszy dzisiaj materiał do wykończania

i aranżacji wnętrz. Składają się ze sprasowanego gipsu często z dodatkami, który jest
obustronnie oklejony kartonem, nadającym płytom sztywność i estetykę. Karton pełni także
rolę izolatora wody w płytach o podniesionej odporności na wilgoć.

Umożliwiają one wykonanie samonośnej obudowy skrzynkowej bez mocowania do

elementu konstrukcji. Technika łączenia płyt ze sobą przy użyciu zszywek pozwala na
skrócenie czasu montażu. Nie jest konieczne stosowanie dodatkowych podkonstrucji.
Niezbędną grubość okładziny wyznacza się na podstawie wymaganej odporności ogniowej
oraz wskaźnika masywności.

Izolacyjne płytowe powłoki ogniochronne na bazie wełny mineralnej są obecnie bardzo

popularne, zatem i wykorzystywane, w polskim budownictwie. Mają zastosowanie zarówno do
izolacji konstrukcji, stref pożarowych czy kanałów wentylacyjnych...

Ich największą zaletą jest niewielka waga, co powoduje stosunkowo niewielkie obciążenie

chronionej konstrukcji. Zaletą systemu jest nietoksyczność i ekologiczność samego materiału,
który prawie w całości jest naturalny.

Wady tego rozwiązania to:

−

konieczność prawidłowego przygotowania podłoża,

−

w przypadku wymaganej estetyki wykonania należy dodatkowo stosować okładziny
(zwiększają

ciężar

konstrukcji)

lub

odpowiednio

zamaskować

np.

sufitami

podwieszonymi.

Przeciwpożarowe warunki lokalizacji budynków. Wymagania dotyczące odległości
między budynkami

Warunki dotyczące prawidłowego usytuowania budynku stanowią istotny parametr

w całym systemie ochrony przeciwpożarowej. Zachowanie właściwych ze względów
bezpieczeństwa pożarowego odległości pomiędzy budynkami, od granicy działki czy lasu
w istotny sposób zmniejsza ryzyko zapalenia w wyniku oddziaływania promieniowania
cieplnego pożaru.

Usytuowanie budynków jak również minimalne odległości pomiędzy ścianami

zewnętrznymi budynków regulują zapisy rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia
12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiada budynki
i ich usytuowanie (Dz.U. nr 75, poz. 690 z późn. zm.).

Jeśli warunki wynikające z minimalnych odległości pomiędzy budynkami oraz stopnia

nasłonecznienia budynku nie narzucają innych wymagań, odległości zabudowy od granicy
działki budowlanej powinny wynosić co najmniej:

−

przy równoległym do granicy sytuowaniu ściany budynku:

−

z otworami okiennymi lub drzwiowymi - 4 m,

−

bez otworów okiennych lub drzwiowych - 3 m.

−

przy nierównoległym do granicy sytuowaniu ściany budynku - 4 m do najbliższej krawędzi
zewnętrznej

otworu

drzwiowego

lub

okiennego

ścianach zwróconych

w stronę tej granicy oraz 3 m do najbliższego narożnika, ryzalitu lub wykuszu budynku.

Jeśli w dachu lub połaci dachowej umieszczony jest otwór okienny, to odległość mierzona

w poziomie od jego najbliższej krawędzi do granicy działki budowlanej również nie może być
mniejsza niż 4 m.

W przypadku, gdy elewacja budynku posiada okapy lub gzymsy – nie mogą one

pomniejszać wymaganych odległości od granicy działki budowlanej o więcej niż 0,5 m,
natomiast takie elementy jak balkony, galerie, werandy, tarasy lub schody zewnętrzne o więcej
niż 1 m.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Dopuszcza się także sytuowanie budynku w odległości mniejszej niż 3 m od granicy

działki budowlanej, lecz nie mniejszej niż 1,5 m, jeżeli:

−

wynika to z ustaleń decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu,

−

ściana zewnętrzna bez otworów budynku wznoszonego będzie usytuowana
w odległości nie mniejszej od granicy z sąsiednią działką niż najbardziej do granicy
zbliżony punkt ściany zewnętrznej budynku istniejącego, znajdującej się w odległości
mniejszej niż 3 m, a wznoszony budynek będzie:

−

usytuowany w prostopadłym do granicy pasie terenu, o szerokości wyznaczonej przez
część budynku istniejącego, położoną w odległości do 3 m od granicy,

−

miał wysokość nie większą niż ma budynek istniejący w odległości do 3 m od granicy.

Aktualnym stan prawny dopuszcza także lokalizację budynku bezpośrednio przy granicy

działki budowlanej. Możliwość ta obostrzona jest jednak pewnymi warunkami:

−

ściana usytuowana w granicy działki musi być ścianą zewnętrzną bez otworów,

−

usytuowanie takie musi wynikać z ustaleń decyzji o warunkach zabudowy
i zagospodarowania terenu,

−

na sąsiedniej działce istnieje już budynek ze ścianą usytuowaną bezpośrednio przy tej
granicy, a wznoszony budynek będzie:

−

przylegał do istniejącego całą długością swojej ściany,

−

miał w pasie o szerokości 3 m, przyległym do granicy działki, wysokość
i wymiar równoległy do tej granicy, nie większe niż w budynku istniejącym na
sąsiedniej działce.

Odległości pomiędzy budynkami

Podstawową odległością wymaganą przepisami pomiędzy poszczególnymi ścianami

zewnętrznymi budynków jest odległość 8 m. Odnosi się ona do budynków ZL, IN oraz tych
PM, w których maksymalna gęstość obciążenia ogniowego żadnej strefy pożarowej nie
przekracza 1000 MJ/m

, i w których nie ma pomieszczenia zagrożonego wybuchem.

Odległość pomiędzy budynkami nie jest jednak wartością stałą. Zmienia się ona

w zależności od:

−

stosunku tej części powierzchni ściany zewnętrznej, posiadającej klasę odporności
ogniowej E (szczelność ogniową), do całkowitej powierzchni ściany,

−

wykonania ściany oddzielenia przeciwpożarowego,

−

stopnia rozprzestrzeniania ognia przez tę ścianę lub dach,

−

zastosowanych w budynkach stałych urządzeń gaśniczych wodnych.

W przypadku, gdy ściany budynków nie są ścianami oddzielenia przeciwpożarowego,

a mają na powierzchni większej niż 65% klasę odporności ogniowej E, minimalne odległości
pomiędzy ścianami zewnętrznymi budynków zawarte zastały w tablicy 13.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela 16 Minimalne odległości pomiędzy budynkami [12]

Rodzaj budynku oraz dla budynku PM maksymalna

gęstość obciążenia ogniowego strefy pożarowej PM

w MJ/m

Rodzaj budynku oraz dla budynku

PM maksymalna gęstość obciążenia

ogniowego strefy pożarowej PM

w MJ/m

≤

1000

1000 < Q

≤

4000

Q > 4000

PM Q

≤

1000

PM 1000 < Q

≤

4000

PM Q > 4000

Wymagania zawarte w tabeli zaostrza się w następujących przypadkach:

−

dla ścian zewnętrznych budynku mających na powierzchni nie większej niż 65%, lecz nie
mniejszej niż 30%, klasę odporności ogniowej E odległość między tą ścianą lub jej częścią
a ścianą zewnętrzną drugiego budynku należy zwiększyć o 50%,

−

dla ścian zewnętrznych budynku mających na powierzchni mniejszej niż 30% klasę
odporności ogniowej E odległość między tą ścianą lub jej częścią a ścianą zewnętrzną
drugiego budynku należy zwiększyć o 100%,

−

jeśli jedna ze ścian zewnętrznych usytuowana od strony sąsiedniego budynku lub
przekrycie dachu jednego z budynków jest rozprzestrzeniające ogień, wówczas odległość
określoną w tabeli należy zwiększyć o 50%, a jeżeli dotyczy to obu ścian zewnętrznych
lub przekrycia dachu obu budynków o 100%.

Zależności pomiędzy odległością pomiędzy ścianami zewnętrznymi budynków

zakwalifikowanych do ZL (IN, oraz PM, w których maksymalna gęstość obciążenia
ogniowego żadnej strefy pożarowej nie przekracza 1000 MJ/m

i w których nie ma

pomieszczenia zagrożonego wybuchem), a procentowym udziałem powierzchni ściany
o klasie odporności ogniowej E ilustruje poniższy rysunek:

Rys. 4 Odległości pomiędzy ścianami zewnętrznymi budynków

8 m

podstawowa

8 m

zwiększona

o 50%

8 m

zwiększona

o 100%

100%

65%

30%

udział procentowy powierzchni ściany zewnętrznej

o klasie odporności ogniowej E.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zmniejszenia odległości pomiędzy budynkami w stosunku do wartości zawartych

w tabeli można dokonać o:

−

50% – w odniesieniu do tych ścian zewnętrznych obu budynków, które tworzą między
sobą kąt 60° lub większy, lecz mniejszy niż 120°, jeśli ściany zewnętrzne budynku
spełniają wymagania określone dla ścian oddzielenia przeciwpożarowego obu budynków
(gdy wymagania dla takich ścian każdego z omawianych budynków są różne, powinny być
spełnione te ostrzejsze),

−

50% – we wszystkich strefach pożarowych obydwu budynków, przylegających
odpowiednio do tych ścian lub ich części, są stosowane stałe urządzenia gaśnicze wodne,

−

25% – we wszystkich strefach pożarowych jednego budynku, przylegających odpowiednio
do tej ściany lub jej części, są stosowane stałe urządzenia gaśnicze wodne,

−

25% – w budynkach zwolnionych z wymagań dotyczących klasy odporności pożarowej,
bez pomieszczeń zagrożonych wybuchem, jeżeli są zwrócone do siebie ścianami i dachami
nierozprzestrzeniającymi ognia, nie mającymi otworów.

Najmniejszą odległość budynków ZL, PM, IN od granicy lasu należy przyjmować, jak

odległość ścian tych budynków od ściany budynku ZL z przekryciem dachu
rozprzestrzeniającym ogień.

Otwarte składowisko - ze względu na usytuowanie należy traktować jak budynek PM.

4.2.2 Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Co to są znaki ewakuacyjne?
2. Gdzie należy umieszczać znaki ewakuacyjne?
3. Co to jest podręczny sprzęt gaśniczy?
4. W jakich budynkach należy stosować gaśnice?
5. Jakie są wymagania w zakresie rozmieszczania gaśnic?

4.2.3 Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Mając dany rzut kondygnacji rozmieść znaki ewakuacyjne na drogach ewakuacyjnych

i uzasadnij rozmieszczenie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) wyjaśnić zasady rozmieszczania znaków ewakuacyjnych,
2) sprawdzić znaczenie znaków ewakuacyjnych oraz wybrać te, które znajdują zastosowanie

w danym miejscu,

3) przygotować a następnie wydrukować te znaki ewakuacyjne, które uważasz za najbardziej

trafne w danej sytuacji,

4) wyciąć i nakleić znaki ewakuacyjne w odpowiednich miejscach.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

arkusze papieru formatu A4,

−

materiały piśmiennicze, nożyczki, klej,

−

stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu i drukarką.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Na rzucie kondygnacji z ćwiczenia 1 dokonaj rozmieszczenia gaśnic i uzasadnij, ich

rozmieszczenie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zastanowić się, jakie materiały mogą znajdować się w pomieszczeniach na danej

kondygnacji,

2) dobrać gaśnicę odpowiednią do gaszenia pożarów z danej grupy,
3) obliczyć powierzchnię kondygnacji,
4) dobrać ilość środka gaśniczego w zależności od wielkości powierzchni kondygnacji,
5) wyjaśnić zasady rozmieszczania gaśnic w budynkach,
6) przygotować, a następnie wydrukować symbole gaśnic,
7) wyciąć i nakleić symbole gaśnic w odpowiednich miejscach.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia, przepisy prawa,

−

arkusze papieru formatu A4,

−

materiały piśmiennicze, nożyczki, klej,

−

stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu i drukarką.

Ćwiczenie 3

Do ćwiczenia 1 z rozdziału 4.1.3. „Ocena zagrożenia pożarowego budynku. Określanie

wymagań ochrony przeciwpożarowej dla obiektów budowlanych” – dobierz odpowiedni
rodzaj i ilość gaśnic.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) sięgnąć do danych z ćwiczenia 1 z rozdziału 4.1.3. „Ocena zagrożenia pożarowego

budynku. Określanie wymagań ochrony przeciwpożarowej dla obiektów budowlanych”,

2) określić zagrożenie pożarowe, jakie może wystąpić w pomieszczeniach/budynkach,
3) dobrać gaśnice z środkiem gaśniczym najbardziej adekwatnym do danego rodzaju

zagrożenia,

4) na podstawie przeznaczenia oraz powierzchni pomieszczeń/budynków określić ilość

niezbędnego środka gaśniczego,

5) w formie tabelarycznej zapisać ile gaśnic, o jakiej pojemności i z jakim środkiem

gaśniczym będzie się znajdowało w poszczególnych pomieszczeniach/budynkach.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

arkusze papieru formatu A4,

−

materiały piśmiennicze,

−

stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu i drukarką.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.4 Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wyjaśnić do czego służą znaki ewakuacyjne?



2) podać zasady rozmieszczania znaków ewakuacyjnych w budynku?



3) powiedzieć, do czego służy podręczny sprzęt gaśniczy?



4) wymienić, co zaliczamy do podręcznego sprzętu gaśniczego?



5) wymienić, gdzie należy rozmieszczać w budynku gaśnice?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Dokumentacja budowlana i ocena zagrożenia budynków

4.3.1 Materiał nauczania

Rodzaje dokumentacji budowlanej

Projektowanie, budowa i eksploatacja budynków związana jest również ze znaczną ilością

dokumentacji. Dokumentacja ta powstaje na różnych etapach powstawania obiektu począwszy
od prac przygotowawczych a skończywszy na rozbiórce obiektu.

Najbardziej istotną dokumentację, właściciel lub zarządca obiektu budowlanego, jest

obowiązany przechowywać przez cały okres istnienia obiektu.

Dokumentacja ta obejmuje:

−

dokumentację budowy,

−

dokumentację powykonawczą,

−

dokumenty i decyzje dotyczące obiektu,

−

instrukcje obsługi i eksploatacji obiektu, instalacji i urządzeń związanych z tym obiektem,
jeżeli takie powstały.
W zakres dokumentacji budowy wchodzą:

−

pozwolenie na budowę - decyzja administracyjna zezwalająca na rozpoczęcie
i prowadzenie budowy lub wykonywanie robót budowlanych innych niż budowa obiektu
budowlanego. Otrzymanie pozwolenia na budowę nie uprawnia nas do rozpoczęcia robót
budowlanych. Aby było to możliwe, decyzja musi się uprawomocnić (14 dni od daty
doręczenia). Ponadto na co najmniej siedem dni przed rozpoczęciem prac budowlanych
należy powiadomić o tym fakcie organy nadzoru budowlanego. Roboty można rozpocząć,
jeśli organ ten nie wniesie sprzeciwu.

−

Warto również wiedzieć, iż uzyskane pozwolenie na budowę jest ważne przez 2 lata od
dnia, w którym decyzja stała się ostateczna.

−

projekt budowlany – jest to opracowanie niezbędne do uzyskania pozwolenia na budowę
oraz do jej realizacji. Sporządza się go w 4 identycznych egzemplarzach. Formę projektu
budowlanego określa rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 3 lipca 2003 r. w
sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu budowlanego (Dz.U. nr 120 poz. 1133).
Projekt budowlany powinien składać się z:

−

projektu zagospodarowania działki lub terenu zawierającego część opisową oraz
część rysunkową sporządzoną na kopiach aktualnej mapy zasadniczej lub
jednostkowej. Część rysunkowa obejmuje swym zakresem: położenie (orientację)
działki lub terenu, granice działki budowlanej, usytuowanie (obrys) istniejących
i projektowanych obiektów budowlanych, sieci uzbrojenia terenu, układ
komunikacyjny i układ zieleni.

−

projektu architektoniczno-budowlanego określającego w zwięzły sposób
przeznaczenie, program użytkowy obiektu budowlanego, jego kubaturę
i zestawienie powierzchni, układ konstrukcyjny obiektu, jego charakterystykę
energetyczną i ekologiczną oraz proponowane rozwiązania architektoniczne,
konstrukcyjne, instalacyjne oraz materiałowe,
Ponadto projekt budowlany może zawierać:

−

oświadczenia zakładów o zapewnieniu dostaw energii, wody, ciepła i gazu, odbioru
ścieków oraz o warunkach przyłączenia obiektu do przedmiotowych sieci,

−

oświadczenie zarządcy drogi o dostępie do drogi publicznej,

−

wyniki badań geologiczno-inżynierskich oraz geotechniczne warunki posadowienia
obiektów budowlanych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

dziennik budowy – służy do rejestracji zdarzeń i okoliczności zachodzących w toku
wykonywania robót. Dokumentuje się w nim przebieg całej budowy, wpisując wszystkie
zdarzenia mające miejsce na budowie. Dziennik budowy należy założyć przed
rozpoczęciem robót budowlanych. Zazwyczaj ma formę gotowej książki formatu A4,
z nadrukowanymi

odpowiednimi

rubrykami,

oświadczeniami,

protokołami

oraz

ponumerowanymi stronami, w dwóch egzemplarzach: oryginał i kopia (na kartach
z perforowaną linią ułatwiającą wyrwami kopii).

−

protokoły odbiorów częściowych i końcowych – służą do potwierdzenia poprawności
wykonania poszczególnych części budynku np. stanu zerowego, stanu surowego, robót
pokryciowych, lub instalacji np. kanalizacyjnej, gazowej,

−

rysunki i opisy służące realizacji obiektu – część graficzna projektu budowlanego
składa się z :

−

rzutów poszczególnych kondygnacji przedstawiających sposób rozplanowania
pomieszczeń oraz zawierających naniesione powierzchnie tych pomieszczeń,
wymiary, rozmieszczenie otworów okiennych i drzwiowych,

−

rzut więźby dachowej przedstawiający konstrukcję dachu,

−

rzut dachu określający kształt i rozmiar dachu, kąt jego nachylenia, rozmieszczenie
lukarn i okien połaciowych, rynien i rur spustowych,

−

przekrój podający wysokość budynku, umieszczenie otworów okiennych
i drzwiowych oraz rozwiązania techniczne stropów, ścian i dachu,

−

4 elewacje przedstawiające wygląd budynku.

−

operaty geodezyjne – opracowania zawierające dokumentację geodezyjną sporządzoną
na

poszczególnych

etapach

budowy,

szczególności

szkice

tyczenia

i kontroli położenia poszczególnych elementów obiektu budowlanego,

−

przedmiar robót - opracowanie obejmujące zestawienie planowanych robót
w kolejności technologicznej ich wykonania, obliczenie i podanie ilości ustalonych
jednostek przedmiarowych, wskazanie podstaw do ustalenia szczegółowego opisu robót
lub szczegółowy opis robót obejmujący wyszczególnienie i opis czynności wchodzących w
zakres robót, sporządzone przed wykonaniem robót na podstawie dokumentacji
projektowej i specyfikacji technicznej wykonania i odbioru robót,

−

książka obmiarów – stanowi dokument pozwalający na rzeczywisty obmiar robót
budowlanych tzn. faktyczny zakres robót wykonanych zgodnie z dokumentacją techniczną
i specyfikacją techniczną, w ustalonych jednostkach np. metrach, tonach. Na jej podstawie
wykonuje się obmiar robót.

W praktyce można się także spotkać z projektami wykonawczymi. Stanowią one

niezbędne uszczegółowienie dla potrzeb wykonawstwa rozwiązań zawartych w projekcie
budowlanym. Rozwiązania w nim zawarte nie mogą naruszać istoty rozwiązań zawartych
w zatwierdzonym projekcie budowlanym. Projekt wykonawczy sporządza się przeważnie
w przypadku dużych i nietypowych inwestycji.

Dokumentacja powykonawcza obejmuje:

−

dokumentację budowy z naniesionymi zmianami dokonanymi w toku wykonywania robót,

−

geodezyjne pomiary powykonawcze – zespół czynności geodezyjnych mających na celu
zebranie odpowiednich danych geodezyjnych do określenia położenia, kształtów
i wymiarów realizowanych obiektów

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zakres i zasady odbioru obiektów budowlanych

Ustawodawca zapisami art. 56 Ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane

(Dz.U. z 2006 r. Nr 156 poz. 1118 z późn. zm.) włączył Państwową Straż Pożarną do procesu
odbiorowego nowo wybudowanych obiektów. Zgodnie z zapisami w/w artykułu:
„Inwestor, w stosunku do którego nałożono obowiązek uzyskania pozwolenia na użytkowanie
obiektu budowlanego, jest obowiązany zawiadomić, zgodnie z właściwością wynikającą
z przepisów szczególnych, organy:
Inspekcji Ochrony Środowiska,
Państwowej Inspekcji Sanitarnej,
Państwowej Inspekcji Pracy,
Państwowej Straży Pożarnej
o zakończeniu budowy obiektu budowlanego i zamiarze przystąpienia do jego
użytkowania”.

W przypadku PSP w procesie odbiorowym uczestniczą komendy miejskie/powiatowe

Państwowej Straży Pożarnej

Warunkiem koniecznym do rozpoczęcia procesu odbiorowego przez PSP jest pisemne

zgłoszenie inwestora o zakończeniu budowy obiektu budowlanego i zamiarze przystąpienia do
jego

użytkowania.

daty

wpływu

powyższego

zawiadomienia

komendy

miejskiej/powiatowej PSP rozpoczyna się 14-dniowy okres, w którym organ PSP musi
przeprowadzić czynności kontrolno-rozpoznawcze oraz przedstawić stanowisko w sprawie
zgodności wykonania obiektu budowlanego z projektem budowlanym. Nie zajęcie stanowiska
w terminie 14 dni od dnia otrzymania zawiadomienia , traktowane jest jako nie zgłoszenie
sprzeciwu i uwag.

Zgłoszenie inwestora powinno zawierać co najmniej podstawowe dane obiektu (adres,

przeznaczenie) oraz dane instytucji lub osoby składającej wniosek wraz z telefonem
kontaktowym. Informacje te usprawnią wyznaczenie terminu przeprowadzenia czynności
kontrolno-rozpoznawczych w budynku.

Warto zastanowić się, jakie budynki będą wymagały uzyskania pozwolenia na

użytkowanie i w jakim zakresie. Na podstawie zapisów art. 56 ustawy Prawo budowlane,
organy w nim wymienione będą zajmowały stanowisko zgodnie z właściwością wynikającą
z przepisów szczególnych, co będzie zależało przede wszystkim od przeznaczenia obiektu
budowlanego oraz innych wymagań szczególnych. W przypadku zajmowania stanowiska przez
Państwową Straż Pożarną obowiązek ten będzie się odnosił w szczególności do obiektów,
które zostały wymienione w § 2 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji
z dnia 16 czerwca 2003 r. w sprawie uzgadniania projektu budowlanego pod względem
ochrony przeciwpożarowej (Dz.U. nr 121, poż. 1137), a więc wymagających uzgodnienia pod
względem zgodności z wymaganiami ochrony przeciwpożarowej. Będą to m.in.:

−

budynki zawierającego strefę pożarową zakwalifikowaną do kategorii zagrożenia ludzi ZL
I lub ZL II,

−

garaże wielopoziomowe,

−

przeciwpożarowe zbiorniki wodne oraz stanowiska czerpania wody do celów
przeciwpożarowych,

−

tunele o długości ponad 100 m.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Organy administracji architektoniczno-budowlanej mogą nałożyć obowiązek uzyskania

pozwolenia na użytkowanie dla obiektów spoza listy obiektów wymienionych w § 4
rozporządzenia MSWiA (Dz.U. nr 121, poż. 1137). W takim przypadku pomimo braku
zobowiązania wynikającego z art. 56 ustawy Prawo budowlane, organy PSP powinny również
zając stanowisko w terminie 14 dniu od otrzymania stosownego zawiadomienia.

Po wyznaczeniu terminu przeprowadzenia czynności kontrolno-rozpoznawczych

w obiekcie budowlanym, zgłoszonym do odbioru przez inwestora, przedstawiciel komendy
miejskiej/powiatowej PSP udaje się pod wskazany adres w celu sporządzenia protokołu
z czynności kontrolno-rozpoznawczych.

Aby można było sporządzić powyższy protokół inwestor jest zobowiązany udostępnić:

−

projekt

budowlany

obiektu

(uzgodniony

rzeczoznawcą

d/s

zabezpieczeń

przeciwpożarowych),

−

dziennik budowy z wpisem o zakończeniu budowy,

−

oświadczenie kierownika budowy o zgodności wykonania obiektu budowlanego zgodnie
projektem budowlanym, warunkami pozwolenia na budowę, przepisami, obowiązującymi
normami i wiedzą techniczną,

−

ewentualne odstępstwa od obowiązujących przepisów, jakie uzyskano na etapie
opracowywania projektu budowlanego obiektu,

−

protokoły pomiarów i badań urządzeń i instalacji, (m.in.: instalacji hydrantowej,
oświetlenia awaryjnego, elektrycznej, odgromowej wentylacyjnej, spalinowej, gazowej),

−

certyfikaty zgodności dla zastosowanych w obiekcie elementów służących ochronie
przeciwpożarowej (np. drzwi przeciwpożarowe, klapy dymowe),

−

inne

dokumenty,

potwierdzające

spełnienie

wymagań

zakresie

ochrony

przeciwpożarowej zastosowanych rozwiązań techniczno-budowlanych.

Ponadto kontrolujący, w przypadku wykonania w obiekcie urządzeń lub instalacji

służących ochronie przeciwpożarowej, ma prawo osobiście sprawdzić poprawność ich
zadziałania i zażądać uruchomienia systemu sygnalizacji pożarowej, urządzeń oddymiających,
oświetlenia awaryjnego lub odłączenia energii elektrycznej w budynku za pomocą
przeciwpożarowego wyłącznika prądu. Na podstawie wyników przeprowadzonych prób
dokonuje odpowiednich wpisów do protokołu.

Oprócz weryfikacji zgodności wykonania obiektu z projektem budowlanym kontrolujący

ma również obowiązek zgodnie z zapisami w Ustawie z dnia 24 sierpnia 1991 r.
o Państwowej Straży Pożarnej (Dz. U. nr 88, poz. 400 z późn. zm.) sprawdzić
w kontrolowanym budynku stopień spełnienia wymagań ochrony przeciwpożarowej, m.in.:

−

długości dojść i przejść ewakuacyjnych,

−

prawidłowość wykonania oddzieleń przeciwpożarowych,

−

doprowadzenie dróg przeciwpożarowych,

−

rozmieszczenie i oznakowanie podręcznego sprzętu gaśniczego i hydrantów
wewnętrznych,

−

oznakowanie dróg ewakuacyjnych.
Protokół sporządzany jest w dwóch jednobrzmiących egzemplarzach, które zostają

podpisane przez osoby uczestniczące w czynnościach kontrolno-rozpoznawczych. Zazwyczaj
będą to: przedstawiciel komendy miejskiej/powiatowej PSP oraz inwestor/przedstawiciel
inwestora.

Ustalenia zawarte w protokole ze sprawdzenia stanu bezpieczeństwa pożarowego obiektu

stanowią podstawę do zajęcia stanowiska przez komendanta miejskiego/powiatowego PSP
odnośnie zgodności wykonania obiektu budowlanego z projektem budowlanym. W przypadku
stwierdzenia niezgodności z wymogami ochrony przeciwpożarowej, w stanowisku powinny się

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

znaleźć odpowiednie uwagi, poparte właściwą podstawą prawną w tym zakresie. Jeśli budynek
został wykonany z rażącym naruszeniem przepisów ochrony przeciwpożarowe, które to
uchybienia mogą powodować zagrożenie życia ludzi lub bezpośrednie niebezpieczeństwo
powstania pożaru, komendant miejski/powiatowy PSP wnosi sprzeciw w sprawie możliwości
przystąpienia do użytkowania obiektu budowlanego.

Stanowisko, niezależnie od formy, przekazywane jest inwestorowi, organom nadzoru

budowlanego i ewentualnie właściwej terytorialnie komendzie wojewódzkiej PSP.

Kontrola budynków pod względem spełnienia wymagań ewakuacyjnych

Organy Państwowej Straży Pożarnej mają prawo kontroli obiektów budowlanych pod

kątem spełnienia w nich wymagań ochrony przeciwpożarowej w szczególności warunków
ewakuacyjnych z budynku.

Kwestię kontroli tychże warunków należy podzielić na dwa rodzaje:

−

kontrola warunków ewakuacji w budynkach nowo wzniesionych odbywająca się na etapie
odbioru obiektu,

−

kontrola warunków ewakuacji w budynkach istniejących.

Kontrola spełnienia wymagań ewakuacyjnych polega na sprawdzeniu ich zgodności

z zapisami zawartymi w aktualnych przepisach, w tym przypadku będą to rozporządzenia:
Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim
powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. nr 75, poz. 690 z późn. zm) oraz
Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 21 kwietnia 2006 r. w sprawie ochrony
przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz.U. nr 80, poz.
563).

W przypadku nowopowstających obiektów, muszą one spełniać wszystkie wymogi w/w

przepisów w zakresie ewakuacji. Dotyczą one w szczególności:

−

prawidłowych długości dojść i przejść ewakuacyjnych,

−

odpowiednich szerokości biegów klatki schodowej i spoczników,

−

właściwych szerokości drzwi i korytarzy,

−

odpowiednich wysokości drzwi i dróg ewakuacyjnych,

−

prawidłowego wydzielenia klatek schodowych, w budynkach wielokondygnacyjnych, dla
których zostało to narzucone w przepisach techniczno-budowlanych,

−

kierunku otwierania się drzwi,

−

podzielenia korytarzy o długości większej niż 50 m na krótsze odcinki za pomocą drzwi
dymoszczelnych,

Wiadomą rzeczą jest, że budynki, które zostały wzniesione przed kilkunastu czy

kilkudziesięciu laty nie odpowiadają wymogom obowiązującym dziś wymogom prawa. Często
dostosowanie ich do obecnych wymagań, chociażby w zakresie ewakuacji, wiązałoby się z
koniecznością przebudowy (często ingerencja w konstrukcję nośną) tychże budynków.
Dlatego też w przypadku budynków istniejących kontrola budynków pod względem spełnienia
wymagań ewakuacyjnych sprowadza się do sprawdzenia, czy w obiekcie nie występują
warunki stwarzające zagrożenie dla życia ludzi.

Podstawą do uznania użytkowanego budynku za zagrażający życiu ludzi jest

niezapewnienie przez występujące w nim warunki techniczne możliwości ewakuacji ludzi,
w szczególności w wyniku:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

szerokości przejścia, dojścia lub wyjścia ewakuacyjnego albo biegu względnie spocznika
klatki schodowej służącej ewakuacji, mniejszej o ponad jedną trzecią od określonej
w przepisach techniczno-budowlanych;

−

długości przejścia lub dojścia ewakuacyjnego większej o ponad 100 % od określonej
w przepisach techniczno-budowlanych;

−

występowania w pomieszczeniu strefy pożarowej zakwalifikowanej do kategorii
zagrożenia ludzi ZL I lub ZL II albo na drodze ewakuacyjnej:

−

okładziny sufitu lub sufitu podwieszonego z materiału łatwo zapalnego lub
kapiącego pod wpływem ognia, względnie wykładziny podłogowej z materiału łatwo
zapalnego,

−

okładziny ściennej z materiału łatwo zapalnego na drodze ewakuacyjnej, jeżeli nie
zapewniono dwóch kierunków ewakuacji;

−

niewydzielenia ewakuacyjnej klatki schodowej budynku wysokiego innego niż mieszkalny
lub wysokościowego, w sposób określony w przepisach techniczno-budowlanych;

−

niezabezpieczenia

przed

zadymieniem

dróg

ewakuacyjnych

wymienionych

w przepisach techniczno-budowlanych, w określony w nich sposób;

−

braku wymaganego oświetlenia awaryjnego w strefie pożarowej zakwalifikowanej do
kategorii zagrożenia ludzi ZL I, ZL II lub ZL V albo na drodze ewakuacyjnej prowadzącej
z tej strefy na zewnątrz budynku.

Ponadto przy prowadzeniu czynności kontrolno-rozpoznawczych w obiektach

budowlanych przez organy Państwowej Straży Pożarnej, szczególną uwagę zwraca się na
czynności zabronione. W szczególności zalicza się do nich:

−

składowanie materiałów palnych na drogach komunikacji ogólnej służących ewakuacji lub
umieszczanie przedmiotów na tych drogach w sposób zmniejszający ich szerokość albo
wysokość poniżej wymaganych wartości,

−

składowanie materiałów palnych na nieużytkowych poddaszach oraz na drogach
komunikacji ogólnej w piwnicach,

−

zamykanie drzwi ewakuacyjnych w sposób uniemożliwiający ich natychmiastowe użycie,

−

lokalizowanie elementów wystroju wnętrz, instalacji i urządzeń w sposób zmniejszający
wymiary drogi ewakuacyjnej poniżej wartości wymaganych w przepisach techniczno-
budowlanych,

−

wykorzystywanie drogi ewakuacyjnej z sali widowiskowej lub innej o podobnym
przeznaczeniu, w której następuje jednoczesna wymiana publiczności (użytkowników),
jako miejsca oczekiwania na wejście do tej sali,

−

uniemożliwianie lub ograniczanie dostępu do wyjść ewakuacyjnych albo okien dla ekip
ratowniczych.

Jeśli w obiekcie stwierdzi się występowanie warunków zagrożenia życia bądź mają miejsce

czynności zagrożone, komendant miejskie/powiatowe PSP ma obowiązek wniesienia
sprzeciwu w sprawie możliwości użytkowania obiektu do czasu usunięcia uchybień
w wyznaczonym przez siebie terminie.

Po usunięciu nieprawidłowości właściciel, zarządca lub użytkownik informuje o tym fakcie

właściwe organy PSP, które ponawiają kontrolę i w przypadku zgodności ze stanem prawnym
znoszą zakaz użytkowania obiektu.

W pewnych przypadkach usunięcie uchybień odnośnie stanu zagrożenia życia może

okazać się nie możliwe. W takim przypadku obowiązujące przepisy pozwalają na spełnienie
wymagań ochrony przeciwpożarowej w inny sposób niż to określają przepisy techniczno-
budowlane na podstawie opracowanej ekspertyzy technicznej, zgodnie z § 2 ust. 2 warunków

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

technicznych… (Dz.U. nr 75, poz. 690 z późn. zm.). Uprawionymi do wykonania powyższej
ekspertyzy są: rzeczoznawca budowlany i do spraw zabezpieczeń przeciwpożarowych oraz
właściwa jednostka badawczo-rozwojowa.

Zasady sporządzania instrukcji bezpieczeństwa pożarowego

Obowiązek opracowania instrukcji bezpieczeństwa pożarowego wynika z przepisów

rozporządzenia MSWiA z dnia 16 czerwca 2003 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej
budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz.U. nr 121, poz. 1138).

Jeden z paragrafów tego rozporządzenia mówi:

„Właściciele, zarządcy lub użytkownicy obiektów bądź ich części stanowiących odrębne strefy
pożarowe, przeznaczonych do wykonywania funkcji użyteczności publicznej, zamieszkania
zbiorowego, produkcyjnych, magazynowych oraz inwentarskich, opracowują instrukcję
bezpieczeństwa pożarowego…”.

Powyższą instrukcję wykonuje się dla obiektów lub ich części:

−

zawierających strefę zagrożenia wybuchem;

−

gdy kubatura brutto budynku lub jego części stanowiącej odrębną strefę pożarową
przekracza 1000 m

;

−

kubatura brutto budynku inwentarskiego przekracza 1500 m

;

−

powierzchnia strefy pożarowej obiektu innego niż budynek przekracza 1000 m

Prawidłowo wykonana instrukcja bezpieczeństwa pożarowego powinna zawierać:

−

warunki ochrony przeciwpożarowej, wynikające z przeznaczenia obiektu, sposobu
użytkowania, prowadzonego procesu technologicznego i jego warunków technicznych,
w tym zagrożenia wybuchem;

−

sposób poddawania przeglądom technicznym i czynnościom konserwacyjnym
stosowanych w obiekcie urządzeń przeciwpożarowych i gaśnic;

−

sposoby postępowania na wypadek pożaru i innego zagrożenia;

−

sposoby wykonywania prac niebezpiecznych pod względem pożarowym, jeżeli takie prace
są przewidywane;

−

sposoby praktycznego sprawdzania organizacji i warunków ewakuacji ludzi;

−

sposoby zaznajamiania użytkowników obiektu z treścią przedmiotowej instrukcji oraz
z przepisami przeciwpożarowymi.

Zalecane jest podanie w instrukcji elementów istotnych ze względu na ochronę

przeciwpożarową w szczególności :

−

określenie konstrukcji budynku,

−

przeznaczenia,

−

kategorii zagrożenia ludzi lub obciążenia ogniowego

−

wymiarów budynku (szerokości, długość, wysokości i ilości kondygnacji)

−

rzuty poszczególnych kondygnacji,

−

plan działki z zaznaczeniem dojazdów oraz przeszkód naturalnych i sztucznych,

−

oznaczenie kierunków ewakuacji i wyjść ewakuacyjnych,

−

rozmieszczenia urządzeń przeciwpożarowych,

−

wyłączników instalacji technicznych,

−

lokalizacji instalacji gazowych,

−

przechowywania lub występowania materiałów niebezpiecznych wraz z podaniem ilości
substancji i jej charakterystyk wraz ze sposobami postępowania).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Instrukcja bezpieczeństwa pożarowego powinna być poddawana okresowej aktualizacji,

co najmniej raz na dwa lata, a także po takich zmianach sposobu użytkowania obiektu lub
procesu technologicznego, które wpływają na zmianę warunków ochrony przeciwpożarowej.

Z instrukcją należy zapoznać wszystkich pracowników.

4.3.2 Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Co to jest projekt budowlany?
2. Co powinien zawierać prawidłowo wykonany projekt budowlany?
3. Jakie informacje powinny zostać zawarte w warunkach ochrony przeciwpożarowej

budynku?

4. Na jakie wymagania należy zwrócić uwagę podczas przeprowadzania czynności

kontrolno-rozpoznawczych w zakresie warunków ewakuacji?

5. Dla jakich obiektów sporządzamy instrukcję bezpieczeństwa pożarowego
6. Co powinna zawierać instrukcja bezpieczeństwa pożarowego?

4.3.3 Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dla dowolnego budynku (np. Twojej szkoły) przeprowadź kontrolę pod względem

spełnienia wymagań ewakuacyjnych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) wybrać dowolny budynek,
2) określić funkcję budynku,
3) określić parametry, które będziesz sprawdzać (długość dojścia, długość przejścia,

szerokość wyjść ewakuacyjnych, oznakowanie dróg ewakuacyjnych itp.),

4) dokonać pomiarów powyższych parametrów,
5) na podstawie przepisów techniczno-budowlanych określić prawidłowe wartości

mierzonych parametrów,

6) porównać otrzymane wartości z wymogami przepisów,
7) dokonać analizy i wyciągnąć wnioski.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

przybory do mierzenia,

−

papier formatu A4,

−

materiały piśmiennicze,

−

komputer z drukarką.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Na podstawie danych z ćwiczenia 1 sporządź protokół oraz omów, jakie postępowanie

pokontrolne

byś

przeprowadził.

Sporządź

stanowisko

podstawie

wyników

przeprowadzonej kontroli.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) na podstawie przeprowadzonej kontroli sporządzić protokół z przeprowadzenia czynności

kontrolno-rozpoznawczych,

2) wypisać nieprawidłowości, które pojawiły się w trakcie kontroli,
3) dokonać oceny budynku (czy stwarza zagrożenie dla życia ludzi),
4) napisać stanowisko na podstawie przeprowadzonej kontroli, zawrzeć w nim wnioski

pokontrolne.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

papier formatu A4,

−

materiały piśmiennicze,

−

komputer z drukarką.

Ćwiczenie 3

Na podstawie ćwiczenia 1 z punktu 4.1.3 napisz, jakie wymagania w zakresie ewakuacji

powinny spełniać przedstawione w zadaniu budynki.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać zadania z ćwiczenia 1 z punktu 4.1.3,
2) określić funkcję budynków/części budynków/pomieszczeń,
3) wybrać parametry, które będziesz określać (długość dojścia, długość przejścia, szerokość

wyjść ewakuacyjnych, oznakowanie dróg ewakuacyjnych itp.),

4) na podstawie przepisów techniczno-budowlanych określić prawidłowe wartości

wyznaczanych parametrów,

5) napisać wyciąg z wymagań w zakresie ewakuacji dla każdego z budynków.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

papier formatu A4,

−

materiały piśmiennicze,

−

komputer z drukarką.

Ćwiczenie 4

Na podstawie otrzymanego rzutu kondygnacji odczytaj:

−

funkcje ścian (nośne, działowe, osłaniające),

−

rodzaje materiałów, z jakich wykonane są ściany,

−

przeznaczenie pomieszczeń,

−

rodzaje przewodów (wentylacyjne, dymowe)

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać rozdział 4.3.1. z poradnika dla ucznia,
2) określić wymagane parametry i odczytać symbole,
3) otrzymane rezultaty przedstawić w formie pisemnej.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

papier formatu A4,

−

materiały piśmiennicze,

−

komputer z drukarką.

Ćwiczenie 5

Na podstawie otrzymanego rzutu kondygnacji odczytaj:

−

szerokości wyjść ewakuacyjnych,

−

długość przejść i dojść ewakuacyjnych,

−

kierunki dojść,

−

rodzaj zastosowanych drzwi.
Porównaj otrzymane wyniki z wymaganiami przepisów techniczno-budowlanych w tym

zakresie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) określić funkcję budynku/pomieszczenia,
2) wypisać parametry, których wartości będzie odczytywał z rysunku (długość dojścia,

długość przejścia, szerokość wyjść ewakuacyjnych itp.),

3) na podstawie przepisów techniczno-budowlanych określić prawidłowe wartości

wyznaczanych parametrów,

4) porównać otrzymane wyniki z wymogami prawnymi,
5) dokonać oceny poprawności przedstawionych rozwiązań architektonicznych.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia, przepisy prawa,

−

papier formatu A4,

−

materiały piśmiennicze,

−

komputer z drukarką.

Ćwiczenie 6

Wypisz co najmniej 5 przykładów budynków z Twojej okolicy, które wymagają

sporządzenia instrukcji bezpieczeństwa pożarowego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) określić, które budynki wymagają sporządzenia instrukcji bezpieczeństwa pożarowego,
2) przedstawić co najmniej 5 przykładów obiektów, które spełniają taki wymóg,
3) uzasadnić swój wybór.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

komputer z drukarką,

−

papier formatu A4.

Ćwiczenie 7

Dla budynku z ćwiczenia 1 sporządź instrukcję bezpieczeństwa pożarowego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać dane z ćwiczenia 1,
2) opisać warunki ochrony przeciwpożarowej, wynikające z przeznaczenia obiektu, sposobu

użytkowania, prowadzonego procesu technologicznego i jego warunków technicznych,
w tym zagrożenia wybuchem,

3) określić sposób poddawania przeglądom technicznym i czynnościom konserwacyjnym

stosowanych w obiekcie urządzeń przeciwpożarowych i gaśnic,

4) określić sposoby postępowania na wypadek pożaru i innego zagrożenia,
5) podać sposoby wykonywania prac niebezpiecznych pod względem pożarowym, jeżeli

takie prace są przewidywane,

6) opisać sposoby praktycznego sprawdzania organizacji i warunków ewakuacji ludzi,
7) omówić sposoby zaznajamiania użytkowników obiektu z treścią przedmiotowej instrukcji

oraz z przepisami przeciwpożarowymi.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

komputer z drukarką,

−

papier formatu A4.

4.3.4 Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) opisać tryb kontroli budynków pod względem spełnienia wymagań

ewakuacyjnych?



2) wymienić warunki, na które należy zwrócić uwagę w budynkach

nowowznoszonych?



3) wymienić warunki, jakie są podstawą do uznania użytkowanego

budynku za zagrażający życiu ludzi?



4) wymienić

jakie

obiekty

wymagają

opracowania

instrukcji

bezpieczeństwa pożarowego?



5) powiedzieć co powinna zawierać instrukcja bezpieczeństwa

pożarowego?



6) powiedzieć,

kiedy

należy

dokonać

aktualizacji

instrukcji

bezpieczeństwa pożarowego?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 25 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.

Tylko jedna jest prawidłowa.

5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce

znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6. Zadania mogą wymagać stosunkowo prostych obliczeń, które powinieneś wykonać przed

wskazaniem poprawnego wyniku.

7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
8. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

9. Na rozwiązanie testu masz 60 minut.

Powodzenia!

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Parametr określający zdolność elementu próbnego oddzielającego elementu konstrukcji

budowlanej, poddanego oddziaływaniu ognia z jednej strony, do ograniczenia przyrostu
temperatury nie nagrzewanej powierzchni poniżej określonych poziomów to
a) nośność.
b) izolacyjność.
c) szczelność.
d) dymoszczelność.

2. Ścianom budynków można przypisać następujący stopień rozprzestrzeniania ognia -

a) słabo rozprzestrzeniające ogień.
b) średnio rozprzestrzeniające ogień.
c) swobodnie rozprzestrzeniające ogień.
d) trudno rozprzestrzeniające ogień.

3. Jednostką gęstości obciążenia ogniowego jest

a) MJ/m

b) MJ.
c) MJ/m

d) kg/m

4. Kategoria zagrożenia ludzi ZL II odnosi się do budynków oraz części budynków

a) przeznaczonych przede wszystkim do użytku ludzi o ograniczonej zdolności

poruszania się.

b) zawierających pomieszczenia przeznaczone do jednoczesnego przebywania ponad

50 osób o ograniczonej zdolności poruszania się.

c) nieprzeznaczonych przede wszystkim do użytku ludzi o ograniczonej zdolności

poruszania się.

d) niezakwalifikowanych do ZL I.

5. Klasę odporności pożarowej możemy oznaczyć literą

a) I.
b) R.
c) A.
d) W.

6. Klasę odporności ogniowej elementów budynku określa się w oparciu o

a) wysokość budynku.
b) gęstość obciążenia ogniowego.
c) klasę odporności pożarowej budynku.
d) wielkość strefy pożarowej.

7. Pomieszczeni zagrożone wybuchem to takie, w którym wybuch mieszaniny par cieczy,

gazów pyłów itp. z powietrzem mógłby spowodować przyrost ciśnienia wyższy niż
a) 0,5 kPa.
b) 1 kPa.
c) 2 kPa.
d) 5 kPa.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8. Przejście ewakuacyjne może prowadzić maksymalnie przez

a) 3 pomieszczenia.
b) 2 pomieszczenia.
c) 4 pomieszczenia.
d) 1 pomieszczenie.

9. Na drogach ewakuacyjnych można stosować

a) schody zabiegowe.
b) drzwi obrotowe.
c) drzwi wahadłowe.
d) spoczniki ze stopniami.

10. Na drogach ewakuacyjnych należy stosować materiały

a) łatwopalne.
b) niepalne.
c) kapiące.
d) toksyczne.

11. Zabezpieczenia budowlane to m.in.

a) odpowiednie warunki techniczne ewakuacji.
b) instalacje oświetlenia ewakuacyjnego.
c) przeciwpożarowe klapy odcinające.
d) dźwigi przystosowane dla potrzeb ekip ratowniczych.

12. W skład mechanicznej wentylacji pożarowej nie wchodzą

a) kanały.
b) kratki nawiewne i wywiewne.
c) wentylatory.
d) kurtyny dymowe.

13. Do oświetlenia ewakuacyjnego nie zaliczamy oświetlenia

a) strefy otwartej.
b) strefy wysokiego ryzyka.
c) rezerwowego.
d) dróg ewakuacyjnych.

14. Znaki ewakuacyjne rozmieszczamy tak, aby z każdego miejsca na drodze ewakuacyjnej

a) widoczny był co najmniej 1 znak ewakuacyjny.
b) widoczne były co najmniej 2 znaki ewakuacyjne.
c) widoczny był co najwyżej 1 znak ewakuacyjny.
d) widoczne były co najwyżej 2 znaki ewakuacyjne.

15. Jeśli ściana oddzielenia przeciwpożarowego posiada klasę odporności ogniowej REI 120,

to zamknięcie w niej może być wykonane w postaci
a) drzwi przeciwpożarowych o klasie odporności ogniowej REI 60.
b) drzwi przeciwpożarowych o klasie odporności ogniowej EI 120.
c) przedsionka przeciwpożarowego z parą drzwi o klasie odporności ogniowej E 30.
d) drzwi przeciwpożarowych o klasie odporności ogniowej E 60.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16. Urządzenia przeciwpaniczne stosujemy

a) wyłącznie w drzwiach wyjściowych z pomieszczenia, w którym może przebywać

jednocześnie więcej niż 300 osób.

b) w każdych drzwiach wyjściowych z pomieszczenia, w którym może przebywać

jednocześnie więcej niż 300 osób oraz w drzwiach na drodze ewakuacyjnej z tego
pomieszczenia.

c) tylko w drzwiach na drodze ewakuacyjnej z pomieszczenia, w którym może

przebywać jednocześnie więcej niż 300 osób.

d) wyłącznie w drzwiach wyjściowych z budynku, w którym może przebywać

jednocześnie więcej niż 300 osób.

17. Na każde 100 m

powierzchni strefy pożarowej w budynku, niechronionej stałym

urządzeniem gaśniczym, zakwalifikowanej do kategorii zagrożenia ludzi ZL I powinna
przypadać jedna jednostka sprzętu gaśniczego o masie środka gaśniczego
a) 2 kg lub 3 dm

b) 3 kg lub 3 dm

c) 3 kg lub 2 dm

d) 2 kg lub 2 dm

18. Systemy wykrywania gazów wybuchowych mają na celu

a) zapobieganie wybuchom.
b) ochronę przed wybuchami.
c) zarówno zapobieganie jak i ochronę przed wybuchami.
d) ochronę przed pożarem.

19. Farby pęczniejące zaliczamy do zabezpieczeń

a) czynnych.
b) biernych.
c) zwykłych.
d) powłokowych.

20. Podstawowa odległość pomiędzy budynkami zamieszkania zbiorowego wynosi

a) 16 m.
b) 12 m.
c) 8 m.
d) 4 m.

21. Decyzja administracyjna zezwalająca na rozpoczęcie i prowadzenie budowy lub

wykonywanie robót budowlanych innych niż budowa obiektu budowlanego to
a) projekt budowlany.
b) projekt wykonawczy.
c) pozwolenie na budowę.
d) dziennik budowy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22. Podstawą

uznania

użytkowanego

budynku

zagrażający

życiu ludzi

jest niezapewnienie przez występujące w nim warunki techniczne możliwości ewakuacji
ludzi, w szczególności w wyniku
a) długości przejścia lub dojścia ewakuacyjnego większej o ponad 10 % od określonej

w przepisach techniczno-budowlanych.

b) długości przejścia lub dojścia ewakuacyjnego większej o ponad 50 % od określonej

w przepisach techniczno-budowlanych.

c) długości przejścia lub dojścia ewakuacyjnego większej o ponad jedną trzecią od

określonej w przepisach techniczno-budowlanych.

d) długości przejścia lub dojścia ewakuacyjnego większej o ponad 100 % od określonej

w przepisach techniczno-budowlanych.

23. Instrukcja bezpieczeństwa pożarowego powinna być poddawana okresowej aktualizacji co

najmniej raz na
a) rok.
b) dwa lata.
c) trzy lata.
d) pięć lat.

24. Organy PSP w procesie odbiorowym budynku wydają

a) stanowisko w ciągu 14 dni.
b) stanowisko w ciągu 21 dni.
c) stanowisko w ciągu 7 dni.
d) postanowienie w ciągu 21 dni.

25. Podział

budynku

strefy

pożarowe

pomocą

elementów

oddzielenia

przeciwpożarowego zaliczamy do
a) czynnych technicznych środków zabezpieczenia przeciwpożarowego.
b) urządzeń przeciwpożarowych.
c) biernych technicznych środków zabezpieczenia przeciwpożarowego.
d) biernych urządzeń przeciwpożarowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Analizowanie wymagań przeciwpożarowych w budownictwie

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

1. Abramowicz M., Adamski R.; Bezpieczeństwo pożarowe budynków, Warszawa 2002
2. Baran M., Kaźmierczak R.; Znaki bezpieczeństwa w ochronie przeciwpożarowej – wybór

Polskich Norm. Zasady stosowania oznakowań ewakuacyjnych., Warszawa 1995

3. Kosiorek M., Kolbrecki A.; Instrukcja ITB 401/2004 - Przyporządkowanie

określeniom występującym w przepisach techniczno-budowlanych klas reakcji na
ogień według PN-EN, Warszawa 2004

4. Instrukcja ITB nr 221 - Wytyczne oceny odporności ogniowej elementów konstrukcji

budowlanych. Warszawa 1979

5. Lindner J., Struś W.; Zabezpieczenie przeciwpożarowe budynków, Warszawa 1974
6. Elementy bezpieczeństwa pożarowego budynków, praca zbiorowa, Warszawa 2005
7. Laboratorium technicznych systemów zabezpieczeń, praca zbiorowa, Warszawa 1999
8. Skaźnik M.; Metody ograniczania zagrożeń powodowanych przez dymy i gazy pożarowe.

Mercor, Gdańsk 1999

9. Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (Dz. U. nr 147, poz. 1229

z późn. zm.)

10. Ustawie z dnia 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej (Dz. U. nr 88, poz. 400

z późn. zm.)

11. Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. z 2006 r. Nr 156, poz. 1118

z późn. zm.)

12. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków

technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. nr 75, poz.
690 z późn. zm.)

13. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 3 lipca 2003 r. w sprawie szczegółowego

zakresu i formy projektu budowlanego (Dz.U. nr 120 poz. 1133)

14. Rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 16 czerwca 2003 r.

w sprawie uzgadniania projektu budowlanego pod względem ochrony przeciwpożarowej
(Dz.U. nr 121, poż. 1137)

15. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 21 kwietnia 2006 r.

w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, obiektów budowlanych i terenów
(DZ.U. nr 80, poz. 563)

16. PN-B-02852 Ochrona przeciwpożarowa budynków. Obliczanie gęstości obciążenia

ogniowego oraz wyznaczanie względnego czasu trwania pożaru

17.

PN-B-02867:1990/Az1:2001 Ochrona przeciwpożarowa budynków. Metoda badania

stopnia rozprzestrzeniania ognia przez ściany

18.

PN-B-02872:1996 Ochrona przeciwpożarowa budynków. Badanie odporności dachów na

ogień zewnętrzny

19.

PN-B-02873:1996

Ochrona

przeciwpożarowa

budynków.

Metoda

badania

rozprzestrzeniania ognia po instalacjach rurowych i przewodach wentylacyjnych

20. PN-EN 1125:1999/A1:2002 Okucia budowlane. Zamknięcia przeciwpaniczne do wyjść

uruchamiane prętem poziomym. Wymagania i metody badań

21. PN-EN 179:1999/A1:2002 Okucia budowlane. Zamknięcia awaryjne do wyjść

uruchamiane klamką lub płytką naciskową. Wymagania i metody badań

22. PN-EN 1838:2005 Zastosowanie oświetlenia - Oświetlenie awaryjne
23. PN-N-01256/02:1992 Znaki Bezpieczeństwa. Ewakuacja
24. PN-N-01256-5:1998 Znaki bezpieczeństwa. Zasady umieszczania znaków bezpieczeństwa

na drogach ewakuacyjnych i drogach pożarowych

25. „Ochrona przeciwpożarowa” (kwartalnik)

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
PN 82 B 02857 Ochrona przeciwpożarowa w budownictwie Przeciwpożarowe zbiorniki wodne Wymagania ogól
22 Analizowanie wymagań profilaktyki przeciwpożarowej
Ochrona przeciwwilgociowa w budownictwie
Wymagania przeciwpożarowe
21 analiza empiryczna ppp i realnych kursow
WYMAGANIA PRZECIWPOŻAROWE, ZAGROŻENIA WYBUCHEM
Suma częstości wiatrów przeciwnych, Budownictwo UTP, III rok, DUL stare roczniki, drogowe, Budowa i
Instrukcja 21 Analiza ukladow elektrohydrauli
do 1 i 3 ANALIZA ILOŚCIOWA - miareczkowa, Budownictwo, chemia, II semestr
Ochrona przeciwwilgociowa w budownictwie
analiza nasza, NAUKA, budownictwo, BUDOWNICTWO sporo, Diamentowa, Konstrukcje betonowe, Zelbet lab
Analiza wymagan normy ISO 9001 Nieznany (2)
Opis i analiza wymagań określonych w, Kopia Teresa
Etapy analizy wymagan
Opis i analiza wymagania kwalifikacyjnego Nowatorskie metody, rozwój zawod
4zabezpieczenie przeciwpoarowe zakadu pracy wymagania przeciwpoarowe zakadu pracy
Wymagania przeciwpozarowe dla elementow wykonczenia wnetrz i wyposazenia stalego, BHP

więcej podobnych podstron