1.  Bilans oraz pozostałe części sprawozdania 

finansowego jako źródło informacji 

o organizacji gospodarczej

Celem niniejszego rozdziału jest omówienie:

•

  istoty i zasad rachunkowości,

•

  aktywów trwałych i obrotowych oraz źródeł ich pochodzenia,

•

  zasad sporządzania i czytania bilansu, 

•

  typów operacji gospodarczych i ich wpływu na sumę bilansową,

•

  segmentów rachunku zysków i strat,

•

  przychodów oraz kosztów ich osiągnięcia,

•

  metod amortyzacji środków trwałych,

•

  istoty rachunku przepływów pieniężnych,

•

  zasad przeprowadzania inwentaryzacji,

•

  istoty rozliczeń międzyokresowych,

•

  zasad tworzenia rezerw,

•

  informacji prezentowanych w zestawieniu zmian w kapitale (funduszu) własnym,

•

  elementów i układu informacji dodatkowej.

1.1. Rachunkowość jako międzynarodowy język biznesu

Podstawą  rozwoju  rachunkowości  były  potrzeby  mierzenia  zjawisk  gospodarczych,  potrzeby 

rachunku ekonomicznego, a więc powiązania nakładów i wyników działalności gospodarczej. 

Głównym celem rachunkowości jest pomiar wyników działalności gospodarczej, które warunku-

ją pomnażanie kapitału.

Rachunkowość jako nauka ma swój przedmiot i podmiot. Przedmiotem rachunkowości są wszyst-

kie transakcje gospodarcze wyrażone w mierniku pieniężnym, które powodują zmiany w sytuacji 

finansowo-majątkowej danego podmiotu gospodarującego. Natomiast podmiotem rachunkowo-

ści są jednostki gospodarcze funkcjonujące na rynku. Rachunkowość ma charakter podmiotowy, 

tzn. że wszystkie transakcje gospodarcze (zmiany w sytuacji finansowo-majątkowej) rozpatruje-

my z punktu widzenia jednego, konkretnego podmiotu.

12

      BilaNS i iNNE SPraWozdaNia fiNaNSoWE Jako źródło iNforMaCJi o firMiE

Rachunkowość stanowi międzynarodowy język działań gospodarczych, mierzy, wycenia, doku-

mentuje i ujmuje w księgach rachunkowych wszystkie dokonane operacje gospodarcze, co zapew-

nia standaryzację i harmonizację sprawozdań finansowych.

Rachunkowość

 stanowi logiczny, całościowy, zwarty system, który rozpoczyna się od pomia-

ru, udokumentowania i księgowego ujęcia operacji gospodarczych, a kończy sporządzeniem i za-

twierdzeniem sprawozdań finansowych.

Rachunkowość

 jest językiem biznesu, integralnym elementem zarządzania – wspomaga po-

trzeby informacyjne zarządu w realizowanych przez niego funkcjach oraz odzwierciedla realia 

finansowe jednostki.

Nadrzędnym celem rachunkowości jest opracowanie informacji o sytuacji majątkowej i finanso-

wej jednostki gospodarczej oraz efektach jej działalności. W związku z tym podstawową funkcją 

rachunkowości jest funkcja informacyjna, która polega na dostarczaniu informacji do podejmo-

wania decyzji w procesie zarządzania. Przecież pomiar efektów gospodarowania i konkurencyj-

ności dokonywany jest na podstawie informacji płynących z rachunkowości.

Tabela 1. Komu potrzebne są informacje zawarte w sprawozdaniu finansowym?

Użytkownicy informacji

Rodzaj informacji finansowej

Dyrektor, właściciel firmy

•

 potrzebuje informacji o sytuacji finansowej jednostki i jej efektywności,

•

 chce wiedzieć, jak radzi sobie jednostka w porównaniu z rokiem ubiegłym,

•

 zainteresowany jest przyszłością i sukcesem podmiotu gospodarczego.

Kredytodawca

•

  musi ustalić zdolność kredytową jednostki gospodarczej, czy będzie ona w stanie 

w terminie spłacać zadłużenie wraz z odsetkami,

•

  musi mieć możliwość wyceny organizacji gospodarczej w przypadku 

niespłacenia długu.

Akcjonariusz, inwestor

inwestując pieniądze, chce znać:

•

 pozycję konkurencyjną spółki,

•

 rozmiary ryzyka,

•

 stopę zwrotu z zainwestowanego kapitału,

•

 rentowność oraz plany rozwoju spółki,

•

 informacje o dywidendach i przewidywanej stopie zwrotu z inwestycji.

Pracownicy firmy

•

 chcą wiedzieć, czy spółka zapewni stabilne miejsce pracy,

•

 czy będą regularnie otrzymywali wynagrodzenie,

•

 czy możliwe są podwyżki i premie.

Konkurencja

•

 interesuje ją wynik finansowy i statystyki biznesowe rywali,

•

 interesuje ją udział w rynku, wielkość zysku, struktura kosztów.

Dostawcy

•

  muszą wiedzieć, czy mają do czynienia z podmiotem stabilnym finansowo 

i godnym zaufania,

•

 chcą znać zdolność jednostki do terminowych dostaw i płatności za towary.

Urząd skarbowy

•

 sprawdza wysokość naliczonego podatku przypadającego do zapłaty,

•

  analizuje sprawozdania finansowe pod względem rzetelności i wiarygodności.

Klienci 

•

  są zainteresowani, czy jednostka jest zdolna do kontynuowania działania, 

negocjowania cen,

•

 chcą wiedzieć, jaka jest pozycja firmy na rynku.

Źródło:  opracowanie  własne  na  podstawie:  I.  Olchowicz,  A.  Tłaczała,  Sprawozdawczość  finansowa,  Difin,  Warszawa  2004, 

s. 19.

raChuNkoWoŚć Jako MiędzyNarodoWy Język BizNESu     

13

Od  dawna  rachunkowość  dostarcza  informacji  szerokiemu  kręgowi  użytkowników  (m.in.  in-

westorom, analitykom giełdowym, bankowcom), aby mogli oceniać sytuację finansową spółki, 

a tym samym ograniczyć ryzyko inwestowania kapitału.

Podmioty gospodarcze prowadzące rachunkowość przygotowują roczne sprawozdanie finansowe 

na dzień kończący rok obrotowy, czyli rok kalendarzowy lub inny okres trwający 12 kolejnych 

pełnych miesięcy kalendarzowych, stosowany również do celów podatkowych. Należy zwrócić 

uwagę, że struktura rocznego sprawozdania finansowego zależy od znaczenia podmiotu sporzą-

dzającego sprawozdanie w środowisku gospodarczym. 

Do grupy podmiotów o dużym znaczeniu zalicza się m.in.:

•

  banki,

•

  zakłady ubezpieczeń,

•

   jednostki działające na podstawie przepisów prawa o publicznym obrocie papierami wartościo-

wymi i funduszach powierniczych,

•

   jednostki działające na podstawie przepisów prawa o funduszach inwestycyjnych i funduszach 

emerytalnych,

•

  spółki akcyjne,

•

   pozostałe jednostki o znacznym rozmiarze działalności wyznaczonym wartościami trzech pa-

rametrów: średniorocznym zatrudnieniem, suma aktywów bilansu oraz przychodami netto ze 

sprzedaży towarów i produktów i operacji finansowych za rok obrotowy.

Do drugiej grupy podmiotów zalicza się pozostałe jednostki gospodarcze prowadzące księgi ra-

chunkowe

1

.

Sprawozdanie finansowe

 składa się z: bilansu, rachunku zysków i strat, informacji dodatko-

wej obejmującej wprowadzenie do sprawozdania oraz dodatkowe noty i objaśnienia. Jednostki 

gospodarcze, których działalność ma duże znaczenie, sporządzają ponadto: zestawienie zmian 

w kapitale (funduszu) własnym oraz rachunek przepływów pieniężnych.

Bilans

 (balance sheet) jest fotografią (ujęciem migawkowym) jednostki gospodarczej sporządza-

nym na określony dzień, zawiera zestawienie wszystkiego, co posiada jednostka (aktywa) oraz 

wskazuje, kto jest jego właścicielem (pasywa). Podaje aktualną sytuację finansową i majątkową 

podmiotu gospodarczego. Jest to rachunek majątku.

Rachunek zysków i strat 

jest kroniką wydarzeń ubiegłego roku obrotowego, wykazuje przy-

chody pomniejszone o koszty ich osiągnięcia. Jest to rachunek efektywności ekonomicznej.

Rachunek przepływu środków pieniężnych

 (cash flow) rejestruje wpływy i wydatki gotówki, 

informuje o zdolności generowania środków pieniężnych oraz potrzeb w zakresie ich wykorzy-

stania przez jednostkę.

Zestawienie zmian w kapitale (funduszu) własnym

 jest analitycznym rozwinięciem infor-

macji o kształtowaniu się poszczególnych pozycji kapitału (funduszu) własnego – przedstawione-

go syntetycznie w pasywach bilansu.

Informacja dodatkowa

 stanowi integralną część sprawozdań finansowych, zawiera nieujęte 

w bilansie i rachunku zysków i strat dane oraz wyjaśnienia niezbędne do tego, aby w sprawozda-

niu przedstawiono rzetelnie i jasno rezultat finansowy działalności gospodarczej.

1 

B. Micherda, Podstawy rachunkowości. Aspekty teoretyczne i praktyczne, PWN, Warszawa 2005, s. 238–239.