03 Rozliczanie finansowe działalności księgarskiej

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Maria Michalak

Rozliczanie finansowe działalności księgarskiej
522[02].Z1.03

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom

2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
mgr Krystyna Kielan
mgr Agnieszka Mikina

Opracowanie redakcyjne:
mgr Małgorzata Sienna

Konsultacja:
dr inż. Bożena Zając

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 522[02].Z1.03,
„Rozliczanie finansowe działalności księgarskiej”, zawartego w modułowym programie
nauczania dla zawodu technik księgarstwa.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

Wprowadzenie

Wymagania wstępne

Cele kształcenia

Materiał nauczania

4.1.

Wybrane zagadnienia z ekonomiki handlu

4.1.1.

Materiał nauczania

4.1.2. Pytania

sprawdzające 16

4.1.3. Ćwiczenia 16
4.1.4. Sprawdzian

postępów 19

4.2.

Podstawy rachunkowości

4.2.1. Materiał

nauczania

4.2.2. Pytania

sprawdzające 37

4.2.3. Ćwiczenia 37
4.2.4. Sprawdzian

postępów 42

4.3.

Zasady prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów

4.3.1. Materiał

nauczania

4.3.2. Pytania

sprawdzające 48

4.3.3. Ćwiczenia 49
4.3.4. Sprawdzian

postępów 52

4.4.

Funkcjonowanie przedsiębiorstwa

4.5.1. Materiał

nauczania

4.5.2. Pytania

sprawdzające 53

4.5.3. Ćwiczenia 58
4.5.4. Sprawdzian

postępów 60

Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik ten będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o rozliczaniu finansowym

działalności księgarskiej.

W poradniku znajdziesz:

−

wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,

−

cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,

–

materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do osiągnięcia założonych celów
kształcenia i opanowania umiejętności zawartych w jednostce modułowej,

–

zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy już opanowałeś określone treści,

–

ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować
umiejętności praktyczne,

–

sprawdzian postępów,

–

sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań, zaliczenie testu potwierdzi opanowanie
materiału całej jednostki modułowej,

–

literaturę uzupełniającą.
Jeżeli udzielenie odpowiedzi na niektóre pytania lub wykonanie niektórych ćwiczeń

sprawi Ci trudności, to zawsze możesz zwrócić się o pomoc do nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

Moduł 522[02].Z1

Organizacja pracy księgarni

522[02].Z1.01

Uruchamianie działalności

księgarskiej

522[02].Z1.02

Prowadzenie

działalności księgarskiej

522[02].Z1.03

Rozliczanie finansowe

działalności księgarskiej

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć:

−

czytać ze zrozumieniem,

−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−

analizować teksty,

−

użytkować biurowe programy komputerowe,

−

współpracować w grupie,

−

prezentować wykonaną pracę.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

rozróżnić formy sprzedaży,

−

obliczyć marże i rabaty,

−

zastosować różne formy zapłaty,

−

obliczyć podatek VAT w różnych fazach obrotu,

−

dokonać klasyfikacji majątku przedsiębiorstwa księgarskiego,

−

scharakteryzować rodzaje kosztów i strat w przedsiębiorstwie księgarskim,

−

dokonać analizy czynników mających wpływ na obniżkę kosztów,

−

rozróżnić dokumenty niezbędne do przeprowadzenia inwentaryzacji,

−

przeprowadzić inwentaryzację,

−

zakwalifikować i rozliczyć niedobory inwentaryzacyjne,

−

dokonać zapisów w podatkowej księdze przychodów i rozchodów,

−

sporządzić dokumenty dotyczące sprawozdawczości finansowej,

−

rozróżnić rodzaje struktur organizacyjnych,

−

przeprowadzić analizę działalności księgarni,

−

obliczyć zyski i straty związane z działalnością księgarską.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Wybrane zagadnienia z ekonomiki handlu

4.1.1. Materiał

nauczania

Istota handlu

Producenci wytwarzają produkty i usługi dla zaspokojenia potrzeb konsumentów,

a handel jest ogniwem pośredniczącym między jedną a drugą grupą uczestników rynku (rys. 1).

Przepływ produktów i usług
Przepływ informacji zwrotnej

Rys. 1. Uczestnicy rynku [opracowanie własne]

Przedsiębiorstwa handlowe prowadzą działalność gospodarczą, która polega na

nabywaniu towarów, a następnie ich odsprzedawaniu. Ceny zakupu towarów są niższe od
ceny, po której są sprzedawane, różnica stanowi marżę handlową. Powinna ona pokryć koszty
działalności przedsiębiorstwa handlowego, natomiast nadwyżka nad poniesionymi kosztami
stanowi wygospodarowany zysk.

Z uwagi na miejsce w kanale dystrybucji wyróżnia się handel hurtowy i detaliczny.
Przedsiębiorstwa hurtowe prowadzą działalność na większą skalę, dokonują transakcji

kupna u producenta następnie odsprzedają towary detalistom, często prowadzą też sprzedaż
detaliczną. Przedsiębiorstwa prowadzące tylko sprzedaż detaliczną mogą również nabywać
towary bezpośrednio od producenta. Droga, jaką przebywa towar zależy od przyjętego kanału
dystrybucji.

Na rynku księgarskim nie ma jednego kanału dystrybucji, funkcjonuje tradycyjny system:

wydawca – hurtownia – księgarnia, ale wydawnictwa prowadzą również sprzedaż detaliczną
np. poprzez sprzedaż wysyłkową, a hurtownie tworzą własne sieci księgarń.
Funkcje i formy handlu detalicznego
Podstawowe funkcje handlu to: zakup, sprzedaż, gospodarka zapasami.

Zakup towarów obejmuje działania związane z nawiązaniem współpracy z dostawcami,

negocjowaniem warunków dostaw i zapłaty, a także realizacją dostaw towarów.

Sprzedaż jest najważniejszą funkcją przedsiębiorstwa handlowego, jest bowiem źródłem

jego przychodów (przychód = ilość sprzedanych towarów x cena jednostkowa). Każde
przedsiębiorstwo dąży do uzyskania jak największych przychodów, nie jest to łatwe zadanie
z uwagi na konkurencję na rynku. Na rynku księgarskim konkurencja jest duża, działają na
nim między innymi duże sieci księgarń, takie jak np. Grupa Matras, Empik, oraz księgarnie
prowadzące sprzedaż on-line cieszącą się coraz większym zainteresowaniem. W szczególnie
trudnej sytuacji są małe księgarnie, które z powodu ograniczonych możliwości finansowych,
nie mogą konkurować z dużymi sieciami np. różnorodnością oferty wydawniczej.

Właściwa gospodarka zapasami jest warunkiem utrzymania ciągłości sprzedaży

i oferowania konsumentom towarów, których oczekują. Jednocześnie nadmierne zapasy

Producenci

Konsumenci

Przedsiębiorstwa

handlowe

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

powodują zamrożenie posiadanych środków finansowych, mogą się stać przyczyną
trudnościami z bieżącą obsługą finansową przedsiębiorstwa.
Zależność między zapasami a zakupami przedstawia się następująco:

Zp + Z = S + Zk

gdzie:
Zp – zapas początkowy, Z – zakup, S – sprzedaż, Zk – zapas końcowy.
Wielkość zakupów zależy od: posiadanych zapasów i wielkości sprzedaży. Na wielkość
zapasów ma również wpływ dostępność towarów, czyli częstotliwość i terminowość dostaw
oraz przewidywany wzrost sprzedaży związany np. z sezonowością, kampanią reklamową.
Właściwe dobranie wielkości posiadanych zapasów jest szczególnie trudne w małej księgarni,
dla której zamrożenie środków pieniężnych w nadmiernych zapasach może się okazać
problemem z utrzymaniem płynności finansowej. Dobrze jest mieć dostawców, którzy są
skłonni udzielić kredytu kupieckiego, czyli odroczonego terminu płatności nawet do 90 dni
lub przyjmować zwroty niesprzedanych książek.
Formy sprzedaży w handlu detalicznym

W handlu detalicznym wyróżnia się dwie formy sprzedaży, tradycyjne – z rozwiniętą lub

ograniczoną obsługą oraz nowoczesne: sprzedaż samoobsługową, sprzedaż z automatów,
sprzedaż preselekcyjną.

W tradycyjnych formach sprzedaży ma miejsce bezpośredni kontakt sprzedawcy

z kupującym. Kupujący ma ograniczony dostęp do towarów, które podaje sprzedawca.
Sprzedawca oprócz podstawowych czynności takich, jak: powitanie klienta, podanie towaru
zainkasowania należności i pożegnanie klienta, prezentuje towar, udziela szczegółowych
informacji, doradza w zakupie.

W nowoczesnych formach sprzedaży kontakt konsumenta ze sprzedawcą jest ograniczony

lub całkowicie wyeliminowany, tak jak w przypadku sprzedaży z automatów.

Cechą sprzedaży samoobsługowej jest swobodny dostęp klienta do towarów, daje mu to

możliwość dokładnego zapoznania się z towarem. Po dokonaniu wyboru klient uiszcza
należność w kasie. Sprzedawca koncentruje się na przygotowaniu towaru do sprzedaży
i właściwym jego wyeksponowaniu. Ten rodzaj sprzedaży jest obecnie dość często stosowany
przy sprzedaży książek. Księgarnie często także tworzą warunki do tego by swobodnie
przeglądać książki, w niektórych z nich są miejsca do ich poczytania, jako zachęta do
dokonania zakupu.

Sprzedaż preselekcyjna również zapewnia konsumentowi swobodny dostęp i samodzielny

wybór towarów, rozmowa ze sprzedawcą może konkretyzować potrzeby konsumenta.
Formy handlu detalicznego

Ze względu na charakter kontaktów konsumenta ze sprzedawcą dokonuje się podziału

handlu detalicznego na: handel stacjonarny, ruchomy i wysyłkowy.

Cechą handlu stacjonarnego jest to, iż odbywa się on w obiektach zlokalizowanych

w określonym miejscu, które są dostępne dla klientów w określonym czasie. Może on mieć
charakter skoncentrowany (punkty sprzedaży oferujące różnorodne towary, zakłady usługowe,
gastronomiczne mieszczą się w jednym miejscu np. w ośrodkach handlowych, centrach
handlowych) lub rozproszony. W handlu rozproszonym można dokonać podziału na
wielkopowierzchniowy (np. domy handlowe, supermarkety, hipermarkety) i drobnodetaliczy,
przyjmując jako kryterium podziału wielkość powierzchni sali sprzedażowej.

Handel ruchomy prowadzony jest w różnych miejscach, jako handel uliczny, obnośny,

obwoźny i akwizycja. Każda z tych form może mieć zastosowanie w branży księgarskiej,
w zależności od rodzaju oferowanych pozycji wydawniczych.

Handel wysyłkowy, jako forma handlu, zaczyna zyskiwać coraz większą popularność

a szczególnie sklepy internetowe. Handel wysyłkowy realizuje zamówienia klienta za

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

pośrednictwem przesyłki pocztowej lub kurierskiej, klient zamawia oferowane towary
w katalogach, w prezentacjach w specjalnych programach telewizyjnych tzw. Telezakupach
lub w witrynach sklepów internetowych. Przedsiębiorstwo realizujące sprzedaż wysyłkową
nie ponosi kosztów związanych np.: z utrzymaniem salonów sklepowych, budową parkingów
przysklepowych, może, zatem oferować towary po konkurencyjnych cenach.

W branży księgarskiej występuję też forma sprzedaży tzw. subskrypcja, czyli pisemne

zobowiązanie się klienta do wykupienia określonej ilości, np. specjalistycznego
wydawnictwa, które zostanie wydrukowane. Ta forma sprzedaży zwykle połączona jest
z przedpłatą.
Towary handlowe

Towary handlowe to rzeczowe składniki majątkowe przeznaczone do odsprzedaży bez

poddawania ich przerobowi. Przedsiębiorstwo handlowe dokonuje zakupu towarów,
gospodaruje zapasami i sprzedaje towary.
Zakup towarów

Z realizacją zakupu towarów związane są takie działania, jak: wybór dostawców,

zamawianie towarów, zapłata za towar, sposób dostarczenia towarów.
Wybór dostawców zależy od wielu czynników między innymi od: zapewnienia jak najszerszej
oferty konsumentom i zaspokojenia ich potrzeb, oferowanych sposobów i terminów zapłaty
udzielanych rabatów lub skonta. Zapłata za towar może mieć formę gotówkową lub
bezgotówkową w obu przypadkach kontrahenci ustalają termin zapłaty. Wymienione czynniki
są istotnymi elementami podczas negocjacji przy zawieraniu umów handlowych.

Rabat nazwany jest też bonifikatą, stanowi opust z ceny towaru, udzielany jest odbiorcy

w zamian za spełnienie określonych warunków, np. za zakup większych ilości – rabat
ilościowy, za zakup w określonym czasie – rabat czasowy.

Skonto jest swego rodzaju premią dla odbiorcy w zamian za natychmiastową zapłatę,

a czasem terminową zapłatę.
Przykład:

Przedsiębiorstwo handlowe zamówiło towary za kwotę 26 000,00 zł, termin płatności

wynosi 21 dni od daty zakupu, proponowane skonto w wysokości 3%, warunkowane jest
zapłatą w ciągu trzech dni.
3% od kwoty 26 000,00 to 780,00 zł, zatem kwota do zapłaty wyniesie:
26 000,00 - 780,00 = 25 222,00 zł.
Przedsiębiorstwo zaoszczędzi 780,00 zł, jeżeli jego możliwości finansowe pozwalają na
skorzystanie z tej oferty.
Cena sprzedaży towarów

Cena to wyrażona w pieniądzu wartość towaru. Cena sprzedaży towaru jest ogromnie

ważna dla nabywcy, często decyduje o dokonaniu lub niedokonaniu zakupu. Dla sprzedawcy
jest również istotna wpływa, bowiem na kształtowanie jego przychodów.
W zależności od szczebla obrotu towarowego wyróżnia się rodzaje cen pokazane w tabeli 1.

Tabela 1. Rodzaje cen w zależności od szczebla obrotu towarowego [opracowanie własne]

Szczebel obrotu

towarowego

Rodzaj ceny

Składniki ceny

Producent

Cena zbytu

Koszt

własny

producenta

zysk

producenta

Hurtownik

Cena hurtowa

Cena zbytu + marża hurtowa

Detalista

Cena detaliczna

Cena hurtowa + marża detaliczna

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Marża handlowa jest sumą marży hurtowej i detalicznej. Marża powinna pokrywać

koszty działalności przedsiębiorstwa i zapewnić osiąganie zysku. Koszty przedsiębiorstwa
handlowego związane są: z wynagrodzeniem zatrudnionych pracowników, ze zużyciem
materiałów (np.: opakowań, energii, wody), z korzystaniem z usług obcych (np.:
transportowych, telekomunikacyjnych) oraz stopniową utratą wartości posiadanego majątku
trwałego (np.: samochodu, komputerów).

Należy rozróżnić cenę zakupu od ceny nabycia. Cena nabycia jest powiększona

w stosunku do ceny zakupu o wszystkie dodatkowe koszty, jakie przedsiębiorstwo poniosło
w związku z zakupem. Ceny detaliczne zawierają już podatek VAT, są to ceny brutto, ceny
netto są cenami bez podatku VAT.

Rodzaje cen detalicznych w zależności od swobody ich kształtowania przez

przedsiębiorstwa handlowe w świetle obowiązujących przepisów prawa, to ceny urzędowe
oraz ceny umowne, a w śród nich ceny: sztywne, wolne i sugerowane.

Ceny urzędowe

−

ustalane są przez organy administracji rządowej, mają zastosowanie
do niewielkiej grupy towarów.

Ceny umowne

−

ustalane są w wyniku negocjacji między sprzedawcą a kupującym na
poszczególnych szczeblach obrotu towarowego.

Ceny wolne

−

sprzedający (hurtownik, producent) nie ingeruje w cenę jaką ustala
detalista.

Ceny sugerowane

−

producent drukuje cenę na opakowaniu z zaznaczeniem „cena
sugerowana”, można dokonywać niewielkich korekt.

Ceny sztywne

−

cena jest ustalona przez producenta, detalista nie może dokonywać
zmian cen, ponieważ producent chce utrzymywać ceny swoich
wyrobów na stałym poziomie na całym rynku.

W przypadku cen sugerowanych i sztywnych przedsiębiorstwo handlowe może negocjować
z dostawcą wielkość rabatów by uzyskać zadawalający poziom marży handlowej.
Metody obliczania cen

Obliczania cen można dokonywać, stosując jeden z dwu sposobów:

−

rachunek „od stu”,

−

rachunek „w stu”.

1) rachunek „od stu” polega na doliczaniu marży w postaci narzutu procentowego liczonego
od ceny wyjściowej, np. ceny zakupu lub doliczaniu stawki kwotowej

Cena wyjściowa stanowi 100% +

Marża 40%

Cena sprzedaży

Przykład
Cena zakupu książki wynosi 20,00 zł, marża handlowa 40% ceny zakupu
40% z 20,00 zł wynosi 8,- zł
Cena detaliczna = 20,00 + 8,00 = 28,00 zł
2) rachunek w „stu” polega na odliczaniu stawki procentowej (lub kwotowej) marży od ceny
sprzedaży

Cena sprzedaży stanowi 100%

Cena zakupu stanowi 75%

Marża 25%

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przykład
Cena detaliczna książki wynosi 50,00 zł, marża handlowa 25% ceny detalicznej
25% z 50,00 = 12,50 zł
cena zakupu = 37,50 zł
lub 75% z 50,00 = 37,50 zł
Podatek od towarów i usług VAT

Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2004 r., Nr 54,

poz. 535 z późn. zm.) została wprowadzona w życie w dniu 1 maja 2004 r. Jej zadaniem było
dostosowanie polskich przepisów podatkowych do zasad dotyczących podatków obrotowych
Państw Członkowskich Unii Europejskiej.
Przedmiot opodatkowania
Podatkiem od towarów i usług objęte są przede wszystkim:
–

odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju,

–

eksport towarów,

–

import towarów,

–

wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów za wynagrodzeniem na terytorium kraju,

–

wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów.

Podatnik VAT

Zgodnie z nową ustawą podatnikami VAT są osoby prawne, jednostki organizacyjne

niemające osobowości prawnej (np. spółki cywilne, jawne) oraz osoby fizyczne wykonujące
samodzielnie działalność gospodarczą, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności,
oraz dokonujące wewnątrzwspólnotowej dostawy nowych środków transportu.
Obowiązek podatkowy

Obowiązek podatkowy w podatku VAT powstaje z chwilą wydania towaru lub

wykonania usługi. Jeżeli sprzedaż lub wykonanie usługi jest potwierdzona fakturą, obowiązek
podatkowy powstaje z chwilą wystawienia faktury nie później jednak niż w 7 dniu od daty
wydania towaru.
Zwolnienia od podatku VAT

Ustawa przewiduje dwa rodzaje zwolnień od podatku VAT; zwolnienia podmiotowe

i przedmiotowe. Warunki zwolnienia podmiotowego są następujące:
–

u podatników, którzy kontynuują działalność, gdy obrót nie przekroczył w poprzednim
roku podatkowym 10 000 euro,

–

u podatników rozpoczynających działalność w bieżącym roku podatkowym do momentu
gdy ich obrót nie przekroczy limitu proporcjonalnego, np. przy sprzedaży
w okresie 22.11–31.12.2005 limit wyniesie 40/365 x 10 000 euro.

Warunki zwolnienia przedmiotowego dotyczą między innymi:
–

sprzedaży produktów rolnych dokonywanej przez rolnika ryczałtowego,

–

obrotu z tytułu dostawy towarów oraz odpłatnego świadczenia usług zwolnionych od
podatku (określonych w załączniku do ustawy).

Podstawa opodatkowania

Podstawą opodatkowania jest kwota netto należna z tytułu sprzedaży towarów,

pomniejszona o rabaty, bonifikaty i skonta. W przypadku importu towarów podstawą
opodatkowania jest wartość towarów powiększona o cło i akcyzę.
Stawki podatku VAT
Czynności opodatkowane podatkiem podlegają następującym stawkom:
–

22% – stawka podstawowa powszechnie stosowana,

–

7% – stawka

preferencyjna,

którą objęte są niektóre towary wymienione

w załączniku nr 3 do ustawy o VAT,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

3% – stawka VAT dotyczy niektórych towarów i usług związanych z rolnictwem
(załącznik nr 6 do ustawy o VAT),

–

0% – stawka stosowana głównie w eksporcie, wewnątrzwspólnotowej dostawie towarów.
W Polsce do 31.12.2007 r. obowiązuje 0% stawka podatku VAT na książki (oznaczone

numery statystyczne ISBN), 7% stawka na wydawnictwa prasowe (oznaczone numerem
ISSN) oraz 22% na wydawnictwa multimedialne.

Przykład obliczenia ceny brutto
Cena towaru netto (bez podatku VAT) wynosi 20,00 zł, stawka podatku VAT 7%.
20,00 + 7% x 20,00 = 21,40 zł
Cena brutto (z podatkiem VAT) wynosi 21,40 zł.

W handlu detalicznym i gastronomii cena towaru jest ceną brutto, kwotę podatku VAT

można obliczyć od wartości brutto towaru (art. 85 Ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku
od towarów i usług), stosując stawki:
–

18,03% wartości brutto, dla towarów i usług objętych stawką 22%

–

6,54% wartości brutto dla towarów i usług objętych stawką 7%

–

2,91% wartości brutto dla towarów i usług objętych stawką 3%

Przykład obliczenia kwoty podatku VAT
Wartość brutto towarów sprzedanych według cen detalicznych wnosi 2000,00,
opodatkowanych stawką VAT 22%. Jaka jest kwota podatku?
2000,- x 18,03% = 360,60 zł.
Podatek VAT naliczony i należny

Podatek naliczony to suma kwot podatku, która występuje na fakturach VAT zakupu

towarów lub usług, a podatek należny to suma kwot na fakturach VAT sprzedaży.

Rys. 2. Podatek naliczony i należny przedsiębiorstwa handlowego [opracowanie własne]

Podatnik podatku VAT ma prawo obniżyć kwotę podatku należnego, czyli

podlegającemu wpłacie do urzędu skarbowego, o kwotę podatku naliczonego zapłaconego
przy nabyciu towarów i usług. Zgodnie z Ustawą o podatku VAT podatnik ma obowiązek
prowadzenia ewidencji umożliwiającej ustalenie kwot podatku VAT naliczonego i należnego.
Podatek naliczony, który można odliczyć od podatku należnego musi być związany ze
sprzedażą opodatkowaną.

Biorąc pod uwagę dane z rysunku 2, kwota do wpłaty do urzędu skarbowego wyniesie:

33,00 zł – 22,00 = 11,00 zł

Ewidencja sprzedaży w jednostkach handlu detalicznego

W większości jednostek handlu detalicznego realizowana sprzedaż rejestrowana jest

przez kasy fiskalne lub rejestrujące. Raporty sprzedaży są podstawą do ustalenia utargu.
Ustalenie kwoty podatku VAT nie sprawia trudności, ponieważ, kasy fiskalne gromadzą dane
o sprzedanych towarach w cenach sprzedaży brutto oraz o wielkości podatku VAT
z podziałem na stawki podatkowe.

Przedsiębiorstwo

handlowe

PODATEK NALEŻNY

Sprzedaż towaru

Cena towaru 150 zł
Podatek VAT 22% 33 zł
Razem 183 zł

PODATEK NALICZONY

Zakup towaru

Cena towaru 100 zł

Podatek VAT 22% 22 zł
Razem 122 zł

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Na wydruku z kasy zawarte są dane:

−

wartość sprzedanych towarów bez VAT,

−

podatek VAT należny w rozbiciu na stawki podatkowe,

−

łączna kwota osiągniętego utargu.

Rejestr zakupu i rejestr sprzedaży
Rejestr zakupów

Jednostki gospodarcze, które są płatnikami VAT, mają obowiązek prowadzenia ewidencji

analitycznej zakupów w formie rejestru, który umożliwia ustalenie podatku VAT naliczonego.
Ewidencji podlegają faktury VAT zakupu, jeżeli dotyczą one sprzedaży opodatkowanej.
Podstawowe dane, jakie powinna zawierać ewidencja, muszą zapewnić możliwość:

−

identyfikacji poszczególnych dostawców i wystawionych przez nich faktur (nazwa

jednostki, adres, NIP, numer i data wystawienia faktury),

−

ustalenia podatku naliczonego obniżającego wielkość podatku należnego.

Rejestr sprzedaży

Rejestr sprzedaży prowadzony jest dla sprzedaży udokumentowanej fakturami VAT lub

raportów z kasy fiskalnej i umożliwia ustalenie podatku VAT należnego.
Deklaracja VAT-7

Deklaracja VAT-7 jest sprawozdaniem sporządzanym przez podatników podatku VAT,

co miesiąc (w terminie do dnia 25 następnego miesiąca za miesiąc poprzedni). W deklaracji
VAT-7 wpisywany jest podatek: VAT należny od dokonanej sprzedaży, VAT naliczony od
dokonanych zakupów i ustalany podatek podlegający rozliczeniu z Urzędem Skarbowym.
W wyniku tych obliczeń jednostka ustala:

−

zobowiązanie podatkowe z tytułu podatku VAT jeżeli – VAT należny > VAT

naliczony,

−

lub kwotę do zwrotu (lub do rozliczenia w kolejnym okresie sprawozdawczym) –

VAT należny < VAT naliczony.

Deklarację składa się za wszystkie miesiące nawet, jeśli w danym miesiącu nie występuje ani
zakup ani sprzedaż. W deklaracji VAT-7 wszystkie kwoty zaokrągla się do pełnych złotych
(kwoty poniżej 0,50 gr pomija się, a powyżej 0,50 gr zaokrągla się do „w górę”).

Mali podatnicy (podatnicy, u których wartość sprzedaży - wraz z kwotą podatku, nie

przekroczyła w poprzednim roku podatkowym wyrażonej w złotych kwoty odpowiadającej
równowartości 800 000 euro), którzy wybrali metodę kasową mogą składać w urzędzie
skarbowym deklaracje podatkowe za okresy kwartalne w terminie do 25 dnia miesiąca
następującego po każdym kolejnym kwartale.
Formy zapłaty za towar

Zakup towaru w handlu detalicznym zakończony jest ustaleniem należności na podstawie

cen lub kodów kreskowych znajdujących się na towarach.
Stosowane są formy zapłaty to: gotówkowa i bezgotówkowa.

W formie gotówkowej sprzedawca, kasjer przyjmuje pieniądze i wydaje resztę. Kasjer

powinien sprawdzić autentyczność banknotów, najlepiej przy użyciu testera banknotów.
Klient musi mieć możliwość obserwowania sprawdzania autentyczność banknotów.

Zapłatę w formie bezgotówkowej klienci chętnie realizują kartą płatniczą. Do realizacji

takiej transakcji może dojść, jeśli przedsiębiorstwo handlowe zawarło umowę
z instytucją zajmującą się rozliczaniem i potwierdzaniem możliwości płatniczych posiadacza
karty, czyli autoryzacją. Instytucja zajmująca się obsługą obrotu kartami płatniczymi pobiera
prowizję od sprzedaży, w zamian wyposaża sklepy w emblematy wystawców kart
współpracujących z firmą, w elektroniczne czytniki kart tzw. terminale oraz druki potrzebne
do rozliczenia dokonanych transakcji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przyjmujący zapłatę kartą płatniczą, powinien:

–

sprawdzić czy karta jest akceptowana przez firmę obsługującą obrót kartami,

–

czy posiada elementy określone w instrukcji otrzymanej od firmy obsługującej,

–

czy karta nie jest uszkodzona,

–

czy jest podpisana (jeśli dokument potwierdzający transakcję wymaga podpisu),

–

zastosować czytnik kart, który po dokonanej autoryzacji karty wydrukuje potwierdzenie
transakcji,

–

wręczyć jeden egzemplarz potwierdzenia kupującemu, natomiast drugi pozostaje

w sklepie, a następnie przekazywany jest do firmy obsługującej obrót kartami.

Wszystkie te czynności powinny być dokonane w obecności kupującego.

Formy zapłaty stosowane przy sprzedaży wysyłkowej, mogą być realizowane poprzez:

–

przekaz pocztowy, czyli wpłata gotówki za pośrednictwem poczty na adres dostawcy
(wierzyciela),

–

wpłata na rachunek bankowy realizowana przez kupującego:

∗

za pośrednictwem poczty, wpłata gotówki za pośrednictwem poczty na rachunek
bankowy dostawcy (wierzyciela),

∗

za pośrednictwem banku, polecenie przelewu, przekazanie określonej kwoty

z rachunku bankowego dłużnika na rachunek bankowy wierzyciela (płatność
bezgotówkowa),

–

za pobraniem, wówczas odbiorca przesyłki w chwili jej otrzymania dokonuje zapłaty
gotówką dostawcy przesyłki (poczta lub firma kurierska), który przekazuje określoną
kwotę dostawcy towaru.
W rozliczeniach między jednostkami gospodarczymi, stosowane są również dwie formy

zapłaty, gotówkowa lub bezgotówkowa.

Forma bezgotówkowa może być realizowana przy użyciu karty płatniczej. Najczęściej

jednak zakupy towarów handlowych dokonywane są z odroczonym terminem płatności, czyli
finansowane są przez dostawców do momentu zapłaty. Termin płatności może być kilku-,
kilkunasto- lub kilkudziesięciodniowy. Jest to tzw. kredyt kupiecki. Realizacja płatności
następuje w określonym czasie na podstawie polecenia przelewu.

Dla przedsiębiorstwa, dokonującego zakupu, jest to bardzo dogodny sposób kredytowania

nie pociąga za sobą dodatkowych kosztów, np. w postaci odsetek od kredytu zaciągniętego
w banku. Dostawcy stosują kredyt kupiecki, jeśli są zainteresowani np. zwiększeniem
sprzedaży, wejściem na nowy rynek. Chętniej też zgadzają się na odroczone warunki płatności
w stosunku do wiarygodnych odbiorców.
Polecenie przelewu

Polecenie przelewu to dyspozycja posiadacza rachunku bankowego skierowana do banku.

Dyspozycja określa, jaka kwota ma być przekazana, dane identyfikacyjne odbiorcy, jego
rachunek bankowy oraz z jakiego tytułu dokonywany jest przelew, np. nr faktury. Polecenie
przelewu sporządzane jest na druku wypełnianym w dwóch egzemplarzach. Przelewy mogą
być dokonywane drogą telefoniczną lub elektroniczną, według zasad określonych przez bank,
z którego usług korzystamy.
Dokumenty obrotu towarowego w handlu detalicznym

Dokonana sprzedaż potwierdzona jest odpowiednim dokumentem, są to: faktura VAT lub

rachunek, a także czek kasowy, paragon, paragon fiskalny. Rachunki wystawiana są między
innymi przez prowadzących działalność gospodarczą, niebędących: czynnymi podatnikami
VAT(w tym zwolnionych podmiotowo)

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Faktura (standardowa) stwierdzająca dokonanie sprzedaży powinna zawierać, co

najmniej:

−

oznaczenie „FAKTURA VAT”,

−

imiona i nazwiska lub nazwy bądź nazwy skrócone sprzedawcy i nabywcy oraz ich adresy,

−

NIP sprzedawcy i nabywcy,

−

dzień, miesiąc i rok albo miesiąc i rok dokonania sprzedaży, datę wystawienia i numer

kolejny faktury,

−

wyraz „ORYGINAŁ” lub „KOPIA”,

−

nazwę towaru,

−

jednostkę miary i ilość sprzedanych towarów,

−

cenę jednostkową netto towaru (bez kwoty podatku),

−

wartość netto sprzedaży towarów (bez kwoty podatku VAT),

−

stawki podatku,

−

sumę wartości sprzedaży netto towarów z podziałem na poszczególne stawki podatku,

zwolnionych od podatku oraz niepodlegających opodatkowaniu,

−

kwotę podatku od sumy wartości sprzedaży netto towarów, z podziałem na kwoty

dotyczące poszczególnych stawek podatku,

−

wartość sprzedaży towarów wraz z kwotą podatku (wartość sprzedaży brutto),

z podziałem na kwoty dotyczące poszczególnych stawek podatku lub zwolnionych od
podatku, lub niepodlegających opodatkowaniu,

−

kwotę należności ogółem wraz z należnym podatkiem, wyrażoną cyframi i słownie.

Faktury mogą być wystawiane ręcznie lub za pomocą programu komputerowego. Kwoty

na fakturach zaokrągla się do pełnych groszy zgodnie zasadami arytmetyki, np.: 2031,654 po
zaokrągleniu 2931,65 zł, 1534,258 po zaokrągleniu 1534,26 zł.
Faktury wystawiane są przynajmniej w dwóch egzemplarzach, oryginał otrzymuje zawsze
kupujący, kopia zostaje w dokumentacji sprzedawcy.

Rachunek wystawiany jest w dwóch egzemplarzach, oryginał otrzymuje kupujący,

a kopia zostaje w dokumentacji sprzedawcy. Rachunek powinien zawierać, co najmniej:

−

oznaczenie „RACHUNEK”,

−

imiona i nazwiska lub nazwy bądź nazwy skrócone sprzedawcy i nabywcy oraz ich adresy,

−

dzień, miesiąc i rok albo miesiąc i rok dokonania sprzedaży, datę wystawienia i numer

kolejny rachunku;

−

wyraz „ORYGINAŁ” lub „KOPIA”,

−

nazwę towaru,

−

jednostkę miary i ilość sprzedanych towarów,

−

określenie rodzaju i ilości towarów oraz ich ceny jednostkowe,

−

kwotę należności ogółem wraz z należnym podatkiem, wyrażoną cyfrowo i słownie,

−

czytelny podpis wystawcy rachunku.

Czek kasowy – jest wydrukiem z kasy rejestrującej potwierdzającej zapłatę dokonaną przez
kupującego.
Paragon – wystawiany jest odręcznie w dwóch egzemplarzach, oryginał otrzymuje kupujący,
a kopia pozostaje w dokumentacji sprzedającego.
Paragon fiskalny – drukowany jest przez kasę, na której rejestrowana jest sprzedaż. Musi on
zawierać informacje:
–

nazwisko (nazwę) sprzedawcy i adres jego siedziby,

–

numer identyfikacji podatkowej NIP wystawy paragonu,

–

kolejny numer paragonu,

–

datę i godzinę sprzedaży ,

–

nazwy towarów,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

ceny jednostkowe towarów,

–

ilość i wartość sprzedaży, stawki i kwoty podatku VAT,

–

łączną kwotę podatku,

–

kwotę należności,

–

logo i numer pamięci kasy fiskalnej.
Sprzedawca jest obowiązany wręczyć paragon fiskalny kupującemu, za niewręczenie

może zostać ukarany grzywną.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jaką drogę przebywa towar od producenta do konsumenta?

Jaka jest zależność między zapasami a zakupami?

Jakie są formy sprzedaży tradycyjnej i nowoczesnej?

Jakie są formy handlu detalicznego?

Z jakich elementów składa się cena detaliczna?

Na jakich warunkach proponowane jest przez dostawcę skonto lub rabat?

Co składa się na marżę handlową?

Jaka jest różnica miedzy ceną nabycia a ceną zakupu?

Na czym polega metoda obliczania ceny „od stu”?

10.

Na czym polega metoda obliczania ceny „w stu”?

11.

Jakie stawki podatku VAT stosowane są w Polsce?

12.

Co to jest VAT naliczony i VAT należny?

13.

Jakie są formy zapłaty gotówkowej i bezgotówkowej?

14.

Jakie dokumenty związane są ze sprzedażą detaliczną?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wydawca proponuje dla nowej pozycji „Diabeł ubiera się u Prady”, zapowiadanej jako

bestseller na rynku, cenę detaliczną w wysokości 49,50 zł za 1 egzemplarz. W jakiej
wysokości rabat powinna wynegocjować księgarnia, by utrzymać dotychczasowy poziom
marży detalicznej w wysokości 25% stosowanej przy sprzedaży bestsellerów.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiale szkoleniowym metody obliczania cen, rabatów i marży,

obliczyć wysokość rabatu,

przedstawić obliczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

arkusz do ćwiczenia,

−

kalkulator.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2
Księgarnia sprzedaje nowe wydanie jednotomowej Encyklopedii Wrocławia po cenie
detalicznej 180,- zł za 1 egzemplarz, planuje uzyskać przychód z jej sprzedaży w wysokości
1 800,- zł (10 szt. x 180,00 zł).
Oblicz:
–

jaka była cena nabycia encyklopedii, jeśli księgarnia realizuje marżę detaliczną
w wysokości 20%,

–

ile wyniesie ogółem marża detaliczna, jeżeli uda się osiągnąć planowany przychód?

–

ile wyniesie ogółem marża detaliczna jeżeli w ramach promocji księgarnia zastosuje
obniżkę ceny detalicznej o 10%, a nie zwiększy się planowana ilość sprzedanych
egzemplarzy encyklopedii?
Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać metody obliczania przychodu, cen, rabatów i marż,

obliczyć cenę nabycia encyklopedii,

obliczyć marżę detaliczną przy planowanym przychodzie,

obliczyć marżę detaliczną warunkach zastosowanej promocji,

przedstawić wykonane obliczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

arkusz do ćwiczenia,

−

kalkulator.

Ćwiczenie 3

Masz zamiar podjąć pracę w księgarni, będziesz musiał między innymi przyjmować od

klientów zapłatę za sprzedane książki. Udziel odpowiedzi na pytania:

−

Jakie znasz formy zapłaty w handlu detalicznym?

…………………………………………………………………………………………………...

−

Jakie czynności powinien wykonać przyjmujący zapłatę kartą płatniczą?

…………………………………………………………………………………………………...

−

Czy polecenie przelewu może być formą zapłaty w księgarni?

…………………………………………………………………………………………………...

−

Jaka jest różnica między paragonem a paragonem fiskalnym?

…………………………………………………………………………………………………...

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiale szkoleniowym informacje na temat form zapłaty stosowanych
w handlu detalicznym,

przeprowadzić wywiad w wybranej księgarni z osobami przyjmującymi zapłaty od
klientów,

udzielić odpowiedzi na pytania zawarte w ćwiczeniu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 4

Wystaw fakturę VAT dla klienta, który dokonał zakupu za gotówkę następujących

pozycji książek:

Lp. Nazwa

towaru

Ilość
w szt.

Cena jednostkowa
w zł

1 Cień wiatru, C. Riuz Zafon

39,50

Wielki słownik polsko-niemiecki t. 1–2

54,80

Współczesny słownik najmłodszej
polszczyzny

3 28,90

Dane wystawcy – księgarni Dane

klienta

Księgarnia „Literka”

Jerzy Rozmarynowski

90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 12

NIP 832-000-90-24

„Duledo” Sp. J. A.Wrona i P. Kruk

90-070 Aleksandrów Łódzki,

ul. Piotrkowska 6

NIP 726-02-83-983

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiale szkoleniowym informacje dotyczące faktury VAT,

odszukać w materiale szkoleniowym informacje o stawkach podatku VAT,

wystawić fakturę VAT na podstawie podanych danych,

dokonać samooceny wystawionej faktury VAT.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

komputer z programem umożliwiającym wystawienie faktur VAT,

−

druki faktur VAT,

−

kalkulator,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 5

Wystaw polecenie przelewu dotyczące rozliczenia faktury zakupu.
Księgarnia „Literka”, Jerzy Rozmarynowski 90-360 Łódź, ul. Piotrkowska 12

NIP 832-000-90-24 dokonała zakupu podręczników, dostawcą jest Hurtownia Wysyłkowa
WSiP S.A., Kopytów 44a 05-870 Błonie.
Numery rachunków bankowych:
Księgarni „Literka” - Bank Śląski 66 7234 0000 0101 2345 5454 0000
Hurtowni Wysyłkowej – Bank Handlowy

33 2134 4235 0000 0087 2341 1919

Polecenie przelewu dotyczy rozliczenia faktury VAT 165/2007 na kwotę 25 600,00 zł

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiale szkoleniowym informacje dotyczące polecenia przelewu,

wystawić polecenie przelewu na podstawie podanych danych,

dokonać samooceny przez porównanie z wzorem.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

druki polecenia przelewu,

−

wzory wystawionych przelewów,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 6

Sporządź deklarację VAT-7 za marzec 200x.

Przedsiębiorstwo księgarskie „Artur” – Artur Kościan, NIP 726-262-00-54, data urodzenia
właściciela: 01.05.1987 r. Adres zamieszkania: ul. Piotrkowska 220 m. 23, 90-360 Łódź.
Przedsiębiorca jest podatnikiem podatku

VAT. Deklarację składa do Urzędu Skarbowego

Łódź Śródmieście.
Dane z ewidencji VAT zakupów i VAT sprzedaży, za marzec 200x r., są następujące:

Ewidencja VAT zakupów
Wartość netto w zł 12 340,30

Podatek naliczony w zł 1 850,50

Ewidencja VAT sprzedaży

Stawka podatku VAT

Podstawa opodatkowania
w zł

Podatek należny VAT
w zł

15 000,80

3 500,00

245,00

22%

5 400,00

1 188,00

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiale szkoleniowym informacje dotyczące sporządzania deklaracji VAT-7,

sporządzić deklarację VAT-7 za marzec 200x,

przedstawić sporządzoną deklarację VAT-7.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

druki deklaracji VAT-7,

−

instrukcja do sporządzania deklaracji VAT-7 lub komputer z dostępem do Internetu,

−

kalkulator,

−

poradnik dla ucznia.

4.1.4. Sprawdzian

postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

porównać formy handlu detalicznego?

obliczyć cenę towaru według metody „od stu” i „do stu”?

porównać i zastosować formy zapłaty za towar?

obliczyć podatek VAT?

sporządzić deklarację VAT-7?

wystawić fakturę VAT?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Podstawy

rachunkowości

4.2.1. Materiał

nauczania

Przedsiębiorca prowadzący działalność gospodarczą według wybranej formy

organizacyjno prawnej zobowiązany jest do płacenia podatku od osiąganych dochodów oraz
prowadzenia ewidencji tej działalności.
Zasady ustalania dochodu objętego podatkiem dochodowym regulują ustawy:

−

o podatku dochodowym od osób fizycznych (PIT),

−

o podatku dochodowym od osób prawnych (CIT).

Tabela 2. Formy opodatkowania działalności gospodarczej [opracowanie własne]

Forma opodatkowania

Rodzaj podatnika

Ewidencja prowadzonej
działalności

Karta podatkowa
Ryczałt od przychodów
ewidencjonowanych
Według zasad wynikających z przepisów
ustawy o podatku dochodowym od osób
fizycznych przy zastosowaniu skali
podatkowej lub 19% stawki podatku
liniowego

Osoby fizyczne

Nie jest wymagana.
Ewidencja przychodów.

Podatkowa księga przychodów
i rozchodów lub
księgi rachunkowe.

Podatek dochodowy od osób prawnych

Osoby prawne

Księgi rachunkowe

Jednostki gospodarcze bez względu na formę opodatkowania muszą przestrzegać

uniwersalnych zasad rachunkowości określonych przez Ustawę o rachunkowości z dnia 29
września 1994 (tj. Dz.U. z 2002 r Nr 76, poz. 694 z późn. zm.).
Podstawy prawne prowadzenia ksiąg rachunkowych

Podstawowym aktem prawnym, który reguluje zagadnienia rachunkowości jednostek

gospodarczych w Polsce jest Ustawa o rachunkowości z dnia 29 września 1994 roku
(tj. Dz. U. z 2002 r., Nr 76, poz. 694 z późn. zm.).
Artykuł 2 ustawy szczegółowo określa jednostki podlegające przepisom ustawy.
Pojęcie i funkcje rachunkowości

Rachunkowość stanowi rodzaj ewidencji gospodarczej zjawisk i procesów

gospodarczych, sytuacji majątkowej i wyników działalności wyrażonej w formie pieniężnej,
prowadzonej według określonych metod i reguł postępowania z wykorzystaniem urządzeń
ewidencyjnych i środków technicznych. Informacje dostarczane są w formie sprawozdań
i analiz finansowych. Odbiorcami tych informacji są: kadra zarządzająca jednostką oraz urząd
skarbowy, banki, inwestorzy wierzyciele i inne zainteresowane podmioty.

Funkcje rachunkowości

Sprawozdawcza polegająca na sporządzaniu na podstawie danych księgowych różnego

rodzaju syntetycznych zestawień, sprawozdań na potrzeby wewnętrzne i zewnętrzne.

Analityczna, realizowana poprzez analizowanie i interpretowanie okresowych

sprawozdań finansowych.

Kontrolna, realizowana poprzez obowiązek dokumentowania wszystkich operacji

gospodarczych oraz okresowe weryfikowanie stanu majątku poprzez inwentaryzację.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W rachunkowości wyróżnia się trzy zasadnicze człony, są to:
–

księgowość – zajmującą się bieżącą rejestracją zdarzeń gospodarczych, ujętych
wartościowo w księgach rachunkowych,

–

kalkulacja – zajmującą się ustalaniem koszu jednostkowego produktu, ustalaniem ceny
sprzedaży towaru w oparciu o dane z księgowości z uwzględnieniem strategii
marketingowej jednostki,

–

sprawozdawczość finansowa – polegającą na sporządzaniu zbiorów liczbowych
ilustrujących sytuację majątkową i finansową jednostki.

Aktywa i pasywa jednostek gospodarczych

Przedsiębiorca prowadzący działalność gospodarczą musi dysponować określonymi

środkami gospodarczymi, np. dysponując środkami pieniężnymi w wysokości 15 000,00 zł
oraz budynkiem o wartości 100 000,00 zł, jego kapitał wynosi 115 000,00 zł. Ujęcie
bilansowe pokazuje tabela 3.

Tabela 3. Ujęcie bilansowe środków gospodarczych przedsiębiorcy [opracowanie własne]

AKTYWA PASYWA

Budynek
Środki pieniężne

100 000,00
15 000,00

Kapitał własny

115 000,00

Razem

115 000,00

Razem

115 000,00

Aktywa
Aktywa to zasoby majątkowe, a pasywa to kapitały i zobowiązania jednostki gospodarczej.

Ustawa o rachunkowości art. 3 ust. 1 pkt. 12 definiuje aktywa jako: „kontrolowane przez

jednostkę zasoby majątkowe o wiarygodnie określonej wartości, powstałe w wyniku
przeszłych zdarzeń, które spowodują w przyszłości wpływ do jednostki korzyści
ekonomicznych.”
W aktywach wyodrębnia się dwie grupy:

−

aktywa trwałe,

−

aktywa obrotowe.

Aktywa trwałe

Aktywa trwałe mają charakter trwały w dłuższym okresie czasowym, grupuje się je

następująco:

−

wartości niematerialne i prawne, np.: autorskie prawa majątkowe, licencje, koncesje,
wartość firmy,

−

środki trwałe i środki trwałe w budowie, np.: budynki, maszyny, urządzenia, środki
transportu,

−

inwestycje długoterminowe, np.: udziały i akcje, udzielone pożyczki długoterminowe,

−

należności długoterminowe, należne kwoty dla których termin wymagalności jest dłuższy
niż 12 miesięcy licząc od dnia bilansowego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela 4. Klasyfikacja środków trwałych [KŚT. www.stat.gov.pl]

Grupa Rodzaje

środków trwałych i przykłady

grunty, np.: grunty orne, grunty leśne, grunty zabudowane lub zurbanizowane, użytki
ekologiczne.

budynki i lokale, np. budynki niemieszkalne: budynki przemysłowe, budynki transportu
i łączności, budynki handlowo-usługowe, budynki biurowe, budynki mieszkalne.

2 obiekty

inżynierii lądowej i wodnej, np.: budowle dla górnictwa, elektrownie, rurociągi,

linie telekomunikacyjne i elektroenergetyczne, autostrady.

kotły i maszyny energetyczne, np.: kotły grzejne i parowe, turbiny wodne, silniki prądu
stałego.

4 maszyny,

urządzenia i aparaty ogólnego zastosowania, np.: tokarki, frezarki, pompy

wirowe, zespoły komputerowe, roboty.

specjalistyczne maszyny, urządzenia i aparaty, np. maszyny przędzalnicze, maszyny
tkackie, maszyny do robót ziemnych, maszyny do robót drogowych.

6 urządzenia techniczne, np. zbiorniki naziemne, urządzenia nadawcze i odbiorcze

telewizyjne, urządzenia i aparaty telefonii komórkowej, urządzenia alarmowe
i sygnalizacyjne, dźwigi i przenośniki, urządzenia przeciwpożarowe.

środki transportu, np. motocykle, samochody osobowe, samochody ciężarowe, naczepy.

8 narzędzia, przyrządy, ruchomości i wyposażenie, np.: maszyny biurowe i piszące,

maszyny biurowe liczące, wyposażenie kin, teatrów, kioski, baraki, domki campingowe.

9 inwentarz

żywy, np.: zwierzęta gospodarskie, zwierzęta cyrkowe.

Klasyfikacja rodzajowa środków trwałych znajduje zastosowanie do ustalania ich zużycia.

Zużycie i amortyzacja środków trwałych

Środki trwałe uczestniczące w procesie gospodarczym zużywają się, zużywanie to

następuje stopniowo i musi znaleźć odzwierciedlenie w kosztach uzyskania przychodu, a tym
samym w wartości wytwarzanych produktów lub świadczonych usług. W przedsiębiorstwach
księgarskich koszt amortyzacji jest składową kosztów handlowych.
Wycena środków trwałych

W ewidencji księgowej środki trwałe ujmowane są według wartości początkowej, którą

jest:

−

cena nabycia dla środków trwałych zakupionych,

−

koszt wytworzenia dla środków trwałych wytworzonych we własnym zakresie,

−

wartość rynkowa lub określona w umowie, dla środków trwałych, które jednostka

otrzyma, np. w formie darowizny.

Przy ustalaniu ceny nabycia środka trwałego należy uwzględnić cenę zakupu (należną

sprzedającemu) i składniki wpływające na jej zwiększenie (np.: cło, podatek, koszty
transportu, koszty montażu) lub zmniejszenie (np.: rabaty, upusty, podatek VAT podlegający
odliczeniu).
Stopniowe zużywanie się zużycie środka trwałego, które koryguje jego wartość początkową
nazywane jest umorzeniem.
Równowartość zużycia zaliczona w koszty to amortyzacja.
Zachodzi równość: umorzenie = amortyzacja.
Stosowane w praktyce metody amortyzacji to:

−

amortyzacja równomierna – liniowa,

−

amortyzacja nierównomierna – degresywna,

−

jednorazowy odpis w koszty, gdy wartość środka trwałego nie przekracza 3500,00 (kwota

ustalona przez przepisy podatkowe).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Każda jednostka gospodarcza, w planie kont określa stosowane metody amortyzacji,

termin rozpoczęcia naliczania odpisów amortyzacyjnych, na podstawie ustawy

o rachunkowości i przepisów podatkowych. Dokonując wyboru metody amortyzacji dla
poszczególnych środków trwałych, należy stosować ją do jego pełnego zamortyzowania.
Metoda liniowa

W metodzie liniowej odpisy amortyzacyjne są równe przez cały okres użytkowania

środka trwałego aż do jego całkowitego zamortyzowania, czyli zrównania odpisów
amortyzacyjnych z wartością początkową, bądź do momentu jego likwidacji lub sprzedaży.
Roczny odpis amortyzacji (zużycia) ustalany jest według wzoru:

Wp x Sa

Ar =

100%

Ar – roczny odpis amortyzacji
Wp – wartość początkowa środka trwałego
Sa – roczna stawka amortyzacyjna
Miesięczny odpis amortyzacyjny (zużycia) Am - jest 1/12 odpisu rocznego.
Roczne podstawowe stawki amortyzacyjne zawarte są w załączniku nr 1 do ustawy
o podatku dochodowym.
Przykład obliczenia amortyzacji metodą liniową
Zakupiono środek trwały, i oddano do użytku w lutym 2007 r.
Wartość początkowa środka trwałego 7 200,00 zł, na którą składa się cena zakupu 7 000,00 zł
oraz koszty transportu i montażu 200,00 zł, stawka amortyzacji 30%.

7200 x 30

Ar =

100%

= 2160 zł

2160

Am =

= 180 zł

Na podstawie obliczeń sporządzono tabelę amortyzacyjną dla tego środka trwałego.

Tabela 5. Tabela amortyzacyjna [opracowanie własne]

Miesięczna wartość umorzenia

Rok

I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII

Umorzenie

roczne

Wartość

bieżąca

środka

trwałego

2007

x x 18

180 18

1800 5400

2008

180 18

2160 3240

2009

180 18

2160 1080

2010

x x x x x x

1080 0

Metoda degresywna

Metoda degresywna pozwala na przyspieszenie amortyzacji niektórych środków trwałych

w początkowych okresie ich używania.
W tej metodzie do obliczenia rocznego odpisu amortyzacyjnego stosuje się obowiązujące
stawki amortyzacyjne podwyższone odpowiednim współczynnikiem nie wyższym niż 2.
Zasady ustalania odpisów amortyzacyjnych w tej metodzie zawarte są w tabeli 6.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela 6. Zasada ustalanie odpisów amortyzacyjnych w metodzie degresywnej [opracowanie własne]

W pierwszym roku

Wp x Sa

Ar =

100%

Obowiązująca stawka amortyzacyjna
podwyższana jest odpowiednim
współczynnikiem.

I etap

W roku następnym i kolejnych latach

Wp x Sa

Ar =

100%

Obowiązująca stawka amortyzacyjna
podwyższona odpowiednim
współczynnikiem, a Wp (wartość
początkowa) ustalana na początek roku,
pomniejszona o dotychczasowe odpisy
amortyzacyjne.

II etap

W roku następnym po roku, w którym kwota
amortyzacji ustalona metodą degresywną
miałaby być niższa, od kwoty amortyzacji
ustalonej metodą liniową, należy stosować
metodę liniową

aż do całkowitego

zamortyzowania środka trwałego.

Przejście na metodę liniową.

Metoda degresywna może być stosowana do maszyn i urządzeń:

−

zaliczonych do grupy 3, 6, i 8 Klasyfikacji Środków Trwałych,

−

środków transportu z wyjątkiem samochodów osobowych.

Amortyzacji nie podlegają:

−

grunty i prawa wieczystego użytkowania gruntów,

−

budynki mieszkalne wraz ze znajdującymi się w nich dźwigami lub lokale mieszkalne,

służące prowadzonej działalności gospodarczej lub wydzierżawiane albo wynajmowane na
podstawie umowy, jeżeli podatnik nie podejmie decyzji o ich amortyzowaniu,

−

dzieła sztuki i eksponaty muzealne,

−

składniki majątku, które nie są używane na skutek zaprzestania działalności, w której te

składniki były używane.

Wymienione składniki majątku nie podlegają amortyzacji, jednak są środkami trwałymi,
należy je ujawnić w ewidencji środków trwałych. Wydatki na ich zakup mogą jednak
stanowić koszt uzyskania przychodu.
Aktywa obrotowe

Aktywa obrotowe uczestniczą w realizacji zadań gospodarczych, są w ciągłym ruchu,

zmieniając swą postać z jednej formy na drugą. W przedsiębiorstwie handlowym można
wyróżnić fazy działalności: zakupu, przygotowania do sprzedaży i magazynowania oraz
sprzedaży, wraz z realizacją tych faz następuje przemiana środków pieniężnych w towary,
a następnie towarów w środki pieniężne.

W grupie aktywów obrotowych wyróżnia się:

−

rzeczowe aktywa obrotowe, to np. zapasy: materiałów, towarów,

−

należności krótkoterminowe to kwoty należne, np.: z tytułu dostaw i usług wymagalne
w okresie do 12 miesięcy,

−

inwestycje krótkoterminowe (aktywa finansowe), np.: udziały, akcje lub inne papiery
wartościowe przeznaczone do zbycia, środki pieniężne i inne aktywa pieniężne w kasie
i na rachunkach bankowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Pasywa

Aktywa jednostki gospodarczej mają źródło finansowania w posiadanych kapitałach

własnych lub obcych, zwanych pasywami. Zgodnie z ustawą o rachunkowości wyodrębnia się
dwie grupy pasywów:

−

kapitał własny,

−

zobowiązania i rezerwy na zobowiązania.

Kapitał (fundusz) własny

Kapitał własny tworzony jest zgodnie z przepisami prawa na podstawie, których jednostki

powstają, np. Kodeks Spółek Handlowych, Prawo spółdzielcze, umowa lub statut spółki.
Kapitał (fundusz) własny można podzielić na:

−

kapitał (fundusz) powierzony,

−

kapitał (fundusz) samofinansowania.

Kapitał (fundusz) powierzony powstaje – z wkładów właściciela, wpłat wspólników,

udziałowców, akcjonariuszy, w zależności od formy prawnej jednostki gospodarczej.
W spółce z o.o. i akcyjnej kapitał (fundusz) powierzony to kapitał zakładowy, w spółdzielni
fundusz udziałowy, kapitał właścicieli w spółce jawnej, partnerskiej, komandytowej, kapitał
właściciela w jednoosobowej działalności gospodarczej.
Kapitał (fundusz) samofinansowania tworzony jest z zysku wypracowanego przez jednostkę.
Zobowiązania i rezerwy na zobowiązania

Zobowiązania są kapitałem obcym, którym jednostka dysponuje do momentu

wymagalności zwrotu, wynikają one z przeszłych zdarzeń, mają wiarygodnie określoną
wartość i powodują wykorzystanie już posiadanych lub przyszłych aktywów jednostki.
Zobowiązania dzieli się na długoterminowe – termin ich wymagalności jest dłuższy niż 12
miesięcy i krótkoterminowe – o terminie wymagalności do 12 miesięcy, licząc od dnia
bilansowego.
Rezerwy są wyodrębnioną grupą zobowiązań, ponieważ kwota i termin ich wymagalności nie
są pewne. W tej grupie pasywów wyodrębnia się:

−

rezerwy na zobowiązania – z tytułu odroczonego podatku dochodowego, na świadczenia
emerytalne i podobne, pozostałe rezerwy,

−

zobowiązania długoterminowe – np. z tytułu pożyczek i kredytów,

−

zobowiązania krótkoterminowe – np.: z tytułu dostaw i usług, podatków, wynagrodzeń.

Bilans

Bilans jest zestawieniem aktywów i pasywów ujętych wartościowo, sporządzonym na

określony dzień (zwany dniem bilansowym) i w określonej formie. Bilans jest częścią
sprawozdania finansowego sporządzanego przez jednostkę gospodarczą.
Zasada równowagi bilansowej wyraża się następująco:

ogólna suma aktywów = ogólna suma pasywów

Zasada ciągłości bilansowej oznacza, że: bilans zamknięcia danego roku obrotowego jest
bilansem otwarcia roku następnego.
Prawidłowo sporządzony bilans powinien zawierać:

−

dokładne określenie jednostki sporządzającej bilans – nazwa, NIP, siedzibę, przedmiot

działalności,

−

słowo bilans i dzień bilansowy,

−

wyszczególnione (nazwy i wartości) składniki aktywów i pasywów,

−

ogólną sumę aktywów i pasywów, spełniającą zasadę równowagi bilansowej, czyli

równość

A =

−

podpisy: osoby sporządzającej bilans oraz osób zarządzających zgodnie z forma prawną

jednostki, datę i miejsce sporządzenia bilansu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przykład bilansu uproszczonego przedstawia rysunek 3.

Przedsiębiorstwo księgarskie „AN-Na” spółka z o.o.
ul. Zakopiańska 15, 30-418 Kraków, NIP 898-000-78-68

Bilans sporządzony na 31.12.0x r.

AKTYWA PASYWA

Kwota w zł

Kwota w zł

Aktywa trwałe

335 500,00 A.

Kapitał własny

516 000,00

Środki trwałe

250 000,00

Kapitał zakładowy

500 000,00

Długoterminowe

papiery

wartościowe

85 500,00

Kapitał zapasowy

4 000,00

Aktywa obrotowe

210 000,00

Zysk

12 000,00

Towary

32 000,00 B. Zobowiązania i rezerwy na

zobowiązania

29 500,00

Należności krótkoterminowe

48 000,00

Kredyty

bankowe

długoterminowe

20 000,00

Krótkoterminowe

aktywa

finansowe

45 000,00

Zobowiązania z tytułu
dostaw

8 000,00

Środki pieniężne w banku

85 000,00

3. Zobowiązania z tytułu

podatków

1 500,00

Aktywa razem:

545 500,00

Pasywa razem:

545 500,00

Kraków, 28.02.0x r.
Główny księgowy ……………… Prezes…………………………………..

Rys. 3. Bilans uproszczony [opracowanie własne]

Operacje gospodarcze i ich wpływ na składniki bilansu

W wyniku realizacji zadań gospodarczych przez jednostkę gospodarczą zachodzą

różnorodne zdarzenia gospodarcze, np.: zakup towarów handlowych, zatrudnienie
pracownika, sprzedaż towarów handlowych, podpisanie umowy z kontrahentem, spłata
zobowiązań itp. Wśród tych zdarzeń są takie, które wpływają na zmiany aktywów i pasywów
ujętych w bilansie.

Zdarzenie gospodarcze

udokumentowane, wyrażone wartościowo, powodujące zmiany w aktywach

i pasywach oraz w wyniku finansowym jednostki

to operacja gospodarcza.

Przykłady operacji gospodarczych
a)

Pobrano gotówkę z banku do kasy na podstawie czeku gotówkowego.

Wystawiono fakturę za sprzedane towary.

Otrzymano fakturę za zakupione towary.

Otrzymano fakturę za zużycie energii elektrycznej.

Operacje gospodarcze dzielą się na:

−

operacje bilansowe – powodują zmiany w składnikach bilansu,

−

operacje wynikowe – kształtują wynik finansowy.

Zasadnicze grupy operacji gospodarczych - bilansowych

Z uwagi na wpływ operacji gospodarczych na składniki bilansu, dzieli się je na:

–

Aktywne (A) – powodują zmiany w składnikach aktywów, suma bilansowa nie ulega
zmianie. Jeden ze składników aktywów wzrasta drugi maleje, np. utarg z kasy wpłacono
na rachunek bankowy.

–

Pasywne (P) – powodują zmiany w składnikach pasywów, suma bilansowa nie ulega
zmianie. Jeden ze składników pasywów wzrasta drugi maleje, np. przekazano część zysku
na kapitał zapasowy.

–

Aktywno-pasywne (A-P) – zwiększające sumę bilansową, powodują zwiększenie
składnika aktywów i pasywów, np. zakupiono towary z odroczonym terminem płatności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

Aktywno-pasywne (A-P) – zmniejszające sumę bilansową, powodują zmniejszenie
składnika aktywów i pasywów, np. zapłacono z rachunku bankowego ratę kredytu.

Przykład klasyfikacji operacji gospodarczych i ich wpływu na składniki bilansu.
W przedsiębiorstwie księgarskim stan aktywów i pasywów na dzień 01.01.0x r. pokazuje
tabela 7.

Tabela 7. Zestawienie aktywów i pasywów przedsiębiorstwa księgarskiego [opracowanie własne]

Aktywa Pasywa

Środki trwałe

Towary

Środki pieniężne w banku

Środki pieniężne w kasie

12 000,00

650,00

5 500,00

500,00

Kapitał zakładowy

Zobowiązania wobec dostawców

Zobowiązania wobec
pracowników z tytułu
wynagrodzeń

15 500,00

1 550,00
1 600,00

Aktywa razem

18 650,00

Pasywa razem

18 650,00

W styczniu bieżącego roku miały miejsce następujące operacje gospodarcze:
1.

Podjęto z banku do kasy na podstawie czeku gotówkowego

800,00

na wypłatę wynagrodzeń pracownikom

Wypłacono

kasy

wynagrodzenia

pracownikom

800,00

Zakupiono

towary

handlowe

000,00

Spłacono z rachunku bankowego zobowiązania wobec dostawcy

1 550,00

W tabeli 8 określono typ operacji gospodarczych i pokazano ich wpływ na składniki bilansu.

Tabela 8.Wpływ operacji gospodarczych na składniki bilansu [opracowanie własne]

Operacje gospodarcze (numer/typ)

1 2 3 4

Składnik bilansu

Bilans
otwarcia

A-P -

A-P +

A-P -

Bilans
zamknię-
cia

Środki trwałe

12 000,00

Towary 650,00

1 000,00

650,00

Środki pieniężne w
banku

5 500,00

- 800,00

- 1 550,00

3 150,00

Środki pieniężne
w kasie

500,00

+ 800,00

- 800,00

500,00

Suma aktywów

18 650,00

17 300,00

Kapitał zakładowy

15 500,00

500,00

Zobowiązania wobec
dostawców

1 550,00

1 000,00

- 1 550,00

1 000,00

Zobowiązania wobec
pracowników z tytułu
wynagrodzeń

1 600,00

- 800,00

800,00

Suma pasywów

18 650,00

17 300,00

Ewidencja operacji gospodarczych

Ewidencja operacji gospodarczych prowadzona jest na kontach księgowych. Konto

stosowane do celów dydaktycznych ma kształt litery T, stąd jego nazwa konto teowe.
Elementy konta to: jego nazwa, która informuje, jakiego składnika aktywów lub pasywów dotyczy
oraz dwie strony, określane jako: Debet (Dt) lub Winien (Wn) oraz Credit (Ct) lub Ma.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Dt (Wn) Nazwa konta Ct (Ma)

Rys. 4. Wzór konta teowego [opracowanie własne]

Otwarcie konta następuje przez wpisanie salda początkowego z bilansu otwarcia lub z chwilą
wpisania pierwszej operacji.
Suma zapisów po każdej ze stron konta to obroty konta.
Saldo konta – to różnica między obrotami strony Dt i Ct, są zatem dwie możliwości:

−

saldo Dt (debetowe) jeżeli obroty strony Dt

od obrotów strony Ct,

−

saldo Ct (kredytowe) jeżeli obroty strony Dt

od obrotów strony Ct.

Suma kontrolna jest sprawdzeniem, czy kwoty po obu stronach zamkniętego konta są
jednakowe.
Funkcjonowanie kont bilansowych

Na kontach bilansowych ewidencjonowane są zmiany w składnikach aktywów

i pasywów.
Zasady funkcjonowania kont bilansowych przedstawiają rysunki 5 i 6.
Konta aktywów

Składnik aktywów

Sp. (-)

(+)

Obrót Dt

Obrót Ct

Sk.

Suma kontrolna

Rys. 5. Funkcjonowanie kont aktywów [opracowanie własne]

Konta pasywów

Składnik aktywów

(-)

Sp.

(+)

Obrót Dt

Sk.

Obrót Ct

Suma kontrolna

Rys.6. Funkcjonowanie kont pasywów [opracowanie własne]

Na kontach aktywów”Stan początkowy” zapisywany jest po stronie Debet, a na kontach
pasywów „Stan początkowy” zapisywany jest po stronie Credit.
Ewidencja operacji gospodarczych na kontach bilansowych polega na ewidencjonowaniu:

−

zwiększeń składnika (+) zawsze po stronie „Stanu początkowego”,

−

zmniejszeń składnika (-) stronie przeciwnej do „Stanu początkowego”.

Zamykanie kont bilansowych polega na:

−

ustaleniu obrotów konta, strony Dt i Ct,

−

ustaleniu salda konta (Sk.),

−

zapisywaniu salda konta (Sk.) po stronie przeciwnej niż występuje w celu obliczenia sumy

kontrolnej i zamknięcia konta.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zasada podwójnego zapisu

Ewidencja operacji gospodarczych na kontach odbywa się zgodnie z zasadą podwójnego

zapisu, co oznacza, że każda operacja gospodarcza ujmowana jest:

−

na dwóch kontach,

−

po ich przeciwnych stronach,

−

w tej samej kwocie zgodnej z dowodem księgowym na podstawie którego jest

rejestrowana.

Księgowanie od bilansu do bilansu

Etapy księgowania „Od bilansu do bilansu” przedstawia rysunek 7.

Bilans początkowy (otwarcia) np. na dzień 01.01.0x

AKTYWA PASYWA

Składniki aktywów

Składniki pasywów

Otwarcie kont stanami początkowymi z Bilansu

Konta aktywów

Konta pasywów

Sp.

(Sp.

Bieżąca ewidencja operacji gospodarczych na kontach, sporządzenie zestawienia obrotów i sald,

zamknięcie kont.

Bilans końcowy (zamknięcia) np. na 31.12.0x

AKTYWA PASYWA

Składniki aktywów

Składniki pasywów

Rys. 7. Etapy księgowania od „bilansu do bilansu” [opracowanie własne]

Wynik finansowy

Celem działalności gospodarczej jest osiąganie zysku. Przedsiębiorstwo handlowe

sprzedaje towary, osiągając ze sprzedaży przychody, ponosi też określone koszty zakupu
towarów oraz inne koszty związane z prowadzoną działalnością. Nadwyżka przychodów nad
kosztami oznacza, że przedsiębiorstwo osiągnęło zysk w przeciwnym wypadku ponosi stratę.
Ewidencja przychodów i kosztów

Przychody, koszty ewidencjonowane są na kontach wynikowych. Konta wynikowe

powstały z pionowego podziału konta „Wynik finansowy”.
Charakterystyczne dla kont wynikowych jest to, iż:
–

otwierane są kwotą pierwszej operacji,

–

ich roczne obroty przeksięgowane są na koniec roku na wynik finansowy.

Wyjątkiem jest konto „Wynik finansowy”, które jest kontem wynikowo – bilansowym.
Funkcjonuje ono na zakończenie roku obrotowego, a saldo tego konta, ustalony wynik
finansowy „Zysk” lub „Strata” występuje w bilansie.
Klasyfikacja i ogólne zasady ewidencji przychodów ze sprzedaży

W przedsiębiorstwie handlowym do kategorii wynikowych zaliczane są przychody ze

sprzedaży towarów, a w przypadku działalności księgarskiej towarem jest książka. Kwoty

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

uzyskiwane ze sprzedaży mogą mieć formę gotówki jako wpłaty do kasy lub bezgotówkową.
Cena sprzedaży towarów i cena ich zakupu różni się o wysokość marży jaką jednostka stosuje.
Zakładając, że towary w magazynie zaewidencjonowane są według cen zakupu,

w takiej cenie będą wydane z magazynu i zaewidencjonowane na koncie „Wartość towarów
według cen zakupu”.
Moment przychodu:

−

według metody kasowej przychód następuje w chwili wpływu gotówki do kasy,

−

według metody memoriałowej przychód ma miejsce w chwili wystawienia faktury.

Ewidencja operacji związanych ze sprzedażą towarów pokazana jest na rysunku 8.

Wynik

Sprzedaż

Różne konta

Dt finansowy Ct

Dt towarów Ct

Dt bilansowe Ct

31.12.0x

b) przeksięgowanie roczne

a) bieżąca ewidencja przychodów

Wartość sprzedanych

Dt Towary Ct

towarów

Dt wg cen zakupu Ct

Dt Wynik finansowy Ct

31.12.0x

c) bieżąca ewidencja wydania sprzedanych towarów

b) przeksięgowanie roczne

Rys. 8. Sposób ewidencji operacji związanych ze sprzedażą towarów [opracowanie własne]

Oprócz przychodów z podstawowej działalności jednostka może osiągać:

–

przychody z pozostałej działalności operacyjnej (np. ze sprzedaży zbędnych środków
trwałych, otrzymanych kar umownych),

−

przychody z operacji finansowych (np. odsetki od lokat bankowych),

−

zyski nadzwyczajne (powstałe w wyniku zdarzeń nadzwyczajnych),

Sposób ewidencji wymienionych grup przychodów pokazano na rysunkach: 10, 11, 12.

Pojecie i klasyfikacja kosztów

Koszty stanowią wyrażone wartościowo zużycie środków pracy i przedmiotów pracy,

oraz wynagrodzenia za pracę, mające charakter celowy, zaplanowany, poniesione

w określonym czasie.
Z punktu widzenia rachunkowości wyodrębnione są grupy kosztów określane jako:
–

koszty związane z działalnością operacyjną jednostki,

–

pozostałe koszty operacyjne,

–

koszty finansowe,

–

straty nadzwyczajne.

Pozostałe koszty operacyjne są pośrednio związane z działalnością operacyjną jednostki,

np. zapłacone kary umowne.

Koszty finansowe związane są z działalnością finansową jednostki np. odsetki od

kredytów bankowych.

Straty nadzwyczajne są wynikiem zdarzeń nadzwyczajnych, trudnych do przewidzenia,

niezwiązane z ryzykiem prowadzenia działalności gospodarczej, np. pożaru, powodzi.
Klasyfikację kosztów według różnych kryteriów pokazano w tabeli 9.

Kasa,
Rachunek bieżący,
Należności od
odbiorców,
Inne środki pieniężne

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela 9. Klasyfikacja kosztów [opracowanie własne]

Kryterium

Rodzaje kosztów

Wielkość sprzedaży –

koszty stałe

–

koszty zmienne

Rodzaj ponoszonych kosztów

–

zużycie materiałów i energii,

–

amortyzacja,

–

wynagrodzenia,

–

ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia,

–

usługi obce,

–

podatki i opłaty,

–

pozostałe koszty.

Miejsce powstawania

–

koszty działalności podstawowej,

–

koszty działalności pomocniczej,

–

koszty administracji.

Typ działalności

–

koszty działalności hurtu,

–

koszty działalności detalu,

–

koszty działalności transportowej,

Związek z towarem lub działalnością

–

koszty bezpośrednie,

–

koszty pośrednie.

Charakter kosztów

–

koszty osobowe,

–

koszty rzeczowe,

–

finansowe.

Koszty stałe są ponoszone przez przedsiębiorstwo niezależnie od wielkości sprzedaży

(nie zmieniają się wraz ze zmianą jej wielkości). Koszty zmienne to koszty, które zmieniają
się wraz ze zmianą wielkości sprzedaży. Podział na koszty stałe i zmienne ma sens w krótkim
okresie. W okresie długim koszty stałe są również „w zasadzie zmienne”.

W układzie rodzajowym (kryterium – rodzaj ponoszonych kosztów) grupowane są koszy

proste, w przedsiębiorstwie handlowym są to koszty handlowe. Sposób ewidencji kosztów
w układzie rodzajowym (zespół kont „4”) przedstawia rysunek 9.

Różne

Konta kosztów

Dt konta bilansowe Ct

Dt zespołu „4” Ct zużycie materiałów i energii

amortyzacja

wynagrodzenia

ubezpieczenia społeczne

inne

świadczenia

usługi

obce

a) bieżąca ewidencja kosztów

podatki i opłaty

pozostałe

koszty

Konta kosztów

Dt według rodzaju Ct

Dt Wynik finansowy Ct

31.12. 0x

b) przeksięgowania roczne

Rys. 9. Sposób ewidencji kosztów w układzie rodzajowym [opracowanie własne]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ewidencja pozostałych przychodów i kosztów operacyjnych

Pozostałe koszty

Wynik

Pozostałe przychody

Dt operacyjne Ct

Dt finansowy Ct

Dt operacyjne Ct

31.12.0x

a) bieżąca ewidencja pozostałych kosztów operacyjnych
b) bieżąca ewidencja pozostałych przychodów operacyjnych
c) i d) przeksięgowanie roczne

Rys. 10. Sposób ewidencji pozostałych przychodów i kosztów operacyjnych [opracowanie własne]

Ewidencja przychodów i kosztów finansowych

Koszty

Wynik

Przychody

Dt finansowe Ct

Dt finansowy Ct

Dt finansowe Ct

31.12.0x

a) bieżąca ewidencja kosztów finansowych
b) bieżąca ewidencja przychodów finansowych
c) i d) przeksięgowanie roczne

Rys. 11. Sposób ewidencji przychodów i kosztów finansowych [opracowanie własne]

Ewidencja zysków i strat nadzwyczajnych

Straty

Wynik

Zyski

Dt nadzwyczajne Ct

Dt finansowy Ct

Dt nadzwyczajne Ct

31.12.0x

a) bieżąca ewidencja strat nadzwyczajnych
b) bieżąca ewidencja zysków nadzwyczajnych
c) i d) przeksięgowanie roczne

Rys. 12. Sposób ewidencji zysków i strat nadzwyczajnych [opracowanie własne]

Struktura kosztów handlowych i ich obniżanie

Według kryterium podziału „charakter kosztów” koszty handlowe grupowane są

następująco:

−

koszty osobowe, czyli płace,

−

koszty rzeczowe na które składa się między innymi: amortyzacja, zużycie materiałów

i energii, konserwacje i remonty,

−

koszty finansowe: prowizje, odsetki od zaciągniętych kredytów.

Biorąc pod uwagę powiązanie wysokości kosztów z poziomem sprzedaży, można
wyodrębnić:

−

grupę kosztów stałych (w pewnym przedziale czasowym), których wielkość nie jest

bezpośrednio związana z wielkością obrotu, np. czynsz za pomieszczenie jednostki
handlowej jest stały bez względu na wielkość jej obrotu:

−

grupę kosztów zmiennych, które wzrastają wraz z wielkością obrotu, np. koszty zakupu,

koszty opakowań itp.

Wielkość ponoszonych kosztów przez jednostkę handlową zależy od wielu czynników,
między innymi od:

−

zakresu działalności, np.: tylko detal lub tylko hurt, lub jedna i druga działalność,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

położenia, lokalizacji, np.: księgarnie w centrach handlowych, przy głównych ciągach

komunikacyjnych miasta, ponoszą wysokie koszty czynszu i inne,

−

stosowanych metod sprzedaży – tradycyjna czy samoobsługowa,

−

rodzaju sprzedawanych towarów, które wpływają na koszty ekspozycji, wystroju sklepu,

profesjonalizm sprzedawców itp.,

−

bazy technicznej, np.: posiadanego wyposażenia

i wielu innych czynników specyficznych dla branży.

Strukturę kosztów można analizować w oparciu o koszty według rodzaju, badając udział

poszczególnych grup kosztów w ich ogólnej sumie. Można również badać dynamikę kosztów
poprzez porównanie w czasie, np. z rokiem poprzednim, porównywać własne koszty
z kosztami innych jednostek handlowych o podobnym charakterze i wielkości działalności.

Analiza wielkości ponoszonych kosztów jest konieczna z uwagi na zysk, który jednostka

planuje osiągnąć. Wysokie koszty powodują obniżenie zysku jednostki. Marża, jaką
przedsiębiorstwo stosuje przy sprzedaży towarów, może nie wystarczać na pokrycie
ponoszonych kosztów handlowych. Podwyższanie marży, a zatem i cen sprzedaży z uwagi na
konkurencję na rynku nie zawsze jest możliwe. Kontrola kosztów, analiza ich struktury
szukanie możliwości ich obniżania jest bardzo ważnym elementem zarządzania, podnosi
rentowność przedsiębiorstwa. Do podstawowych czynników wpływających na obniżenie
kosztów handlowych zalicza się: wzrost sprzedaży, postęp organizacyjny, poprawę
gospodarowania w całej jednostce.
Wskaźniki poziomu kosztów handlowych można wyznaczać według zależności:

koszty handlowe

wartość sprzedaży

x 100%

Korzystając z tej zależności, można wyznaczyć wskaźnik poziomu poszczególnych

składników kosztów handlowych, np. wskaźnik poziomu kosztów wynagrodzeń, usług obcych
itp. Analiza wskaźników pozwoli na określenie grup kosztów, których przyrost jest
największy. Głębsza analiza wskaże przyczyny tego wzrostu, będzie podstawą do podjęcia
określonych działań przez kierownictwo jednostki mających na celu ich obniżenie.

Ewidencja wyniku finansowego
Konto „Wynik finansowy” jest kontem wynikowo-bilansowym, które funkcjonuje raz

w roku na ostatni dzień roku obrotowego. Gromadzone są na nim wszystkie kategorie
wynikowe (w wyniku przeksięgowania) w celu ustalenia salda końcowego (rys. 13). Ustalone
saldo końcowe czyli – zysk lub strata, występuje w bilansie.

Dt Wynik finansowy Ct

1) wartość sprzedanych towarów

1) przychody ze sprzedaży towarów

według cen zakupu

2) pozostałe przychody operacyjne

2) koszty według rodzaju

3) przychody finansowe

3) pozostałe koszty operacyjne

4) zyski nadzwyczajne

4) koszty finansowe

5) straty nadzwyczajne

Obroty Dt

Obroty CT

Sk. zysk (obroty Ct

obrotów Dt)

Sk. strata (obroty Dt

obrotów Ct)

Rys. 13. Sposób ewidencji wyniku finansowego [opracowanie własne]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ustalony wynik finansowy jest wynikiem brutto należy skorygować go o podatek dochodowy
i inne obowiązkowe obciążenia. Można ustalić wynik finansowy metodą pozaksiegową, np.
na koniec miesiąca, by obliczyć wysokość zaliczki na podatek dochodowy, według
następującego sposobu:

Przychody ze sprzedaży

Koszty uzyskania przychodów

Wynik ze sprzedaży

Pozostałe przychody operacyjne

Pozostałe koszty operacyjne

Wynik z działalności operacyjnej

+ Przychody

finansowe

- Koszty

finansowe

Wynik z działalności gospodarczej

+ Zyski

nadzwyczajne

- Straty

nadzwyczajne

Wynik finansowy brutto

Sprawozdania finansowe

Sprawozdanie finansowe jednostki jest zestawieniem liczbowym, które charakteryzuje jej

sytuację majątkową i finansową, sporządzonym na określony dzień bilansowy.
Elementy rocznego sprawozdania finansowego stanowią:

−

bilans,

−

rachunek zysków i strat,

−

informacja dodatkowa,

−

zestawienie zmian w kapitale (funduszu) własnym,

−

rachunek przepływów pieniężnych.

Zakres sprawozdania finansowego zależy od wielkości jednostki, czyli od tego, czy jest

ona zaliczona do dużych czy małych jednostek. Ustawa o rachunkowości określa w art. 64,
które jednostki mają obowiązek sporządzania wszystkich elementów rocznego sprawozdania
finansowego oraz corocznego ich badania i publicznego ogłaszania. Są to między innymi:
banki, zakłady ubezpieczeń, spółki akcyjne. Pozostałe jednostki sporządzają: Bilans,
Rachunek zysków i strat oraz Informację dodatkową.
Inwentaryzacja
Cel inwentaryzacji
Cele inwentaryzacji to:

−

ustalenie rzeczywistego stanu aktywów i pasywów jednostki gospodarczej,

−

porównanie stanu rzeczywistego ze stanem ewidencyjnym,

−

ustalenie różnic inwentaryzacyjnych,

−

wskazanie sposobu rozliczenia powstałych różnic inwentaryzacyjnych,

−

rozliczenie osób materialnie odpowiedzialnych za powierzone mienie,

−

ocena przydatności składników objętych spisem.

Tryb i zakres przeprowadzania oraz dokumentacja inwentaryzacji

Zakres, tryb i terminy przeprowadzania inwentaryzacji określony jest w art. 26 ustawy

o rachunkowości. Stosowane formy prowadzenia inwentaryzacji to np.: spis z natury,
porównanie danych z ksiąg rachunkowych, pisemne potwierdzenia salda.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przykładowe sposoby i terminy przeprowadzania inwentaryzacji:

−

środki trwałe – w drodze spisu z natury, przynajmniej raz na cztery lata,

−

środki pieniężne w kasie – w drodze spisu z natury, na ostatni dzień każdego roku

obrotowego,

−

środki pieniężne na rachunku bankowym – na koniec każdego roku obrotowego w drodze

pisemnego potwierdzenia salda,

−

towary, materiały objęte ewidencją ilościowo-wartościową – przynajmniej raz na dwa lata

w drodze spisu z natury.

Organizacja inwentaryzacji obejmuje:

−

zarządzenie kierownika jednostki w sprawie inwentaryzacji, powołujące komisję

inwentaryzacyjną i przewodniczącego komisji inwetaryzacyjnej,

−

opracowanie planu i harmonogramu inwentaryzacji,

−

przygotowanie arkuszy spisowych,

−

przeprowadzenie inwentaryzacji przez komisje spisowe,

−

przekazanie arkuszy spisowych do działu księgowości, który porównuje wyniki

inwentaryzacji ze stanem księgowym,

−

ustalenie różnic inwentaryzacyjnych przez dział księgowości,

−

postępowanie wyjaśniające w sprawie wykazanych różnic, które prowadzi komisja

inwentaryzacyjna,

−

propozycje co do sposobu rozliczenia powstałych różnic, skierowane są przez komisję

inwentaryzacyjną do kierownika jednostki,

−

decyzję kierownika jednostki,

−

rozliczenie różnic i wprowadzenie do ewidencji księgowej tak, by mogły być

uwzględnione w bilansie na koniec roku obrotowego.

W małych przedsiębiorstwach o niewielkim zakresie działania spis z natury może być

przeprowadzony jednoosobowo i jedynie wyrywkowo skontrolowany przez osobę
kontrolującą spis. W każdym jednak przypadku spis z natury powinien być przeprowadzany
z udziałem osoby materialnie odpowiedzialnej za powierzone jej mienie.
Arkusze spisowe

Arkusze spisowe przygotowane do przeprowadzenia inwentaryzacji powinny być kolejno

ponumerowane. Przewodniczący komisji inwentaryzacyjnej lub jego zastępca, przechowuje
arkusze spisowe i wydaje je zespołom spisowym. Prawidłowo sporządzony arkusz spisowy
powinien zawierać: pieczęć jednostki, określenie rodzaju inwentaryzacji, np.: okresowa,
roczna, określenie sposobu przeprowadzenia inwentaryzacji, nazwę i adres inwentaryzowanej
jednostki lub jej części, dane osoby materialnie odpowiedzialnej, skład komisji
inwentaryzacyjnej, dane innych osób obecnych przy spisie, dzień i godzinę rozpoczęcia
i zakończenia spisu, nazwy, symbole, jednostki miary i ilość spisywanych składników,
podpisy – członków komisji inwentaryzacyjnej i osoby odpowiedzialnej materialnie, osoby
dokonującej wyceny i osoby sprawdzającej. Arkusze spisowe powinny być wypełnione
w sposób staranny i czytelny.
Rozliczanie i ewidencja różnic inwentaryzacyjnych

Różnice inwentaryzacyjne to rozbieżności między stanem rzeczywistym wykazanym

w arkuszach spisowych a stanem księgowym w ewidencji księgowej.
Rodzaje różnic inwetaryzacyjnych:

−

niedobory, jeżeli stan rzeczywisty jest mniejszy od stanu księgowego,

−

nadwyżki, gdy stan rzeczywisty jest większy od stanu księgowego,

−

szkody, jeżeli nastąpiło częściowe lub całkowite uszkodzenie, zniszczenie.

Niedobory i szkody dzielą się na zawinione i niezawinione.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Biorąc po uwagę przyczynę powstania, do niedoborów i szkód niezawinionych zalicza się
niedobory i szkody:

−

naturalne – określone normami ubytków, spowodowanych np. wysychaniem, ubytkami

w wyniku krojenia, przesypywania,

−

pozorne – wynikające z pomyłek w ewidencji księgowej, np. gdy pomiar przy wydawaniu

jest ustalany szacunkowo,

−

nadzwyczajne – powstałe w wyniku zdarzeń nadzwyczajnych (powódź, pożar, kradzież

z włamaniem).

Niedobory i szkody uznaje się za zawinione, jeśli powstały z przyczyn osób materialnie
odpowiedzialnych za powierzone im składniki.

Ujawnione w wyniku inwentaryzacji Niedobory i nadwyżki ewidencjonowane są na

kontach: „Rozliczenie niedoborów” i „Rozliczenie nadwyżek” w korespondencji z kontem
składnika, którego dotyczą, dla niedoboru towarów korespondencja kont przedstawia się
następująco:

Dt Rozliczenie nadwyżek Ct Dt Towary Ct

Dt Rozliczenie niedoborów Ct

1) przeksięgowanie niedoboru towarów
2) przeksięgowanie nadwyżki towarów

Rys. 14. Sposób przeksięgowania niedoborów i nadwyżek [opracowanie własne]

Rozliczenie niedoborów niezawinionych

Jedną z możliwości rozliczenia niedoborów i nadwyżek niezawinionych jest kompensata.

Kompensatę można zastosować, jeżeli niedobory i nadwyżki dotyczą tej samej osoby
materialnie odpowiedzialnej, ustalone zostały podczas tego samego spisu z natury i odnoszą
się do podobnych składników.

Zasada kompensaty – przykład

W wyniku spisu z natury ujawniono następujące różnice inwentaryzacyjne:
Towar „A” – niedobór 120 szt. po 20 zł

Towar „B” – nadwyżka 100 szt. po 30 zł.

Zgodnie z decyzją kierownika jednostki w odniesieniu do tych towarów należy zastosować
kompensatę.
Do ustalenia kwoty kompensaty przyjmuje się mniejszą ilość składnika i niższą cenę:

−

kompensata 100 szt. x 20 zł = 2 000 zł (Dt Rozliczenie nadwyżek – Ct Rozliczenie

niedoborów).

Do rozliczenia pozostały: niedobór ilościowy i nadwyżka wartościowa:

−

niedobór ilościowy 20 szt. (120 – 100) x 20 zł = 400 zł (Dt Pozostałe koszty operacyjne –

Ct Rozliczenie niedoborów),

−

nadwyżka wartościowa 100 szt. x 10 zł (30 - 20) = 1 000 zł (Ct Pozostałe przychody

operacyjne – Dt Rozliczenie nadwyżek).

Niedobory niezawinione uznane za powstałe z przyczyn naturalnych obciążają „Koszty

handlowe”, a uznane za szkody odnoszone są w ciężar „Strat nadzwyczajnych”. W przypadku
niedoborów zawinionych kierownik jednostki wszczyna postępowanie obciążenia osoby
materialnie odpowiedzialnej.

Ujawnione nadwyżki odnoszone są na „Pozostałe przychody operacyjne”.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jaka jest podstawa prawna prowadzenia rachunkowości?

Jakie są główne grupy aktywów i pasywów?

Dlaczego środki trwałe są amortyzowane?

Jakie są metody amortyzacji?

W jaki sposób oblicza się roczny i miesięczny odpis amortyzacyjny metodą liniową?

Co oznacza określenie „równowaga bilansowa”?

Jakie są cechy operacji gospodarczych?

Jak funkcjonują konta bilansowe?

Jakie koszty wyodrębnia się w klasyfikacji rodzajowej?

10.

Jaka jest zasada ewidencji kosztów w układzie rodzajowym (w zespole kont „4”)?

11.

W jaki sposób można analizować strukturę kosztów?

12.

Jaki jest sposób ewidencji operacji związanych z ewidencją sprzedaży towarów?

13.

Czy koszty mają wpływ na wynik finansowy?

14.

W jaki sposób ustala się wynik finansowy metodą pozaksięgową?

15.

Jakie są metody prowadzenia inwentaryzacji?

16.

Jakie są zasady organizacji inwentaryzacji?

17.

Jakie są zasady wypełniania arkuszy spisowych?

18.

Jak klasyfikuje się różnice inwentaryzacyjne?

19.

Jakie są zasady rozliczania różnic inwentaryzacyjnych?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zidentyfikuj, a następnie zaklasyfikuj podane składniki, którymi dysponuje

przedsiębiorstwo księgarskie, do odpowiedniej grupy aktywów lub pasywów:

−

gotówka w kasie,

−

towary – książki,

−

samochód osobowy,

−

należność za sprzedane książki – termin płatności 30 dni,

−

obligacje z czteroletnim terminem wykupu,

−

budynki,

−

czeki obce gotówkowe,

−

kapitał zakładowy,

−

zobowiązanie wobec dostawcy towarów – termin płatności 45 dni,

−

kredyt bankowy – okres spłaty 5 lat,

−

zobowiązania wobec pracowników z tytułu wynagrodzeń,

−

kredyt bankowy – okres spłaty 6 miesięcy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiale nauczania informacje o strukturze aktywów i pasywów oraz
układzie bilansu,

zidentyfikować składniki aktywów i zakwalifikować je do odpowiedniej grupy,

zidentyfikować składniki pasywów i zakwalifikować je do odpowiedniej grupy,

zapisać sklasyfikowane składniki w formie tabelarycznej,

zaprezentować swoją pracę.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Sporządź tabelę amortyzacyjną dla środka trwałego z zastosowaniem liniowej metody

amortyzacji.
Wartość początkowa środka trwałego 6 400,00 zł, na którą składa się cena zakupu 6 300,00 zł
oraz koszty transportu 100,00 zł, stawka amortyzacji 30%. Środek trwały oddano do użytku
i rozpoczęto amortyzację w kwietniu 2006 r.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiale nauczania informacje o amortyzacji środków trwałych,

ustalić roczny i miesięczny odpis amortyzacyjny,

sporządź tabelę amortyzacyjną,

zaprezentuj swoją pracę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia,

−

kalkulator.

Ćwiczenie 3

Oblicz wskaźniki struktury kosztów i dokonaj analizy.
W przedsiębiorstwie księgarskim zestawiono poniesione koszty według rodzaju za dwa

ostatnie lata w celu obliczenia wskaźników struktury.

Wielkość poniesionych kosztów (w zł)

Rodzaj kosztów

Rok 200x

Zużycie materiałów i energii

12 800,00

16 200,00

Usługi obce

8 500,00

14 600,00

Wynagrodzenia

28 800,00

32 000,00

Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia

5 600,00

6 400,00

Amortyzacja

18 500,00

25 300,00

Podatki i opłaty

870,00

920,00

Pozostałe koszty

11 200,00

12 400,00

Razem

85 470,00

107 820,00

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiale nauczania informacje, dotyczące badania struktury kosztów,

wyznaczyć wskaźniki struktury kosztów i zestawić je w tabeli umożliwiającą porównanie
wskaźników struktury,

dokonać analizy obliczonych wskaźników,

przedstawić wnioski dotyczące zmian w strukturze kosztów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia,

−

kalkulator.

Ćwiczenie 4

Otwórz konta teowe stanami początkowymi z bilansu otwarcia. Dokonaj ewidencji

operacji gospodarczych, sporządź bilans końcowy.

Dane z bilansu otwarcia na 01.01.0x r. Przedsiębiorstwa księgarskiego „Gandalf”

spółka z o.o. w Kielcach są następujące:

AKTYWA PASYWA

Aktywa trwałe

51 000.00 A.

Kapitał własny

66 000,00

Środki trwałe

49 000,00

Kapitał zakładowy

54 000,00

2. Długoterminowe papiery

wartościowe

2 000,00

Kapitał zapasowy

4 000,00

Aktywa obrotowe

35 000,00

Zysk

8 000,00

Towary

21 000,00 B. Zobowiązania i rezerwy na

zobowiązania

20 000,00

2. Należności krótkoterminowe

7 000,00

Kredyty

bankowe

krótkoterminowe

8 000,00

Środki pieniężne w banku

6 000,00

2. Zobowiązania z tytułu

dostaw

12 000,00

Środki pieniężne w kasie

1 000,00

Aktywa razem

86 000,00

Pasywa razem

86 000,00

Operacje gospodarcze do zaksięgowania (w zł):

Odbiorca wpłacił należność za zakupione wydawnictwa

4 000,00

Zakupiono podręczniki – termin zapłaty 14 dni

8 500,00

Spłacono z rachunku bankowego część zobowiązań wobec dostawców

3 000,00

Wpłacono gotówkę z kasy do banku

1 000,00

Odbiorca wpłacił na rachunek bankowy część należności za towary

5 000,00

Spłacono z rachunku bankowego ratę kredytu

1 500,00

Sposób wykonania ćwiczenia:

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się zasadami funkcjonowania kont bilansowych,

zapoznać się z etapami księgowania „od bilansu do bilansu”,

otworzyć konta stanami początkowymi z bilansu otwarcia,

ustalić korespondencję kont dla każdej operacji,

dokonać ewidencji operacji na kontach,

ustalić obroty kont,

zamknąć konta,

sporządzić uproszczony bilans końcowy,

stwierdzić zachowanie równowagi bilansowej,

10)

porównać wyniki swojej pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz do ćwiczenia,

−

druk bilansu uproszczonego,

−

kalkulator,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 5

Zaksięguj operacje gospodarcze związane ze sprzedażą towarów oraz dokonaj

przeksięgowań na konto „Wynik finansowy” – „Przychody ze sprzedaży” oraz „Wartość
towarów według cen zakupu”.
Salda wybranych kont (w zł) w jednostce handlowej przedstawiają się następująco:
Towary

320

000,00

(wartość towarów według cen zakupu),

Rachunek bieżący

000,00

Kasa

500,00

Zobowiązania wobec dostawców 35 000,00

Operacje gospodarcze (w zł):
1 Sprzedano

książki za gotówkę:

przychód ze sprzedaży

rozchód towarów z magazynu

9 000,00
6 500,00

2 Spłacono

zobowiązania wobec dostawców

11 000,00

Sprzedano towary z odroczonym terminem płatności:

przychód ze sprzedaży

rozchód towarów z magazynu

26 400,00
18 200,00

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiale nauczania zasady funkcjonowania kont wynikowych,

zapoznać się ze sposobem ewidencji operacji gospodarczych związanych ze sprzedażą
towarów,

sporządzić ewidencję podanych operacji,

przeksięgować „Przychody ze sprzedaży” oraz „Wartość sprzedanych towarów według
cen zakupu”,

zaprezentować sporządzoną ewidencję.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przykłady ewidencji operacji gospodarczych związanych ze sprzedażą towarów,

−

poradnik dla ucznia,

−

arkusz do ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 6

Ustal wynik finansowy metodą pozaksięgową przedsiębiorstwa księgarskiego na

podstawie danych wynikających z ewidencji księgowej przedsiębiorstwa księgarskiego. Salda
kont wynikowych na koniec roku obrotowego są następujące (w zł):
Przychody ze sprzedaży towarów

850 000,00

Wartość towarów według cen zakupu

590 000,00

Pozostałe przychody operacyjne

21 000,00

Koszy według rodzaju

145 000,00

Pozostałe koszty operacyjne

9 000,00

Przychody finansowe

12 000,00

Koszty finansowe

7 200,00

Zyski nadzwyczajne

1 200,00

Straty nadzwyczajne

600,00

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiale nauczania sposób ustalania wyniku finansowego metodą
pozaksięgową,

ustalić wynik finansowy przedsiębiorstwa księgarskiego,

przedstawić obliczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia,

−

kalkulator.

Ćwiczenie 7

Przeprowadź inwentaryzację w pracowni, w której odbywasz zajęcia, ustal różnice

inwentaryzacyjne.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z materiałem nauczania, dotyczącym inwentaryzacji,

pobrać arkusze spisowe,

spisać składniki znajdujące się w pracowni zgodnie ze stanem rzeczywistym,

ustalić różnice inwentaryzacyjne i przedstawić wnioski,

porównać otrzymane wyniki.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusze spisowe,

−

wykaz składników znajdujących się w pracowni (do ustalenia różnic),

−

poradnik dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 8

Ustal kwotę kompensaty dla ustalonych podczas inwentaryzacji różnic

inwentaryzacyjnych:
–

niedobór towaru „A” - 20 szt. cena jednostkowa 21,50 zł

–

nadwyżka towaru „B” - 15 szt. cena jednostkowa 25,00 zł

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z zasadą ustalania kompensaty,

obliczyć kwotę kompensaty,

porównać otrzymane wyniki.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz ćwiczenia,

−

kalkulator

−

poradnik dla ucznia.

−

4.2.4.

Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

określić zadania rachunkowości w przedsiębiorstwie?

zdefiniować pojęcia: aktywów i pasywów?

zidentyfikować i sklasyfikować składniki aktywów i pasywów?

obliczyć, metodą liniową, odpis amortyzacyjny środka trwałego?

określić cechy operacji gospodarczej?

wyjaśnić zasady funkcjonowania kont bilansowych?

sporządzić bilans uproszczony?

rozróżnić koszty według rodzaju?

analizować koszty ponoszone przez przedsiębiorstwo?

10)

ustalić wynik finansowy metodą pozaksięgową?

11)

scharakteryzować cel i zasady organizacji inwentaryzacji?

12)

zdefiniować pojęcie i rodzaje niedoborów?

13)

zdefiniować pojęcie nadwyżek?

14)

wypełnić arkusz spisowy?

15)

sklasyfikować różnice inwetaryzacyjne?

16)

rozliczyć różnice inwetaryzacyjne według podanych założeń?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Zasady prowadzenia podatkowej księgi przychodów

i rozchodów

4.3.1. Materiał

nauczania

Podatkowa księga przychodów i rozchodów (KPiR) zwana księgą jest uproszczonym

urządzeniem księgowym, przewidzianym wyłącznie dla celów podatkowych, na podstawie
której dokonuje się ustalenia podstawy opodatkowania. Jest to forma mająca zastosowanie dla
wszystkich rodzajów działalności dla przedsiębiorców niebędących osobą prawną
rozpoczynających działalność lub, gdy jego przychód netto z prowadzonej działalności za rok
ubiegły nie przekroczył 800 000 euro. Zasady prowadzenia KPiR reguluje Rozporządzenie
Ministra Finansów z dnia 23 sierpnia 2003 r (Dz.U. z 2003 r. Nr 152, poz. 1475 z późn. zm.)
w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów.

Zaletą tej formy opodatkowania jest możliwość odliczania faktycznie poniesionych

kosztów związanych z prowadzoną działalnością.

Wadą natomiast jest konieczność dobrej orientacji w przepisach podatkowych, które

dość często ulegają zmianom.

Przedsiębiorca rozpoczynający działalność powinien założyć podatkową księgę

przychodów i rozchodów na dzień rozpoczęcia działalności oraz zawiadomić o tym w formie
pisemnej urząd skarbowy właściwy według swojego miejsca zamieszkania w terminie 20 dni
od jej założenia. Jeżeli działalność jest prowadzona w formie spółki cywilnej osób fizycznych,
spółki jawnej osób fizycznych lub spółki partnerskiej, zawiadomienie takie muszą złożyć
wszyscy wspólnicy do urzędu skarbowego właściwego według miejsca zamieszkania każdego
z nich.

Podatkowa księga przychodów i rozchodów oraz dowody księgowe, na podstawie

których dokonywane są zapisy w księdze, powinny znajdować się na stałe w miejscu
wykonywania działalności lub miejscu, które przedsiębiorca wskaże jako siedzibę firmy.
W przedsiębiorstwie wielozakładowym, np. kilka sklepów – księgi powinny znajdować się
w każdym z nich. Można jednak prowadzić tylko jedną księgę w miejscu wskazanym jako
siedziba, ale w poszczególnych sklepach prowadzona jest ewidencja sprzedaży.

Księgę i związane z nią dowody księgowe należy przechowywać przez 5 lat, licząc od

końca roku kalendarzowego, którego dokumentacja dotyczy.

Księgę przedsiębiorca może prowadzić sam lub zlecić prowadzenie do biura

rachunkowego. W przypadku, gdy prowadzenie księgi przedsiębiorca zleci do biura
rachunkowego, powinna być przechowywana w siedzibie biura, o tym fakcie przedsiębiorca
powinien powiadomić urząd skarbowy w terminie 7 dni od zawarcia umowy z biurem.

Księgę przychodów i rozchodów można prowadzić „odręcznie” w formie papierowej lub

z wykorzystaniem programu komputerowego. Prowadząc księgę komputerowo, należy na
koniec każdego miesiąca, nie później niż do 20 dnia miesiąca następnego, sporządzić wydruk
zapisów dokonanych za dany miesiąc, zgodny ze wzorem księgi określonym w załączniku do
rozporządzenia, należy również opracować szczegółową pisemną instrukcję obsługi tego
programu, zapewniający wgląd w treść zapisów oraz umożliwiać

wydrukowanie wszystkich

danych w porządku chronologicznym, zgodnie ze wzorem księgi.
Zapisy w podatkowej księdze przychodów i rozchodów

Zapisy w księdze dotyczą przychodów i kosztów, a ich podstawą są dowody księgowe,

dokumentami takimi są przede wszystkim faktury VAT, rachunki, faktury korygujące i noty
korygujące – potwierdzające fakt dokonania operacji gospodarczej (np. zakupu lub sprzedaży
towarów, wykonanie usługi). Za dowody księgowe uważa się również: dzienne zestawienia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

dowodów (faktur dotyczących sprzedaży) sporządzone do zaksięgowania ich zbiorczym
zapisem, dowody opłat pocztowych i bankowych.

Na udokumentowanie niektórych kosztów, mogą być sporządzone dokumenty – tzw. dowody

wewnętrzne zaopatrzone w datę i podpisy osób, które bezpośrednio dokonały wydatków,
należy wówczas określić przedmiot operacji gospodarczej i wysokość kosztu.
Dowody wewnętrzne (DW) mogą być sporządzane między innymi dla takich kosztów, jak:

−

przypadające na działalność gospodarczą wydatki związane z opłatami za czynsz, wodę,
prąd, gaz, centralne ogrzewanie, telefon (ustalona, na podstawie faktury lub innego
dokument, np. informacji o wysokości czynszu),

−

diet i innych należności za czas podróży zarówno pracowników, jak i osób prowadzących
działalność gospodarczą i osób z nimi współpracujących,

−

zakupu materiałów pomocniczych w jednostkach handlu detalicznego (np. w kiosku),

−

wydatków związanych z parkowaniem samochodu.
Dowód księgowy powinien być sporządzony w języku polskim, a jego treść musi być

pełna i zrozumiała; dopuszczalne jest stosowanie skrótów ogólnie przyjętych.
Opisywanie faktur VAT

Każda faktura VAT, którą wpisuje się w koszty, jest dowodem księgowym na dokonanie

wydatku na potrzeby działalności gospodarczej. Należy jednoznacznie określić, dlaczego
zakup ten był niezbędny firmie. Przykładowe sposoby opisywania faktur, to: dokonywane
dopiski, umieszczone najczęściej na drugiej stronie faktury i podpisane, np.:

−

zakup materiałów biurowych na potrzeby firmy,

−

zakup paliwa do samochodu firmowego,

−

zakup karty telefonicznej na potrzeby firmy,

−

zakup aparatu telefonicznego na potrzeby firmy.

Faktury zakupu towarów handlowych opisuje się tekstem: „Towar przyjąłem do sprzedaży”.
Poprawki w księdze

Dokonywanie poprawek w księdze i dowodach księgowych (z wyjątkiem faktur VAT)

jest dozwolone wyłącznie przez skreślenie niewłaściwie napisanego zapisu, w taki sposób by
zapis skreślony był widoczny, i wpisanie zapisu poprawnego. Poprawka musi być
potwierdzona datą i podpisem osoby dokonującej poprawki.
Wzór księgi

Strona tytułowa podatkowej księgi przychodów i rozchodów powinna zawierać:

−

imię i nazwisko osoby prowadzącej działalność (lub nazwę firmy) i jej adres,

−

rodzaj prowadzonej działalności.

Wzór księgi zawiera załącznik nr 1 do Rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie
prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów, pokazano go na rysunku nr 15.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Kontrahent

Przychód

wartość

sprzedanych

towarów

i usług

pozostałe

przychody

razem

przychód

Lp.

Data

zdarzenia

gospo-

darczego

Numer

dowodu

księgowego

imię i nazwisko

(firma)

adres

Opis zdarzenia
gospodarczego

zł gr zł

zł

3 4 5 6 7 8

Suma strony

Przeniesienie
z poprzedniej
strony

Razem od
początku roku

Wydatki (koszty)

Zakup towarów

handlowych

i materiałów

według cen

zakupu

Koszty

uboczne

zakupu

Wynagrodzenia w

gotówce

i w naturze

Pozostałe wydatki

Razem wydatki

(12+13)

Uwagi

zł gr zł gr zł gr zł gr zł gr zł gr zł gr

10 11 12 13 14 15 16

Rys. 15. Wzór podatkowej księgi przychodów i rozchodów [opracowanie własne na podstawie 12]

Pierwszy zapis, jaki należy umieścić w księdze, to wartość remanentu początkowego

towarów handlowych w następującej formie: „Remanent na dzień ……….. wynosi ……..zł”.
W sporządzonym spisie ujmuje się wszelkie towary (znajdujące się w miejscu prowadzenia
działalności, jak i poza nim) oraz towary obce znajdujące się w naszym zakładzie.
W przypadku księgarń i antykwariatów, spisem z natury można obejmować jedną pozycję
wydawnictwa o tej samej cenie, bez względu na nazwę i nazwisko autora, z podziałem na
książki, broszury, albumy i inne.

Jeśli na dzień otwarcia księgi przedsiębiorca nie posiada składników majątku

podlegających remanentowi, to do księgi powinien wpisać stwierdzenie, że remanent
początkowy sporządzony na dany dzień wynosi zero.
W przypadku, gdy przedsiębiorąca kontynuuje działalność gospodarczą i sporządził remanent
końcowy na dzień 31 grudnia roku poprzedniego, wartość remanentu wpisuje jako remanent
początkowy na dzień 1 stycznia roku następnego (obowiązuje tu, bowiem zasada, że remanent
końcowy jest zarazem remanentem początkowym dla następnego okresu rozliczeniowego).
Arkusz zawierający szczegółowy spis z natury należy przechowywać łącznie z podatkową
księgą przychodów i rozchodów.
Ewidencja przychodów ze sprzedaży

Ewidencja przychodów ze sprzedaży, np. towarów handlowych, dokonywana jest na

podstawie wystawionych faktur sprzedaży, zapisy dokonywane są raz dziennie po
zakończeniu dnia. Jeżeli sprzedaż rejestrowana jest przy zastosowaniu kas fiskalnych, można
dokonać zapisu w księdze raz dziennie na podstawie raportu dobowego lub na koniec
miesiąca na podstawie zestawienia z miesięcznych zestawień raportów dobowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ewidencja zakupu towarów

Zakup towarów handlowych musi być wpisany do księgi niezwłocznie po ich otrzymaniu,

najpóźniej przed przekazaniem do magazynu lub sprzedaży.

Ewidencja pozostałych wydatków (kosztów)

Zapisy dotyczące pozostałych wydatków należy wprowadzać jeden raz dziennie, po

zakończeniu dnia, nie później niż przed rozpoczęciem działalności w dniu następnym.
Podsumowanie zapisów miesięcznych

Po dokonaniu wszystkich wpisów dotyczących danego miesiąca należy je podkreślić

i podsumować pozycje w kolumnach od 7 do 15 księgi, po czym ponownie podkreślić. Można
również podsumować zapisy miesięczne narastająco od początku roku i umieścić je
w następnym wierszu i ponownie podkreślić. Taki sposób sporządzenia podsumowania
miesięcznego umożliwia od razu ustalenie dochodu dla potrzeb wyliczenia miesięcznej
zaliczki na podatek dochodowy. Dochód jest różnicą pomiędzy przychodem wynikającym
z

księgi a kosztami jego uzyskania.

Zamknięcie księgi

Koniec roku oznacza konieczność formalnego zamknięcia podatkowej księgi przychodów

i rozchodów. Czynności związane z zamknięciem roku to: sporządzenie spisu z natury
towarów handlowych oraz roczne podsumowanie kolumn księgi, jeśli nie były one sumowane
narastająco od początku roku. Zamknięcie księgi pozwala na ustalenie dochodu
z prowadzonej działalności gospodarczej będącego podstawą do rocznego rozliczenia się
z podatku dochodowego.
W celu ustalenia dochodu (straty) na odrębnej karcie podatkowej księgi przychodów
i rozchodów należy dokonać obliczenia według podanej niżej zasady:

1.

Przychód (kolumna 9)

Wysokość kosztów uzyskania przychodów poniesionych w roku podatkowym:

wartość spisu z natury na początek roku podatkowego

plus wydatki na zakup towarów handlowych (kolumna 10)

plus wydatki na koszty uboczne zakupu (kolumna 11)

minus wartość spisu z natury na koniec roku podatkowego

plus kwota pozostałych wydatków (kolumna 15)

minus wartość wynagrodzeń w naturze ujętych w innych kolumnach księgi

Razem koszty uzyskania przychodu

Ustalenie dochodu osiągniętego w roku podatkowym

przychód (punkt 1)

minus koszty uzyskania przychodów (punkt 2)

Dochód (a - b)

Dodatkowe urządzenia księgowe

Oprócz podatkowej księgi przychodów i rozchodów przedsiębiorca jest zobowiązany

prowadzić dodatkowe urządzenia księgowe (ewidencje):

−

ewidencja środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych,

−

ewidencja wyposażenia (obejmującą wyposażenie, czyli rzeczowe składniki majątku
związanego z prowadzoną działalnością niezaliczane do środków trwałych, których
wartość początkowa przekracza 1500 zł i jest niższa od 3500 zł),

−

ewidencja sprzedaży, a jeśli obrót ewidencjonowany jest przy zastosowaniu kas
rejestrujących podstawą zapisów są raporty dobowe lub z miesięcznych zestawień
raportów dobowych,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

imienne karty przychodów pracowników – jeżeli zatrudniają pracowników na podstawie
umowy o pracę,

−

ewidencje na cele podatku od towarów i usług VAT – ewidencja VAT nabycia
i

ewidencja VAT zakupu.

−

ewidencja przebiegu pojazdów – jeśli przedsiębiorcą korzysta na potrzeby prowadzonej
działalności z samochodu osobowego, który nie jest środkiem trwałym wpisanym do
ewidencji środków trwałych.

Zobowiązania z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych

Osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą i osiąga przychody tylko

z prowadzonej działalności, np.: prowadząc księgarnię ze sprzedaży książek, te przychody
pomniejszane o koszty ich uzyskania stanowią dochód do opodatkowania.
Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą i prowadzą podatkową księgę
przychodów i rozchodów mogą wybrać opodatkowanie:

−

na zasadach ogólnych,

−

podatek liniowy.

Zasady ogólne

Przy zasadach ogólnych podatnik płaci, co miesiąc zaliczę na podatek dochodowy

obliczoną w sposób następujący:
1.

Ustalenie podstawy opodatkowania:

−

dochód = przychody – koszty ich uzyskania (liczone narastająco od początku roku),

−

podstawa opodatkowania = dochód – odliczenia (np. składki na ubezpieczenia

społeczne),

Ustalenie zaliczki na podatek dochodowy za dany miesiąc:

−

podstawę opodatkowania należy zaokrąglić do pełnych złotych,

−

zastosować odpowiednią stawkę według skali podatkowej (tabela 1),

−

zaliczka za dany miesiąc = obliczony podatek – odliczenia (np.: składki ZUS na

ubezpieczenia zdrowotne, nie więcej niż 7,75% podstawy wymiaru, choć składka obecnie
wynosi 9% podstawy wymiaru) – zapłacone zaliczki za poprzednie miesiące,

−

ustaloną zaliczkę należy zaokrąglić do pełnych złotych.

Ustalone w ten sposób miesięczne zaliczki podatku dochodowego za okres od stycznia do

listopada należy wpłacać do 20 dnia następnego miesiąca do urzędu skarbowego właściwym
dla miejsca zamieszkania. Zaliczkę za grudzień należy wpłacić w wysokości zaliczki za
listopad w terminie do 20 grudnia.

Zasada zaokrąglania do pełnego złotego: końcówki kwot wynoszące mniej niż 50 groszy

pomija się, a końcówki kwot wynoszące 50 i więcej groszy podwyższa się do pełnych złotych.

Tabela 10. Skala podatkowa w roku 2007 [www.mf.gov.pl]

Podstawa obliczenia podatku w zł

Ponad Do

Podatek wynosi

43 405 zł

19% - kwota zmniejszająca podatek 572 zł 54 gr

43 405 zł

85 528 zł

7 674 zł 41 gr + 30% nadwyżki ponad 43 405 zł

85 528 zł

20 311 zł 31 gr + 40% nadwyżki ponad 85 528 zł

Roczny dochód niepowodujący obowiązku zapłaty podatku tzw. kwota wolna od podatku
w 2007 r. – 3.015 zł.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Podatek liniowy

Podstawę opodatkowania stanowi uzyskany dochód, czyli nadwyżka sumy przychodów

nad kosztami ich uzyskania. Przed obliczeniem podatku dochód ten można pomniejszyć
o składki na ubezpieczenia społeczne, zapłacone przez podatnika, jeżeli nie zostały zaliczone
do kosztów uzyskania przychodów.

Stawka podatku dochodowego wynosi 19% podstawy obliczenia podatku zgodnie

z art. 30c ust. 1 ustawy z 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych.
Obliczony podatek należy obniżyć się o część kwoty zapłaconych składek na powszechne
ubezpieczenie zdrowotne (obniżenie nie może przekroczyć 7,75% podstawy wymiaru składki,
choć składka obecnie wynosi 9% podstawy wymiaru).

Jeżeli podatnik wybierze 19% podatek dochodowy, nie może korzystać z prawa: do

wspólnego opodatkowania z małżonkiem, z preferencji przewidzianych dla osób samotnie
wychowujących dzieci, z innych ulg i zwolnień. Obliczone comiesięczne zaliczki na podatek
dochodowy podlegają wpłacie na rachunek właściwego urzędu skarbowego.
Zeznania podatkowe

Zgodnie z ustawą o podatku dochodowym od osób fizycznych po zakończeniu roku

podatkowego, w terminie do dnia 30 kwietnia roku następnego, podatnik podatku
dochodowego jest obowiązany złożyć w urzędzie skarbowym, zeznanie o wysokości
osiągniętego dochodu (poniesionej straty) w roku podatkowym, są to:

−

PIT-36 – składają podatnicy, którzy uzyskali przychody z pozarolniczej działalności
gospodarczej opodatkowane na ogólnych zasadach przy zastosowaniu skali podatkowej.

−

PIT-36L – składają podatnicy, którzy prowadzili pozarolniczą działalność gospodarczą
opodatkowaną 19% podatkiem na zasadach określonych w art. 30c ustawy. Formularz ten
jest przeznaczony wyłącznie dla podatników rozliczających się indywidualnie,

Do złożenia zeznania PIT-36 lub PIT-36L niezbędne będą:

−

odpowiednie formularze podatkowe, oraz

−

podatkowa księga przychodów i rozchodów zawierająca rozliczenie zamkniętego roku
podatkowego.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jak jest podstawa prawna prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów?

Gdzie powinna być przechowywana księga?

Jaki powinien być pierwszy zapis w księdze?

Jakie dowody księgowe są podstawą zapisów w księdze?

W jaki sposób można dokonywać poprawek w księdze?

Kiedy należy dokonywać zapisów przychodów ze sprzedaży?

Kiedy należy dokonywać zapisów zakupów?

W jaki sposób dokonuje się podsumowania miesiąca?

Jak obliczyć miesięczną zaliczkę na podatek dochodowy?

10.

W jaki sposób ustala się dochód lub stratę przedsiębiorstwa na podstawie danych
z księgi?

11.

Jakie dodatkowe ewidencje, oprócz księgi podatkowej, przedsiębiorca ma obowiązek
prowadzić?

12.

Jakie są stawki podatku dochodowego, przy opodatkowaniu na zasadach ogólnych?

13.

Jaka jest stawka podatku liniowego?

14.

W jakich terminach należy dokonywać wpłaty zaliczek na podatek dochodowy?

15.

Jakie zeznanie podatkowe i jakim terminie, z tytułu podatku dochodowego, składają
osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, opodatkowane na zasadach
ogólnych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1
Opracuj

instrukcję objaśniającą dokonywanie poszczególnych zapisów w kolumnach

podatkowej księgi przychodów i rozchodów.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z rozporządzeniem, Ministra Finansów z dnia 23 sierpnia 2003 r (Dz.U. z
2003 r. Nr 152, poz. 1475 z późn. zm.),

opracować instrukcję w formie tabeli,

przedstawić swoją pracę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 23 sierpnia 2003 r. (Dz.U. z 2003 r. Nr 152,
poz. 1475 z późn. zm.),

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Dokonaj zapisów w podatkowej księdze przychodów i rozchodów, podsumuj obroty

miesiąca.
Remanent początkowy na dzień 01.01.0x r. w Księgarni Literka wynosił 52 000,- zł
Operacje gospodarcze stycznia:

Lp.

Data

Dowód księgowy Opis

zdarzenia

Kwota w zł

07.01.0x

Faktura VAT Nr 345 Łódzki Zakład
Energetyczny SA
90-950 Łódź, ul. Tuwima 58
NIP: 796-18-90-818

Zużycie
energii
elektrycznej

Netto
VAT 22%
Razem

350,00
77,00
427,00

10.01.0x

Faktura VAT Nr 10/01/0x
Wydawnictwo Albatros J.
Kowalska, ul. Królowej ul. Korony
Polskiej 24, 70-486 Szczecin
NIP: 638-132-97-62

Zakup książek Netto

VAT 0%
Razem

8 500,00

0,00

8 500,00

15.01.0x

Dowód

wewnętrzny (DW)

nr 1/01/0x

Składki ZUS

1 184,36

15.01.0x

Faktura VAT Nr 89/0x
Wydawnictwo AMBER Sp. z o.o.,
ul. Królewska 27, 00-060
Warszawa, NIP: 526-00-09-762

Zakup książek Netto

VAT 7%
Razem

9 800,00

686,00

10 48600

20.01.0x

Dowód wewnętrzny DW nr 2/01/0x Zaliczka na

podatek
dochodowy od
osób
fizycznych

352,00

30.01.0x

Lista płac nr 1/0x (wynagrodzenia
wypłacone)

Kwota brutto
wynagrodzeń
pracowników

2 380,00

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30.01.0x

Faktura VAT nr 123/01/0x
Administracja Nieruchomości
„Śródmieście”, ul. Jaracza 48,
90-136 Łódź, NIP: 796-18-26-014

Czynsz za
lokal
sklepowy

Netto
VAT 22%
Razem

1 200,00

264,00

1 464,00

31.01.0x

Dowód

wewnętrzny (DW)

nr 3/01/0x

Amortyzacja
za styczeń
200x r.

420,00

31.01.0x

Zestawienie raportów dobowych
sprzedaży (ZR 1/0x)

Miesięczny
utarg

Kwota
netto

32 400,00

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiale nauczania informacje, dotyczące zasad ewidencji operacji
gospodarczych w księdze przychodów i rozchodów,

zanalizować treść operacji gospodarczych,

zapisać operacje gospodarcze w księdze, zgodnie z poznanymi zasadami,

podsumować obroty miesiąca,

porównać ewidencje,

przedstawić trudności związane z wykonywaniem ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 23 sierpnia 2003 r. (Dz.U. z 2003 r. Nr 152,
poz. 1475 z późn. zm.),

−

podatkowa księga przychodów i rozchodów,

−

poradnik dla ucznia,

−

kalkulator.

Ćwiczenie 3

Dokonaj zapisów w podatkowej księdze przychodów i rozchodów, podsumuj obroty

miesiąca z wykorzystaniem programu komputerowego do prowadzenia księgi.

Do wykonania ćwiczenia wykorzystaj dane z ćwiczenia 2, brakujące informacje uzupełnij

samodzielnie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z instrukcją obsługi programu komputerowego,

zapisać operacje gospodarcze zgodnie z instrukcją obsługi i poznanymi zasadami,

podsumować obroty miesiąca,

wydrukować dokonane zapisy,

przedstawić trudności związane z wykonywaniem ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

komputer z programem do obsługi podatkowej księgi przychodów i rozchodów,

−

drukarka,

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 4

Ustal dochód (stratę) przedsiębiorstwa księgarskiego za rok 200x, na podstawie danych

z podatkowej księgi przychodów i rozchodów.
Dane z podsumowania kolumn księgi na dzień 31.12.200x r. (w zł):
a)

Przychód (kolumna 9)

776 350,80

Wartość spisu z natury na początek roku podatkowego

252 320,60

Wydatki na zakup towarów handlowych i materiałów (kolumna

10) 425

420,00

Wydatki na koszty uboczne zakupu (kolumna 11)

41 100,00

Wartość spisu z natury na koniec roku podatkowego

182 650,30

Pozostałe wydatki (kolumna 15)

85 123,70

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się ze sposobem ustalania dochodu (straty) na podstawie danych z księgi
przychodów i rozchodów,

obliczyć dochód lub stratę na podstawie danych z ćwiczenia,

przedstawić obliczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 23 sierpnia 2003 r. (Dz.U. z 2003 r. Nr 152,
poz. 1475 z późn. zm.),

−

poradnik dla ucznia,

−

kalkulator.

Ćwiczenie 5
Oblicz miesięczną zaliczkę na podatek dochodowy za marzec bieżącego roku.

Dane (w zł) z podatkowej księgi przychodów i rozchodów, Przedsiębiorstwa

księgarskiego „Guliwer” Jan Kowalczyk, podane są w tabeli. J. Kowalczyk opodatkowany jest
na zasadach ogólnych.

−

Przychody osiągnięte do 31 marca

29 300,00

−

Koszty uzyskania przychodu do 31 marca

15 600,00

−

Zapłacone składki na ubezpieczenia społeczne do 31 marca

1 674,95

−

Zapłacone składki na ubezpieczenie zdrowotne do 31 marca

545,24

−

Składki na ubezpieczenie zdrowotne podlegające odliczeniu do 31
marca

469,52

−

Odprowadzone zaliczki a podatek dochodowy do 31 marca

1 103,00

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiale nauczania skalę podatkową.

obliczyć miesięczną zaliczkę na podatek dochodowy,

przedstawić obliczenia do sprawdzenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia,

−

kalkulator.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.4. Sprawdzian

postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

wskazać podstawę prawną do prowadzenia podatkowej księgi
przychodów i rozchodów?

wymienić dowody księgowe będące podstawą zapisów w księdze?

dokonać zapisów przychodów i kosztów w księdze?

podsumować obroty miesiąca?

obliczyć dochód lub stratę przedsiębiorstwa na podstawie danych
z księgi?

obliczyć miesięczną zaliczkę na podatek dochodowy na podstawie
danych z księgi?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. Funkcjonowanie

przedsiębiorstwa

4.4.1. Materiał

nauczania

Struktura organizacyjna przedsiębiorstwa

Organizacja pracy w przedsiębiorstwie wymaga podziału pracy, który pozwala na

realizowanie jego celów. Określone obszary pracy mogą być przypisane działom lub
zespołom, a w końcowym efekcie stanowiskom pracy. W każdej firmie podział pracy
powinien być tak przeprowadzony, aby wszystkie zadania do zrealizowania miały swoich
wykonawców, wykonawcy się nie dublowali, nie wchodzili sobie w drogę, by możliwa była
koordynacja działań. Najmniejszym ogniwem w organizacji jest stanowisko pracy, dla którego
opracowuje się zakres czynności, czyli wykaz zadań. Struktura organizacyjna
przedsiębiorstwa najczęściej przedstawiana jest w postaci graficznej – w formie schematu,
który pokazuje system powiązania i zależności hierarchicznej między komórkami
organizacyjnymi (lub pojedynczymi stanowiskami pracy).

Duża grupa przedsiębiorstw handlowych w Polsce, w tym również księgarń, to

przedsiębiorstwa małe, jednosklepowe. W małym przedsiębiorstwie podział pracy ma podłoże
ekonomiczne, przedsiębiorca nie jest skłonny zatrudniać zbyt dużej liczby pracowników,
ponieważ każdy etat ma wpływ na wyniki finansowe. W takich przedsiębiorstwach trudno
czasem określić formalną strukturę organizacyjną, dystans między pomiędzy poszczególnymi
szczeblami w podziale pracy jest nieduży, a komunikacja wewnętrzna jest bardzo skuteczna.

W większych przedsiębiorstwach, by zapewnić sprawne funkcjonowanie, wyodrębniane

są komórki organizacyjne i określana jest formalna struktura organizacyjna.
Struktura organizacyjna przedsiębiorstwa zależy od wielu czynników, takich jak: jego
wielkość, forma organizacyjno-prawna, liczba zatrudnionych pracowników, sposób
zarządzania.

Przedsiębiorstwo z rozbudowaną siecią handlową, takie jak np. Empik, dysponujące

rozbudowaną siecią detaliczną i szkołami językowymi, będzie miało bardziej rozbudowaną
strukturę niż mała hurtownia książek prowadzona jako firma rodzinna.
Systemy struktur organizacyjnych

Rodzaje struktur organizacyjnych z uwagi na rozpiętość kierowania, czyli liczbę komórek

organizacyjnych bezpośrednio podległych kierownikowi, to struktura smukła (mała rozpiętość
kierowania) i struktura płaska (duża rozpiętość kierowania).
Podstawowe systemy powiązań między komórkami organizacyjnymi, służące do budowania
dostosowanych do potrzeb przedsiębiorstwa struktury organizacyjnej, to:

−

system liniowy,

−

system funkcjonalny,

−

system sztabowo-liniowy,

−

system macierzowy (problemowy).

System liniowy

W systemie liniowym pracownicy przedsiębiorstwa poszczególnych szczebli

podporządkowani są dyrektorowi przedsiębiorstwa (duża rozpiętość kierowania). Zaletą tego
sytemu jest wyraźne rozgraniczenie kompetencji i odpowiedzialności. Wadą natomiast jest
duża ilość zadań skupiona w ręku kierownictwa wymagająca wszechstronnej wiedzy a także
ograniczenie inicjatywy poszczególnych pracowników.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 16. System liniowy – fragment struktury organizacyjnej przedsiębiorstwa księgarskiego

[opracowanie własne]

System funkcjonalny

W tym systemie nie ma zasady jednoosobowego kierownictwa, nie ma jednoznaczności

w rozgraniczeniu zakresu kompetencji i odpowiedzialności, pracownik może mieć kilku
zwierzchników wyspecjalizowanych w konkretnych dziedzinach. Zaletą natomiast jest
specjalizacja kierowników funkcjonalnych (mała rozpiętość kierowania).

Rysunek 17. System funkcjonalny – fragment struktury organizacyjnej [opracowanie własne]

Dyrektor

Kierownik działu

naukowego

Kierownik działu

beletrystyki

Kierownik działu

księgowości

Księgarz -

sprzedawca

Księgarz –

sprzedawca

Księgarz –

sprzedawca

Księgarz –

sprzedawca

Pracownik

księgowości

Dyrektor

Dział sprzedaży

i marketingu

Dział zaopatrzenia

Dział transportu

Zastępca dyrektora

ds. sprzedaży

Punkt
sprzedaży
detalicznej

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

System sztabowo-liniowy

Rysunek 18. System liniowo-sztabowy, fragment struktury organizacyjnej [opracowanie własne]

W tym systemie zachowana została zasad jednoosobowego kierownictwa, a stworzone

komórki funkcjonalne – sztaby doradcze dostarczają dyrektorowi niezbędnych informacji,
fachowych opinii, opracowań niezbędnych w zarządzaniu.

System macierzowy (problemowy) stosowany jest w większych organizacjach, jego cechą

charakterystyczną jest powoływanie zespołów specjalistów do realizacji pewnych projektów,
np. opracowanie strategii marketingowej wprowadzającej na rynek nową grupę towarów. Do
zespołów powoływani są specjaliści pracujący w różnych komórkach organizacyjnych, na
czele zespołu stoi kierownik, po zakończeniu projektu zespól zostaje rozwiązany.
Analiza działalności księgarni

Przedsiębiorstwo działające w warunkach gospodarki rynkowej musi analizować

efektywność gospodarowania, by utrzymać się na rynku. Analiza ekonomiczna zajmuje się
oceną zjawisk i zdarzeń gospodarczych zachodzących w przedsiębiorstwie. Uzyskane
informacje pomagają w podejmowaniu decyzji związanych z bieżącą działalnością operacyjną
i strategicznych. Analiza finansowa jest częścią analizy ekonomicznej i wykorzystuje te same
metody i techniki.

W dużych przedsiębiorstwach analizą zajmują się wyspecjalizowane komórki

organizacyjne, w małych przedsiębiorstwach, np. indywidualnej działalności gospodarczej
osoby fizycznej, analizy najczęściej dokonuje właściciel firmy.
Podstawowe mierniki wykorzystywane w analizie

Do najczęściej wykorzystywanych mierników wykorzystywanych w analizie prowadzonej

w przedsiębiorstwach handlowych należą:

−

mierniki absolutne bezwzględne, np.: wynagrodzenia pracowników w złotych, poziom
kosztów w złotych, wielkość zysku w złotych. Mierniki absolutne pozwalają ustalić
różnicę (odchylenie) między wielkością analizowanego zjawiska a wielkością przyjętą
jako wzorcową, np.: odchylenie między wielkością zysku w badanym okresie
a wielkością planowaną.

−

mierniki względne, czyli wskaźniki obrazujące między dwoma badanymi zjawiskami,
np.: wskaźnik poziomu kosztów do obrotu, wskaźnik poziomu marż do obrotu.

Dyrektor

Dział zasobów ludzkich

Dział marketingu

Kierownik działu

naukowego

Kierownik działu

beletrystyki

Kierownik działu

multimediów

Księgarz -

sprzedawca

Księgarz -

sprzedawca

Księgarz -

sprzedawca

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Metody analizy ekonomicznej

Do najczęściej stosowanych metod analizy zalicza się metodę porównań, w której

dokonuje się porównania zjawisk jednorodnych za analogiczne okresy czasowe, np.
przychody ze sprzedaży za I półrocze 2006 do przychodów z za I półrocze roku 2005.
Porównania można dokonywać:

−

w czasie – stosując wskaźniki dynamiki,

−

do planu – również stosując wskaźniki dynamiki,

−

w przestrzeni, porównując zjawisko, np. wielkość obrotu, między przedsiębiorstwami tej
samej branży za ten sam okres, np. za kwartał, rok, wykorzystując wskaźniki dynamiki.
Obliczane wskaźniki dynamiki, wskazują wzrost lub spadek badanej wielkości

w odniesieniu do roku poprzedniego lub innego przyjętego jako bazę do porównań.

Dokonując porównania w czasie, należy badane wielkości doprowadzić do

porównywalności, posługując się cenami porównywalnymi lub publikowanymi przez Główny
Urząd Statystyczny wskaźnikami poziomu inflacji.
Przykład
Przychody osiągnięte ze sprzedaży przez księgarnię „Czytadło” kształtowały się następująco:
I półrocze 2004 r.

– 240 tys. zł

I półrocze 2005 r.

– 265 tys. zł

Wskaźnik inflacji 2005/2004 wynosi (przykładowo) 2,15%.
Przychody uzyskane I półroczu w roku 2004 doprowadzone do porównywalności wynoszą

240 000 x 102,15 = 245 160,00 zł

Dokonując porównania przychodów uzyskanych przez księgarnie, po doprowadzeniu ich do
porównywalności, obliczamy wskaźnik dynamiki przychodów:

265 000,00

wskaźnik dynamiki przychodów
=

245 160,00

x 100% = 108,09 %

Przychody księgarni wzrosły o 8,09 % (a bez doprowadzania do porównywalności o 10,4%).
Przy niskim wskaźniku inflacji różnica w wielkości wskaźnika nie jest tak duża, jak miałoby
to miejsce przy wyższym wskaźniku inflacji.

Analiza finansowa pozwala na dokonanie oceny sytuacji majątkowej i finansowej

przedsiębiorstwa księgarskiego. Źródłem danych do obliczania wskaźników są podstawowe
roczne sprawozdania finansowe: bilans i rachunek zysków i strat. Przedmiotem badania
analizy finansowej są przychody, koszty i wynik finansowy a także składniki aktywów
i pasywów wykazanych w bilansie.
Analiza rentowności

W celu prawidłowej oceny rentowności przedsiębiorstwa należy określić wskaźniki

zyskowności.
Podstawowe wskaźniki rentowności to:

Zysk netto

Zyskowność sprzedaży =

Sprzedaż netto

Zysk netto

Zyskowność aktywów =

Aktywa ogółem

Zysk netto

Zyskowność kapitałów własnych =

Kapitały własne

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wskaźniki zyskowności informują:

−

wskaźnik zyskowności (rentowności) sprzedaży o marży zysku na sprzedaży, czyli ile

procent sprzedaży stanowi marża zysku. Wartość ujemna tego wskaźnika świadczy
o deficytowości przedsiębiorstwa.

−

wskaźnik zyskowności aktywów o efektywności wykorzystania aktywów, czyli ile zysku

netto przynosi każda złotówka zaangażowana w finansowanie majątku jednostki.

−

wskaźnik zyskowności kapitałów własnych, czy osiągany zysk jest wyższy od tego który

można osiągnąć inwestując środki w inne przedsięwzięcia.

Wskaźniki te można również wyrazić w procentach.

Analiza płynności finansowej

Wskaźniki płynności finansowej wskazują na zdolność przedsiębiorstwa do spłaty

zobowiązań, brak środków pieniężnych na spłatę zobowiązań może prowadzić do utraty
płynności finansowej przedsiębiorstwa, a nawet do jego likwidacji. Podstawowe wskaźniki to:

Aktywa obrotowe

Wskaźnik bieżącej
płynności

Zobowiązania bieżące

Informuje on o zdolności jednostki do regulowania bieżących zobowiązań za pomocą,
posiadanych środków obrotowych. Optymalny poziom tego wskaźnika to 1,5 do 2,5.

Aktywa obrotowe - zapasy

Wskaźnik szybkiej
płynności

Zobowiązania bieżące

Określa zdolność jednostki do szybkiego uregulowania bieżących zobowiązań płynnymi
środkami obrotowymi. Wskaźnik nie powinien być mniejszy od 1.

Należności

Wskaźnik pokrycia zobowiązań należnościami =

Zobowiązania

Informuje o relacji należności i zobowiązań jednostki.

Analiza efektywności gospodarowania

Wskaźniki efektywności informują o szybkości krążenia składników aktywów,

charakteryzują sprawność działania jednostki w zakresie aktywów. Są to między innymi
wskaźniki:

Przychód ze sprzedaży (netto)

Wskaźnik rotacji zapasów =

Średnia wartość zapasów

Średnia wartość zapasów = (zapas na początek okresu + zapas na koniec okresu) : 2.
Wskaźnik informuje ile razy w ciągu roku nastąpiło odnowienie zapasów. Aby obliczyć
wskaźnik obrotu zapasami w dniach, należy liczbę dni badanego okresu (np. 90, 360)
podzielić przez wskaźnik rotacji zapasami. Wskaźnik informuje o tym ile średnio dni trwa
obrót zapasów.

Przychód ze sprzedaży (netto)

Wskaźnik rotacji należności

Średni stan należności

Średni stan należności = (należności na początek okresu + należności na koniec okresu) : 2.
Wskaźnik określa, ile razy w ciągu roku jednostka odtwarza stan swoich należności.
Aby obliczyć wskaźnik cyklu należności, należy długość cyklu wyrażonego w dniach, np.
360, 90, podzielić przez wskaźnik obrotu należnościami. Informuje on o okresie oczekiwania
na należności za sprzedaż.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Analiza poziomu zadłużenia

Wskaźniki zadłużenia informują, w jakim stopniu zasoby majątkowe jednostki

finansowane są kapitałem obcym i możliwościach obsługi tego kapitału. Są to na przykład
wskaźniki:

Zobowiązania

Wskaźnik ogólnego zadłużenia

Aktywa ogółem

Określa udział zobowiązań w finansowaniu majątku przedsiębiorstwa, czyli poziom
niezależności finansowej jednostki.

Kapitał własny

Wskaźnik zadłużenia kapitału własnego

Zobowiązania ogółem

Określa, stopień zaangażowania kapitału obcego w stosunku do kapitału własnego, wskazuje
na możliwość pokrycia zobowiązań kapitałami własnymi.

Kapitał własny

Wskaźnik pokrycia aktywów trwałych kapitałem

własnym

Aktywa trwałe

Określa, w jakim stopniu aktywa trwałe są pokrywane kapitałem własnym, czyli jaka jest
polityka finansowa jednostki w zakresie korzystania z obcych źródeł finansowania.

Oprócz podanych wskaźników, w analizie finansowej można wykorzystać również inne

wskaźniki, np.: wskaźniki struktury (udziału), które wskazują, jaki jest udział określonego
składnika w całości, wskaźniki dynamiki, czyli wzrostu lub spadku badanej wielkości.

Analiza obrotów

Dokonując analizy obrotów, można dokonać porównania badanych wielkości

w poszczególnych okresach, np. miesiącach roku. Jeśli przedsiębiorstwo posiada kilka
punktów sprzedaży, to porównanie wielości osiąganych przez nie przychodów może wskazać,
np. które z nich należy rozwijać lub zlikwidować. Analiza obrotów dokonana w podziale na
asortymenty, np. sprzedaż podręczników, słowników, wydawnictw albumowych, dostarczy
informacji o wielkości przychodów ze sprzedaży poszczególnych grup asortymentowych.
Można wreszcie badane wielkości porównać w czasie, np. na przestrzeni 5 lat.

Informacje uzyskane w wyniku analizy mogą być podstawą, np. do planowania

sprzedaży, gromadzenia zapasów.

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

W jaki sposób przedstawia się strukturę organizacyjną przedsiębiorstwa?

Jakie są systemy struktur organizacyjnych?

Czym zajmuje się analiza ekonomiczna?

Jakie są rodzaje analizy ekonomicznej?

Jakie są metody analizy ekonomicznej?

Na czym polega analiza rentowności?

O czym informują wskaźniki płynności finansowej?

O czym informują wskaźniki efektywności gospodarowania?

O czym informują wskaźniki zadłużenia?

10.

Na czym polega analiza obrotów?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Jesteś właścicielem przedsiębiorstwa księgarskiego, prowadzącego dwa punkty sprzedaży

detalicznej. Opracuj propozycję struktury organizacyjnej swojego przedsiębiorstwa, przedstaw
ją w postaci schematu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z materiałem nauczania, dotyczącym struktur organizacyjnych,

zaplanować stanowiska pracy i komórki organizacyjne,

przedstawić strukturę w postaci schematu,

zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

komputer,

−

arkusz papieru,

−

przykładowe schematy organizacyjne przedsiębiorstw księgarskich, np. w postaci plansz,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Oblicz wskaźniki struktury aktywów i pasywów. Określ, w jakim stopniu majątek

jednostki był finansowany kapitałem obcym.

W bilansie przedsiębiorstwa księgarskiego „Alfa” po stronie pasywów wykazano (kwoty

w zł):
kapitał

własny

650

000,00

zobowiązania 320

000,00

pasywa

razem 970

000,00

Po stronie aktywów wykazano:
środki

trwałe

350

000,00

zapasy

470

000,00

środki pieniężne

150

000,00

aktywa

razem 970

000,00

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiale nauczania informacje na temat wskaźników struktury aktywów
i pasywów,

obliczyć wskaźniki struktury aktywów,

obliczyć wskaźniki struktury pasywów,

zapisać wnioski,

określić, w jakim stopniu majątek jednostki był finansowany kapitałem obcym,

porównać wyniki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia,

−

kalkulator.

Ćwiczenie 3

Oblicz i zinterpretuj wskaźniki zyskowności sprzedaży, aktywów i kapitałów własnych

sp. z o.o. „Literka”. Podane dane są doprowadzone do porównywalności.
Wybrane wielkości (w zł) ze sprawozdań finansowych za rok 200x i 200x

sp. z o.o. „Literka”

są następujące:

200x

Aktywa ogółem

280 000,00

320 000,00

Kapitały własne

120 000,00

145 000,00

Zysk netto

81 000,00

102 000,00

Sprzedaż netto

220 000,00

325 000,00

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiale nauczania informacje na temat wskaźników zyskowności,

obliczyć wskaźniki zyskowności,

przedstawić obliczenia i wnioski.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia,

−

kalkulator.

4.4.4. Sprawdzian

postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

zdefiniować pojęcie struktura organizacyjna?

rozróżnić struktury organizacyjne?

wskazać zadania analizy ekonomicznej?

wymienić metody analizy ekonomicznej?

obliczyć wskaźniki rentowności?

obliczyć wskaźniki płynności finansowej?

obliczyć wskaźniki efektywności gospodarowania?

obliczyć wskaźniki poziomu zadłużenia?

dokonać analizy obrotów?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

Przeczytaj uważnie instrukcję.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawidłowa.

Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

Na rozwiązanie testu masz 45 min

Powodzenia!

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Do tradycyjnych form sprzedaży, zalicza się sprzedaż

z automatów.

samoobsługową w dużych sklepach.

ze zredukowaną obsługą klientów.

preselekcyjną.

2. Do form rozliczeń bezgotówkowych zalicza się

czek gotówkowy.

polecenie przelewu.

przekaz pocztowy.

zapłata za pobraniem.

3. Termin „kredyt kupiecki” oznacza

pożyczkę pieniężną od innego przedsiębiorcy.

odroczony termin płatności za zakupione towary.

pożyczkę pieniężną w banku dostawcy towarów.

zapłatę czekiem gotówkowym.

4. Cena zakupu podręcznika wynosi 18,00 zł, stawka podatku VAT 0%. Jaka będzie jego

cena detaliczna w zł, jeśli przedsiębiorstwo stosuje marżę w wysokości 35% liczoną od
ceny zakupu?
a)

18,35

21,00

24,30

25,80

5. Do

majątku trwałego należą

towary.

środki trwałe.

należności krótkoterminowe.

kapitał własny przedsiębiorcy.

6. Pasywa

jednostki

gospodarczej obejmują

aktywa obrotowe.

inwestycje długoterminowe.

wypracowany zysk.

akcje i obligacje obce.

7. Cena detaliczna książki wynosi 35,00 zł. Jak była cena zakupu, jeśli przedsiębiorstwo

wynegocjowało 45% rabatu?
a)

19,25

22,70

24,00

31,50

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8. Ile wyniesie podatek VAT w zł, pozycji wydawniczej opodatkowanej stawką 22%, jeżeli

jego cena zakupu wyniosła 15,00 zł, koszty związane z zakupem w przeliczeniu na
1 egzemplarz to 0,50 zł, a stosowana marża detaliczna 30% liczona od ceny nabycia?
a)

3,41

4,43

4,65

6,45

9. Zasada równowagi bilansowej jest zachowana, jeżeli

sumy aktywów trwałych i obrotowych są sobie równe.

kapitał własny jest równy z wypracowanym zyskiem.

sumy aktywów i pasywów są jednakowe.

sumy aktywów obrotowe i zobowiązań są sobie równe .

10. Jeżeli stawka amortyzacyjna zastosowana do amortyzacji środka trwałego, metodą

liniową, wynosi 20%, to środek trwały będzie amortyzowany przez
a)

20 miesięcy

4 lata

5 lat

10 lat

11. Przedsiębiorstwo zakupiło środek trwały, jego wartość początkowa wynosi 8 600,00 zł.

Stawka amortyzacyjna 30%. Ile wyniesie miesięczny odpis amortyzacyjny(w zł), przy
zastosowaniu metody liniowej?
a)

180,00

215,00

230,00

280,00

12. Pierwszy wpis w zakładanej księdze przychodów i rozchodów to wartość

zakupu dokonanego w dniu rozpoczęcia działalności.

remanentu początkowego towarów handlowych.

remanentu posiadanych środków trwałych.

sprzedaży dokonanej w dniu rozpoczęcia działalności.

13. Przedsiębiorstwo księgarskie ustaliło następujące obroty kont wynikowych w zł:

„Przychody ze sprzedaży towarów” 290 000,00, „Wartość towarów według cen zakupu”
185 500,00, „Koszty według rodzaju” 72 000,00, „Pozostałe przychody operacyjne”
12 000,00, „Koszty finansowe” 650,00. Jaki jest wynik finansowy brutto jednostki?
a)

45 150,00

44 500,00

43 850,00

32 500,00

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14. Koszty takie jak: amortyzacja, zużycie materiałów i energii, naprawy i konserwacje

zalicza się do kosztów
a)

finansowych.

rzeczowych.

osobowych.

limitowanych.

15. Przedsiębiorca prowadzący podatkową księgę przychodów i rozchodów, opodatkowany

na zasadach ogólnych, jest zobowiązany do rocznego rozliczenia się z podatku
dochodowego w terminie do
a)

30 marca

30 kwietnia

31 grudnia

31 stycznia

16. Jaka jest kwota kosztów (w zł) według rodzaju w jednostce handlowej, jeżeli wiadomo,

że koszty usług obcych w kwocie 42 500,00 zł stanowią 12,5% ogółu poniesionych
kosztów według rodzaju?
a)

5 312,50

36 193,00

340 000,00

430 000,00

17. Zakres, tryb i terminy przeprowadzania inwentaryzacji określa

ustawa o inwentaryzacji.

ustawa o rachunkowości.

ustawa o podatku dochodowym.

ustawa o podatku od towarów i usług.

18. Arkusze spisowe oznaczone i przygotowane do przeprowadzenie inwentaryzacji

przechowuje
a)

główny księgowy.

przewodniczący komisji inwentaryzacyjnej.

członek komisji inwentaryzacyjnej.

kierownik jednostki.

19. Jaki jest wskaźnik zyskowności sprzedaży przedsiębiorstwa księgarskiego, którego

przychody netto ze sprzedaży wyniosły 1 800 000,00 zł, zysk netto 225 000,00 zł
a obowiązująca stawka podatku dochodowego 19%?
a)

0,118

0,125

1,18

1,25

20.

System liniowy powiązań komórek organizacyjnych charakteryzuje się tym, że
a)

pracownik może podlegać kilku zwierzchnikom.

dyrektor tworzy komórki sztabowe.

jest mała rozpiętość kierowania.

obowiązuje zasada jednoosobowego kierownictwa.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Rozliczanie finansowe działalności księgarskiej

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź Punkty

a b c d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

LITERATURA

Bednarski L.: Analiza finansowa w przedsiębiorstwie. PWE, Warszawa 2000

Borowska G.: Zasady rachunkowości. WSiP, Warszawa 2006

Borowska G.: Podstawy rachunkowości. WSiP, Warszawa 2003

Dębski S.: Ekonomika i organizacja przedsiębiorstw. Cz. 1, 2. WSiP, Warszawa 2006

Frymark I.: Elementy rachunkowości. WSiP, Warszawa 2003

Komosa A. Ekonomika handlu. Cz. 1, 2. Ekonomik, Warszawa 2006

Komosa A.: Szkolny słownik ekonomiczny. Ekonomik, Warszawa 2000

Padurek B.: Uproszczone formy rachunkowości: blok tematyczny – elementy
rachunkowości. Wydawnictwo Bożena Padurek, Wrocław 2005

Piasecki B. (red.): Ekonomika i zarządzanie mała firmą. PWN, Warszawa 2001

10.

Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U.
z 2000 r. Nr 14, poz. 176 z późn. zm.)

11.

Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. z 2004 r. Nr 54,
poz. 535 z późn. zm.)

12.

Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 26 sierpnia 2003 r. w sprawie prowadzenia
podatkowej księgi przychodów i rozchodów (Dz.U. z 2003 r. Nr 152, poz. 1475 z późn.
zm.).

13.

www.vat.pl

14.

www.pit.pl

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:

więcej podobnych podstron