337

Gospodarcze wykorzystanie odpadów przemys³owych w Polsce

STOWARZYSZENIE EKONOMISTÓW ROLNICTWA I AGROBIZNESU

Roczniki Naukowe

l

tom IX

l

zeszyt 2

Ma³gorzata Rutkowska*, Jolanta Pakulska**

*Politechnika Wroc³awska we Wroc³awiu, **Wy¿sza Szko³a Ekonomiczna w Stalowej Woli

GOSPODARCZE WYKORZYSTANIE ODPADÓW PRZEMYS£OWYCH

W POLSCE

ECONOMIC INDUSTRIAL WASTE UTYLIZATION IN POLAND

S³owa kluczowe: surowiec, odpad, odpady przemys³owe

Key words: raw material, waste, industrial waste

Synopsis. W artykule omówiono metody wykorzystanie odpadów. W dalszej czêœci pokazano przyk³ady zak³a-

dów, w których wykorzystuje siê odpady przemys³owe. Wskazano te¿ na zbyt ma³y stopieñ wykorzystania tych

odpadów w stosunku do potrzeb oraz do standardów unijnych.

Wstêp

Odpady s¹ to – wed³ug konwencji Bazylejskiej – substancje lub przedmioty, które s¹ usuwane

albo przeznaczone do usuniêcia lub które musz¹ byæ usuniête [Borkiewicz 1993]. Odpady przemy-

s³owe pochodz¹ ze Ÿróde³ przemys³owych, takich jak przede wszystkim: energetyka, górnictwo,

przemys³ metalurgiczny itp. Wystêpuj¹ one pod ró¿nymi postaciami, zawieraj¹ ró¿ny sk³ad oraz

maj¹ ró¿ne w³aœciwoœci fizyczne, chemiczne i biologiczne. Iloœæ odpadów przemys³owych zale¿y

nie tylko od poziomu rozwoju gospodarczego, ale g³ównie od struktury przemys³u, a tak¿e stoso-

wanych technologii (udzia³ technologii ma³oodpadowych i bezodpadowych). Oszczêdne gospo-

darowanie surowcami, wtórne przetwórstwo zu¿ytych maszyn, urz¹dzeñ i ich czêœci oraz odpadów

surowców zmniejsza iloœæ wytwarzanych odpadów.

Wspó³czesne tendencje produkcyjne i ochrony œrodowiska zmierzaj¹ do wprowadzania tech-

nologii ma³o- lub bezodpadowych. Najczêœciej istniej¹cy sposób wytwarzania produktu mo¿e byæ

na tyle zmodyfikowany, ¿e zmniejsza siê iloœæ powstaj¹cych odpadów, co wi¹¿e siê z redukcj¹

emisji. Podkreœliæ nale¿y, ¿e pomimo stosowania ró¿nych technik s³u¿¹cych zmniejszeniu iloœci

wytwarzanych odpadów, nie ma mo¿liwoœci unikniêcia powstawania odpadów, zw³aszcza odpa-

dów przemys³owych. Dlatego te¿ wa¿ne staje siê w³aœciwe postêpowanie z ju¿ wytworzonymi

odpadami tak, by w jak najmniejszym stopniu szkodzi³y one œrodowisku. W wiêkszoœci przypad-

ków odpady przemys³owe sk³adowane s¹ na ha³dach. S¹ to odpady stwarzaj¹ce znaczne niebez-

pieczeñstwo oraz charakteryzuj¹ce siê wysok¹ toksycznoœci¹.

„Gospodarcze wykorzystanie odpadów jest najskuteczniejsz¹ metod¹ likwidacji ich uci¹¿li-

woœci. Jednostki organizacyjne i osoby fizyczne prowadz¹ce dzia³alnoœæ gospodarcz¹, w wyni-

ku której powstaj¹ odpady, s¹ zobowi¹zane chroniæ œrodowisko przed zanieczyszczeniem, nisz-

czeniem lub innym ujemnym oddzia³ywaniem tych odpadów uwzglêdniaj¹c w pierwszej kolejnoœci

ich gospodarcze wykorzystanie. Za gospodarczo wykorzystane odpady uwa¿a siê tak¿e odpady

u¿yte do celów nieprzemys³owych, tj. do niwelacji terenów, zape³niania wyrobisk kopalnianych,

niecek osiadania itp. celów zwi¹zanych z umiejscawianiem odpadów w œrodowisku. Do tego

typu celów s³u¿¹ szczególnie odpady górnicze i skalne oraz energetyczne” [Definicje… 1993].

Metody zagospodarowywania odpadów

Istnieje wiele metod zagospodarowania odpadów. Najskuteczniejsz¹ z nich jest metoda zago-

spodarowania odpadów przemys³owych przez ich wykorzystywanie. Odpady takie po przeróbce,

zamiast trafiaæ na wysypiska lub specjalne zwa³owiska, mog¹ byæ wykorzystywane w przemyœle

lub te¿ rolnictwie, np.:

338

M. Rutkowska, J. Pakulska

–

surowce wtórne – metale kolorowe, tworzywa sztuczne,

–

surowce do produkcji pó³fabrykatów ¿u¿li i popio³ów lotnych,

–

materia³y do budowy dróg i rekultywacji terenów (odpady przeróbcze kruszyw, ¿u¿le hutnicze,

py³y lotne, odpady górnicze),

–

substancje do nawo¿enia w rolnictwie b¹dŸ do rekultywacji terenów.

Wykorzystywane gospodarczo odpady s¹ u¿ywane nie tylko do celów przemys³owych. Do

celów nieprzemys³owych u¿ywa siê g³ównie odpadów skalnych. Wykorzystywanie gospodarcze

wymaga jednak ze strony zak³adu, który chce siê tego podj¹æ du¿ych nak³adów finansowych i

nowoczesnej technologii. Popio³y i ¿u¿le energetyczne wykorzystuje siê:

–

jako surowiec wtórny w przemyœle, m.in. jako:

–

komponent masy ceramicznej,

–

surowiec podstawowy w produkcji ceramiki budowlanej,

–

surowiec do produkcji betonów,

–

podstawowy surowiec do produkcji cementu,

–

do niwelacji terenu, rekultywacji, wype³niania podziemnych wyrobisk,

–

do sk³adowania, np. odpadów powêglowych wraz z odpadami energetycznymi, co zapobiega

samozapaleniu siê ha³d.

–

do wype³niania wyrobisk górniczych jako materia³ podsadzkowy (nabiera coraz wiêkszego

znaczenia) [Rosik-Dulewska 2000].

Zainteresowanie zagospodarowaniem popio³ów lotnych i ¿u¿li jako wype³nienie wyrobisk gór-

niczych wyraŸnie wzros³o (z 832 tys. Mg w 1987 r. do 4000 tys. Mg w 1995 r.). 90% tych popio³ów

stanowi³y popio³y z energetyki. Jest to najbardziej efektywna metod zagospodarowania popio³ów

lotnych. Na ten wzrost wp³ynê³y takie czynniki, jak:

–

trudnoœci z uzyskaniem nowych terenów pod sk³adowiska,

–

opanowanie prostych technologii lokowania popio³ów w wyrobiskach,

–

w³aœciwoœci u¿ytkowe wytwarzanych mieszanek popy³owych.

Zaznaczyæ nale¿y, ¿e takie wykorzystanie przynosi du¿e korzyœci ekonomiczne, wynikaj¹ce z

tego, ¿e koszty wykonania s¹ trzy razy ni¿sze od kosztów ich realizacji przy pomocy tradycyjnych

technologii i materia³ów.

Popio³y lotne mog¹ byæ tak¿e wykorzystywane do uszczelniania gruntów pod wysypiska od-

padów przemys³owych, co rozwi¹zuje problem ochrony wód podziemnych przed zanieczyszcze-

niami z tych wysypisk oraz umo¿liwia zagospodarowanie du¿ych iloœci popio³ów (do uszczelnienia

1 ha gruntu potrzeba 3 tys. Mg popio³ów, na drogi dojazdowe, rekultywacjê terenów powysypi-

skowych zu¿ywa siê na 1 ha ok. 3 tys. Mg popio³ów rocznie). Wykorzystanie popio³ów do nawo-

¿enia i zmiany struktury gleby w przypadku gleb o niskiej produktywnoœci by³o popularne w

Polsce w latach 70-tych. S¹dzono, ¿e popio³y mog¹ wp³ywaæ na efekty produkcyjne. Podjêto zatem

prace nad wykorzystaniem ich w produkcji roœlinnej, poniewa¿ mog¹ one znaleŸæ zastosowanie

m.in. ze wzglêdu na to, ¿e zwiêksza³yby zawartoœæ sk³adników pokarmowych w glebie. Do nawo¿e-

nia znacznie lepszym odpadem ni¿ popio³y z wêgla kamiennego s¹ popio³y z wêgla brunatnego,

gdy¿ zawieraj¹ one mniej pierwiastków œladowych. Popio³y te umo¿liwiaj¹ zwiêkszenie plonowania

roœlin. Przy tym nie stwierdzono zwiêkszonej koncentracji sk³adników szkodliwych dla konsumen-

tów. Popio³y mog¹ byæ te¿ wykorzystywane jako czynnik melioruj¹cy.

Py³y lotne ze spalania wêgla kamiennego znalaz³y natomiast zastosowanie w ¿ywieniu zwierz¹t

prze¿uwaj¹cych jako dodatki paszowe. Mog¹ one tak¿e byæ wykorzystane do oczyszczania œcie-

ków komunalnych z nadmiaru sk³adników chemicznych.

Popio³y i ¿u¿le energetyczne wykorzystywane s¹ tak¿e przy budowie dróg (ok. 0,5 mln ton

popio³ów). Popio³y s¹ dobrym materia³em do utwardzania dróg leœnych na obszarach zakwaszo-

nych ograniczaj¹ce stosowanie cementu.

Odpady z górnictwa wêglowego w Polsce wykorzystywane s¹ jedynie w 40%, pozosta³a czêœæ

odpadów jest deponowana na sk³adowiskach. Znalaz³y one zastosowanie m.in. w produkcji:

–

cementu,

–

ceramiki budowlanej,

–

elementów betonowych.

339

Gospodarcze wykorzystanie odpadów przemys³owych w Polsce

Powy¿sze odpady znajduj¹

szerokie zastosowanie przy budo-

wie nasypów, grobli, obwa³owañ

itp. do robót in¿ynieryjno-drogo-

wych. W Polsce wykorzystuje siê

rocznie ok. 10,4 mln Mg odpadów.

W tabeli 1 pokazano przyk³ady za-

gospodarowania odpadów.

Gospodarka odpadami w Hucie

Katowice

Przewidywano, ¿e w Hucie

Katowice przy produkcji 4,5 mln

ton stali na rok sk³adowane bê-

dzie ok. 2% odpadów sta³ych. Na zwa³owiska trafia rocznie 220 tys. ton odpadów, takich jak: ¿u¿le,

py³y, odpady z maszyn odlewniczych, koksik z pieców grzewczych itp. W chwili uruchomienia

Huta nie posiada³a ¿adnego sk³adowiska, ani te¿ zak³adu przerabiaj¹cego odpady. Od 1978 do 1990

r. w Hucie uruchomiono sk³adowanie odpadów w wyrobiskach „Czerwona Gwardia” w Siemiano-

wicach Œl¹skich i Czeladzi. Obecnie wyrobiska s¹ ju¿ zrekultywowane. Od 1985 r. Huta eksploatuje

sk³adowisko odpadów poprodukcyjnych „Lipówka”. W latach 1989-1995 Huta podjê³a wiele przed-

siêwziêæ, które pozwoli³y na obni¿enie wskaŸnika iloœci sk³adowanych odpadów na 1 tonê wypro-

dukowanej stali. W tym celu m.in.:

–

uruchomiono liniê przerobu ¿u¿la, czyli odzysku ¿elaza, który w ca³oœci wraca do procesu

technologicznego,

–

wdro¿ono w wydzia³ach spiekalni i stalowni system umo¿liwiaj¹cy wykorzystywanie szlamów

¿elazonoœnych w procesie spiekalniczym,

–

przyst¹piono do modernizacji gospodarki szlamowej, która umo¿liwia przystosowanie powsta-

j¹cych szlamów do ponownego wykorzystania w procesie produkcyjnym,

–

pozyskano nowych odbiorców i kierunków gospodarczego wykorzystania odpadów, lokowa-

nie odpadów w wyrobiskach górniczych, co wyeliminowa³o sk³adowanie ¿u¿li i popio³y z elek-

trociep³owni [Odpady… 1999].

Zagospodarowanie odpadów w Spó³ce EKO-ZEC w Poznaniu

Spó³ka EKO-ZEC w Poznaniu jest zespo³em elektrociep³owni i od pocz¹tku jej istnienia wystê-

powa³ problem sposobów zagospodarowania popio³u. Spó³ka, w pierwszym piêcioletnim okresie

swojej dzia³alnoœci, zagospodarowa³a 1,2 mln Mg odpadów. Do chwili obecnej iloœæ ta wzros³a do

2,8 mln Mg (ton) odpadów przemys³owych. Podkreœliæ jednak nale¿y, ¿e zagospodarowano jedy-

nie wilgotn¹ warstwê popio³o-¿u¿low¹. Wspólnie z Zespo³em Elektrociep³owni Poznañskich S.A.

stworzono zatem warunki do zagospodarowania popio³u suchego. W 1996 r. zagospodarowano 14

tys. Mg popio³u suchego. W 1997 r. wybudowano stacjê retencyjn¹, dziêki której w latach nastêp-

nych wzros³o znacznie zagospodarowanie popio³u suchego. Po tym przedsiêwziêciu zagospoda-

rowanie popio³u suchego z Zespo³u Elektrociep³owni Poznañskich S.A. przez Spó³kê EKO-ZEC

wynios³o 78 tys. Mg (1/3 ca³ego powstaj¹cego w elektrociep³owni popio³u).

W celu wywi¹zania siê z umów Spó³ka pozyskuje tak¿e popió³ z innych krajowych elektrowni i

elektrociep³owni w iloœci 10 tys. Mg. Zapotrzebowanie na popió³ ze strony przemys³u budowlane-

go wzrasta o 25% rocznie (tab. 2).

Po uruchomieniu w EC II Karolin instalacji odsiarczania spalin powsta³ nowy odpad w postaci

produktu z pó³suchej instalacji odsiarczania spalin. W spó³ce rozpoczêto wiêc zagospodarowanie

tego odpadu wykorzystuj¹c go do rekultywacji terenu. W latach 1994-1999 w Spó³ce EKO-ZEC

zagospodarowano 1160 tys. ton odpadów paleniskowych, do roku 1999 iloœæ zagospodarowanych

popio³ów suchych wynios³o ok. 160 tys. ton, zaœ zagospodarowanie ¿u¿la wynosi³o 60 tys. ton.

Przedsiêbiorstwo rozpoczê³o w 2002 r. (i nadal kontynuuje) now¹ formê dzia³alnoœci zagospodarowa-

nia odpadów budowlanych, Polega ona na kruszeniu betonu, w tym ceg³y i betono-asfaltów. W 2003

w

ó

d

a

p

d

o

a

i

n

a

w

o

r

a

d

o

p

s

o

g

a

z

y

d

a

³

k

y

z

r

P

.

1

a

l

e

b

a

T

y

d

a

p

d

O

a

i

n

a

w

o

r

a

d

o

p

s

o

g

a

z

æ

œ

o

w

il

¿

o

M

e

³

k

e

i

c

y

d

a

p

d

O

h

c

y

n

a

w

o

d

a

r

g

e

d

z

b

e

l

g

e

i

n

a

i

n

Ÿ

y

¿

U

y

d

a

p

d

O

e

w

o

k

e

i

c

œ

i

c

œ

o

k

a

j

j

e

b

a

³

s

i

h

c

y

n

a

w

o

d

a

r

g

e

d

z

b

e

l

g

a

j

c

a

w

y

tl

u

k

e

R

)

o

g

e

z

c

i

n

l

o

r

a

i

n

a

t

s

y

z

r

o

k

y

w

o

d

e

i

n

e

l

a

(

y

³

o

i

p

o

P

y

b

e

l

g

w

t

s

r

a

w

o

g

e

z

c

i

n

h

c

ó

r

p

u

m

o

i

z

o

p

e

i

n

a

w

o

t³

a

t

z

s

k

U

w

ó

³

o

i

p

o

p

k

s

i

w

o

d

a

³

k

s

e

i

n

a

i

n

Ÿ

y

¿

u

e

w

o

i

n

h

c

z

r

e

i

w

o

P

k

s

i

p

y

s

y

w

e

n

j

y

c

a

w

y

tl

u

k

e

r

y

w

t

s

r

a

W

u

n

o

t

e

b

a

j

c

k

u

d

o

r

P

h

c

y

n

l

a

r

e

n

i

m

w

ó

z

o

w

a

n

a

j

c

k

u

d

o

r

P

u

n

e

r

e

t

a

j

c

a

w

y

tl

u

k

e

R

.

0

0

0

2

a

k

s

l

u

k

a

P

:

o

³

d

ó

r



340

M. Rutkowska, J. Pakulska

r. Spó³kê zaproszono do wspó³-

pracy z Urzêdem Miasta Pozna-

nia w ramach Grupy Roboczej

ds. Strategii Gospodarki Odpa-

dami. Wspó³praca w ramach

Grupy Roboczej ds. Strategii

Gospodarki Odpadami zaowo-

cowa³a przygotowaniem oraz

przyjêciem Strategii Gospodar-

ki Odpadami dla Miasta Pozna-

nia, a tak¿e przygotowaniem

projektu Planu Gospodarki Od-

padami dla Miasta Poznania. W

kwietniu 2004 r. Spó³ka uzyska³a certyfikat jakoœci popio³u lotnego stwierdzaj¹cy, ¿e odpad ten jest

pe³nowartoœciowym materia³em budowlanym.W 2005 r. EKO-ZEC Sp. z o.o., reprezentuj¹ca równie¿

Dalkiê Poznañ ZEC S.A., zaproszono do uczestniczenia w organizacji cyklu spotkañ dotycz¹cych

zagadnieñ termicznej utylizacji odpadów, w celu podnoszenia œwiadomoœci ekologicznej mieszkañ-

ców aglomeracji poznañskiej [Eco-Zec, www.eko-zec.com.pl, dnia 28.03.2007].

Gospodarka odpadami przemys³owymi na Podbeskidziu

Na Podbeskidziu dzia³a ok. 800 zak³adów przemys³owych i oko³o 3,5 tys. zak³adów rzemieœlni-

czych prowadz¹cych dzia³alnoœæ gospodarcz¹. Zak³ady te w 1998 r. wytworzy³y ok. 1 mln Mg

odpadów przemys³owych. Wa¿n¹ rolê odgrywaj¹ odpady przemys³u chemicznego i energetyki.

Znacznie spad³o wytwarzanie odpadów z górnictwa wêgla kamiennego z uwagi na likwidacjê KWK

Morcinek. Gospodarcze wykorzystanie odpadów wynios³o:

–

dla odpadów przemys³owych 30%,

–

dla odpadów niebezpiecznych 35%.

Wiêkszoœæ odpadów z EC I w Bielsku Bia³ej lokowana jest w wyrobiskach górniczych. Powa¿-

nym problemem by³o gromadzenie informacji o iloœciach i rodzajach odpadów powstaj¹cych w

ma³ych zak³adach wytwórczych i us³ugowych. Odpady z tych zak³adów trafiaj¹ na wysypiska

odpadów komunalnych. Prawie 70% wysypisk komunalnych traktowanych jest jako wysypiska

odpadów niebezpiecznych. Wiêkszoœæ wytwarzanych odpadów przemys³owych z tego terenu jest

lokowana na sk³adowiska zak³adowych, przy czym najwiêksze ich skupisko wystêpuje w rejonie

Firmy Chemicznej „Dwory” w Oœwiêcimiu. Na Podbeskidziu dzia³aj¹ m.in.:

–

stacje utylizacji emulsji olejowych w firmie „AQUA” w Bielsku Bia³ej – utylizacja ok. 80%

emulsji z by³ego województwa bielskiego,

–

sk³adowisko odpadów z odlewni ¿eliwa TEKSID Poland w Goleszewie,

–

sk³adowisko odpadów niebezpiecznych Firmy Chemicznej „Dwory” w Oœwiêcimiu,

–

sk³adowisko odpadów niebezpiecznych w FOB w Bia³ce ko³o Makowa Podhalañskiego.

Podejmowane dzia³ania zmierzaj¹ce do wybudowania instalacji unieszkodliwiania odpadów nie-

bezpiecznych dla ca³ego regionu Polski po³udniowej nie przynios³y rezultatu. Obecnie dla 8 szpitali

wytwarzaj¹cych ok. 1700 kg odpadów na dobê uruchamia siê spalarniê odpadów szpitalnych.

Zakoñczenie

Wykorzystanie takich odpadów, jak: popio³y, ¿u¿le, odpady powêglowe, daje pozytywne efek-

ty techniczne i ekonomiczne. Sukcesy w wykorzystywaniu tych odpadów powinny przyczyniæ siê

do wzrostu zainteresowania tematyk¹ zagospodarowania odpadów. Popio³y, które mo¿na wyko-

rzystaæ w przemyœle cementowym i budowlanym mog¹ byæ u¿yteczne przy budowie dróg nie

stwarzaj¹c zagro¿enia radioaktywnego, pylenia czy te¿ ska¿enia wód gruntowych produktami wy-

mywanymi z podbudowy dróg.

Sposoby wykorzystywania odpadów powêglowych wskazuj¹ na potrzebê dalszych badañ w

tym zakresie i wykorzystanie tych odpadów szczególnie do budowy dróg. Du¿e mo¿liwoœci rozwo-

ju stwarza te¿ wykorzystywanie odpadów do produkcji materia³ów budowlanych.

a

l

g

ê

w

z

h

c

y

n

t

o

l

w

ó

³

o

i

p

o

p

a

i

n

a

w

o

s

o

t

s

a

z

i

c

œ

o

w

il

¿

o

M

.

2

a

l

e

b

a

T

C

E

Z

-

O

K

E

e

c

³

ó

p

S

w

o

g

e

n

n

e

i

m

a

k

o

k

a

j

y

n

t

o

l

³

ó

i

p

o

P

y

n

r

ó

t

w

c

e

i

w

o

r

u

s

u

t

n

u

r

g

h

c

y

n

z

c

y

z

if

h

c

e

c

e

i

n

a

i

w

a

r

p

o

P

h

c

y

w

o

tl

a

f

s

a

s

a

m

o

d

e

z

c

p

ê

t

s

a

z

e

z

c

a

i

n

³

e

p

y

W

y

n

t

o

l

³

ó

i

p

o

P

k

e

t

a

d

o

d

o

k

a

j

)

z

c

a

i

n

³

e

p

y

w

(

j

e

n

a

l

w

o

d

u

b

i

k

i

m

a

r

e

c

e

i

n

a

z

r

a

w

t

y

W

)

u

n

o

t

e

b

o

d

o

w

y

z

s

u

r

k

(

e

w

o

t

y

r

o

p

o

l

g

a

o

w

y

z

s

u

r

k

e

i

k

k

e

L

e

w

o

k

r

ó

m

o

k

y

n

o

t

e

B

y

n

t

o

l

³

ó

i

p

o

P

k

i

n

n

e

i

m

a

z

o

k

a

j

)

y

n

a

w

o

t

s

e

t

a

(

)

u

n

o

t

e

b

a

j

c

k

u

d

o

r

p

(

y

c

¹

¿

¹

i

w

³

a

ir

e

t

a

M

u

t

n

e

m

e

c

e

i

n

a

z

r

a

w

t

y

W

u

t

n

u

r

g

ij

c

a

z

il

i

b

a

t

s

o

d

³

a

ir

e

t

a

M

.

0

0

0

2

h

c

e

i

b

o

S

,i

k

s

w

o

n

a

z

r

h

C

:

o

³

d

ó

r



341

Gospodarcze wykorzystanie odpadów przemys³owych w Polsce

Bardzo istotnym elementem staje siê wykorzystywanie odpadów przez ró¿ne ga³êzie przemy-

s³u. Takie zagospodarowanie daje przedsiêbiorstwo wysok¹ pozycjê w kszta³towaniu wizerunku

firmy, a co siê z tym wi¹¿e przewagi konkurencyjnej.

Literatura

Borkiewicz J. 1993: Gospodarka odpadami przemys³owymi a ekologia. Wydawnictwa Fundacja Ekologiczna

„Silesia”, Katowice, 14.

Chrzanowski Z., Sobiech A. 2000: Odpady paleniskowe z elektrociep³owni poznañskich. Uniwersytet im. A.

Mickiewicza, Poznañ, 28.

Definicje pojêæ z zakresu ochrony œrodowiska. 1993: GUS, Warszawa, 87.

Eco-Zec, [www.eko-zec.com.pl], dnia 28.03.2007.

Odpady przemys³owe i komunalne województwa œl¹skiego. 1999: Prace Naukowe G³ównego Instytutu Górnictwa,

GIG, Katowic, 83

Pakulska J. 2000: Ekologiczne problemy œrodowiska przyrodniczego, Wy¿sza Szko³a Ekonomiczna w Nisku,

Nisko, 53.

Rosik-Dulewska C. 2000: Podstawy gospodarki odpadami. PWN, 256-257.

Summary

In this paper methods of waste utylization in Poland have been presented. Futher authors shown industrial

plants examples in wchich industry refuse have been used. In this article too small level of this wastes utylization

in relation to needs and to EU standards have been discused.

Adres do korespondencji:

dr in¿. Ma³gorzata Rutkowska

Politechnika Wroc³awska

Instytut Organizacji i Zarz¹dzania

Zak³ad Ekonomii i Prawa Gospodarczego

ul. Smoluchowskiego 25

50-372 Wroc³aw

tel. [phone]

e-mail: [e-mail]

dr Jolanta Pakulska

Wy¿sza Szko³a Ekonomiczna w Stalowej Woli

ul. 1 Sierpnia 26

37-450 Stalowa Wola

e-mail: [e-mail]