Konkursy w województwie podkarpackim w roku szkolnym 2005/2006

Strona 1 z 12

....................................
kod pracy ucznia

.............................................

pieczątka WKK

KONKURS PRZEDMIOTOWY BIOLOGICZNY

DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW

ETAP WOJEWÓDZKI

Drogi Uczniu,
witaj na II etapie konkursu biologicznego. Przeczytaj uważnie instrukcję i postaraj
się prawidłowo odpowiedzieć na wszystkie pytania.

• Arkusz liczy 11 stron i zawiera 24 zadania.

• Przed rozpoczęciem pracy sprawdź, czy Twój test jest

kompletny. Jeżeli zauważysz usterki, zgłoś je Komisji
Konkursowej.

• Zadania czytaj uważnie i ze zrozumieniem.

• Odpowiedzi wpisuj czarnym lub niebieskim długopisem

bądź piórem.

• Dbaj o czytelność pisma i precyzję odpowiedzi.

• W przypadku testu wyboru prawidłową odpowiedź zaznacz

stawiając znak X na literze poprzedzającej treść wybranej
odpowiedzi.

• Nie używaj korektora. Jeżeli pomylisz się, błędne

zaznaczenie otocz kółkiem i zaznacz znakiem X inną
odpowiedź.

• Oceniane

będą tylko odpowiedzi, które zostały umieszczone

w miejscu do tego przeznaczonym.

• Przy

każdym zadaniu podano maksymalną liczbę punktów

możliwą do uzyskania za jego rozwiązanie.

Pracuj samodzielnie.

Powodzenia!

Czas pracy:

90 minut

Liczba punktów

możliwych

do uzyskania:

80

Konkursy w województwie podkarpackim w roku szkolnym 2005/2006

Strona 2 z 12

Zadanie 1. (0-10 pkt.)

Wpisz do tabeli nazwy elementów budowy ciała człowieka, które oznaczono

numerami 1-5, a następnie przyporządkuj każdemu z nich funkcje lub cechy

budowy spośród podanych w podpunktach, wpisując do tabeli odpowiadające

im litery.

a) efektor

b) narząd smaku

c) zginacz

d) tłoczy krew do płuc

e) ma zastawki

f) prostownik

g) gruczoł dokrewny

h) narząd słuchu

i) wypełnia je limfa

j) wytwarza

progesteron

k) element dużego obiegu krwi

l) wytwarza komórki jajowe

m) reguluje napięcie mięśni

n) wytwarza tymozynę

o) rozgałęzia się na naczynia wieńcowe

Nr

Nazwy elementów budowy ciała

Cechy budowy, funkcje

elementów

1

2

3

4

5

Konkursy w województwie podkarpackim w roku szkolnym 2005/2006

Strona 3 z 12

Test wyboru z uzasadnieniem odpowiedzi

Po uważnym przeczytaniu każdego zadania dokonaj wyboru jednej prawidłowej

odpowiedzi i zaznacz stawiając znak X na literze poprzedzającej treść wybranej

odpowiedzi, którą następnie krótko uzasadnij.

Zadanie 2. (0-2 pkt.)

Komórki palaczy tytoniu otrzymują mniej tlenu, co ma bezpośredni związek ze

składnikiem dymu tytoniowego, jakim jest:

A. acetylen

B. tlenek węgla

C. kwas nikotynowy

D. nikotyna

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

Zadanie 3. (0-2 pkt.)

Adam rzadko zapada na choroby zakaźne. Może to zawdzięczać między innymi

doskonale funkcjonującej:

A. grasicy

B. krtani C. tarczycy D. trzustce

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

Zadanie 4. (0-2 pkt.)

Przebywanie na słońcu może być elementem profilaktyki:

A. anemii

B. krzywicy

C. cukrzycy

D. żadna z odpowiedzi nie jest prawidłowa

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

Zadanie 5. (0-2 pkt.)

Hormonem ciąży określa się:

A. estrogen

B. parathormon

C. progesteron

D. testosteron

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

Konkursy w województwie podkarpackim w roku szkolnym 2005/2006

Strona 4 z 12

Zadanie 6. (0-2 pkt.)

W miarę przepływu moczu pierwotnego przez kanaliki nerkowe maleje w nim

stężenie:

A. glukozy

B. mocznika

C. kwasu moczowego

D.

wszystkich wymienionych

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

Zadanie 7. (0-2 pkt.)

Zaburzenia snu u ludzi mają bezpośredni związek z dysfunkcją:

A. grasicy

B. móżdżku

C. szyszynki

D. trzustki

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

Zadanie 8. (0-2 pkt.)

Daltonizm związany jest z zaburzeniami w funkcjonowaniu:

A. czopków

B. pręcików

C. soczewki

D. tęczówki

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

Zadanie 9. (0-2 pkt.)

Eutrofizacja jest następstwem:

A. wypasania łąk

B. stosowania dezodorantów

C. wycinania lasów

D. stosowania nawozów i pestycydów

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

Zadanie 10. (0-2 pkt.)

Dziura ozonowa jest efektem:

A. wycinania lasów

B. emisji gazów cieplarnianych

C. nawożenia pół

D. wykorzystania freonu

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

Konkursy w województwie podkarpackim w roku szkolnym 2005/2006

Strona 5 z 12

Zadanie 11. (0-2 pkt.)

Małże mają wpływ na rozrodczość:

A. karpia

B. różanki

C. uklei

D. węgorza

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

Zadania otwarte

Zadanie 12. (0-3 pkt.)

Podaj nazwy 3 gatunków płazów ogoniastych chronionych w Polsce.

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

Zadanie 13. (0-12 pkt.)

Przeczytaj uważnie tekst, a następnie odpowiedz na pytania:

Marek został mistrzem biegów przełajowych. Oto jak opisał genezę swoich

sukcesów: ,,Podstawowym źródłem energii dla mojego organizmu są cukry, które

spożywam wraz z pokarmami. Cukry złożone np. skrobia zanim oddadzą

organizmowi zmagazynowaną w sobie energię muszą przejść skomplikowany proces

trawienia w przewodzie pokarmowym. Glukoza będąca produktem trawienia jest

wchłaniana do krwi. Poziom glukozy we krwi utrzymywany jest przez wątrobę

i współpracujący z nią gruczoł dokrewny, który wydziela dwa hormony

o przeciwstawnym działaniu. Glukoza jest ważnym, choć nie jedynym źródłem

energii dla moich mięśni.’’

a) wpisz do tabeli nazwy 2 enzymów i 2 hormonów biorących udział w przemianach

cukrów, o których mowa w tekście, oraz gruczołów produkujących je

(0-8 pkt.)

Nazwy enzymów lub hormonów

Nazwy gruczołów

Konkursy w województwie podkarpackim w roku szkolnym 2005/2006

Strona 6 z 12

b) Podkreśl nazwy 2 produktów wewnątrzkomórkowej przemiany cukrów, które

usuwane są z organizmu

(0-2 pkt.)

dwutlenek węgla, glukoza, glicerol, glikogen, mocznik, ryboza, woda

c) Podkreśl występujące w zestawieniu 2 produkty pokarmowe zawierające białka

pełnowartościowe

(0-2 pkt.)

fasola, jaja, kasza gryczana, marchew, pieczywo razowe, ryby, soja

Zadanie 14. (0-3 pkt.)

Na rysunku przedstawiono zakresy tolerancji 3 gatunków wobec temperatury.

Gatunki stenotermiczne oznaczono literami ....... i ........ .

Literą ...... oznaczono gatunek ...................................... .

Zadanie 15. (0-3 pkt.)

Wpisz nazwy 3 gatunków pierwotniaków, które są sprawcami chorób ludzi.

Nazwa gatunku

Nazwa choroby lub jej skutki

malaria

poronienia, wady rozwoje płodu

śpiączka afrykańska

Konkursy w województwie podkarpackim w roku szkolnym 2005/2006

Strona 7 z 12

Zadanie 16. (0-2 pkt.)

Wykresy A i B przedstawiają krzywe przeżywania, a w podpunktach zawarto

opisy odnoszące się do nich. Wpisz obok podpunktów literę A lub B w zależno-

ści, do którego z wykresów odnosi się opis. Do jednego opisu brak wykresu.

a) mała śmiertelność we wczesnym i średnim okresie życia ............

b) duża śmiertelność we wczesnym i średnim okresie życia ..........

c) śmiertelność jest prawie na stałym poziomie i nie zależy od wieku ...........

Zadanie 17. (0-3 pkt.)

Na łamach „Przyrody Polskiej” ukazywały się artykuły na temat parków

narodowych w Polsce. Podaj nazwy parków, o których mowa w podpunktach.

a) Park ten jako obszar wodno-błotny ma znaczenie międzynarodowe dla ochrony

przyrody. Jest to największy park narodowy w naszym kraju. PP nr 4/2004

........................................................................................................................................

b) Park ten zwany Polską Amazonią, pomimo niewielkiej powierzchni (7350 ha) jest

jednym z najcenniejszych polskich parków narodowych. PP nr 7/2005

........................................................................................................................................

c) Park, którego symbolem jest żuraw, jest największym skupiskiem żółwia błotnego

w Europie. PP nr 5/2004

........................................................................................................................................

Konkursy w województwie podkarpackim w roku szkolnym 2005/2006

Strona 8 z 12

Zadanie 18. (0-2 pkt.)

,,Przyroda Polska” jest źródłem informacji o wielu gatunkach chronionych. Oto

fragment opisu jednego z nich. „Przyroda Polska” nr 11/2005

Jest doskonałym przykładem gatunku zwornikowego, to znaczy takiego, który

stwarza warunki do życia dla innych organizmów i którego brak może doprowadzić

do poważnych zakłóceń w przyrodzie. Jego prawna ochrona w Polsce swój początek

miała już w X wieku.

a) Podaj pełną nazwę opisanego gatunku?

........................................................................................................................................

b) Jak nazywają się domki, budowane przez opisane zwierzęta?

........................................................................................................................................

Zadanie 19. (0-2 pkt.)

PP nr 10/2005

Jaki gatunek ptaka - dość rzadko spotykanego w Polsce - odbywa lęgi zimą?

Co sprzyja lęgom o dość nietypowej, jak dla ptaków porze roku?

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

Zadanie 20. (0-1 pkt.)

PP nr 9/2005

Przed laty nierozważnie sprowadzona do Europy czyni ogromne spustoszenia

wśród zwierząt. Związana ze środowiskiem wodnym świetnie pływa, poluje

w dzień i w nocy.

Opisany gatunek to: .......................................................................................................

Zadanie 21. (0-2 pkt.)

PP nr 10/2005

Należą do tzw. indywidualnych form ochrony przyrody. Ich ustanowienie nastę-

puje rozporządzeniem wojewody lub uchwałą rady gminy.

Podaj nazwy tych dwóch form ochrony przyrody.

......................................................................................................................................

........................................................................................................................................

Konkursy w województwie podkarpackim w roku szkolnym 2005/2006

Strona 9 z 12

Zadania genetyczne

Zadanie 22. (0-4 pkt.)

Romek jest daltonistą, zaś jego rodzice nie są daltonistami.

a) Zapisz genotypy i typy gamet rodziców Romka /przy pomocy liter/, a następnie

wypełnij szachownicę genetyczną obrazującą genotypy ich dzieci. Daltonizm jest

cechą sprzężoną z płcią. Symbol X

d

oznacza allel warunkujący chorobę – recesywny,

X

D

oznacza allel prawidłowego widzenia.

genotypy

rodziców

gamety

b) Które z wymienionych fenotypów mogą wystąpić u ich dzieci? Podkreśl je.

daltonista, niedaltonista, daltonistka, niedaltonistka z genem na daltonizm,

niedaltonistka nie mająca genu na daltonizm

Konkursy w województwie podkarpackim w roku szkolnym 2005/2006

Strona 10 z 12

Za rozwiązanie tego zadania możesz otrzymać maksymalnie 4pkt.

/genotypy rodziców-1pkt, gamety rodziców-1pkt, genotypy dzieci podane w szacho-

wnicy-1pkt, fenotypy dzieci-1pkt/.

Konkursy w województwie podkarpackim w roku szkolnym 2005/2006

Strona 11 z 12

Zadanie 23. (0-3 pkt.)

Rodzice /matka - grupa krwi AB, ojciec - 0/ mają dzieci o różnych grupach krwi.

a) Wpisz do szachownicy genetycznej typy gamet rodziców i genotypy ich dzieci

posługując się znanymi symbolami literowymi: i

0

, I

A

, I

B

.

b) Podaj nazwy grup krwi ich dzieci: ............................... .

Za rozwiązanie tego zadania możesz otrzymać max 3 pkt.

/gamety rodziców-1pkt, genotypy dzieci-1pkt, grupy krwi dzieci-1pkt /

Konkursy w województwie podkarpackim w roku szkolnym 2005/2006

Strona 12 z 12

Krzyżówka tematyczna

Zadanie 24. (0-10 pkt.)

Rozwiąż krzyżówkę

1

2

3

4

5

6

7

8

9

POZIOMO: 3) współbiesiadnik 6) żaba w stosunku do muchy 7) organizmy żyjące

na dnie zbiorników wodnych 8) orientacja przestrzenna nietoperzy 9) zapyla m.in.

lucernę i koniczynę czerwoną

PIONOWO: 1) wzajemne oddziaływanie roślin na siebie 2) trujący alkaloid zawarty

w liściach ziemniaka 3) jest nim kąkol w stosunku do pszenicy 4) organizm o szero-

kim zakresie tolerancji, zdolny do życia w różnych środowiskach 5) pazur orła

Źródła rysunków:

1. Jędrasik H. Kwiecień A. – „Biologia. Egzamin gimnazjalny”. Wydawnictwo Żak,

Warszawa 2002.