Krawiec_743[01].Z4.03

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Monika Mosionek
Mirosława Szewczyk

Wykonywanie operacji technologicznych w procesach
wytwarzania wyrobów odzieżowych 743[01].Z4.03

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
mgr inż. Jadwiga Płuska
mgr Janina Szeliga Szafrańska

Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Monika Mosionek
mgr Mirosława Szewczyk

Konsultacja:
mgr Ewa Figura

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 743[01].Z4.03

„Wykonywanie

operacji

technologicznych

procesach

wytwarzania

wyrobów

odzieżowych”, zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu krawiec.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Proces wykrawania elementów odzieży

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2. Zasady łączenia elementów odzieży. Węzły technologiczne

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3. Dokumentacja techniczno-technologiczna – wybrane dokumenty

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

4.4. Rodzaje zapięć odzieżowych. Elementy ozdobne w odzieży

4.4.1. Materiał nauczania

4.4.2. Pytania sprawdzające

4.4.3. Ćwiczenia

4.4.4. Sprawdzian postępów

4.5. Zasady łączenia elementów ze skóry

4.5.1. Materiał nauczania

4.5.2. Pytania sprawdzające

4.5.3. Ćwiczenia

4.5.4. Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy i kształtowaniu umiejętności

wykonywania operacji technologicznych w procesach wytwarzania wyrobów odzieżowych.

W poradniku znajdziesz:

–

wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,

–

cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,

–

materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do opanowania treści jednostki
modułowej,

–

zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy już opanowałeś określone treści,

–

ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować
umiejętności praktyczne,

–

sprawdzian postępów,

–

sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi
opanowanie materiału całej jednostki modułowej,

–

literaturę uzupełniającą.

Schemat układu jednostek modułowych

743[01].Z4

Przemysłowa produkcja odzieży

743[01].Z4.03

Wykonywanie operacji technologicznych

w procesie wytwarzania wyrobów

odzieżowych

743[01].Z4.02

Opracowywanie dokumentacji procesu

produkcyjnego odzieży

743[01].Z4.01

Organizowanie procesu produkcyjnego

w przedsiębiorstwie odzieżowym

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć:

−

organizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy,

−

dobierać narzędzia i przybory potrzebne do wykonania czynności,

−

odczytywać schematy strukturalne,

−

dobierać ściegi i szwy do określonych operacji technologicznych,

−

obsługiwać maszynę stębnową i overlock,

−

wykonywać proste węzły technologiczne,

−

wymienić rodzaje rękawów, kołnierzy,

−

rozpoznawać odmiany modelowe spódnic i spodni,

−

opisać dokumenty zawarte w dokumentacji techniczno-technologicznej,

−

odczytywać schematy strukturalne wyrobów odzieżowych,

−

określić zasady stopniowania szablonów,

−

przedstawić podstawowe maszyny i urządzenia stosowane w przemyśle odzieżowym,

−

scharakteryzować systemy organizacji produkcji i metody pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu nauczania jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

zorganizować stanowisko produkcji odzieży zgodnie z przepisami bezpieczeństwa
i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej, ochrony środowiska i wymaganiami
ergonomii,

−

określić zasady organizacji stanowisk roboczych w poszczególnych fazach procesu
technologicznego,

−

dobrać maszyny i urządzenia do kolejnych faz procesu technologicznego,

−

przewidzieć zagrożenia występujące w procesie produkcyjnym,

−

odczytać zadania produkcyjne zawarte w karecie operacji stanowiska pracy
przedstawione w formie graficznej i opisowej,

−

sporządzić rysunek układu szablonów na tkaninie uwzględniając właściwości
konfekcyjne materiałów odzieżowych,

−

wykroić elementy odzieży,

−

skompletować poszczególne wykroje,

−

zastosować zasady łączenia elementów odzieży,

−

wykonać proste i złożone węzły technologiczne na elementach odzieży,

−

uszyć wyroby odzieżowe według dokumentacji techniczno-technologicznej,

−

wykonać różnego rodzaju zapięcia,

−

zastosować zasady wykończenia wyrobów odzieżowych,

−

dokonać obróbki wykończeniowej wyrobów odzieżowych,

−

wykonać elementy ozdobne w odzieży,

−

wszyć różnego rodzaju rękawy,

−

zszyć wykrojone elementy skóry,

−

ułożyć szablony na powierzchni błamu lub na łatach skór licowych,

−

zastosować zasady współpracy w zespole produkcyjnym,

−

dokonać kontroli międzyoperacyjnej,

−

określić zasady przeprowadzania kontroli gotowego wyrobu odzieżowego,

−

dokonać klasyfikacji gatunkowej wyrobu odzieżowego,

−

określić systemy organizacji produkcji w szwalni i metody pracy,

−

przewidzieć konsekwencje nieprzestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,
ochrony przeciwpożarowej oraz wymagań ergonomii w trakcie realizacji zadań
zawodowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Proces wykrawania elementów odzieży

4.1.1. Materiał nauczania

Na podstawie opracowanych szablonów krojczy przystępuje do rozkroju tkaniny.

Prawidłowy rozkrój tkanin wymaga znajomości zasad sporządzania układu kroju na przykład:
zależność  układu  szablonów  od  wzoru  i  faktury  tkaniny,  zachowania  kierunku  nitki  prostej
w wykrojach.  Krojenie  jest  pierwszą  fazą  technologiczną  w  produkcji  odzieży,  składającą
się z następujących czynności:

−

warstwowanie materiałów odzieżowych,

−

nanoszenie rysunku układu szablonów,

−

krojenie warstwowanego nakładu na segmenty i wycinanie z segmentów wykrojów
elementów odzieżowych za pomocą maszyn i urządzeń tnących.

Warstwowanie materiału
Podczas  warstwowania  odwija  się  materiał  z  beli,  odcina  żądaną  długość  i  układa  pocięte
warstwy  jedna  na  drugiej,  tworząc  nakład.  Na  górną  warstwę  materiału  nanosi  się  układ
szablonów.  Szerokość  nakładu  zależy  od  szerokości  użytkowej  materiału  (szerokość
użytkowa  równa  się  szerokość  materiału  odjąć  bezużyteczne  brzegi).  Stopień  zużycia
materiału  oznacza  procentowy  stosunek  zużytej  powierzchni  materiału  do  powierzchni
pozostałej.
Rodzaje nakładów:

−

Pojedynczy – składa się z pojedynczej warstwy materiału, służy np. do tworzenia
wykrojów modelowych.

−

Wielokrotny – warstwy materiału o jednakowej szerokości układa się jedna na drugiej.

−

Stopniowy – warstwy materiału różnej szerokości układa się jedna na drugiej
np. do układów łączonych taśmowych.

Zasady prawidłowego przygotowania układu

Warstwowanie materiału jest bardzo ważną czynnością w procesie technologicznym.

Decyduje  o  prawidłowym  wykrojeniu  części  konstrukcyjnych  odzieży  i  dlatego  pracę  tę
należy  wykonać  szczególnie  dokładnie.  Warstwy  materiału  należy  przecinać  równo  po  nitce
wątku.  Do  warstwowania  w  jednym  stosie  należy  stosować  materiały  o  jednakowej
szerokości. Układanie materiałów szerszych niż wykonane układy szablonów powoduje straty
materiałowe  na  skutek  powstawania  większych  odpadów.  Natomiast  układanie  materiałów
węższych  może  spowodować  braki  materiału  w  wykrojach  i  uczynić  je  nieużyteczne  do
produkcji.  Materiał  na  stosie  należy  układać  równo  i  swobodnie,  nie  należy  układać  go  ani
zbyt  luźno  ani  zbyt  naprężać.  W  jednym  i  drugim  przypadku  będziemy  mieli  złe  wykroje.
Zbyt luźno ułożony materiał powoduje za duże, a naprężony za małe wykroje w stosunku do
szablonów.  Liczba  warstw  materiału  układanych  w  stosie  zależy  od  grubości  i  rodzaju
materiału. Zbyt wysokie układy powodują wady wykrojów. Bardzo niski układ składający się
z kilku warstw jest również niewłaściwy, ponieważ uniemożliwia maszynowe krojenie.
Rozkrój materiałów

Ułożony na stole stos materiału spinamy klamrami i przekrawamy za pomocą krajarki

ręcznej.  Przecięcia  stosu  powinno  się  dokonywać  w  takich  miejscach,  gdzie  na  całej
szerokości  biegnie  prawie  prosta  linia,  przy  czym  wielkość  pociętych  kawałków
jako najbardziej  odpowiednia  przy  wykrawaniu  elementów  około  70  centymetrów.
Poprzekrawane  części  stosu  transportuje  się  do  krajarki  taśmowej,  gdzie  następuje  wykrój
poszczególnych elementów odzieży. Proces wykrawania wymaga od krojczego bardzo dużej

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

dokładności i ostrożności. Drobna nieuwaga może spowodować uszkodzenia wykrojów,
a w konsekwencji braki produkcyjne wyrobów w danym układzie warstw. Podczas
wykrawania poszczególnych elementów krojczy oznacza punkty montażowe.

Punkt montażowy jest punkt położony na linii krawędzi wykroju (lub na linii konturowej

szablonu), służący do zaznaczenia miejsca łączenia krawędzi dwóch lub więcej wykrojów
za pomocą połączeń nitkowych i innych. Punkt ten jest zaznaczony nacięciem.

Znakowanie wykrojów

Znakowanie ma na celu oznaczenie na wykrojach punktów określających miejsce

wykonywania zabiegu technologicznego na tym przedmiocie np. zeszycie zaszewki, miejsce
wszycia kieszeni. Znakowanie wykonuje specjalne urządzenie, które za pomocą jednego
zabiegu oznacza punkt we wszystkich wykrojach ułożonych na stosie.

Kontrola jakości wykrojów

Po wykrojeniu i oznakowaniu elementów odzieży sprawdza się jakość wykrojów przez

porównanie wykrojonych elementów z szablonami wzorcowymi. W przypadku ujawnienia
odchyleń między wykrojami a szablonami należy wyeliminować zauważone wady wykrojów.
Jeżeli wykrój ma wady, których nie można usunąć należy wymienić go na inny niemający
wad.

Więcej informacji o sposobach warstwowania, rodzajach szablonów i układach

szablonów znajdziesz w jednostce modułowej Z3.01 „Organizowanie procesów
technologicznych w krojowni”.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jakie czynności składają się na krojenie?
2.  Jakie są zasady prawidłowego przygotowania układu?
3.  W jakim celu oznacza się punkty montażowe na wykrojach?
4.  Jakie zagrożenia występują przy wykrawaniu elementów odzieży na krajarce taśmowej?
5.  Na czym polega kontrola jakości wykrojów?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Sporządź rysunek układu szablonów spódnicy damskiej w dwóch rozmiarach na tkaninie

bawełnianej gładkiej, wykrój i skompletuj poszczególne elementy spódnicy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  wybrać odpowiedni rodzaj układu szablonów,
2)  prawidłowo ułożyć szablony spódnicy na tkaninie,
3)  wykroić poszczególne elementy spódnicy,
4)  oznaczyć i skompletować wykroje.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

komplet szablonów spódnicy damskiej w dwóch rozmiarach,

−

tkanina wełniana w kratę,

−

plansze z różnymi rodzajami układów szablonów,

−

narzędzia i przybory do krojenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Sporządź układ kroju bluzki damskiej w trzech rozmiarach na tkaninie bawełnianej

gładkiej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  wybrać odpowiedni układ kroju,
2)  prawidłowo ułożyć szablony bluzki,
3)  wykonać rysunek układu szablonów na tkaninie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

komplet szablonów bluzki damskiej w trzech rozmiarach,

−

tkanina atłasowa,

−

plansze z różnymi rodzajami układów szablonów,

−

mydełko lub kreda krawiecka.

Ćwiczenie 3

Na zwarstwowanej przez ciebie tkaninie bawełnianej gładkiej, sporządź rysunek układu

szablonów spódniczki dziewczęcej w dwóch rozmiarach i dobierz maszyny i urządzenia jakie
zastosujesz w kolejnych fazach rozkroju.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  ułożyć materiał w stos składający się z 5 warstw,
2)  ułożyć prawidłowo szablony na pierwszej warstwie,
3)  sporządzić rysunek układu szablonów,
4)  dobrać maszyny i urządzenia do kolejnych faz rozkroju materiału.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

tkanina bawełniana gładka,

−

komplet szablonów w dwóch rozmiarach,

−

plansze z różnymi rodzajami układów szablonów.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) sporządzić rysunek układu szablonów na tkaninie uwzględniając

właściwości konfekcyjne materiału?



2) wykroić poszczególne elementy odzieży?



3) skompletować poszczególne wykroje?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Zasady łączenia elementów odzieży. Węzły technologiczne

4.2.1. Materiał nauczania

Spódnica damska

Spódnica to część wierzchniego dolnego ubioru dziewczęcego i damskiego (od talii

do dołu) noszonego do bluzki, swetra, żakietu lub wdzianka.

Spódnicę można uszyć z każdego rodzaju materiału. Decydując się na określony model

należy uwzględnić:

−

rodzaj i przeznaczenie,

−

budowę figury,

−

odpowiedni materiał i dodatki,

−

właściwe techniki szycia.

Tabela. 1. Zestawienie operacji technologicznych spódnicy podstawowej [opracowanie własne].

Numer

operacji

Nazwa operacji

Maszyny i urządzenia

1
2
3
4
5
6
7
8
9

10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20

Sprawdzenie wykrojów.
Zeszycie zaszewek w przodzie.
Zaprasowanie zaszewek.
Zeszycie zaszewek w tyle.
Zaprasowanie zaszewek w tyle.
Zszycie przodu i tyłu.
Wykończenie szwów na overlocku.
Rozprasowanie szwów.
Wszycie zamka błyskawicznego.
Podklejenie paska wkładem klejowym.
Zaprasowanie paska.
Wykończenie spodniej krawędzi paska na
overlocku.
Wszycie paska.
Zeszycie końcówek paska.
Wywrócenie i przestębnowanie paska w szwie.
Wykończenie dolnej krawędzi spódnicy na
overlocku.
Podwinięcie i przestębnowanie spódnicy w dole.
Wyszycie dziurki w pasku spódnicy.
Przyszycie guzika.
Uprasowanie całości.

–
stębnówka
żelazko
stębnówka
żelazko
stębnówka
overlock
żelazko
stębnówka
żelazko
żelazko
overlock
stębnówka
stębnówka
stębnówka
overlock
stębnówka
dziurkarka
operacja ręczna
żelazko

1. Wszycie zamka błyskawicznego
Wszelkie zapięcia na zamek w wyrobach odzieżowych, można wykonać różnymi sposobami.

Zamek błyskawiczny może być wszyty:

−

w lewy szew boczny,

−

w szwie na środku tyłu,

−

w szwie na środku przodu,

−

w cięciu fantazyjnym.

a) Zamek wszyty symetrycznie – dwustronnie

−

Otwór zamka zafastrygować, szew rozprasować.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

Od strony wewnętrznej przyłożyć zamek „ząbkami” na linię szwa i przypiąć poziomo

szpilkami.

−

Zafastrygować boki i dół zamka.

−

Przestębnować równo od ząbków na szerokość 0,5 –0,7 cm:

−

po taśmie zamka z każdej strony i dołem,

−

lub od strony wierzchniej z każdej strony i dołem.

Rys. 11. Wszycie zamka symetrycznie – dwustronnie [2, s. 49]

b) Zamek wszyty asymetrycznie – jednostronnie

−

Przyłożyć otwarty zamek do załamanej krawędzi szwa bocznego tyłu (ząbki

widoczne), przypiąć szpilkami i zafastrygować.

−

Przeszyć maszyną przy brzegu krawędzi.

−

Zamknąć zamek błyskawiczny.

−

Nałożyć załamaną krawędź szwa bocznego przodu do stębnówki przyszycia zamka

w tyle i zafastrygować.

−

Przestębnować na szerokość 1,2 – 1,5 cm od załamania. W dole zamocować

przeszywając maszyną dwa razy.

Rys. 12. Wszycie zamka asymetrycznie jednostronnie [2, s. 50]

2. Wykonanie paska

Szerokość paska może być różna; przeciętna szerokość po wykończeniu wynosi

3,5 – 4,0 cm plus dodanie na szew dwa razy (wierzch i spód paska).

Długość paska równa jest:
Obwód talii + luz + zapięcie + 2 x zeszycie końcówek paska
Na przykład: 76,0 + 1,0 –2,0 + 3,0 – 4,0 + (2x1,0)

−

Pasek wzmocnić wkładem klejowym.

−

Pasek złożyć w połowie szerokości i zaprasować.

−

Wykonać wieszaki do powieszenia spódnicy z podszewki lub tasiemki

pasmanteryjnej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. Wszycie paska

Spódnicę zawsze należy lekko wdać do paska. Dla ułatwienia wyznaczyć punkty

łączenia paska ze spódnicą tak zwane punkty montażowe. W zależności od rodzaju materiału,
jego grubości, faktury i modelu stosuje się różne techniki wszycia paska.

Techniki wszycia paska:

a) Wszycie paska maszyną i stębnowanie na szwie (zastosowanie w materiałach grubszych)

−

Przyłożyć wierzch paska prawą stroną materiału do prawej strony spódnicy i przeszyć

maszyną na szerokość 0,5 – 0,7 cm.

−

Odwrócić pasek do góry i sprasować (lub rozprasować) szew, zeszyć końce paska.

−

Nałożyć spodnią część paska na szew.

−

Przestebnować pasek po stronie wierzchniej w szwie.

Rys. 13. Wszycie paska maszyną i stębnowanie na szwie [2, s. 53]

b) Wszycie paska maszyną dwa razy (sposób uniwersalny do różnych materiałów).

−

Przyszyć brzeg paska do wewnętrznej strony spódnicy na szerokość 0,7 cm.

−

Odwrócić pasek do góry i sprasować szew na pasek, zeszyć końce paska.

−

Podwinąć brzeg wierzchniej części paska na szerokość 0,5 cm.

−

Nałożyć krawędź paska na stębnówkę.

−

Przestębnować wzdłuż krawędzi paska.

Rys. 14. Wszycie paska maszyną dwa razy [2, s. 53]

Zeszycie końców paska
Końcówki paska złożyć stroną prawą do prawej, zeszyć maszyną na szerokość 0,5 – 1,0 cm
odwrócić.

Rys. 15. Zeszycie końców paska [opracowanie własne]

c) Wykonanie zapięcia w pasku

Oznaczyć dziurkę na środku paska: odległość od zszycia paska do dziurki oraz długość
dziurki są równe średnicy guzika.

−

Wydziergać dziurkę.

−

Zamknąć zamek błyskawiczny.

−

Nałożyć końce paska i oznaczyć miejsce przyszycia guzika szpilką.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 16. Oznaczenie dziurki, przyszycie guzika [opracowanie własne]

4. Podwinięcie i wykończenie dołu

W zależności od modelu spódnicy i materiału, z którego jest wykonana należy stosować

odpowiednie techniki wykończenia dołu.

Przeciętna szerokość obrębu w dole wynosi:

Spódnice proste

4,0 –6,0 cm

Spódnice w kliny i rozkloszowane

3,0 – 4,0 cm

Spódnice kloszowe – z koła

1,0 – 3,0 cm

Obręb założony dwa razy i przestębnowany.
1.  Podwinąć strzępiący się brzeg do lewej strony materiału na szerokość 1,0cm.
2.  Założyć właściwą szerokość obrębu.
3.  Przeszyć maszyną.

Rys. 17. Obręb założony dwa razy i przestębnowany [2, s. 58]

Wykańczanie dołu w spódnicach w kliny i rozkloszowanych.

Techniki wykonania obrębów są takie same jak w spódnicach prostych, różnica jest tylko

w szerokościach obrębów. Im spódnica bardziej rozkloszowana, tym szerokość podwinięcia
obrębu mniejsza.

Obręb wykończony maszyną i przestębnowany.

1.  Strzępiący się brzeg wykończyć overlockiem.
2.  Założyć właściwą szerokość obrębu.
3.  Przeszyć maszyną poniżej wykończenia brzegu materiału.

Rys. 18. Obręb wykończony maszyną i przestębnowany [2, s. 58]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

a)  Wyprasowanie uszytej spódnicy
1.  Górę spódnicy wyprasować na specjalnej poduszce.
2.  Całość  prasować  na  desce  do  prasowania,  zastosować  technikę  prasowania

w zależności od rodzaju materiału, z którego została uszyta spódnica.

Bluzka damska

Bluzka jest to górna cześć ubioru damskiego, dziewczęcego lub dziecięcego noszona

do spódnicy lub spodni. Na stałe pojawiła się w ubiorze pod koniec XIX wieku.
Bluzka składa się z:

−

przodów,

−

tyłu,

−

rękawów,

−

kołnierza.
W ubiorze tym występuje największa różnorodność form, wzornictwa i rozwiązań

konstrukcyjnych m.in. kimono, raglan. Różne mogą być długości rękawów, rodzaje kołnierzy
i zapięć. Występuje duża różnorodność detali. Bluzka może być też bez rękawów
lub bez kołnierza.

Wybierając model bluzki należy dobrać do niego:

−

odpowiedni materiał,

−

optymalne techniki szycia.

Tabela. 2. Kolejność czynności szycia bluzki damskiej. [opracowanie własne]

Numer

operacji

Nazwa operacji

Maszyny i urządzenia

1
2
3
4
5
6
7
8
9

10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22

Sprawdzenie wykrojów
Oznaczenie linii charakterystycznych
Zeszycie zaszewek
Zaprasowanie zaszewek
Zeszycie ramion
Zeszycie boków
Rozprasowanie lub rozprasowanie szwów
Wykończenie ramion i boków
Wykonanie zapięcia w przodzie
Uszycie kołnierza
Wszycie kołnierza
Wykończenie rozporków w rękawach długich
Zeszycie rękawów
Wykończenie dołu w rękawach
Montaż rękawa z mankietem
Wszycie rękawów
Wykończenie dołu
Oznaczenie dziurek
Wyszycie dziurek
Oznaczenie guzików
Wyprasowanie gotowej bluzki
Przyszycie guzików

–
–
stębnówka
żelazko
stębnówka
stębnówka
żelazko
overlock
stębnówka, żelazko
stębnówka, żelazko
stębnówka, żelazko
stębnówka, żelazko
stębnówka, żelazko
stębnówka, żelazko
stębnówka, żelazko
stębnówka, overlock
stębnówka, żelazko
–
dziurkarka
–
żelazko
guzikarka

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Uszycie kołnierza

Kołnierz jest to podstawowy element montażowy wyrobu odzieżowego okrywającego

górną część ciała będący zarówno wykończeniem podkroju szyi jak i elementem
dekoracyjnym. Składa się z kołnierza wierzchniego i spodniego zwanego podkołnierzem.
Rozróżniamy kołnierze:

−

leżące – odsłaniające szyję,

−

stojące – zakrywające szyję dookoła,

−

wykładane – stojące z tyłu i płasko leżące z przodu, dzielą się na podgrupy: z odcinaną

stójką i tworzące całość ze stójką.

Kołnierz  koszulowy  –  wykładany  kołnierz  z  doszywaną  stójką  lub  stanowiący  całość
ze stójką  stosowany  w  wyrobach  odzieżowych  różnych  rodzajów  np.  koszulach,  sukniach,
bluzkach, bluzach, wdziankach itd.
Kołnierz  marynarkowy  –  wykładany  kołnierz  połączony  z  wyłogami,  stosowany
w marynarkach, żakietach, dyplomatkach, wdziankach.
Kołnierz  marynarski  –  kwadratowy  kołnierz  przylegający  do  górnej  części  przodu  i  tyłu
ubioru,  opadający  na  plecy  z  wycięciem  z  przodu  w  formie  litery  V;  końce  kołnierza
są związane  w  kokardkę  umieszczoną  w  dole  wycięcia.  Wykonany  z  materiału  w  kolorze
białym  z  naszywanymi  przy  brzegu  granatowymi  tasiemkami  lub  w  kolorze  granatowym
z białymi tasiemkami. Stosowany w odzieży dziecięcej i młodzieżowej.
Kołnierz  napoleoński  –  wykładany  kołnierz,  na  wysokiej  stójce  dochodzącej  do  górnej
krawędzi  wyłogu;  stosowany  w  płaszczach  typu  trencz.  Noszony  w  okresie  Rewolucji
Francuskiej i późniejszym napoleońskim.
Kołnierz  Słowackiego  –  kołnierz  z  szeroką  częścią  wykładaną  (taki  jak  nosił  Słowacki);
stosowany szczególnie w odzieży o charakterze sportowym.
Kołnierz  szalowy  –  kołnierz  tworzący  z  wyłogami  jedną  całość  (układający  się  podobnie
do szala  zarzuconego  na  szyję).  Stosowany  np.  w  smokingach,  kurtkach  sportowych,
płaszczach, sukienkach, kożuchach.
Kolejność czynności:
1.  Spodnią lub wierzchnią część kołnierza wzmocnić wkładem klejowym.
2.  Złożyć część spodnią z wierzchnią prawą stroną materiału do prawej.
3.  Zeszyć  maszyną  dookoła  wg  przymiaru  (lub  formy)  po  stronie  spodniego  kołnierza

(wierzch się lekko nadda).

4.  Wyrównać i ponacinać szew.
5.  Odwrócić i zafastrygować krawędź kołnierza.
6.  Sprasować żelazkiem.

Rys. 19. Uszycie kołnierza [2, s. 126].

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W kołnierzu ze stójką – doszyć stójkę w następujący sposób:
1. Wzmocnić jedną lub obie stójki wkładem klejowym.
2. Przyłożyć stójki do dolnego brzegu kołnierza z dwóch stron prawą stroną materiału

do prawej.

3. Przyszyć maszyną na szerokość 0,5 cm.
4. Odwrócić stójkę i sprasować.

Rys. 20. Wykonanie kołnierza na stójce w etapach [2, s. 127]

Wszycie kołnierza

Metody wszycia kołnierza
1. Kołnierz wykładany wszyty między obłożenia

−

wszyty maszynowo

−

wszyty konfekcyjnie.

2. Kołnierz ze stójką wszyty maszynowo.
3. Kołnierz leżący wszyty na plisce skośnej

Kołnierz wykładany wszyty maszynowo między obłożenia

1. Kołnierz przypiąć do podkroju szyi od strony wierzchniej bluzki – bez obłożeń (środek

kołnierza na środek tyłu, krawędź kołnierza na środek przodu).

2.  Nałożyć obłożenia na przypięty kołnierz.
3.  Przyszyć maszyną od jednej do drugiej krawędzi przodu na szerokość 0,5 cm.
4.  Brzegi przyszycia wykończyć maszynowo.
5.  Obłożenia odwrócić do spodu bluzki.
6.  Sprasować szew wszycia kołnierza w tyle bluzki.
7.  Przestębnować sprasowany szew oraz zamocować obłożenia na ramionach.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 21. Wszycie kołnierza między obłożenia [2, s. 129]

Kołnierz wykładany wszyty konfekcyjnie między obłożenia

1.  Kołnierz przypiąć do podkroju szyi od strony wierzchniej bluzki bez obłożeń.
2.  Na kołnierz nałożyć obłożenia.
3.  Przyszyć maszyną od krawędzi przodu do szwu barkowego – w każdym przodzie osobno,

na szerokość około 0,6 cm.

4.  Naciąć szew przy linii barku do stębnówki.
5.  Zeszyć podkrój szyi w tyle tylko ze spodnim kołnierzem.
6.  Szew ponacinać na całej długości.
7.  Obłożenia odwrócić do spodu bluzki.
8.  Nałożyć  kołnierz  wierzchni  na  stębnówkę  przy  podkroju  szyi  w  tyle,  założyć  brzeg

kołnierza na szerokość 0,5 cm.

9. Przestębnować brzegiem podwiniętą krawędź kołnierza.
10. Zamocować obłożenia na szwach barkowych.
11. Wyprasować wszycie kołnierza.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 22. Wszycie kołnierza konfekcyjnie [2, s. 131]

Kołnierz ze stójką wszyty maszynowo
1. Kołnierz wierzchni przypiąć do podkroju szyi łącznie z obłożeniem (lub plisą)

od wewnętrznej strony bluzki, od jednej krawędzi przodu do drugiej.

2.  Przyszyć maszyną na szerokość 0,6 cm.
3.  Podwinąć kołnierz spodni na szerokość 0,5 cm i nakryć przyszycie.
4.  Przestębnować wzdłuż załamanej krawędzi kołnierza spodniego

W metodzie tej można stosować odwrotną kolejność szycia:

−

najpierw przyszyć kołnierz spodni,

−

szew nakryć kołnierzem wierzchnim,

−

stębnować wzdłuż załamania krawędzi kołnierza wierzchniego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rękawy

Rękaw to podstawowy element montażowy wyrobu odzieżowego okrywający kończynę

górną. Rękaw jest zróżnicowany pod względem formy plastycznej, liczby części składowych
oraz  sposobu  wszycia  do  pach.  Składa  się  z  części  wierzchniej  i  spodniej  lub  czub  części
przedniej i tylnej.
Rękaw  z  główką  –  rękaw,  którego  górna  wierzchnia  część  (zwana  główką  rękawa)
ma zaokrąglony  kształt,  wszywany  do  pachy  o  owalnym  wykroju.  Ze  względu  na  kształt
i zastosowanie  rozróżnia  się  rękaw  marynarkowy,  półkoszulowy,  koszulowy.  Ze  względu
na liczbę części składowych rozróżnia się rękaw z główką:

−

jednoczęściowy – ze szwem wewnętrznym lub szwem tylnym,

−

dwuczęściowy – ze szwami przednim i tylnym lub zewnętrznym i wewnętrznym,

−

trzyczęściowy – ze szwami zewnętrznym, przednim i tylnym.

Rękaw kimonowy – rękaw nie wszywany stanowiący całość z górnymi częściami tyłu
i przodu wyrobu odzieżowego. Rozróżnia się:

−

rękaw kimonowy z klinem – w szew wewnętrzny rękawa i w szew boczny tyłu i przodu

jest wszyty klin umożliwiający swobodę wykonywania ruchów,

−

rękaw kimonowy z karczkiem – stanowi całość z karczkiem tyłu i przodu wyrobu

odzieżowego; może składać się z części tylnej i przedniej lub części tylnej, przedniej
i spodu rękawa.

Rękaw  koszulowy  –  rękaw  z  główką  o  małej  wysokości  jednoczęściowy  ze  szwem
wewnętrznym.
Rękaw  półkoszulowy  –  rękaw  z  główką  o  wysokości  większej  od  wysokości  w  rękawie
koszulowym, jednoczęściowy ze szwem wewnętrznym lub tylnym albo dwuczęściowy
ze szwami wewnętrznym i tylnym.
Rękaw  półraglanowy  –  odmiana  rękawa  raglanowego,  w  którym  szwy  raglanowe
przebiegają do szu barkowego.
Rękaw  raglanowy  –  rękaw  okrywający  barki,  połączony  z  tyłem  i  przodem  wyrobu
odzieżowego szwami przebiegającymi od pachy do wykroju szyi (tzw. szwy raglanowe).
Ze względu na liczbę części składowych rozróżnia się rękaw raglanowy:

−

jednoczęściowy – ze szwami wewnętrznym i barkowym tworzący rodzaj zaszewki,

−

dwuczęściowy – ze szwami zewnętrznym (przechodzącym w szew barkowy)

i wewnętrznym,

−

trzyczęściowy – ze szwami zewnętrznym (przechodzącym w szew barkowy)

oraz przednim i tylnym.

Rozporki w rękawach długich

Rozporek jest to wykończone rozcięcie w wyrobie odzieżowym. Rozporek w rękawie

umiejscowiony jest na pionowej linii łokcia lub w szwie. Długość rozporka od 5 do 9cm.
Rodzaje rozporków:

1.  Wykończony obrębem.
2.  Wykończony obsadzeniem.
3.  Wykończony pliską skośną.
4.  Wykończony listewką – koszulowy.

Rozporek wykończony obrębem

1.  Wykonać obręb wzdłuż brzegów rozporka od strony spodu rękawa (podwinąć 2 x).
2.  Założyć górę rozporka prawą stroną materiału do prawej.
3.  Zamocować  górę  rozporka:  poziomym  przeszyciem  przez  obręb  3x  na  szerokość

1.0 – 1,5 cm lub wykonać zaszewkę.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 25. Rozporek wykończony obrębem w etapach [2, s. 134]

Rozporek wykończony obsadzeniem

1.  Obsadzenie przyłożyć na oznaczony rozporek, prawą stroną materiału do prawej
2.  Odszyć rozporek dookoła na szerokość 0,5 cm.
3.  Przyciąć rozporek do stębnówki.
4.  Odwrócić obsadzenie do strony wewnętrznej i sprasować.
5.  Podwinąć brzegi obsadzenia na równą szerokość z każdej strony rozcięcia.
6.  Przestębnować obsadzenie wzdłuż załamanych krawędzi.

Rys. 26. Rozporek wykończony obsadzeniem [2, s. 135]

Rozporek wykończony pliską skośną

1. Wykroić pliskę skośną o długości dwukrotnie większej od rozcięcia i szerokości

2,5 – 3,0 cm.

2.  Do brzegu rozcięcia przyłożyć pliskę skośną prawą stroną do spodniej strony rozporka.
3.  Przyszyć maszyną wzdłuż rozcięcia rozporka na szerokość 0,5 cm.
4.  Odwrócić pliskę do wierzchu rękawa.
5.  Podwinąć brzegi pliski lamując rozporek.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. Przestębnować podwiniętą krawędź pliski brzegiem.
7. Przeszyć ukośnie na końcu rozporka od spodu.
Do wykonania tego rozporka można wykorzystać przyrząd pomocniczy – lamownik.

Rys. 27. Rozporek wykończony pliską skośną [2, s. 136]

Rozporek wykończony listewką – koszulowy

1. Przyłożyć prawą stronę listewki do rozporka od wewnętrznej strony przy szerszej części

rękawa.

2. Przyszyć listewkę maszyną wzdłuż rozcięcia rozporka na szerokość 0,5 cm, a z drugiej

strony rozcięcia wykonaj obręb na szerokość 0,5cm.

3. Odwrócić listewkę do wierzchniej strony rękawa nakrywając część spodnią rozporka

z obrębem.

4. Uformować listewkę na szerokość 2,0 – 2,5 cm oraz jej górną część w „ząbek”.
5. Przestębnować podwiniętą krawędź listewki, górną jej część zamocuj poziomym

podwójnym zeszyciem obejmującym obręb wykonany od strony spodniej.

Rys. 28. Rozporek wykończony listewką [2, s.137]

Wykończenie dołu rękawa krótkiego
Dół w rękawie krótkim może być wykończony obrębem lub mankietem. Mankiety mogą być
doszywane lub krojone łącznie z rękawem.
Mankiety pełnią funkcję:

−

wykańczającą dół rękawa,

−

ekonomiczną np. przedłużenie rękawa,

−

estetyczną, stanowią element ozdobny.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rodzaje mankietów:

1. Mankiety doszywane.
2. Mankiety krojone łącznie z rękawem:

−

z wywiniętym obrębem,

−

ze stębnówką na zewnątrz

Mankiety doszywane
Mankiet doszywany to pasek materiały, którego:
Długość = obwód dołu rękawa + 2,0 cm za zeszycie,
Szerokość dowolna = 5,0 – 6,0 cm + 2,0 cm na przyszycie.

Kolejność czynności:
1.  Zeszyć mankiet na szerokość 1,0 cm.
2.  Szew rozprasować.
3.  Złożyć w połowie szerokości lewą stroną materiału do lewej i sprasować.
4.  Przyłożyć mankiet do wewnętrznej strony zeszytego rękawa.
5.  Przyszyć mankiet do rękawa na szerokość 0,5 cm do 1,0cm.
6.  Wykończyć brzeg szwa.
7.  Przewinąć mankiet do wierzchniej strony i sprasować do góry rękawa – szew ukryty

w środku.

Rys. 29. Mankiet doszywany [2, s. 139]

Mankiet krojony łącznie z rękawem
Mankiet z wywiniętym obrębem
1.  Zeszyć rękaw z dodaniem na mankiet.
2.  Wykończyć brzegi zeszycia zygzakiem lub overlockiem.
3.  Szew rozprasować.
4.  Podwinąć  mankiet  do  wewnątrz:  1x  na  szerokość  0,5  cm,  2x  na  szerokość  mankietu

+ 1,0cm.

5. Przestębnować obręb przy podwiniętej krawędzi.
6. Przewinąć mankiet do wierzchniej strony i zaprasować.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 30. Mankiet z wywiniętym obrębem [2, s. 140]

Mankiet ze stębnówką na zewnątrz
1.  Zeszyć rękaw z dodaniem na mankiet.
2.  Wykończyć brzegi zeszycia zygzakiem lub overlockiem.
3.  Szew rozprasować.
4.  Podwinąć do wewnątrz szerokość mankietu1x – 3,0 do 3,5 cm.
5.  Podwinąć do wewnątrz szerokość mankietu 2x – 3,0 do 3,5 cm.
6.  Przestębnować drugie załamanie materiału na szerokość 0,5 cm.
7.  Sprasować odszyty mankiet w dół.

Rys. 31. Mankiet ze stębnówką na zewnątrz [2, s.141]

Uszycie mankietów do rękawów długich

Mankiet składa się z części wierzchniej i spodniej. Część spodnia jest wzmocniona

i usztywniona.
Długość mankietu jest uzależniona od obwodu nadgarstka – „on”

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Na przykład:
–

długość mankietu = on + zapięcie + zeszycie + luz =

= 16,0 + 2 x 1,5 + 2 x 0,5 + 1,0 =
= 16,0 + 3,0 + 1,0 + 1,0 = 21,0 cm

−

szerokość mankietu (dowolna) najczęściej = 4,0 do 7,0 cm

−

kształt krawędzi dolnej mankietu uzależniony jest od założenia modelowego, krawędź
górna otwarta do zeszycia z rękawem

−

w dolną krawędź mankietu można wszyć element ozdobny jak: falbanka, koronka,
wypustka itp.

Rys. 32. Uszycie mankietu a) mankiet z jednego kawałka materiału, b) mankiet z dwóch kawałków materiału,

c) mankiet z wszytą falbanką [2, s. 142]

Montaż rękawa z mankietem

Techniki wszycia mankietu:
1.  Wszycie metodą tradycyjną.
2.  Wszycie maszyną 2x.
3.  Wszycie konfekcyjnie.

Wszycie mankietu maszyną 2x
1.  Upiąć w dole wierzchu rękawa zakładki skierowane do rozporka.
2.  Przypiąć  mankiet  spodni  z  wkładem  do  wewnętrznej  strony  dołu  rękawa  od  krawędzi

do krawędzi rozporka.

3.  Przeszyć maszyną na szerokość 0,7 cm.
4.  Wierzchni brzeg mankietu podwinąć na szerokość 0,5 cm i nałożyć na przeszycie.
5.  Przestębnować brzegiem wzdłuż podwiniętej krawędzi mankietu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób przyszycia mankietu może być również odwrotny:

−

Przyszycie wierzchniego mankietu.

−

Podłożenie mankietu spodniego.

−

Stębnowanie po wierzchniej stronie mankietu.

Rys. 33. Wszycie mankietu maszyną [2, s. 144]

Wszycie mankietu konfekcyjnie
1. Upiąć zakładki w dole rękawa lub zmarszczyć maszyną 2 razy.
2. Przypiąć mankiet (wierzch ze spodem) do dołu rękawa od zewnętrznej strony – prawą

stroną mankietu do prawej, wysuń po 1,5 cm rękawa przy rozporku.

3.  Nałożyć pozostawione 1,5 cm rękawa na mankiet.
4.  Przeszyć maszyną wszystko razem na szerokość 0,5 – 0,7 cm.
5.  Brzegi zeszycia wykończyć overlockiem.
6.  Opuścić mankiet, odwrócić założenia przy rozporku.
7.  Zaprasować szew do góry.
8.  Zamocować założenia przy rozporku.

Rys. 34. Wszycie mankietu konfekcyjnie [2, s. 145]

Wszycie rękawów
Wpinanie rękawów
Wszystkie czynności wykonuje się po stronie rękawa od wewnętrznej strony bluzki.
1.  Środek główki rękawa przypiąć na szew barkowy prawą stroną materiału do prawej.
2.  Upiąć główkę rękawa od linii barku w jedną i drugą stronę do połowy głębokości pachy –

lekko wdawać główkę.

3. Sprawdzać układaną główkę rękawa na dłoni, czy jest dobrze naddana oraz czy równo

opada.

4. Przypiąć dalszą część rękawa do dolnej części pachy – równo, tak jak podkrój rękawa

się układa.

5. Sprawdzić całość upięcia.
Rękaw fastrygować po upiętych szpilkach na szerokość 1,0 – 1,5 cm.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wszywanie rękawa
1. Wykonać szew zwykły obok fastrygi po stronie rękawa, rozpocząć od połowy głębokości

pachy w dół – naokoło, powtórzyć przeszycie pachy na dole i zakończyć szycie
w połowie głębokości z drugiej strony pachy.

2. Brzegi zeszycia wykończyć razem

Rys. 35. Wszycie rękawów [2, s. 147]

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jakie znasz techniki wszycia zamków błyskawicznych?
2.  Jaka jest kolejność czynności przy wszywaniu zamka symetrycznie – dwustronnie?
3.  Jakie znasz techniki wszycia paska do spódnicy?
4.  Jaka jest kolejność czynności przy wszywaniu paska do spódnicy maszyną dwa razy?
5.  Jakie znasz techniki wykończenia dołów w spódnicach?
6.  Jakie znasz rodzaje kołnierzy?
7.  Jakie znasz metody wszycia kołnierza?
8.  Jaka jest kolejność czynności przy wszywaniu kołnierza stójce maszynowo?
9.  Jakie znasz rodzaje rozporków w rękawach?
10.  Jakie znasz techniki wszycia mankietu?
11.  Jaka jest kolejność czynności przy wszywaniu mankietu metodą konfekcyjną?
12.  Jaka jest kolejność czynności przy wszywaniu rękawów do podkroju pachy?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj próbę technologiczną wszycia zamka błyskawicznego na linii środka tyłu

spódnicy asymetrycznie – jednostronnie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zszyć zaszewki w tyle spódnicy,
2)  zaprasować zaszewki,
3)  zszyć spódnicę po linii środka tyłu pozostawiając otwór na zamek błyskawiczny,
4)  rozprasować szew,
5)  obrzucić szew,
6)  wszyć zamek błyskawiczny.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

wykrój spódnicy,

−

maszyna stębnowa i overlock,

−

żelazko,

−

taśma centymetrowa, szpilki, nożyce,

−

zamek błyskawiczny, nici,

−

plansze przedstawiające różne rodzaje wszycia zamka.

Ćwiczenie 2

Wykonaj próbę technologiczną uszycia kołnierza na stójce.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  podkleić wierzchnią część kołnierza i stójki,
2)  uszyć kołnierz,
3)  wszyć kołnierz w stójkę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

wykroje kołnierza i stójki z tkaniny bawełnianej,

−

wkład klejowy,

−

maszyna stębnowa,

−

żelazko,

−

nici i przybory do szycia.

Ćwiczenie 3

Wykończ rozporek w rękawie plisą skośną, uszyj i wszyj mankiet konfekcyjnie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  odszyć rozporek pliską skośną,
2)  zszyć i wykończyć szew w rękawie,
3)  uszyć mankiet,
4)  ułożyć zakładki w rękawie,
5)  wszyć mankiet.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

wykrój rękawa, mankietu, pliski skośnej,

−

wkład klejowy, nici,

−

maszyna stębnowa i overlock,

−

żelazko,

−

taśma centymetrowa, szpilki, nożyce.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wymienić techniki wszycia zamka błyskawicznego?



2) wymienić kolejność czynności przy wszyciu zamka błyskawicznego

symetrycznie dwustronnie?



3) wymienić techniki wszycia paska do spódnicy?



4) wszyć pasek do spódnicy wybraną techniką?



5) wymienić techniki wykończenia dołu w spódnicy damskiej?



6) dobrać techniki wykończenia dołu do spódnicy i tkaniny?



7) wymienić rodzaje kołnierzy?



8) wymienić metody wszycia kołnierza?



9) uszyć kołnierz ze stójką?



10) wymienić rodzaje rozporków w rękawach?



11) wykończyć rozporek w rękawie pliską skośną?



12) wszyć mankiet do rękawa wybraną metodą?



13) wymienić kolejność czynności przy wszyciu rękawa do podkroju

pachy?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Dokumentacja

techniczno-technologiczna

–

wybrane

dokumenty

4.3.1. Materiał nauczania

Podstawowymi czynnikami od których w znacznym stopniu zależy jakość wyrobów

odzieżowych są:

−

jakość materiałów podstawowych i dodatków,

−

jakość wykonania.
Biorąc pod uwagę pierwszy czynnik zakład odzieżowy nie jest w stanie nic zmienić, jeśli

do  przerobu  wejdą  materiały  i  dodatki  o  niskiej  jakości.  Natomiast  w  znacznym  stopniu
można  oddziaływać  na  drugi  czynnik  poprzez  odpowiednie  kształtowanie  jakości  wyrobu
odzieżowego.  W  celu  uzyskania  jak  najwyższej  jakości  produkowanego  wyrobu,  należy
pracownikowi  udostępnić  szereg  niezbędnych  informacji,  które  dotyczyć  będą  przebiegu
procesu  technologicznego.  Każdy  pracownik  musi  wiedzieć  jaki  wyrób,  z  czego  i  jak
ma produkować,  jakich  ma  używać  maszyn,  urządzeń  i  narzędzi,  jakie  są  wymagania
by wyrób został uznany za produkt wysokiej jakości.

Dokumentacja procesu produkcyjnego powinna zatem spełniać trzy podstawowe funkcje:

−

instruktażową,

−

informacyjną,

−

normatywną.

Dokumentacja techniczno-technologiczna powinna zawierać podstawowe dane ustalające

technologię wyrobu odzieżowego i składa się z następujących części:

−

rysunek modelowy wyrobu,

−

rysunek techniczny,

−

dane ogólne,

−

wymagania techniczne.

Wymienione dokumenty zostały omówione w module 743[01].Z4.02.

Dokumentacja techniczno-technologiczna powinna być tak sporządzona aby wszyscy

pracownicy, którzy biorą udział  w wytwarzaniu wyrobu nie  mieli  jakichkolwiek wątpliwości
dotyczących  sposobu  wykonywania  swojego  zadania  i  aby  ten  sposób  był  zgodny
z intencjami  tych,  którzy  przygotowują  dokumentację.  Rozwiązaniem  takiego  problemu
jest wprowadzenie na każde stanowisko pracy graficznego zapisu dyspozycji produkcyjnych.
Tak  przygotowana  dokumentacja  powinna  być  dużym  usprawnieniem  pracy  robotnika,
dającym  dobrą  wydajność  jego  pracy,  spełniającą  wymagania  jakościowe.  Rozwiązaniem
tego  problemu  może  być  wprowadzenie  graficznego  zapisu  struktury  wyrobu  i  jego
poszczególnych węzłów.

W skład graficznego zapisu dyspozycji produkcyjnych wchodzą następujące rysunki:

−

schemat strukturalny wyrobu – jest to rysunek przedstawiający ogólną budowę wyrobu,

sposób powiązania węzłów technologicznych,

−

schematy konstrukcyjne węzłów wyrobu – są to rysunki, których zadaniem

jest zilustrowanie struktury danego węzła oraz ujawnienie sposobu powiązania operacji,

−

karty operacji technologicznych (rysunki warsztatowe) – są adresowane na stanowiska

robocze. Informacje zawarte w kartach dotyczą: parametrów technologicznych maszyn,
parametrów technologicznych przewidzianego do realizacji zadania, struktury zadania.
Rysunki warsztatowe powinny zawierać symbole określające parametry struktury, obróbki
i parametry wymiarowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

C – C

Rys. 36. Schematy strukturalne spódnicy podstawowej [opracowanie własne]

Tabela 3.

Zestawienie elementów składowych [opracowanie własne].

Rodzaj

materiału

Oznaczenie

materiału

Nr elementu

Ilość

elementów

Wyszczególnienie

Tkanina
zasadnicza

1.1
1.2
1.3

1
1
1

Przód
Tył
Pasek

Wkład klejowy

2.1

Pasek

Dodatki

3.1

3.2

Zamek
błyskawiczny
Guzik

Tabela 4.

Rysunki warsztatowe [opracowanie własne].

NUMER I NAZWA OPERACJI
1. Sprawdzenie wykrojów.

CZAS WYKONANIA

PARAMETRY TECHNOLOGICZNE

MASZYNY I URZĄDZENIA

UWAGI

NUMER I NAZWA OPERACJI

2. Zeszycie zaszewek w przodzie

CZAS WYKONANIA

PARAMETRY TECHNOLOGICZNE
S=3mm

MASZYNY I URZĄDZENIA
stębnówka

UWAGI

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

NUMER I NAZWA OPERACJI

3. Zaprasowanie zaszewek

CZAS WYKONANIA

PARAMETRY TECHNOLOGICZNE
T = 160°C

MASZYNY I URZĄDZENIA
żelazko

UWAGI

NUMER I NAZWA OPERACJI

4. Zeszycie zaszewek w tyle.

CZAS WYKONANIA

PARAMETRY TECHNOLOGICZNE
s=3mm

MASZYNY I URZĄDZENIA
stębnówka

UWAGI

NUMER I NAZWA OPERACJI

5. Zaprasowanie zaszewek w tyle.

CZAS WYKONANIA

PARAMETRY TECHNOLOGICZNE
T = 160°C

MASZYNY I URZĄDZENIA
żelazko

UWAGI

NUMER I NAZWA OPERACJI

6. Zszycie przodu i tyłu

CZAS WYKONANIA

PARAMETRY TECHNOLOGICZNE
s=3mm

MASZYNY I URZĄDZENIA
stębnówka

UWAGI

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

NUMER I NAZWA OPERACJI

7. Wykończenie szwów na overlocku.

CZAS WYKONANIA

PARAMETRY TECHNOLOGICZNE
s=3mm

MASZYNY I URZĄDZENIA
overlock

UWAGI

NUMER I NAZWA OPERACJI

8. Rozprasowanie szwów.

CZAS WYKONANIA

PARAMETRY TECHNOLOGICZNE
T = 160°C

MASZYNY I URZĄDZENIA
żelazko

UWAGI

NUMER I NAZWA OPERACJI

9. Wszycie zamka błyskawicznego

CZAS WYKONANIA

PARAMETRY TECHNOLOGICZNE MASZYNY I URZĄDZENIA

stębnówka

UWAGI

NUMER I NAZWA OPERACJI

10. Podklejenie paska wkładem klejowym.

CZAS WYKONANIA

PARAMETRY TECHNOLOGICZNE
T = 130°C

MASZYNY I URZĄDZENIA
żelazko

UWAGI

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

NUMER I NAZWA OPERACJI

11. Zaprasowanie paska.

CZAS WYKONANIA

PARAMETRY TECHNOLOGICZNE
T = 160°C

MASZYNY I URZĄDZENIA
żelazko

UWAGI

NUMER I NAZWA OPERACJI

12. Wykończenie spodniej krawędzi paska na overlocku.

CZAS WYKONANIA

PARAMETRY TECHNOLOGICZNE
s=3mm

MASZYNY I URZĄDZENIA
overlock

UWAGI

NUMER I NAZWA OPERACJI

13. Wszycie paska.

CZAS WYKONANIA

PARAMETRY TECHNOLOGICZNE
s=3mm

MASZYNY I URZĄDZENIA
stębnówka

UWAGI

NUMER I NAZWA OPERACJI

14. Zeszycie końcówek paska.

CZAS WYKONANIA

PARAMETRY TECHNOLOGICZNE
s=3mm

MASZYNY I URZĄDZENIA
stębnówka

UWAGI

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

NUMER I NAZWA OPERACJI

15. Wywrócenie i przestębnowanie paska w szwie

CZAS WYKONANIA

PARAMETRY TECHNOLOGICZNE
s=4mm

MASZYNY I URZĄDZENIA
stębnówka

UWAGI

NUMER I NAZWA OPERACJI

16. Wykończenie dolnej krawędzi spódnicy na overlocku.

CZAS WYKONANIA

PARAMETRY TECHNOLOGICZNE
s=3mm

MASZYNY I URZĄDZENIA
overlock

UWAGI

NUMER I NAZWA OPERACJI

17. Podwinięcie i przestębnowanie spódnicy w dole.

CZAS WYKONANIA

PARAMETRY TECHNOLOGICZNE
s=4mm

MASZYNY I URZĄDZENIA
stębnówka

UWAGI

NUMER I NAZWA OPERACJI

18. Wyszycie dziurki w pasku spódnicy.

CZAS WYKONANIA

PARAMETRY TECHNOLOGICZNE

MASZYNY I URZĄDZENIA
dziurkarka

UWAGI

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

NUMER I NAZWA OPERACJI

19. Przyszycie guzika.

CZAS WYKONANIA

PARAMETRY TECHNOLOGICZNE

MASZYNY I URZĄDZENIA
guzikarka

UWAGI

NUMER I NAZWA OPERACJI

20. Uprasowanie całości.

CZAS WYKONANIA

PARAMETRY TECHNOLOGICZNE
T = 160°C

MASZYNY I URZĄDZENIA
żelazko

UWAGI

Kontrola jakości

Kontrola międzyoperacyjna w procesie szycia w dużym stopniu zależy od sytemu

organizacji  produkcji.  W  takich  systemach  jak  potok  z  synchronizowanymi  zespołami
obróbkowymi  i  synchro,  gdzie  najpierw  wykonuje  się  poszczególne  elementy  odzieży
a później  montuje  z  nich  wyrób  gotowy,  stworzone  są  dogodne  warunki  do  zorganizowania
kontroli  międzyoperacyjnej.  Wówczas  każdy  element  odzieży  może  być  dokładnie
skontrolowany  pod  względem  jakości  wykonania,  bez  zahamowania  ciągłości  produkcji.
Inaczej  natomiast  jest  w taśmowym  systemie  organizacji  produkcji,  gdzie  wykonanie  każdej
następnej  operacji  technologicznej  zależy  od  poprzedniej.  Zakwestionowanie  przez  kontrolę
międzyoperacyjną  jednej  nawet  operacji  powoduje  zakłócenie  ciągłości  procesu
produkcyjnego.  Kontrola  międzyoperacyjna  powinna  być  uzupełniona  przez  samokontrolę
i kontrole  wzajemną  polegającą  na  tym,  że  jedni  pracownicy  kontrolują pracę  innych.  Jeżeli
operacja  poprzedni  została  wykonana  wadliwie,  to  pracownik  który  wykonuje  operację
następną powinien zwrócić wykonawcy wyrób do naprawy.

Kontrolę ostateczną wyrobów gotowych wykonują brakarze. Sprawdzają oni zgodność

wykonania  poszczególnych  sztuk  odzieży  z  dokumentacją  techniczną  i  zatwierdzonym
modelem.  Oględzin  wyrobu  dokonuje  się  na  manekinie  lub  na  stole  w  zależności
od produkowanego  asortymentu.  Brakarz  wyrobów  gotowych  sprawdza  kolejno  wszystkie
parametry,  które  decydują  o  jakości  wyrobu  odzieżowego,  a  więc  takie  jak:  wymiary
poszczególnych  elementów  odzieży,  połączenie  części  konstrukcyjnych,  jakość  użytych
materiałów  i  dodatków  krawieckich,  układanie  się  poszczególnych  elementów  odzieży
na figurze i manekinie.

Po dokładnym sprawdzeniu brakarz klasyfikuje wyrób do jednej z klas zwanych

gatunkami.  Są  trzy  stopnie  gatunkowości  odzieży.  Podstawą  klasyfikacji  odzieży
do odpowiednich  gatunków  są  normy.  Zawarte  są  w  nich  błędy  w  odzieży,  które  decydują
o zaklasyfikowaniu  sztuki  odzieży  do  danego  gatunku.  Zgodnie  z  normą  błędy  w  odzieży
dzieli  się  na:  konfekcyjne,  surowcowe  lub tkaninowe.  W  zależności  od  rodzaju  i  charakteru
błąd może być zaliczony do grupy A, B lub C. do grupy A zalicza się takie błędy które mają
najmniejszy wpływ na obniżenie wyglądu i funkcjonalności odzieży w porównaniu z błędami
grupy B i C. błędy zaliczone do grupy B w mniejszym stopniu obniżają jakość odzieży aniżeli
błędy z grupy C.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Co to jest schemat strukturalny wyrobu?
2.  Co to są schematy konstrukcyjne węzłów wyrobu?
3.  Jakie informacje zawiera karta operacji?
4.  Jakie dokumenty wchodzą w skład Dokumentacji Techniczno-Technologicznej?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie rysunków wykonaj próbę technologiczną wszycia zamka błyskawicznego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  odczytać z rysunków technikę wszycia zamka,
2)  zszyć przód i tył spódnicy, zostawiając otwór na zamek błyskawiczny,
3)  rozprasować szew,
4)  wykończyć szew na overlocku,
5)  wszyć zamek błyskawiczny.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

wykrój spódnicy,

−

maszyna stębnowa i overlock,

−

żelazko,

−

taśma centymetrowa, szpilki, nożyce,

−

zamek błyskawiczny, nici,

−

plansze przedstawiające różne rodzaje wszycia zamka.

Ćwiczenie 2

Odczytaj ze schematu graficznego rodzaj kołnierza, uszyj go i wszyj do podkroju szyi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  odczytać schemat graficzny,
2)  wykroić elementy kołnierza,
3)  uszyć kołnierz,
4)  podkleić, zaprasować i wykończyć na overlocku obłożenia,
5)  zszyć szwy barkowe, rozprasować i wykończyć brzegi na overlocku,
6)  wszyć kołnierz do podkroju szyi zgodnie ze schematem.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

wykrój przodów i tyłu bluzki,

−

tkanina na kołnierz,

−

wkład klejowy,

−

maszyna stębnowa i overlock,

−

żelazko,

−

taśma centymetrowa, szpilki, nożyce,

−

plansze przedstawiające różne rodzaje wszycia kołnierza.

Ćwiczenie 3

Na podstawie schematu graficznego uszyj i wszyj mankiet do rękawa.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zszyć rękaw, rozprasować szew i wykończyć na overlocku
2)  wykroić i uszyć mankiet,
3)  wszyć mankiet do dołu rękawa.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

wykrój rękawa z odszytym rozporkiem,

−

tkanina na mankiet,

−

wkład klejowy

−

maszyna stębnowa i overlock,

−

żelazko,

−

taśma centymetrowa, szpilki, nożyce.

Ćwiczenie 4

Zakład produkcyjny otrzymał zamówienie na wykonanie 15 sztuk bluzek dziewczęcych

z tkaniny bawełnianej w trzech rozmiarach. Dobierz zespół 5 osobowy, zaproponuj metody
i systemy produkcji w szwalni, wykonaj zamówienie zgodnie z dokumentacją techniczno-
-technologiczną, dokonaj kontroli i klasyfikacji gatunkowej wyrobów gotowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  dobrać pięcioosobowy zespół,
2)  dobrać system organizacji produkcji i metodę pracy w szwalni,
3)  przydzielić zadania członkom grupy,
4)  ustawić stanowiska pracy,
5)  uszyć wyrób zgodnie z dokumentacją techniczno technologiczną,
6)  dokonać kontroli i klasyfikacji gatunkowej wyrobu gotowego.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

wykroje bluzki dziewczęcej w trzech rozmiarach,

−

wykroje z wkładu klejowego,

−

nici, guziki,

−

maszyny stębnowe, overlock, dziurkarka, guzikarka,

−

stanowisko do prasowania,

−

dokumentacja techniczno-technologiczna,

−

normy dotyczące klasyfikacji gatunkowej wyrobów gotowych,

−

taśma centymetrowa, szpilki, nożyce.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wyjaśnić co to jest schemat strukturalny wyrobu?



2) wymienić jakie informacje zawiera karta operacji?



3) wymienić dokumenty Dokumentacji Techniczno-Technologicznej?



4) odczytać schemat graficzny węzłów technologicznych?



5) uszyć i wszyć kołnierz do podkroju szyi na podstawie schematu

graficznego?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. Rodzaje zapięć odzieżowych. Elementy ozdobne w odzieży

4.4.1. Materiał nauczania

Zapięcie to sposób wykończenia krawędzi przodu odzieży przy pomocy obłożenia

lub plisy. Do zapinania – łączenia krawędzi służą: dziurki, guziki, zatrzaski, napy, zamki
błyskawiczne itp.
Rodzaje zapięć:

krawędzie zachodzące:

– jednorzędowe (widoczne i
kryte)

– dwurzędowe

– asymetryczne

krawędzie dochodzące tzw. na styk:

– na zamki błyskawiczne

– na pętelki i guziki

– na klamry

Zapięcia o krawędziach zachodzących – jednorzędowe

1. Wykończone obłożeniem:

−

wąskim do zapięcia pod szyję – szerokość 4,0–6,0 cm

−

szerokim do kołnierzy wykładanych, dochodzące do szwa ramieniowego

2. Wykończone plisą:

−

doszywaną

−

krojoną razem z przodem

3. Zapięcia kryte:

−

ze stębnówką

−

z fałdą

4. Zapięcie „polo”

Zapięcie wykończone obłożeniem

Obłożenie jest to element przodu w wyrobie odzieżowym wykańczający krawędź przodu

od strony wewnętrznej. Obłożenie może być krojone razem z przodem lub doszywane
do krawędzi, usztywnione i wzmocnione wkładem klejowym.

Kolejność czynności:

−

wzmocnić wkładem klejowym spodnią stronę obłożeń,

−

założyć obłożenia do wewnętrznej strony i sprasować,

−

wykończyć brzeg obłożeniem.

Rys. 37. Zapięcie wykończone obłożeniem [2, s. 119]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zapięcia wykończone plisą

Plisa w zapięciu może być doszywana lub modelowana razem z przodem. Górę plisy wszywa
się razem z podkrojem szyi, w stójkę kołnierza lub wykańcza np. obsadzeniem, pliską skośną,
rulonikiem, itp.

Plisa doszywana

Kolejność czynności:
Prawy przód

−

spód plisy wzmocnić wkładem klejowym,

−

przyłożyć plisę do krawędzi prawego przodu od wewnątrz (prawą stroną plisy

do spodniej strony bluzki),

−

przeszyć maszyną na szerokość 0,5cm,

−

odwrócić do strony wierzchniej i sprasować krawędź,

−

podwinąć drugi brzeg plisy do środka i sprasować,

−

przestębnować ozdobnie krawędzie plisy

Lewy przód

−

wykonać wąskie obłożenie.

Rys. 38. Zapięcie wykończone plisą doszywaną: a) prawy przód i plisa z dodaniem na szwy, b) plisa

uformowana i przestębnowana, c) lewy przód z dodaniem na obłożenie, d) obłożenie założone

i przestębnowane [2, s.121]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Plisa krojona razem z przodem
Prawy przód:

−

założyć szerokość plisy do wewnętrznej strony na szerokość 4cm,

−

założyć drugi raz na tę samą szerokość,

−

przestębnować drugie założenie na szerokość 0,5cm (strzępiący się brzeg w środku
przeszycia),

−

zaprasować na wierzchniej stronie uformowaną plisę,

−

przestębnować drugą krawędź plisy na szerokość 0,5cm.

Lewy przód

−

wykonać wąskie obłożenie.

Rys. 39. Plisa krojona razem z przodem a) prawy przód z dodaniem na plisę, b) doszyta plisa,

c) lewy przód z dodaniem na obłożenie [2, s. 122]

Zapięcia kryte

Zapięcie kryte ze stębnówką

Prawy przód:

−

założyć materiał do wewnątrz 1x na szerokość 4,5 cm,

−

założyć materiał do wewnątrz 2x po linii krawędzi przodu,

−

przestebnować na szerokość plisy 4 cm od krawędzi (strzępiący się brzeg wewnątrz
plisy),

−

uformować i zaprasować zapięcie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Lewy przód

−

wykonać wąskie obłożenie

Rys. 40. Zapięcie kryte ze stębnówką: a) prawy przód z dodaniem na plisę, b) uformowanie zapięcia,

c) przekrój po przeszyciu, d) przekrój po zaprasowaniu [2, s. 123]

Zapięcie kryte z fałdą

Prawy przód:

−

założyć brzeg do wewnątrz na szerokość 1cm,

−

założyć drugi raz – obręb na szerokość 6,5cm,

−

przestębnować obręb przy krawędzi pierwszego załamania materiału,

−

zaprasować fałdę do wierzchniej strony na szerokość 3,5cm.

Lewy przód

−

wykonać wąskie obłożenie

Rys. 41. Zapięcie kryte z fałdą: a) prawy przód z dodaniem na fałdę, b) uformowanie zapięcia,

c) przekrój po przeszyciu, d) przekrój po zaprasowaniu [2, s. 124]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zapięcie „polo”

Kolejność czynności:

−

wyciąć materiał w zapięciu „polo” pozostawiając na szew 1 cm do okoła,

−

przyłożyć do wierzchniej strony dwa obsadzenia „pola”,

−

przyszyć obsadzenia wzdłuż wycięcia na szerokość 1cm do oznaczonej długości „pola”,

−

przód w dole zapięcia naciąć po skosie do końca przeszycia,

−

szwy rozprasować,

−

obsadzenia przełożyć do wewnątrz formując szerokość zapięcia „pola”,

−

plisę prawą nałożyć na lewą,

−

przeszyć obsadzenia od wewnątrz (lub zewnątrz w szwie) oraz dół „pola”

−

szew „pola” od spodu wykończyć.

Rys. 42. Wykonanie zapięcia „polo” [2, s. 125]

Oznaczenie dziurek i guzików
Dziurki dzierga się, a guziki przyszywa na podwójnym materiale najczęściej wzmocnionym
i usztywnionym wkładem.

Rys. 43. Sposób przyszycia guzika [2, s. 61]

W bluzkach damskich stosuje się:

−

dziurki poziome,

−

dziurki pionowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Dziurki poziome
Dziurki rozmieszcza się w następujących miejscach:

−

przy podkroju szyi,

−

na wysokości gorsu,

−

pozostałe dziurki rozmieszcza się w równych odstępach od siebie.

Długość dziurki rozmieszcza się w następujący sposób:

−

1/3 długości dziurki od linii środka do krawędzi załamania

−

2/3 długości dziurki od linii środka przodu do linii boku.

Długość dziurki równa jest średnicy guzika. Guziki rozmieszcza się tak samo jak dziurki
i przyszywa na linii środka przodu (po wyprasowaniu końcowym).

Rys. 44. Sposób oznaczenia dziurek poziomych i miejsca przyszycia guzików [2, s. 149]

Dziurki pionowe

Dziurki pionowe rozmieszcza się podobnie jak dziurki poziome. Oznacza się je na linii

środka przodu. Guziki rozmieszcza się na linii środka przodu w połowie długości dziurki.

Rys. 45. Sposób oznaczenia dziurek pionowych [2, s. 149]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Elementy wykańczające i ozdobne w odzieży

Lamówki

Obszycie brzegu materiału z obu stron pliską lub tasiemką nazywamy lamowaniem.

Lamowanie służy do wykończenia odzieży od strony zewnętrznej i wewnętrznej, po liniach
prostych i owalnych. W wyrobach damskich często lamówki stanowią element ozdobny.
Charakterystyczne jest to, że lamówka z prawej i lewej strony jest taka sama.

Lamówkę kroi się w postaci pliski skośnej. Pliska skośna powinna być dwa razy szersza

od szerokości lamówki plus dodanie na przeszycie i wykończenie.

Pliski skośne mogą być elementem ozdobnym lub wykańczającym. Wykańcza się nimi

brzegi proste i owalne w wyrobach odzieżowych.

Pliski kroi się po pełnym ukosie materiału, dzięki temu są elastyczne i rozciągliwe.

Stosuje się je w tkaninach cienkich i wykańcza: podkroje szyi, dekoltu, pach, zaokrąglony dół
fartuszka itp.

Rys. 46. Sposób krojenia i łączenia pliski skośnej [2, s. 27]

Kolejność czynności przy lamowaniu
1

Przeszyć brzeg pliski skośnej na szerokość 0,4 cm

Przewinąć pliskę na drugą stronę obkładając szew

Podwinąć brzeg pliski tak, aby powstał rulonik na szerokość 0,5 cm

Przestębnować przy podwinięciu brzegu (lub podszyć kryto do przyszycia maszynowego

Rys. 47. Wykończenie elementu lamówką [2, s. 30]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Lamówkę można przyszyć za pomocą przyrządu pomocniczego „lamownika”, który

pomaga zeszyć równocześnie z obu stron. Do lamowania można wykorzystać również
pasmanteryjną pliskę skośną.
Zakładka to „płasko leżąca”, zeszyta, jednostronna fałda o różnej szerokości

Kolejność szycia

Oznaczyć linie szczypanki lub zakładki (można przez wyciągnięcie nitek w tkaninie)

Złożyć po linii oznaczonej lewą stroną materiału do lewej

Przeszyć maszyną na określoną szerokość

Sprasować zakładki na jedną stronę, a szczypanki rozprasować na kancie żelazka.

Rys. 48. Sposób wykonania zakładki [2, s. 33]

Zakładki  mogą  być  odszyte  w  układzie  pionowym  i  poziomym.  Pełnią  rolę  estetyczną
i funkcjonalną,  np.,  zakładki  poziome  w  spódnicy  –  po  ich  zlikwidowaniu  wydłuża
się spódnica.
Falbanka  (fr.  Falbana  =  obszycie)  –  element  wykończeniowy  w  postaci  pasa  materiału
o dowolnej szerokości, którego jeden brzeg jest zmarszczony i przyszyty do krawędzi wyrobu
odzieżowego. Pełni funkcję elementu ozdobnego, a często jest również przedłużeniem ubioru.
Falbanki mogą być:

−

marszczone,

−

plisowane,

−

kloszowe.
Różne są techniki wykończenia brzegu falbanki i jej przyszycia do krawędzi. Brzegi

falbanki można wykończyć: na maszynie wąskim  ściegiem zygzakowym, obrębem, koronką,
lamówką itp.
Kolejność czynności wykonania falbanki prostej doszytej do krawędzi szwem zwykłym
1.  Skroić falbankę prostą od 1,5 do 2 razy dłuższą od miejsca do którego ma być przyszyta.
2.  Wykończyć jeden brzeg falbanki np. obrębem, koronką itp.
3.  Zmarszczyć falbankę na drugim brzegu maszyną 2 razy.
4.  Przyłożyć  falbankę  do  krawędzi  materiału  prawą  stroną  do  prawe  i  równomiernie

rozłożyć zmarszczenia.

5.  Przyszyć falbankę maszyną na szerokość 0,7 – 0,8 cm, między nitkami marszczenia.
6.  Wykończyć brzeg zeszycia zygzakiem lub overlockiem.
7.  Sprasować szew falbanki w kierunku materiału, do którego jest przyszyta.
8.  Przestębnować  krawędź  materiału  po  prawej  stronie  wzdłuż  przyszycia  falbanki

na szerokość 0,2 cm.

a) przygotowanie do przyszycia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 49. Kolejność czynności wykonania falbanki prostej doszytej do krawędzi szwem zwykłym [2, s. 36]

Rodzaje kieszeni nakładanych i sposób ich wykonania

Kieszeń nakładana jest to kieszeń, którą otrzymuje się przez naszycie na danym

elemencie odzieżowym kawałka materiału o dowolnym kształcie.

Są różne sposoby zarówno przyszycia, jak i wykończenia kieszeni nakładanej:

1. przyszycie krawędziami do wyrobu odzieżowego z pozostawieniem w górnej krawędzi

otworu kieszeniowego,

– który może być wykończony klapką,

2. materiał może być tak ukształtowany, że tworzy kieszeń z kontrafałdą

3. kieszeń nakładana może być przyszyta wszystkimi krawędziami do wyrobu odzieżowego,

a przecięty otwór kieszeniowy może być wykończony np. klapką z wypustką.

Znaki spotkań oznaczonych odcinków

b) przypięcie według oznaczenia i przyszycie

c) wykończenie brzegów zeszycia, stębnowanie krawędzi

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 50. Rodzaje kieszeni nakładanych [3, s. 84]

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Co to jest zapięcie?
2.  Jakie znasz rodzaje zapięć?
3.  Jaka jest kolejność czynności przy wykonaniu zapięcia „polo”?
4.  W jaki sposób rozmieszczamy dziurki pionowe w bluzce damskiej?
5.  W jaki sposób kroimy pliskę skośną?
6.  Jaka jest kolejność czynności przy lamowaniu?
7.  Co to jest kieszeń nakładana?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj próbę technologiczną zapięcia „polo”.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  wykroić  materiał w zapięciu „polo” pozostawiając na szew 1 cm do okoła,
2)  przyłożyć do wierzchniej strony dwa obsadzenia „pola”,
3)  przyszyć obsadzenia wzdłuż wycięcia na szerokość 1 cm do oznaczonej długości „pola”,
4)  naciąć przód w dole zapięcia,
5)  rozprasować szwy,
6)  przełożyć obsadzenia do wewnętrznej strony formując szerokość zapięcia „pola”,
7)  nałożyć plisę prawą na lewą,
8)  przeszyć obsadzenia od wewnątrz oraz dół „pola”,
9)  wykończyć szew „pola” od spodu overlockiem.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

tkanina bawełniana,

−

forma przodu,

−

foliogramy ze schematami strukturalnymi zapięcia,

−

maszyna stębnowa i overlock,

−

żelazko,

−

taśma centymetrowa, szpilki, igły, nici,

−

wkład klejowy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

W bluzce damskiej rozmieść i wykonaj dziurki poziome, przyszyj guziki.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  sprawdzić długość przodów,
2)  rozmieścić, zgodnie z zasadami, dziurki poziome,
3)  wyszyć dziurki na maszynie dziurkarce,
4)  oznaczyć miejsce przyszycia guzików,
5)  przyszyć guziki,
6)  zaprezentować efekty swojej pracy

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

uszyta bluzka,

−

maszyna dziurkarka,

−

taśma centymetrowa, nożyce, igły, szpilki, nici, guziki.

Ćwiczenie 3

Wykonaj próbę technologiczną kieszeni nakładanej ozdobionej lamówką.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  wykroić kieszeń nakładaną o linii półokrągłej,
2)  wykonać obręb podwójny w górnej krawędzi kieszeni,
3)  wykroić pliskę skośną,
4)  wykończyć brzegi kieszeni lamówką,
5)  naszyć gotową kieszeń na próbnik,
6)  zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

tkanina,

−

maszyna stębnowa,

−

forma kieszeni,

−

taśma centymetrowa, szpilki kreda krawiecka, linijka, nożyce.

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wyjaśnić co to jest zapięcie?



2) wymienić rodzaje zapięć?



3) wymienić kolejność czynności przy wykonaniu zapięcia „polo”?



4) rozmieścić dziurki w bluzce damskiej?



5) skroić pliskę skośną?



6) wylamować kieszeń?



7) wykonać kieszeń nakładaną?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5. Zasady łączenia elementów ze skóry

4.5.1. Materiał nauczania

Ze względu na ograniczoną wielkość skóry jedną sztukę odzieży wyrabia się z kilku

lub kilkunastu  skór  (od  6  np.  na  kurtkę  do  15  np.  na  płaszcz).  Powierzchnię  skóry  mierzy
się za  pomocą  planimetru  lub  komputera.  Konfekcjonowanie  skór,  ze  względu  na  różne
wymiary,  wymaga  dużej  fachowości.  Ważne  jest  stosowanie  ekonomicznych  technik
produkcji, aby produkować odzież jak najtaniej.

Konfekcjonowanie skór składa się z następujących etapów:

−

sortowanie – skóry sortuje się ze względu na kolor, grubość i strukturę. Różne odcienie

kolorów muszą zostać dostrzeżone, a skóry odpowiednio posortowane. Sortowacz musi
bardzo precyzyjnie oceniać odcienie kolorów gdyż skóry przeznaczone do szycia odzieży
muszą dokładnie do siebie pasować;

−

rozkrój – skóry nie da się kroić w sposób, w jaki kroi się inne materiały odzieżowe, każdą

skórę  kroi  się  osobno  ręcznie,  nożem.  Ze  względu  na  to,  że  skóry  różnią  się  wielkością
i kształtem, przy krojeniu trzeba  zwracać uwagę  na  następujące czynniki: różne wymiary
skór,  występujące  nieregularności  np.  zmarszczki,  różnice  w  kolorze,  pasa  na  welurze,
wady  i  uszkodzenia  mechaniczne,  i  inne.  Krojczy  układa  części  formy  na  skórze  w  taki
sposób aby jak najlepiej wykorzystać materiał i ominąć nieregularności. Następnie wycina
wykroje bardzo ostrym nożem;

−

stabilizacja – brzegi, kołnierzyki, odszycia itp. wzmacnia się taśmą, klejoną punktowo,

włókniną lub tkaniną. Połączenie utrwala się za pomocą żelazka lub specjalnej prasy;

−

szycie (konfekcjonowanie) – do konfekcjonowania skór używa się specjalnych maszyn do

szycia,  automatów,  urządzeń  prasowalniczych,  umożliwiających  obróbkę  wszelkich
rodzajów  skór.  Między  stanowiskami pracy  skóry przenosi  się ręcznie. Szycie  skór  musi
być  bardzo  starannie  wykonane,  gdyż  przekłucia  pozostawiają  na  niej  widoczne  dziurki.
Szczególnie  szwy  ozdobne  trzeba  wykonać poprawnie  za pierwszym razem.  Czynnikami
decydującymi o estetycznym i trwałym zszyciu skór są: grubość igły (od 80 do 130 Nm),
transport, stopka (rolkowa teflonowa), grubość nici (od 50 do 70 Nm);

−

klejenie – po zszyciu szwy, wykończenia i nakładki smaruje się specjalnym klejem

i dociska co powoduje spłaszczenie szwów, zamocowanie wykończeń i nakładek.

4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Na czym polega sortowanie skór?
2.  W jaki sposób kroi się skóry?
3.  Na czym polega stabilizacja brzegów wyrobów ze skóry?
4.  W jaki sposób dokonuje się konfekcjonowania skór?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Spośród kilkunastu skór wybierz odpowiednią ilość skór potrzebnych do skrojenia jednej

sztuki kamizelki męskiej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) dokonać sortowania skór i wybrać cztery sztuki w jednym odcieniu i jednakowej

grubości,

2)  ułożyć na powierzchni skór formy kamizelki,
3)  wyciąć elementy kamizelki i skompletować,
4)  oznaczyć wykroje.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

15 sztuk skór,

−

formy kamizelki męskiej,

−

nóż do wycinania.

Ćwiczenie 2

Uszyj kamizelkę męską ze skóry.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) skontrolować wykroje kamizelki męskiej,
2) uszyć kamizelkę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

wykroje kamizelki męskiej,

−

maszyna do szycia skór,

−

stanowisko do prasowania,

−

nici, klej, przybory.

4.5.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) sortować skóry ze względu na kolor i grubość?



2) wyciąć elementy odzieży ze skóry?



3) stabilizować brzegi wyrobów ze skóry?



4) dokonać konfekcjonowania skór?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1.  Przeczytaj uważnie instrukcję.
2.  Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3.  Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4.  Test  zawiera  20  zadań.  Do  każdego  zadania  dołączone  są  4  możliwości  odpowiedzi.

Tylko jedna jest prawidłowa.

5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce

znak X. W przypadku pomyłki zaznacz błędną odpowiedź kółkiem, a następnie ponownie
zakreśl odpowiedź prawidłową.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Jeśli udzielenie odpowiedzi na pytanie będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego

rozwiązanie na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

8. Na rozwiązanie testu masz 45 min.

Powodzenia!

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Do rodzajów nakładów zaliczamy

a)  pojedynczy, wielokrotny, sekcyjny.
b)  łączony, wielokrotny, stopniowy.
c)  pojedynczy, stopniowy, asymetryczny.
d)  pojedynczy, wielokrotny, stopniowy.

2. Rysunek przedstawia zamek

a)  błyskawiczny wszyty symetrycznie – dwustronnie.
b)  wszyty asymetrycznie kryto.
c)  błyskawiczny wszyty kryto.
d)  błyskawiczny wszyty asymetrycznie.

3. Rysunek graficzny przedstawia wszycie

a)  paska maszyną i podszycie ręczne.
b)  paska maszyną i stębnowanie na szwie.
c)  paska maszyną i stębnowanie podwójnie.
d)  paska maszyną i stębnowanie pojedynczo nad szwem.

4. Przeciętna szerokość obrębu spódnicy prostej wykonanej z tkaniny wełnianej w dole

wynosi
a)  4,0 – 6,0 cm.
b)  3,0 – 4,0 cm.
c)  1,0 – 3,0 cm.
d)  0,5 –1,0 cm.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. Pliskę skośną kroimy po

a)  nitce osnowy.
b)  nitce wątku.
c)  wzdłuż brzegu fabrycznego tkaniny.
d)  przekątnej kwadratu.

6. Rysunek przedstawia kołnierz

a)  wykładany wszyty maszynowo między obłożenia.
b)  ze stójką wszyty maszynowo.
c)  wszyty z pliską skośną.
d)  be-be wszyty z pliską skośną.

7. Poniższy rysunek graficzny przedstawia kołnierz

a)  wykładany wszyty maszynowo między obłożenia.
b)  ze stójką wszyty maszynowo.
c)  wszyty z pliską skośną.
d)  be-be wszyty z pliską skośną.

8. Rysunek przedstawia rozporek wykończony

a)  pliską.
b)  listewką.
c)  obrębem.
d)  obsadzeniem.

9. Wpinając rękaw środek główki rękawa przykładamy do

a)  szwu bocznego.
b)  szwu barkowego.
c)  do punktu montażowego na linii pachy tyłu.
d)  do punktu montażowego na linii pachy przodu.

10. Zapis graficzny przedstawia rozporek wykończony

a)  pliską.
b)  listewką.
c)  obsadzeniem.
d)  obrębem.

11. Rysunek przedstawia

a)  mankiet krojony łącznie z rękawem.
b)  mankiet doszywany do rękawa.
c)  rękaw krótki wykończony w dole pliską skośną.
d)  rękaw krótki wykończony obrębem pojedynczym.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12. Zapis graficzny przedstawia wszycie

a)  mankietu konfekcyjnie.
b)  mankietu metodą tradycyjną.
c)  wszycie mankietu i podszycie ręcznie.
d)  wszycie mankietu metodą miarową.

13. Na rysunku przedstawiono zapięcie

a)  wykończone obłożeniem.
b)  wykończone plisą.
c)  kryte.
d)  „polo”.

14. Długość dziurki rozmieszcza się w następujący sposób

a)  1/3 długości dziurki od linii środka do krawędzi załamania.
b)  2/3 długości dziurki od linii środka do krawędzi załamania.
c)  długość dziurki od linii środka do linii boku.
d)  1/2długości dziurki od linii środka do krawędzi załamania.

15. Długość mankietu przy obwodzie nadgarstka „on” = 16 cm wynosi

a)  17 cm.
b)  24 cm.
c)  21 cm.
d)  19 cm.

16. Kontrola międzyoperacyjna polega na kontrolowaniu

a)  jakości wykonania poszczególnych operacji technologicznych.
b)  jakości dodatków krawieckich.
c)  jakości wyrobów gotowych.
d)  jakości stanowisk roboczych.

17. Karta operacji zawiera następujące informacje

a) wykaz maszyn i urządzeń, rysunek modelowy wyrobu, parametry technologiczne

maszyn i urządzeń.

b) rysunek techniczny wyrobu, rysunek techniczny elementu odzieży, wykaz maszyn

i urządzeń.

c) parametry technologiczne maszyn i urządzeń, czas wykonania operacji, wykaz

maszyn i urządzeń, rysunek widokowy i przekrojowy elementu odzieży.

d) rysunek widokowy elementu odzieży, czas wykonania operacji, rysunek techniczny

wyrobu.

18. Schemat strukturalny wyrobu to rysunek przedstawiający

a)  ogólną linię sylwetki będącej w ruchu.
b)  ogólną budowę wyrobu, sposób powiązania węzłów technologicznych.
c)  strukturę danego węzła.
d)  ogólną linię modelu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Wykonywanie operacji technologicznych w procesach wytwarzania
wyrobów odzieżowych

Zakreśl poprawną odpowiedź

zadania

Odpowiedź

Punkty

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

Razem: