18 Kierowanie działaniami ratowniczo gaśniczymi w zastępie

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Andrzej Mróz

Kierowanie działaniami ratowniczo–gaśniczymi w zastępie
315[02].Z2.06

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
inż. Andrzej Piątek
inż. Krzysztof Sadowski

Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Andrzej Mróz

Konsultacja:
dr inż. Janusz Figurski

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 315[02].Z2.06
,,Kierowanie działaniami ratowniczo–gaśniczymi w zastępie”, zawartego w programie
nauczania dla zawodu technik pożarnictwa.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

Wprowadzenie

Wymagania wstępne

Cele kształcenia

Materiał nauczania

4.1.

Zasady kierowania, podejmowania decyzji i wydawania rozkazów

4.1.1.

Materiał nauczania

4.1.2.

Pytania sprawdzające

4.1.3.

wiczenia

4.1.4.

Sprawdzian postępów

4.2.

Systemy dostarczania wody do miejsca pożaru

4.2.1.

Materiał nauczania

4.2.2.

Pytania sprawdzające

4.2.3.

wiczenia

4.2.4.

Sprawdzian postępów

4.3.

Dokumentacja oraz zasady funkcjonowania stanowisk kierowania

4.3.1.

Materiał nauczania

4.3.2.

Pytania sprawdzające

4.3.3.

wiczenia

4.3.4.

Sprawdzian postępów

4.4.

Kierowanie działaniami podczas wypadków drogowych i szynowych

4.4.1.

Materiał nauczania

4.4.2.

Pytania sprawdzające

4.4.3.

wiczenia

4.4.4.

Sprawdzian postępów

4.5.

Kierowanie działaniami podczas wypadków lotniczych

4.5.1.

Materiał nauczania

4.5.2.

Pytania sprawdzające

4.5.3.

wiczenia

4.5.4.

Sprawdzian postępów

4.6.

Kierowanie działaniami podczas katastrof budowlanych

4.6.1.

Materiał nauczania

4.6.2.

Pytania sprawdzające

4.6.3.

wiczenia

4.6.4.

Sprawdzian postępów

4.7.

Kierowanie działaniami w ratownictwie wodnym podczas powodzi

4.7.1.

Materiał nauczania

4.7.2.

Pytania sprawdzające

4.7.3.

wiczenia

4.7.4.

Sprawdzian postępów

4.8.

Kierowanie działaniami w ratownictwie chemicznym

4.8.1.

Materiał nauczania

4.8.2.

Pytania sprawdzające

4.8.3.

wiczenia

4.8.4.

Sprawdzian postępów

4.9.

Skażenie ekologiczne wody i gruntu substancjami ropopochodnymi

4.9.1.

Materiał nauczania

4.9.2.

Pytania sprawdzające

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.9.3.

wiczenia

4.9.4.

Sprawdzian postępów

100

Sprawdzian osiągnięć

101

Literatura

105

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o zasadach kierowania działaniami

zastępu w odniesieniu do różnego typu ratownictwa prowadzonego przez Państwową Straż
Pożarną.

W poradniku znajdziesz:

–

wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,

–

cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,

–

materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do opanowania treści jednostki
modułowej,

–

zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy już opanowałeś określone treści,

–

wiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować

umiejętności praktyczne,

–

sprawdzian postępów,

–

sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi
opanowanie materiału całej jednostki modułowej,

–

literaturę.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu nauczania jednostki modułowej powinieneś umieć:

–

znać i przestrzegać podstawowe przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy,

–

znać organizacyjno–prawne podstawy pracy i służby,

–

stosować regulaminy i przepisy obowiązujące w służbie,

–

stosować podstawowy sprzęt ratowniczo–gaśniczy,

–

analizować podstawowe działania gaśnicze,

–

rozpoznawać elementy obiektów budowlanych oraz instalacje użytkowe,

–

rozpoznawać materiały oraz elementy konstrukcji maszyn,

–

analizować wymagania przeciwpożarowe w budownictwie,

–

znać wymagania profilaktyki przeciwpożarowej,

–

analizować fizykochemiczne procesy spalania oraz właściwości środków gaśniczych,

–

analizować przeciwpożarowe zaopatrzenie w wodę,

–

prowadzić działania gaśnicze w rocie,

–

wykonywać podstawowe działania ratownicze,

–

znać psychologiczne aspekty działań ratowniczych,

–

badać stan techniczny sprzętu ratowniczo–gaśniczego,

–

udzielać pierwszej pomocy kwalifikowanej,

–

kierować pojazdami samochodowymi,

–

kierować ruchem drogowym,

–

posługiwać się komputerem,

–

korzystać z różnych źródeł informacji w tym z internetu,

–

współpracować w grupie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−−−−

określić podstawowe typy kierowania,

−−−−

określić zasady i procedurę przejęcia kierowania akcją ratowniczo-gaśniczą,

−−−−

określić uprawnienia kierującego akcją ratowniczo-gaśniczą,

−−−−

rozpoznać okoliczności zaistnienia stanu wyższej konieczności,

−−−−

określić zasady podejmowania decyzji podczas akcji ratowniczo- gaśniczej,

−−−−

określić elementy rozkazu i wydać rozkaz bojowy,

−−−−

pokierować akcją ratowniczo-gaśniczą i wykonać działania ratowniczo-gaśnicze
w wybranych obiektach w ramach zastępu,

−−−−

scharakteryzować systemy dostarczania wody,

−−−−

zorganizować dostarczanie wody na odległość,

−−−−

sporządzić dokumentację zdarzenia,

−−−−

określić rodzaje i zadania na stanowiskach kierowania,

−−−−

określić zasady dysponowania jednostkami taktycznymi,

−−−−

dobrać wyposażenie stanowisk kierowania w środki techniczne,

−−−−

określić rodzaje i przeznaczenie dokumentacji dotyczącej stanowisk kierowania,

−−−−

określić zasady ewidencjonowania i przekazywania informacji bieżących,

−−−−

pokierować akcją i działaniami ratowniczo-gaśniczymi w czasie wypadków drogowych i
szynowych,

−−−−

określić zasady współpracy Państwowej Straży Pożarnej z innymi jednostkami ochrony
przeciwpożarowej oraz podmiotami ratowniczymi,

−−−−

określić zasady ustawiania samochodów ratowniczych na miejscu akcji,

−−−−

przeprowadzić rozpoznanie sytuacji w czasie akcji ratownictwa drogowego i szynowego,

−−−−

zidentyfikować utrudnienia w działaniach ratowniczych w wypadkach samochodów
ciężarowych, autobusów i pojazdów szynowych,

−−−−

dotrzeć do osób poszkodowanych w pojazdach drogowych i szynowych oraz powiększyć
przestrzeń wokół nich,

−−−−

wydobyć osoby poszkodowane z pojazdów drogowych i szynowych,

−−−−

usunąć szyby w pojazdach drogowych i szynowych,

−−−−

określić zasady likwidacji innych zagrożeń,

−−−−

podjąć decyzję o zakończeniu akcji ratowniczej,

−−−−

scharakteryzować metody przeciwdziałania zagrożeniom powodowanym przez
konstrukcję, wyposażenie i napęd statków powietrznych,

−−−−

określić zasady prowadzenia ewakuacji ludzi i zwierząt z samolotu,

−−−−

przedstawić taktykę gaszenia pożarów statków powietrznych,

−−−−

wyjaśnić zasady organizacji akcji ratownictwa budowlanego,

−−−−

ustalić sposoby znakowania sektora terenu akcji ratownictwa budowlanego według
ustaleń międzynarodowych,

−−−−

określić sposoby lokalizacji i dotarcia do osób zagruzowanych,

−−−−

oznakować teren, zlokalizować, dotrzeć i wydobyć osoby poszkodowane,

−−−−

wykonać stabilizację konstrukcji budowlanych,

−−−−

wykonać tunel, wykop oraz przebicie w stropie i ścianie,

−−−−

określić rolę i zadania Państwowej Straży Pożarnej w czasie powodzi,

−−−−

określić uprawnienia strażaków do kierowania sprzętem pływającym,

−−−−

zastosować zasady podejmowania ludzi na środki pływające,

−−−−

opisać elementy organizacji akcji ratownictwa chemicznego,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−−−−

rozpoznać sytuację i podjąć decyzję o możliwości działań ratowniczo-gaśniczych
w czasie akcji ratownictwa chemicznego ze względu na rodzaj substancji niebezpiecznej,

−−−−

przeprowadzić poszczególne etapy akcji ratownictwa chemicznego,

−−−−

wyznaczyć strefy niebezpieczne przy pomocy programów informatycznych,

−−−−

dobrać sposoby zabezpieczenia strażaka przed zagrożeniami wynikającymi z właściwości
substancji niebezpiecznych,

−−−−

zidentyfikować w czasie akcji, źródła pochodzenia substancji niebezpiecznej,

−−−−

określić zadania osób funkcyjnych w akcji ratownictwa chemicznego,

−−−−

opisać rozprzestrzeniania się plam substancji ropopochodnych na wodzie i w gruncie,

−−−−

zastosować metody likwidacji rozlewów olejowych z wody i gruntu,

−−−−

zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej
podczas obsługi sprzętu ratowniczo-gaśniczego,

−−−−

zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej
podczas obsługi sprzętu ratowniczo-gaśniczego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1.

Zasady kierowania, podejmowania decyzji i wydawania
rozkazów

4.1.1.

Materiał nauczania

Podstawowe typy kierowania

Lokalizacja oraz likwidacja pożaru jest zadaniem, które wymaga dokładnych

i bezbłędnych działań jednostek straży pożarnej. Umiejętne kierowanie działaniami
ratowniczymi ma główny wpływ na powodzenie oraz szybkie i skuteczne zakończenie akcji
ratowniczo–gaśniczej. W związku z tym przed dowódcami stawiane są duże wymagania jak
również i odpowiedzialność za całą akcję. Dlatego dowódca powinien spełniać szereg
wymagań takich jak: posiadać dużą wiedzę operacyjno–taktyczną, być energicznym, mieć
zmysł organizacyjny, być wymagającym dla siebie i innych. Dowódcy na miejscu akcji
przysługuje szereg uprawnień, ale również spoczywa na nim duża odpowiedzialność i wiele
obowiązków.

Kierowanie działaniami ratowniczymi jest procesem złożonym, który obejmuje kilka

zagadnień tj.:

−

rozpoznanie i ocenę sytuacji,

−

ocenę możliwości,

−

kalkulację sił i środków,

−

zamiar taktyczny,

−

postawienie zadań i sposób ich wykonania,

−

wydanie rozkazów bojowych,

−

kontrolowanie wykonawstwa.

Sprawne kierowanie ma istotny wpływ na optymalne wykonanie zadania w szybkim

czasie. W związku z tym należy przestrzegać pewne zasady, a mianowicie:

−

wszyscy dowódcy niższych szczebli winni wykonywać polecenia od jednego wspólnego
dowódcy,

−

skuteczność działań ratowniczych zależy w znacznej mierze od szybkiej decyzji,

−

wszyscy powinni znać swoje uprawnienia oraz kompetencje.

Kierujący działaniem ratowniczym, oddziałuje na podległe siły podmiotów systemu na

miejscu zdarzenia zgodnie z przyjętymi procedurami i planami ratowniczymi, w celu
wykonania określonych czynności ratowniczych. Kierowanie winno być jednoosobowe przez
osobę uprawnioną i odpowiednio oznakowaną. Kierowanie rozpoczyna się z chwilą przybycia
na miejsce zdarzenia pierwszych sił.

Organizując działanie ratownicze kierujący musi mieć na uwadze rodzaj i wielkość

zdarzenia, występujące zagrożenia oraz przewidywać dalszy rozwój wydarzeń. Czy w
miejscu zdarzenia są osoby poszkodowane lub bezpośrednio zagrożone.

Wprowadzone zostały trzy typy kierowania w czasie działań ratowniczo gaśniczych:

−

interwencyjne – realizowane w strefie zagrożenia lub bezpośrednich działań
ratowniczych, gdzie istnieje zagrożenie zdrowia i życia ludzi oraz mienia i środowiska
lub prawdopodobieństwo jego wystąpienia, w celu likwidacji lub też usunięcia skutków
zdarzenia oraz zapewnienia bezpieczeństwa ratownikom, kierowaniu interwencyjnemu
podlegają siły nie przekraczające wielkością kompanii,

−

taktyczne – realizowane na granicy strefy zagrożenia lub poza nią w celu wykonania
przyjętego założenia taktycznego i nadzoru nad kierowaniem interwencyjnym,
kierowaniu taktycznemu podlegają siły nie przekraczające wielkością jednego batalionu,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

strategiczne – mające za zadanie przyjęcie niezbędnego planu w likwidacji zagrożenia
i nadzoru nad kierowaniem taktycznym. Takiemu kierowaniu podlegają siły
wojewódzkich brygad odwodowych, albo siły przekraczające wielkość batalionu. Przy
kierowaniu strategicznym kierujący ma zespół doradczy w postaci sztabu.

Kierowanie interwencyjne polega szczególnie na:

−

ustalaniu rodzaju zagrożenia,

−

przydzielaniu zadań dla poszczególnych zastępów,

−

ustalaniu sposobów i metod poszukiwania poszkodowanych i zagrożonych oraz niesienia
im pomocy medycznej,

−

ustalaniu sposobów ewakuacji,

−

wyznaczaniu stref działań ratowniczych,

−

planowaniu rozmieszczenia sprzętu ratowniczego,

−

analizowaniu czasu pracy poszczególnych zespołów w strefie bezpośrednich działań,

−

nadzorowaniu skuteczności działania ratowniczego oraz zachowania bezpiecznych
warunków jego prowadzenia,

−

organizacji łączności,

−

analizowaniu zużycia sprzętu i środków gaśniczych, neutralizatorów oraz sorbentów,

−

organizowaniu kierowania pododdziałami,

−

współdziałaniu z lekarzem koordynatorem medycznych działań ratowniczych,

−

wzywaniu niezbędnych sił i środków,

−

zorganizowaniu wsparcia logistycznego,

−

wydzieleniu strefy zagrożenia do czasu uruchomienia kierowania taktycznego.

Kierowanie taktyczne polega na:

−

ocenie zagrożenia poprzez ustalanie jego charakteru i prognozowaniu rozwoju,

−

podziale terenu działania ratowniczego na odcinki bojowe i wyznaczaniu zadań dla osób
prowadzących kierowanie,

−

organizacji ewakuacji zagrożonych osób,

−

współdziałaniu z lekarzem koordynatorem medycznych działań ratowniczych,

−

ocenie wielkości sił i środków oraz dysponowaniu ich w razie potrzeby,

−

ewentualnym wprowadzeniu do działań innych służb ratowniczych i podmiotów,

−

wyznaczeniu punktu kierowania i jego oznakowaniu,

−

tworzeniu systemu wspomagania decyzji kierowania taktycznego,

−

tworzeniu w miarę możliwości odwodu taktycznego lub wezwanie odwodów
operacyjnych,

−

wydzieleniu strefy zagrożenia,

−

koordynacji zmian sił ratowniczych, w tym ich wprowadzaniu i wyprowadzaniu z rejonu
działania ratowniczego,

−

organizacji wsparcia logistycznego,

−

nadzorowaniu skuteczności działania ratowniczego oraz zachowaniu bezpiecznych
warunków jego prowadzenia ,

−

analizowaniu i korygowaniu wydzielonej strefy bezpośrednich działań ratowniczych,

−

organizowaniu punktu przejęcia sił i środków,

−

współdziałaniu ze sztabem kierowania taktycznego i strategicznego,

−

współdziałaniu ze środkami masowego przekazu,

−

organizowaniu łączności kierowania strategicznego oraz współdziałania podmiotów
uczestniczących w działaniu ratowniczym,

−

współdziałaniu z organami administracji samorządowej oraz z organizacjami
pozarządowymi,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

eliminowaniu lub minimalizowaniu wśród ratowników stresu pourazowego powstałego
podczas zdarzenia.

Kierowanie strategiczne natomiast polega między innymi na:

−

ocenie zagrożenia poprzez ustalenie jego charakteru i prognozowanie rozwoju,

−

określeniu strategii działania ratowniczego,

−

podziale terenu akcji na odcinki bojowe oraz wyznaczeniu zadań dla osób prowadzących
kierowanie taktyczne,

−

nadzorowaniu zadań prowadzonych przez podległe siły,

−

wyznaczeniu punktu kierowania i jego oznakowanie,

−

informowaniu ewakuowanych osób o miejscu organizowanej pomocy humanitarnej,

−

wzywaniu sił centralnego lub wojewódzkiego odwodu operacyjnego oraz ich
wprowadzaniu na wyznaczone odcinki bojowe,

−

eliminowaniu lub minimalizowaniu wśród ratowników stresu pourazowego powstałego
podczas zdarzenia,

−

koordynowaniu łączności na potrzeby sztabu, kierowania taktycznego oraz podmiotów
uczestniczących w działaniu ratowniczym,

−

koordynowaniu działań zaplecza logistycznego, medycznego, technicznego oraz
podmiotów wspomagających działanie ratownicze,

−

współdziałaniu ze środkami masowego przekazu,

−

współdziałaniu z organami administracji rządowej,

−

współdziałaniu z organami administracji samorządowej oraz z organizacjami
pozarządowymi.

Powyższe zagadnienia dotyczące kierowania oraz uprawnionych do kierowania zawarte

są w Rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 29 grudnia 1999 r.,
w sprawie szczegółowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo–gaśniczego.

Zasady i procedury przejęcia kierowania działaniami ratowniczo–gaśniczymi

Kierującym działaniami ratowniczo–gaśniczymi jest pierwszy przybyły na miejsce

zdarzenia dowódca, do czasu przybycia na miejsce zdarzenia dowódcy hierarchicznie
wyższego.

Kierowanie działaniami ratowniczo–gaśniczymi zobowiązany jest przejąć dowódca

w następującej kolejności:

−

naczelnik OSP,

−

dowódca terenowej służby ratowniczej,

−

dowódca zakładowej straży pożarnej,

−

dowódca gminnej zawodowej straży pożarnej,

−

dowódca JRG PSP.
Kierowanie działaniem ratowniczym mogą przejąć:

−

komendant powiatowy (miejski) PSP,

−

komendant wojewódzki PSP,

−

komendant główny PSP,

−

jak również ich zastępcy lub osoby przez nich wyznaczone lub określone wewnętrznymi
zarządzeniami.
Każdy z w/w przejmując kierowanie winien zapoznać się z sytuacją, rozmieszczeniem sił

i środków oraz z dotychczasowymi poleceniami.

Uprawnienia kierującego działaniami ratowniczo–gaśniczymi

Przejmując kierowanie uprawniony do przejęcia dowódca winien odszukać

dotychczasowego kierującego i przyjąć od niego meldunek o istniejącej sytuacji

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

i prowadzonych działaniach. Następnie obaj winni dokonać oględzin całego terenu akcji.
Po przeprowadzonej ocenie sytuacji dowódca przejmujący kierowanie przekazuje informacje
do stanowiska kierowania oraz wyznacza zadanie dla poprzedniego kierującego akcją.

Kierujący działaniami ratowniczo–gaśniczymi posiada szereg uprawnień, które

wyszczególnione zostały w Ustawie o ochronie przeciwpożarowej i Ustawie o Państwowej
Straży Pożarnej, a w szczególności ma prawo:

−

zarządzić ewakuację osób z terenu objętego działaniem ratowniczym w przypadku
występującego zagrożenia życia i zdrowia, szczególnie, gdy istnieje możliwość powstania
paniki, lub gdy przewidywany przebieg wydarzeń może spowodować odcięcie drogi
ewakuacyjnej,

−

zarządzić ewakuację mienia, gdy istnieje prawdopodobieństwo rozprzestrzenienia się
pożaru lub innego zagrożenia,

−

wydać zakaz przebywania w rejonie działania osobom postronnym lub utrudniającym
prowadzenie działań,

−

zarządzić wykonanie prac wyburzeniowych i rozbiórkowych, w szczególności, gdy
istnieje zagrożenie ludzi, zwierząt lub mienia znacznej wartości, jak również potrzeby
dotarcia do źródeł zagrożenia lub w innych sytuacjach niezbędnych do prawidłowego
i bezpiecznego prowadzenia akcji,

−

wstrzymać komunikację w ruchu lądowym, szczególnie w celu zapewnienia właściwej
komunikacji dla potrzeb akcji, potrzeby ustawienia sprzętu oraz zapewnienia
bezpieczeństwa prowadzonych działań,

−

przejąć w użytkowanie na czas niezbędny do prowadzenia działań: środków transportu,
sprzętu, ujęć wody gaśniczych i innych środków gaśniczych oraz nieruchomości, które
mogą być przydatne w działaniach ratowniczych,

−

żą

dać niezbędnej pomocy od instytucji, organizacji, zakładów pracy i osób fizycznych,

−

odstąpić od zasad działania uznawanych powszechnie za bezpieczne, jednakże
z zachowaniem wszelkich dostępnych zabezpieczeń.

Okoliczności zaistnienia stanu wyższej konieczności.

W Ustawie o ochronie przeciwpożarowej w Art. 25 ust. 3 zawarto zapis, który mówi, że:

„Kierujący działaniem ratowniczym może odstąpić w trakcie działania ratowniczego od zasad
działania uznanych powszechnie za bezpieczne”.

W okolicznościach uzasadnionych stanem wyższej konieczności Ustawa o Państwowej

Straży Pożarnej w Art. 21. ust. 3 pkt 2 dopuszcza również odstąpienie przez kierującego od
zasad działania uznanych powszechnie za bezpieczne.

Kierujący działaniami gaśniczymi lub innym działaniem ratowniczym prowadzonym

przez jednostki ochrony przeciwpożarowej jest uprawniony do zarządzenia odstąpienia od
zasad działania uznanych powszechnie za bezpieczne, z zachowaniem wszelkich dostępnych
w danych warunkach zabezpieczeń, jeżeli w jego ocenie, dokonanej w miejscu i czasie
zdarzenia, istnieje prawdopodobieństwo uratowania życia ludzkiego, w szczególności
w przypadkach, gdy:

−

z powodu braku specjalistycznego sprzętu zachodzi konieczność zastosowania sprzętu
zastępczego,

−

fizyczne możliwości ratownika mogą zastąpić brak możliwości użycia właściwego
sprzętu,

−

jest możliwe wykonanie określonej czynności przez osobę zgłaszającą się dobrowolnie.

Kodeks postępowania administracyjnego w Art. 108 §1 mówi, że: „Decyzji, od której

służy odwołanie, może być nadany rygor natychmiastowej wykonalności, gdy jest to
niezbędne ze względu na ochronę zdrowia lub życia ludzkiego albo dla zabezpieczenia
gospodarstwa narodowego przed ciężkimi stratami, bądź też ze względu na inny interes

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

społeczny lub wyjątkowo ważny interes strony. W tym ostatnim przypadku organ
administracji publicznej może w drodze postanowienia zażądać od strony stosownego
zabezpieczenia.

Kodeks karny w Art. 26., (stan wyższej konieczności), mówi, że:

−

§1 – Nie popełnia przestępstwa, kto działa w celu uchylenia bezpośredniego
niebezpieczeństwa grożącego jakiemukolwiek dobru chronionemu prawem, jeżeli
niebezpieczeństwa nie można inaczej uniknąć, a dobro poświęcone przedstawia wartość
niższą od dobra ratowanego.

−

§2 – Nie popełnia przestępstwa także ten, kto, ratując dobro chronione prawem
w warunkach określonych w § 1, poświęca dobro, które nie przedstawia wartości wyższej
od dobra ratowanego.

−

§3 – W razie przekroczenia granic stanu wyższej konieczności, sąd może zastosować
nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia.

−

§4 – Przepisu § 2 nie stosuje się, jeżeli sprawca poświęca dobro, które ma szczególny
obowiązek chronić nawet z narażeniem się na niebezpieczeństwo osobiste.

−

§5 – Przepisy § 1–3 stosuje się odpowiednio w wypadku, gdy z ciążących na sprawcy
obowiązków tylko jeden może być spełniony.

Z powyższych zapisów wynika, że kierujący działaniami ratowniczymi może

odstąpić od zasad działania powszechnie uznanych za bezpieczne i zarządzić czynności, które
w jego ocenie mogą uratować życie ludzkie (w tym również np. zagrożonego ratownika).
Zatem jedynie kierujący działaniami ratowniczo–gaśniczymi upoważniony jest do wydania
takiej decyzji. Nie może jednak bez głęboko uzasadnionej potrzeby narażać życia
ratowników. Dlatego wszechstronna ocena sytuacji ma podstawowe znaczenie przy
konieczności podjęcia tak trudnej decyzji.

Zasady podejmowania decyzji podczas działań ratowniczo–gaśniczych

Każde działanie

ratowniczo–gaśnicze powinno być poprzedzone właściwym

rozpoznaniem na miejscu akcji. Istotą dowodzenia jest podejmowanie decyzji opartych na
informacjach z rozpoznania oraz wzajemnym oddziaływaniu decyzji na siebie, tak by kolejna
była logicznym następstwem poprzedniej, w czasie uwzględniającym aktualną sytuację na
miejscu akcji.

W zależności od sytuacji i potrzeby należy przeprowadzić rozpoznanie wstępne,

szczegółowe

ogniowe,

ratownicze,

bojem,

wodne,

warunków

atmosferycznych

i mikroklimatycznych oraz warunków terenowych. Ocena sytuacji dokonywana jest na
podstawie uzyskanych informacji po uprzednim rozpoznaniu zdarzenia, korzystając
z wszelkich możliwych źródeł informacji, w tym na podstawie meldunków z poszczególnych
stanowisk bojowych. Powinna być realizowana w sposób ciągły od momentu zgłoszenia
zdarzenia do całkowitego jego zakończenia.

Podejmowanie decyzji podczas działań ratowniczo–gaśniczych polega na:

−

wyborze rodzaju, formy i kolejności prowadzonych działań,

−

określeniu rozmieszczenia i ilości stanowisk bojowych,

−

wyborze środka gaśniczego i sposobu jego podawania,

−

określeniu zaopatrzenia wodnego oraz innych środków niezbędnych do prowadzenia
działań,

−

organizacji łączności,

−

ewentualnym wezwaniu dodatkowych sił i środków,

−

określeniu zadań dla służb współpracujących w miejscu akcji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Elementami, które powinny być uwzględnione przy stawianiu zadań bojowych

podległym jednostkom, są:

−

przeprowadzone rozpoznanie wstępne,

−

wydanie wstępnych rozkazów,

−

ocena bieżącej sytuacji,

−

ocena możliwości na miejscu akcji,

−

zamiar taktyczny,

−

decyzja,

−

rozkaz bojowy.

Rys. 1. Elementy procesu podjęcia decyzji [4]

Wydawana decyzja przez kierującego działaniem ratowniczym przekazywana jest

w formie rozkazu lub polecenia.

Elementy rozkazu i wydanie rozkazu bojowego

Rozkaz wstępny wydaje zazwyczaj dowódca pierwszego zastępu przybyłego na miejsce

zdarzenia.

Na podstawie wstępnego rozpoznania i polecenia rozwinięcia zastępu, dowódca wydaje

rozkaz, który powinien zawierać takie elementy jak:

−

przedstawienie sytuacji,

−

rodzaj działań,

−

rodki gaśnicze i sposób podawania,

−

miejsce działania i lokalizacje stanowisk bojowych

−

ustawienie samochodu bojowego oraz innego sprzętu,

−

zadania dla zastępu,

−

sposoby zabezpieczenia ratowników,

−

organizację łączności oraz zasady przekazywania meldunków,

−

zaopatrzenie w środki gaśnicze.

W dalszej kolejności wraz z rozwojem sytuacji wydawane są następne rozkazy

i polecenia. Dowódcy poszczególnych odcinków bojowych muszą uwzględniać w swych
rozkazach zamiar taktyczny Kierownika Działań Ratowniczych (KDR).

Rozkaz powinien być jasny, zwięzły, konkretny i zrozumiały. W szczególnych sytuacjach

wykonawca może zażądać rozkazu na piśmie. Rozkaz musi być wykonany.

W sytuacji pojawienia się nowych okoliczności ratownik może pojąć działanie według

własnego uznania, jednakże musi powiadomić o tym rozkazodawcę, który w zależności
od oceny podtrzyma swoją decyzję lub zaakceptuje działanie wykonawcy.

Przykładowe okoliczności wymagające interwencji jednostek straży pożarnej:

−

pożar powstał w dwupiętrowym budynku mieszkalnym na poddaszu,

−

budynek stanowi zwartą zabudowę starej substancji mieszkaniowej,

−

wystąpiło duże zadymienie całej klatki schodowej, a w konsekwencji zagrożenie
przedostania się zadymienia do pomieszczeń mieszkalnych,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

zaopatrzenie wodne może stanowić hydrant znajdujący się w odległości około 50 m
od budynku,

−

do akcji zadysponowano 2 zastępy (GBA 2,5/16 oraz GCBA 6/32) wraz z kierującym
działaniami ratowniczymi dowódcą zmiany.

Przykładowa treść rozkazu powinna brzmieć następująco: „Pożar na poddaszu

z możliwością przedostania się na zewnątrz. Zastęp GBA – natarcie linią gaśniczą przez
klatkę schodową na poddasze, w aparatach ochrony dróg oddechowych. Zastęp GCBA –
ewakuacja ludzi z budynku oraz zaopatrzenie wodne z hydrantu zewnętrznego. Łączność na
kanale 20. Wykonać”.

Ustawianie samochodów ratowniczych na miejscu akcji

O ustawieniu samochodu na miejscu zdarzenia decyduje bezpośrednio dowódca działań

ratowniczych. Pojazd bojowy powinien być ustawiony w miejscu wygodnym do prowadzenia
działań, jednocześnie dając możliwość korzystania ze sprzętu i urządzeń będących na jego
wyposażeniu. Należy przewidzieć również możliwość manewrowania pojazdem w zależności
od rozwoju akcji. Miejsce ustawienia powinno być bezpieczne, nienarażające na ewentualne
uszkodzenia mechaniczne i działanie wysokich temperatur. Nie można zastawiać dróg
dojazdowych i dostępu do obiektu. W sytuacji, gdy nie ma możliwości zablokowania jezdni,
a ruch komunikacyjny stwarza zagrożenie dla ratowników, samochody można ustawić
ukośnie do osi jezdni, poprzez to osłaniając miejsce akcji i ratowników. W związku
z ewentualną potrzebą manewrowania, należy unikać ustawiania pojazdów bezpośrednio
jeden za drugim. Należy pamiętać, że również właściwe ustawienie pojazdów na miejscu
zdarzenia ma istotny wpływ na przebieg i skuteczność prowadzonych działań ratowniczo–
gaśniczych.

Decyzja o zakończeniu akcji ratowniczej

Decyzję o zakończeniu akcji podejmuje Kierownik Działań Ratowniczych (KDR).

W związku z zakończeniem działań ratowniczych i sprawdzeniem miejsca prowadzonych
działań może następować częściowe lub całkowite zwijanie stanowisk bojowych. Częściowe
zwijanie sprzętu ma na celu usunięcie sprzętu, który nie jest już potrzebny przy prowadzeniu
dalszych działań. Po zakończeniu akcji i dogaszeniu pogorzeliska KDR podejmuje decyzję
o zakończeniu działań ratowniczych, zwinięciu sprzętu i powrocie do bazy. Przekazuje
protokólarnie miejsce prowadzonych działań ratowniczych (pogorzelisko) właścicielowi lub
zarządzającemu obiektem.

Zwijając sprzęt należy pamiętać jednocześnie o natychmiastowym uzupełnieniu wody

w zbiorniku samochodu ze względu na możliwość dysponowania zastępu bezpośrednio do
innych działań ratowniczych (szczególnie sytuacje takie występują w okresie wzmożonej
palności – np. podczas suszy).

Ze względu na bezpieczeństwo przejazdu samochodem pożarniczym, nie wolno jechać

z częściowo napełnionym zbiornikiem. Po przybyciu do bazy niezwłocznie należy uzupełnić
stan zużytych środków gaśniczych, umyć i zakonserwować sprzęt pożarniczy, jak również
umundurowanie i wyposażenie osobiste w celu osiągnięcia pełnej gotowości bojowej.

4.1.2.

Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jak można wyjaśnić pojęcie kierowania działaniami ratowniczo–gaśniczymi?

Jakie są typy kierowania działaniami ratowniczo–gaśniczymi?

Jakimi cechami charakteryzuje się kierowanie interwencyjne?

Jakimi cechami charakteryzuje się kierowanie taktyczne?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Jakimi cechami charakteryzuje się kierowanie strategiczne?

Kto jest zobowiązany do przejęcia kierowania działaniami ratowniczo–gaśniczymi?

Jakie czynności powinien wykonać przejmujący kierowanie działaniami ratowniczo–
gaśniczymi?

Jakie uprawnienia posiada kierujący działaniami ratowniczo–gaśniczymi?

Jak można wyjaśnić pojęcie stanu wyższej konieczności?

10.

W jakich okolicznościach dowódca może podjąć decyzję o zastosowaniu stanu wyższej
konieczności?

11.

Jakie uwarunkowania należy brać pod uwagę w celu podjęcia decyzji podczas działań
ratowniczo–gaśniczych?

12.

Jakie elementy powinny być uwzględnione podczas stawiania zadań bojowych?

13.

Jakimi cechami powinien charakteryzować się rozkaz bojowy?

14.

Jakie elementy można wyróżnić w rozkazie bojowym?

15.

Jakie uwarunkowania należy brać pod uwagę przy ustawianiu samochodu w miejscu
działań ratowniczo–gaśniczych?

16.

Kto i kiedy może podjąć decyzję o zakończeniu działań ratowniczo–gaśniczych?

17.

Jakie czynności należy wykonać po zakończeniu działań ratowniczo–gaśniczych?

4.1.3.

Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wskaż różnice pomiędzy poszczególnymi typami kierowania działaniami ratowniczo–

gaśniczymi.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych cechy charakterystyczne poszczególnych typów
kierowania działaniami ratowniczo–gaśniczymi,

dokonać analizy cech charakterystycznych poszczególnych typów kierowania działaniami
ratowniczo–gaśniczymi,

wskazać różnice pomiędzy poszczególnymi typami kierowania działaniami ratowniczo–
gaśniczymi.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 2

Wymień dowódców, którzy są zobowiązani przejąć dowodzenie działaniami ratowniczo–

gaśniczymi, uwzględniając hierarchię od najniższego do najwyższego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych, kto jest zobowiązany do przejęcia dowodzenia
działaniami ratowniczo–gaśniczymi,

dokonać analizy hierarchii jednostek,

wymienić hierarchiczną kolejność przejęcia dowodzenia od dowódcy najniższego
szczebla do dowódcy najwyższego szczebla.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 3

Wymień uprawnienia, jakie posiada dowódca kierujący działaniami ratowniczo–

gaśniczymi.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w Ustawie o PSP i Ustawie o ochronie przeciwpożarowej uprawnienia dowódcy
kierującego działaniami ratowniczo–gaśniczymi,

dokonać analizy tych uprawnień,

wymienić uprawnienia dowódcy kierującego działaniami ratowniczo–gaśniczymi.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, przybory do pisania,

−

Ustawa o PSP i Ustawa o ochronie przeciwpożarowej,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 4

Wymień okoliczności zaistnienia stanu wyższej konieczności.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w Ustawie o PSP, Ustawie o ochronie przeciwpożarowej, Kodeksie
Postępowania Administracyjnego oraz Kodeksie Karnym zapisy dotyczące stanu wyższej
konieczności,

dokonać analizy tych zapisów,

wymienić okoliczności zaistnienia stanu wyższej konieczności.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, przybory do pisania,

−

Ustawa o PSP, Ustawa o ochronie przeciwpożarowej, KPA i KK,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 5

Określ, jakie elementy działań ratowniczo–gaśniczych powinny zostać uwzględnione

w decyzji podjętej przez kierującego tymi działaniami.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych elementy, które powinien uwzględnić w
podejmowanej decyzji kierujący działaniami ratowniczo–gaśniczymi,

dokonać analizy elementów działań, które należy uwzględnić w podjętej decyzji,

wymienić elementy działań ratowniczo–gaśniczych, które powinny zostać uwzględnione
w decyzji podjętej przez kierującego tymi działaniami.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 6

Sformułuj rozkaz bojowy dla zastępu (GCBA 6/32) zadysponowanego do pożaru

dzikiego wysypiska śmieci (makulatura, stare opony, stare meble tapicerowane)
o powierzchni około 25 m

usytuowanego w terenie otwartym.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych elementy składowe rozkazu bojowego,

dokonać analizy założeń pożaru,

zaplanować właściwy sposób działania i użycia środków gaśniczych,

sformułować rozkaz bojowy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 7

Wyjaśnij zasady właściwego ustawienia samochodu podczas działań ratowniczo–

gaśniczych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych zasady ustawiania samochodów podczas działań
ratowniczo–gaśniczymi,

dokonać analizy ustawiania samochodów pożarniczych podczas akcji w różnych
okolicznościach,

wymienić podstawowe zasady właściwego ustawiania samochodów pożarniczych
podczas działań ratowniczo–gaśniczych.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

4.1.4.

Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

wyjaśnić pojęcie kierowania działaniami ratowniczo–gaśniczymi?

wymienić typy kierowania działaniami ratowniczo–gaśniczymi?

wymienić cechy kierowania interwencyjnego?

wymienić cechy kierowania taktycznego?

wymienić cechy kierowania strategicznego?

wymienić czynności przejmującego kierowanie działaniami
ratowniczo–gaśniczymi?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

wymienić uprawnienia kierującego działaniami ratowniczo–
gaśniczymi?

wyjaśnić pojęcie stanu wyższej konieczności?

wymienić okoliczności podjęcia decyzję o zastosowaniu stanu
wyższej konieczności?

10)

wymienić uwarunkowania podjęcia decyzji podczas działań
ratowniczo–gaśniczych?

11)

wymienić elementy uwzględniane podczas stawiania zadań
bojowych?

12)

wymienić cechy rozkazu bojowego?

13)

wymienić elementy zawarte w rozkazie bojowym?

14)

wymienić uwarunkowania przy ustawianiu samochodu w miejscu
działań ratowniczo–gaśniczych?

15)

wymienić czynności po zakończeniu działań ratowniczo–
gaśniczych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.

Systemy dostarczania wody do miejsca pożaru

4.2.1.

Materiał nauczania

Charakterystyka systemów dostarczania wody

Jednym z elementów utrudniających i wydłużających akcje ratowniczo–gaśnicze jest

brak właściwego zaopatrzenia wodnego na miejscu akcji. Dostarczając wodę z dalszych
odległości należy brać pod uwagę następujące czynniki:

−

odległość ujęć wody od miejsca akcji,

−

możliwość dojazdu i dostęp do punktów czerpania wody,

−

rodzaj i ilość sprzętu jaki mamy w dyspozycji do wykonania tego zadania,

−

wybranie odpowiedniego sposobu dostarczania wody w zależności od posiadanych sił
i środków.

Najczęściej woda jest dostarczana do pożaru samochodami straży pożarnej, które

posiadają zbiorniki z wodą lub z hydrantów przeciwpożarowych. W przypadku, gdy do
ugaszenia pożaru potrzebna jest ilość wody większa niż zapas w zbiornikach samochodów
gaśniczych lub przekraczająca wydajność hydrantów zewnętrznych, konieczne jest
zorganizowanie systemu zaopatrzenia wodnego jedną z metod opisanych niżej.

Przesyłanie wody na dalekie odległości polega na połączeniu punktu czerpania wody

gaśniczej z miejscem pożaru za pomocą węży i motopomp oraz przesyłaniu przez nie
potrzebnej ilości wody pod ciśnieniem. Wodę do pożaru można przesyłać wykorzystując:

−

system przetłaczania,

−

system przepompowywania,

−

dowożenie wody,

−

system mieszany.

System przetłaczania wody

Przetłaczanie wody polega na przesyłaniu wody bezpośrednio z nasady tłocznej jednej

motopompy (autopompy) do następnej nasady ssawnej motopompy (autopompy).
Motopompy (autopompy) mają za zadanie podniesienie ciśnienia przepływającej wody,
zużytego na pokonanie oporów tarcia, wzniesień terenu itp. Pierwsza pompa, ustawiona przy
punkcie czerpania wody, jest pompą, która zasila cały układ. Następne pompy, są pompami
odbierającymi w stosunku do pomp poprzednich, a pompami podającymi w stosunku do
następnych. Ostatnia pompa, podaje wodę do linii głównej.

W ten sposób teoretycznie można przesyłać wodę na dowolne odległości. Praktycznie

jednak, ze względu na fakt występowania trudności w zorganizowaniu dozoru linii
i utrzymaniu optymalnych parametrów pomp – długość linii przesyłowej nie powinna
przekraczać 2–3 km. W szczególnych przypadkach, w dogodnym, płaskim i odkrytym terenie
można w ten sposób przesyłać wodę na odległość ok. 5 km. Wydajność linii przesyłowej jest
ograniczona wydajnością pomp włączonych w linię wężową, przy czym miarodajna jest
wydajność pompy o najmniejszej wydajności. Z tego względu w miarę możliwości, należy
stosować pompy o jednakowej lub zbliżonej wydajności. Jeżeli dysponujemy pompami
o różnej wydajności – od strony czerpania wody ustawić należy pompę najbardziej wydajną,
a następnie pompy o coraz mniejszej wydajności. Stosowanie pomp o wydajności poniżej
800 l/min. nie jest wskazane, gdyż wówczas praktyczna użyteczność całej linii przesyłowej
w stosunku do zastosowanego sprzętu i poniesionego trudu jest nieopłacalna.

Jednym z najistotniejszych i jednocześnie najtrudniejszych zadań przy przetłaczaniu

wody na duże odległości jest ustalenie odległości między motopompami. Zależy to
od następujących czynników.

−

wydajności i ciśnienia motopomp,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

sposobu ułożenia przewodów,

−

rzeźby terenu.

Przy przetłaczaniu wody na duże odległości pierwsza pompa, tzw. pompa zasilająca,

pobiera wodę za pomocą węża ssawnego z punktu czerpania i po nadaniu jej odpowiedniego
ciśnienia – tłoczy ją do linii wężowej. Ciśnienie to w czasie przepływu stopniowo maleje,
gdyż zostaje zużyte na pokonanie oporów, występujących na wężach, a także na pokonanie
wzniesień istniejących na drodze przetłaczania.

W celu przesyłania wody, należy w pewnej odległości od pompy zasilającej ustawić

pompę drugą, której zadaniem będzie odebrać wodę o małym, obniżonym ciśnieniu z linii
wężowej, podwyższyć to ciśnienie i przetłoczyć wodę do pompy następnej. Zaletami tej
metody jest łatwa budowa systemu i mała ilość sprzętu. Wadami natomiast możliwość
uruchomienia dopiero po zbudowaniu całego systemu oraz duże doświadczenie mechaników
i stała ich współpraca (np. przy pomocy radiotelefonów nasobnych).

Rys. 2. System przetłaczania wody [4]

System przepompowywania wody

Przesyłanie wody tą metodą polega na przepompowywaniu wody z jednego zbiornika do

drugiego. W tym celu między punktem czerpania wody, a miejscem pożaru ustawia się szereg
zbiorników lub samochodów gaśniczych ze zbiornikami na wodę, przy każdym zbiorniku zaś
motopompę (samochody gaśnicze posiadają autopompy lub motopompy), która pobiera wodę
ze zbiornika i tłoczy ją linią wężową do zbiornika następnego.

Uruchomienie całej linii, dostarczającej wodę za pomocą przepompowywania polega na

zasysaniu wody i napełnianiu zbiorników kolejno przez wszystkie pompy, począwszy od
pierwszej zasilającej. Stanowi to pewną wadę tego systemu, gdyż czas dopływu wody od
punktu czerpania do miejsca pożaru będzie stosunkowo długi, co wynika z konieczności
kolejnego napełniania każdego zbiornika. Przy sprawnej budowie linii przesyłowej, jeżeli
budowa ta będzie prowadzona od punktu czerpania wody do pożaru – można podawać wodę
do zbiornika natychmiast po jego ustawieniu. W ten sposób woda będzie „gonić” budujących
linię i czas jej dostarczania do pożaru od chwili rozwinięcia ostatniego odcinka będzie
minimalny.

Znacznie poważniejszą wadą przepompowywania wody w porównaniu z jej

przetłaczaniem jest konieczność użycia większej ilości sprzętu, tzn. zbiorników brezentowych
i linii ssawnych. Może to utrudniać budowę linii przepompowujących i znacznie przedłużyć
czas jej sprawiania w trudnym terenie, o dużym pokryciu terenowym, bez dojazdów, na
stromych zboczach itp.

Niewątpliwymi zaletami systemu przesyłania wody za pomocą przepompowywania jest:

−

łatwość i prostota obsługi pomp nawet przez mniej doświadczonych mechaników,

−

wykluczenie uszkodzeń sprzętu przez uderzenia hydrauliczne,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

możliwość uzyskania większego ciśnienia dyspozycyjnego, co pozwala na stosowanie
większych odległości między pompami, a tym samym na użycie mniejszej ilości pomp na
całym odcinku podawania wody,

−

wytworzenie na każdym stanowisku pewnego zapasu wody, w zależności od wielkości
zbiorników.

Rys. 3. System przepompowywania wody [4]

Dowożenie wody

Kolejnym sposobem dostarczania wody do pożaru jest dowożenie. Dostarczanie wody na

duże odległości za pomocą dowożenia oparte jest na zupełnie odmiennych zasadach, co
poprzednie sposoby. Polega ono na dostarczaniu wody za pomocą samochodów gaśniczych,
które posiadają zbiorniki na wodę i autopompę lub motopompę. Dowożenie jest jednym
z najszybszych i najłatwiejszych sposobów dostarczania wody do pożaru z dużych odległości.
W związku z tym jest najczęściej stosowany przy akcjach. Nie wymaga wprowadzenia do
akcji większych sił straży pożarnych. Może być stosowane zarówno na małych, jak i na
dużych odległościach oraz przy dużej różnicy wzniesień. System ten jest ponadto bardzo
elastyczny, pozwala w miarę możliwości i potrzeb zmieniać liczbę dowożących wodę
samochodów, zmieniać punkty czerpania wody, itp.

Warunkiem sprawnego funkcjonowania tego systemu dostarczania wody jest

dostatecznie duża ilość samochodów gaśniczych zadysponowanych do zdarzenia
i odpowiednia pojemność zbiorników na wodę, które znajdują się na samochodach, jak
również istnienie możliwie dobrych dróg dojazdowych od punktu czerpania wody do miejsca
pożaru.

Przesyłanie wody tym sposobem polega na ustawieniu motopompy lub autopompy nad

punktem czerpania wody, w dogodnym miejscu, umożliwiającym swobodny dojazd i odjazd
samochodu. Autopompy i motopompy służą do szybkiego napełniania podjeżdżających
samochodów. W celu maksymalnego przyśpieszenia tej czynności – napełnianie samochodu
powinno odbywać się pompą o możliwie najwyższej wydajności. Na miejscu akcji
samochody muszą w jak najszybszym czasie opróżniać zbiorniki do zbiorników
samochodów, które bezpośrednio podają wodę do pożaru lub do zbiorników odbiorczych.
Ilość beczkowozów potrzebnych do dostarczania wody do pożaru:

B = V

T/q

gdzie:
B – ilość beczkowozów,
V – zapotrzebowanie na wodę w litrach na minutę,
T – średni czas trwania jednego kursu,
q – średnia pojemność beczkowozu w litrach.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 4. System przepompowywania wody [4]

System mieszany dostarczania wody

Przesyłanie wody sposobem mieszanym polega na połączeniu systemów przetłaczania

i przepompowywania. Przy sposobie mieszanym pompy pośrednie (w zależności od rodzaju
posiadanego sprzętu i warunków terenowych) pracują w systemie przetłaczania lub
przepompowywania. Ostatnia pompa pośrednia podaje wodę linią wężową do zbiornika,
z którego zasysa ją pompa końcowa i podaje do miejsca pożaru. Sposób ten jest niewątpliwie
korzystniejszy od przetłaczania, gdyż:

−

pozwala na wytworzenie na miejscu akcji zapasu wody, którego wielkość jest
uzależniona od wielkości zbiornika,

−

pozwala na znacznie swobodniejsze operowanie prądami wody (zamykanie, otwieranie
prądownic i zaworów rozdzielacza) bez żadnych ujemnych skutków dla całej linii
podającej wodę,

−

pozwala na maksymalne wykorzystanie dostarczanej wody, bez powodowania jej strat
w chwilach mniejszego poboru przez linie gaśnicze,

−

pozwala na wykorzystanie kilku pomp o różnych wydajności, ciśnieniach, czerpiących
wodę ze zbiornika, a tym samym rozwinięcie większej liczby stanowisk gaśniczych.

System mieszany może polegać również na połączeniu przesyłania (przepompowywania

i przetłaczania) oraz dowożenia w zależności od możliwości technicznych, terenowych oraz
posiadanych sił i środków. Pozwala on na zapewnienie ciągłości prowadzonej akcji
i wykorzystania różnych punktów czerpania wody.

Metodyka obliczeń dostarczenia wody do pożaru metodą dowożenia

Liczba samochodów niezbędna do zapewnienia ciągłości podawania wody

o wymaganym wydatku wynosi [3]:

∑

⋅

gdzie:

– odległość od punktu czerpania wody do miejsca opróżniania zbiorników [m],

Q – wymagany wydatek wody przy pożarze [dm

/s],

– średnia prędkość samochodów [m/s],

V – objętość zbiornika samochodu [dcm

t – suma czasów napełniania i opróżniania zbiornika samochodu oraz podwójny czas

manewrowania [s] – równa:

t = t

+ t

+ 2

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

gdzie:

– czas opróżniania zbiornika samochodu [s] – równy:

nom

– czas napełnienia zbiornika samochodu [s] – równy:

⋅

– czas manewru [s]

nom

– natężenie nominalne przepływu wody:

−

dla W–75 = 13,3 dm

/s (lub wielokrotność),

−

dla W–110 = 26,7 dm

/s (lub wielokrotność),

– natężenie przepływu wody w przewodzie zasilającym samochód [dm

/s],

n – ilość nasad zasilających.

4.2.2.

Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jakie czynniki należy brać pod uwagę dostarczając wodę do miejsca pożaru?

Na czym polega przesyłanie wody na dalekie odległości?

Jakimi systemami można dostarczać wodę do miejsca pożaru?

Na czym polega system przetłaczania wody do miejsca pożaru?

Na czym polega system przepompowywania wody do miejsca pożaru?

Na czym polega system dowożenia wody do miejsca pożaru?

Na czym polega system mieszany dostarczania wody do miejsca pożaru?

4.2.3.

Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wskaż różnice pomiędzy systemem przetłaczania a systemem przepompowywania wody,

w celu dostarczenia jej z dużych odległości do miejsca pożaru.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych cechy charakterystyczne systemu przetłaczania
i systemu przepompowywania wody podczas dostarczania jej do miejsca pożaru,

dokonać analizy cech charakterystycznych wymienionych systemów dostarczania wody,

wskazać różnice pomiędzy wymienionymi systemami dostarczania wody.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 2

Wymień cechy charakterystyczne systemu mieszanego dostarczania wody do miejsca

pożaru oraz okoliczności, w których należy go zastosować.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych cechy charakterystyczne systemu mieszanego
dostarczania wody do miejsca pożaru,

dokonać analizy okoliczności, w których system ten może mieć zastosowanie,

wskazać cechy charakterystyczne systemu i okoliczności jego zastosowania.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 3

Oblicz niezbędną ilość samochodów realizujących dostarczanie wody do miejsca pożaru

metodą dowożenia przy zapewnieniu ciągłości podawania wody o wydatku 10 dm

/s.

Obliczenia należy wykonać przy następujących założeniach:

−

pojemność zbiornika samochodu wynosi 6 000 dm

−

woda dowożona jest z odległości 6 km,

−

opróżnianie pojazdów następuje do zbiornika, z którego woda jest rozprowadzana do linii
gaśniczych,

−

rednia prędkość poruszania się samochodów w obie strony wynosi 30 km/h (

∼

8,3 m/s),

−

czasy manewrowania w miejscu czerpania wody i w miejscu opróżnienia zbiornika
wynoszą po 60 s,

−

napełnianie zbiornika samochodu odbywa się przewodem W–110 przy natężeniu
przepływu 26,7 dm

/s,

−

opróżnianie zbiornika samochodu odbywa się dwoma przewodami tłocznymi W–75 o
natężeniu przepływu 13,3 dm

/s każdy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych metodykę obliczeń przy stosowaniu systemu
dowożenia wody w miejsce pożaru,

dokonać analizy założeń do obliczeń,

podstawić dane do odpowiednich wzorów matematycznych,

przeprowadzić obliczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

4.2.4.

Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

wymienić czynniki, które należy brać pod uwagę dostarczając wodę
do miejsca pożaru?

wyjaśnić na czym polega przesyłanie wody na dalekie odległości?

wymienić systemy dostarczania wody do miejsca pożaru?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

wyjaśnić na czym polega system przetłaczania wody do miejsca
pożaru?

wyjaśnić na czym polega system przepompowywania wody do
miejsca pożaru?

wyjaśnić na czym polega system dowożenia wody do miejsca
pożaru?

wyjaśnić na czym polega system mieszany dostarczania wody do
miejsca pożaru?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.

Dokumentacja oraz zasady funkcjonowania stanowisk
kierowania

4.3.1.

Materiał nauczania

Rodzaje i zadania stanowisk kierowania

Bardzo ważnym elementem Krajowego Systemu Ratowniczo–Gaśniczego (KSRG),

mającym wpływ na prognozowanie zagrożeń oraz sprawne i skuteczne prowadzenie działań
ratowniczych są stanowiska kierowania. Komórki te przyjmują zgłoszenia zdarzeń oraz
dysponują siły i środki do działań ratowniczych.

W zależności od zasięgu terytorialnego w Państwowej Straży Pożarnej występują

następujące stanowiska kierowania:

−

na poziomie centralnym spełniającym rolę wspomagającą i koordynującą w sytuacjach
wymagających użycia sił i środków spoza województwa, będące w strukturze
organizacyjnej Komendy Głównej Państwowej Straży Pożarnej jest Krajowe Centrum
Koordynacji Ratownictwa i Ochrony Ludności (KCKRiOL),

−

na poziomie województwa spełniającym rolę wspomagającą i koordynującą w sytuacjach
wymagających użycia sił i środków spoza powiatu, będące w strukturze Komend
Wojewódzkich Państwowej Straży Pożarnej są utworzone Wojewódzkie Stanowiska
Koordynacji Ratownictwa (WSKR),

−

na poziomie powiatu stanowiącym podstawowy poziom wykonawczy, będące
w strukturach organizacyjnych Komend Powiatowych (Miejskich) Państwowej Straży
Pożarnej są utworzone Powiatowe (Miejskie) Stanowiska Kierowania ( PSK lub MSK).

Stanowiska kierowania na poszczególnych poziomach systemu zorganizowane są w sposób
zapewniający ich ciągłe funkcjonowanie oraz pozwalający na:

−

stałe współdziałanie z dyspozytorami lub innymi osobami z poszczególnych podmiotów
systemu,

−

zapewnienie stosownych informacji kierującemu działaniem ratowniczym,

−

alarmowanie odwodów operacyjnych,

−

alarmowanie członków sztabu kierującego działaniem ratowniczym,

−

korzystanie z telefonów alarmowych, poczty elektronicznej i faksów,

−

korzystanie z mapy cyfrowej i innych map operacyjnych,

−

korzystanie z monitoringu pożarowego i monitoringu innych zagrożeń,

−

korzystanie z planów operacyjnych oraz dokumentacji operacyjnej, pomocniczej lub
specjalnej,

−

korzystanie z łączności przywoławczej, selektywnego wywoływania i alarmowania,
podmiotów systemu do działań ratowniczych,

−

korzystanie z łączności satelitarnej, radiowej, komórkowej oraz przewodowej,

−

współdziałanie baz danych operacyjnych,

−

współdziałanie z podmiotami zajmującymi się monitorowaniem oraz prognozowaniem
zagrożeń, a także z innymi podmiotami działającymi na rzecz systemu,

−

korzystanie ze sprzętu niezbędnego do rejestracji rozmów telefonicznych oraz
analizowanie czasu wyjazdu i pobytu zadysponowanych sił i środków do działań
ratowniczych,

−

stosowanie innych środków, urządzeń, systemów łączności i metod analizy danych,
których wykorzystanie lub użycie może usprawnić działania ratownicze oraz realizację
zadań poszczególnych stanowisk kierowania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Do podstawowych zadań PSK (MSK) należy:

−

przyjmowanie, rejestrowanie i ewidencjonowanie bieżących oraz okresowych
meldunków o zaistniałych pożarach, klęskach żywiołowych, katastrofach technicznych,
chemicznych, ekologicznych a także innych zadań, w których biorą udział jednostki
KSRG,

−

przyjmowanie, rejestrowanie i ewidencjonowanie meldunków o udziale jednostek
ochrony przeciwpożarowej w likwidacji skutków pożarów, klęsk żywiołowych, katastrof
technicznych, chemicznych i ekologicznych oraz innych działań,

−

dokonywanie bieżącej oceny sytuacji rejonu w zakresie występowania pożarów i innych
miejscowych zagrożeń oraz ich operacyjnego zabezpieczenia,

−

przyjmowanie i rejestrowanie bieżących meldunków o stanie sił i środków PSP oraz
jednostek wchodzących w skład KSRG,

−

współdziałanie z instytucjami w podejmowaniu decyzji zwalczania zaistniałych pożarów
i innych miejscowych zagrożeń oraz likwidacji skutków ich występowania,

−

dysponowanie siłami i środkami PSP oraz jednostek wchodzących w skład KSRG na
terenie rejonu działania,

−

powiadamianie przełożonych oraz władz o zagrożeniach występujących na terenie
działania według odrębnych ustaleń,

−

prowadzenie i aktualizacja dokumentacji stanowiska kierowania,

−

utrzymywanie stałej łączności operacyjnej z jednostkami OSP i Zakładowymi Służbami
Ratowniczymi oraz prowadzenie nadzoru nad prawidłowym ich funkcjonowaniem,

−

prowadzenie ewidencji wyjazdów do zdarzeń pracowników Komendy Powiatowej
(Miejskiej) i Dowództwa JRG.

Do zakresu działania WSKR należy w szczególności:

−

nadzór nad realizacją zadań podległych jednostek organizacyjnych PSP w zakresie
funkcjonowania KSRG na terenie województwa,

−

sprawowanie nadzoru nad przygotowaniem do działań ratowniczych jednostek ochrony p.
poż. wchodzących do KSRG,

−

analizowanie i ocena działań ratowniczo–gaśniczych jednostek oraz nadzór nad realizacją
wniosków wynikających z tych analiz,

−

określenie zasad organizacji, funkcjonowania, oceny sprawności i skuteczności systemu
ratowniczo–gaśniczego,

−

organizowanie współdziałania systemu ratowniczo–gaśniczego PSP z innymi służbami
ratowniczymi,

−

określenie zasad operacyjnego zabezpieczenia miejscowości, obszarów, zakładów pracy
i obiektów,

−

planowanie rozmieszczenia, wyposażenia i liczebności jednostek ratowniczo–gaśniczych,

−

organizacja odwodów operacyjnych, w tym sztabu akcji ratowniczych i określenie zasad
ich dysponowania oraz współdziałania,

−

badanie i analizowanie przebiegu akcji ratowniczo–gaśniczych,

−

realizowanie zadań związanych z taktyką działań ratowniczo–gaśniczych,

−

analizowanie i ocena działań jednostek oraz nadzór nad realizacją wniosków
wynikających z tych analiz,

−

doskonalenie dowodzenia działaniami ratowniczo–gaśniczymi.

Do zakresu działania KCKRiOL należy w szczególności:

−

koordynowanie

funkcjonowania

krajowego

systemu

ratowniczo–gaśniczego,

a w szczególności:

−

określanie zadań operacyjnych krajowego systemu ratowniczo–gaśniczego,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

ustalanie zbiorczego planu sieci jednostek krajowego systemu ratowniczo–
gaśniczego,

−

koordynowanie działań ratowniczych krajowego systemu ratowniczo–gaśniczego na
obszarze kraju, w szczególności których rozmiar lub zasięg przekracza możliwości
sił ratowniczych województwa, na obszarze którego prowadzone są te działania,

−

przygotowanie i koordynowanie udziału jednostek krajowego systemu ratowniczo–
gaśniczego w międzynarodowych działaniach ratowniczych oraz akcjach pomocy
humanitarnej na obszarze kraju i poza jego granicami,

−

organizowanie udziału jednostek krajowego systemu ratowniczo–gaśniczego
w międzynarodowych ćwiczeniach ratowniczych w kraju i poza jego granicami,

−

podejmowanie inicjatyw organizacyjno–technicznych w zakresie systemów
teleinformatycznych wspomagania dowodzenia, usprawniających alarmowanie
i dysponowanie jednostek krajowego systemu ratowniczo–gaśniczego,

−

określanie zasad obiegu informacji w zakresie reagowania kryzysowego między
stanowiskami koordynacji ratownictwa w komendach Państwowej Straży Pożarnej,

−

opracowywanie i weryfikowanie procedur postępowania ratowniczego,

−

kierowanie krajowym systemem ratowniczo–gaśniczym, a w szczególności:

−

zapewnienie funkcjonowania Stanowiska Kierowania Komendanta Głównego,

−

dysponowanie jednostkami krajowego systemu ratowniczo–gaśniczego na obszarze
kraju,

−

bieżące analizowanie zasobów sił i środków krajowego systemu ratowniczo–
gaśniczego,

−

organizowanie centralnego odwodu operacyjnego Komendanta Głównego,

−

dysponowanie jego sił i środków oraz koordynacja ich działań,

−

przeprowadzanie ćwiczeń i manewrów centralnego odwodu operacyjnego
Komendanta Głównego PSP,

−

dysponowanie jednostek krajowego systemu ratowniczo gaśniczego, do działań
ratowniczych i ćwiczeń, poza granice kraju w ramach podpisanych umów
o wzajemnej pomocy transgranicznej,

−

sporządzanie analizy i prognozy zagrożeń krótkoterminowych,

−

analizowanie działań ratowniczych prowadzonych przez podmioty krajowego
systemu ratowniczo–gaśniczego,

−

przeprowadzanie inspekcji gotowości operacyjnej podmiotów systemu ratowniczo–
gaśniczego, których siły i środki tworzą centralny odwód operacyjny,

−

integrowanie krajowego systemu ratowniczo–gaśniczego z innymi podmiotami
ratowniczymi oraz podmiotami współdziałającymi i wspomagającymi,

−

pozyskiwanie informacji z systemów wczesnego ostrzegania i systemów monitoringu,

−

sporządzanie dobowych, doraźnych oraz dyrektywnych raportów sytuacyjnych,

−

zapewnienie całodobowej grupy operacyjnej do podjęcia działań na poziomie
strategicznym wraz ze środkami transportu,

−

koordynowanie udziału grup ratowniczych Państwowej Straży Pożarnej w działaniach
ratowniczych, akcjach poszukiwawczo–ratowniczych lub akcjach humanitarnych
prowadzonych poza granicami państwa,

−

uczestniczenie w opracowywaniu analiz zabezpieczenia operacyjnego i potrzeb
sprzętowych krajowego systemu ratowniczo – gaśniczego,

−

udział w organizowaniu krajowych i międzynarodowych ćwiczeń ratowniczych,

−

koordynowanie opracowywania planów ratowniczych i analiz zabezpieczenia
operacyjnego województw,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

koordynowanie udziału zagranicznych służb ratowniczych do działań ratowniczych na
obszarze kraju w ramach podpisanych umów o wzajemnej pomocy transgranicznej,

−

wykonywanie czynności planistycznych na wypadek nadzwyczajnych zagrożeń,

−

administrowanie siecią i systemami informatycznymi Komendy Głównej oraz
zapewnienie utrzymania ciągłości działania urządzeń informatycznych i aplikacji
użytkowych,

−

zapewnienie łączności telefonicznej wewnętrznej i zewnętrznej oraz radiowej Komendy
Głównej,

−

określanie kierunków rozwoju oraz zasad organizacji systemów łączności na potrzeby
krajowego systemu ratowniczo–gaśniczego,

−

określanie kierunków rozwoju oraz zasad organizacji systemów informatycznych na
potrzeby krajowego systemu ratowniczo–gaśniczego,

−

zapewnianie warunków pracy Rządowemu Zespołowi Koordynacji Kryzysowej.

Zasady dysponowania jednostkami taktycznymi

Zasady dysponowania jednostkami taktycznymi KSRG określone są w rozporządzeniu

Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 29 grudnia 1999 r. w sprawie
szczegółowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo–gaśniczego (Dz. U. Nr 111,
poz. 1311).

Dysponowanie sił i środków podmiotów systemu do działań ratowniczych na obszarze

powiatu, województwa lub kraju następuje poprzez stanowiska kierowania i należy do:

−

Komendanta Powiatowego (Miejskiego) Państwowej Straży Pożarnej na poziomie
powiatowym,

−

Komendanta Wojewódzkiego Państwowej Straży Pożarnej na poziomie wojewódzkim,

−

Komendanta Głównego Państwowej Straży Pożarnej na poziomie krajowym.

Komendanci Państwowej Straży Pożarnej, mogą upoważnić dyżurnych i dyspozytorów

stanowisk kierowania do uruchamiania systemu na jego poszczególnych poziomach.
Dysponowanie sił i środków podmiotów systemu dla obszaru powiatu, województwa i kraju
odbywa się z uwzględnieniem rodzaju i wielkości zdarzenia oraz liczby poszkodowanych,
a także następujących czynników:

−

możliwości podjęcia działań ratowniczych w najkrótszym czasie,

−

aktualnego potencjału sił i środków będących w dyspozycji odpowiednio na poziomie
powiatu, województwa i kraju,

−

możliwości wykorzystania w działaniach ratowniczych sił i środków spoza systemu,

−

możliwości wykorzystania odwodów operacyjnych systemu,

−

możliwości techniczno–logistycznego wsparcia działań ratowniczych,

−

procedur i uzgodnień zawartych w planach działań ratowniczych na poziomie powiatu,
województwa i kraju,

−

lokalnych zagrożeń i warunków naturalnych na terenie działania podmiotów systemu,
takich jak:

−

gęstość zaludnienia,

−

infrastruktura komunalna i przemysłowa,

−

przeszkody naturalne: rzeki, jeziora, lasy, tereny bagienne, góry i sztuczne: linie
kolejowe,

−

kanały, autostrady, instalacje transportujące media niebezpieczne,

−

charakterystyka istniejących szlaków komunikacyjnych,

−

tereny zajmowane przez poligony wojskowe.

Dysponowanie sił i środków podmiotów systemu poza granice kraju określają odrębne

umowy i porozumienia międzynarodowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowisk kierowania w środki techniczne

Wyposażenie stanowisk kierowania w środki techniczne stanowią między innymi:

−

sieć łączności: publicznej miejskiej, resortowej, kolejowej, bezpośredniej,

−

sieć radiotelefonów resortowych służb miejskich i leśnych oraz innych podmiotów
ratowniczych,

−

telefaksy i inne urządzenia do przekazywania informacji,

−

urządzenia do komputerowych systemów banków danych i wspomagających dowodzenie,

−

urządzenia techniki biurowej,

−

inne urządzenia niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania służby dyżurnej.

Stanowiska kierowania powinny być wyposażone w awaryjne zasilanie urządzeń

elektroenergetycznych, awaryjne plany ewakuacji w miejsca zastępcze, jak również
procedury funkcjonowania w sytuacjach nadzwyczajnych zagrożeń życia, zdrowia
lub środowiska.

Rodzaje i przeznaczenie dokumentacji stanowisk kierowania

Stanowiska kierowania posiadają trzy rodzaje dokumentacji:

−

dokumentacja podstawowa,

−

dokumentacja pomocnicza,

−

dokumentacja specjalna.

W skład dokumentacji operacyjnej podstawowej wchodzą takie elementy jak: mapy,

plany miasta i rejonu, schematy łączności, plany, karty itp. Dokumentacja ta ma za zadanie
koordynowanie działań ratowniczo–gaśniczych oraz pomoc KDR podczas prowadzonych
działań ratowniczo–gaśniczych.

W skład dokumentacji pomocniczej wchodzą: książka raportu, regulaminy, wykazy,

dzienniki i inne. Dokumentacja ta służy do usprawnienia funkcjonowania stanowiska
kierowania.

W skład dokumentacji specjalnej zaliczamy: dokumentację tajną, poufną, tajną

specjalnego przeznaczenia. Dokumentacja ta przeznaczona jest do prowadzenia zadań
obronnych oraz ochrony tajemnicy państwowej i służbowej określonych w odrębnych
przepisach.

Zasady ewidencjonowania i przekazywania informacji bieżących

Wszystkie podmioty KSRG z obszaru powiatu są zobowiązane regularnie przekazywać

szczegółowe dane do właściwego terenowo powiatowego (miejskiego) stanowiska kierowania
o stanie oraz dyspozycyjności swych sił i środków oraz informować o ich zadysponowaniu
do działań ratowniczych, w zakresie określonym przez właściwego komendanta powiatowego
(miejskiego).

Powiatowe (miejskie) stanowisko kierowania, ma obowiązek zbierania i przekazywania

do właściwego terenowo wojewódzkiego stanowiska koordynacji ratownictwa zbioru
informacji o stanie sił i środków systemu na swym obszarze oraz informacji o ich
zadysponowaniu do działań ratowniczych, w zakresie określonym przez właściwego
komendanta wojewódzkiego. Wojewódzkie stanowiska koordynacji ratownictwa przekazują
do Krajowego Centrum Koordynacji Ratownictwa informacje w zakresie określonym przez
Komendanta Głównego Państwowej Straży Pożarnej. Komendant powiatowy (miejski),
wojewódzki i Komendant Główny Państwowej Straży Pożarnej prowadzą ewidencję
podmiotów tworzących system odpowiednio na poziomie powiatowym, wojewódzkim
i krajowym. Dokumentację ze zdarzeń sporządza kierownik działań ratowniczych (KDR)
i przekazuje niezwłocznie do właściwej miejscowo komendy powiatowej (miejskiej)
Państwowej Straży Pożarnej. Zasady sporządzania i obiegu dokumentacji zdarzeń określa
załącznik nr 3 do rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29 grudnia 1999 r., w sprawie szczegółowych zasad organizacji krajowego systemu
ratowniczo– gaśniczego.

Na polecenie komendanta powiatowego (miejskiego), wojewódzkiego lub Komendanta

Głównego Państwowej Straży Pożarnej sporządza się analizę zdarzenia z udziałem
kierującego i przedstawicieli podmiotów systemu biorących udział w działaniu ratowniczym.

Zasady współpracy Państwowej Straży Pożarnej z innymi jednostkami ochrony
przeciwpożarowej oraz podmiotami ratowniczymi

Pomyślny wynik wszystkich działań ratowniczych podczas każdego zdarzenia zależy od

zdecydowanego i uzgodnionego działania wszystkich służb biorących udział w akcji
ratowniczej. Zapewnienie pełnej efektywności prac ratowniczych wymaga, aby dowódcy
i kierownicy wszystkich uczestniczących służb przestrzegali ustalonych zasad współdziałania
ze sobą własnych pododdziałów, jak również z siłami innych specjalności działającymi na
tym samym terenie. Współdziałanie to polega przede wszystkim na uzgodnieniu celu, czasu
i miejsca działania, jak również na wzajemnej pomocy pododdziałów tej samej i różnych
specjalności.

Organizując współdziałanie należy pamiętać, że w czasie działań ratowniczych wszystkie

siły i środki różnych specjalności powinny działać przede wszystkim, na korzyść tego
oddziału lub służby, która w danym czasie wykonuje główne zadania lub z mocy prawa jest
wiodąca w prowadzeniu akcji ratowniczej (np. PKP jest wiodącą jednostką w zakresie
prowadzenia akcji ratowniczych podczas wypadków i katastrof na szlakach kolejowych,
Centralna Stacja Ratownictwa Chemicznego jest wiodącą jednostką w zakresie prowadzenia
akcji ratowniczych podczas awarii technologicznych, wypadków z substancjami toksycznymi
itp.).

Współdziałanie powinno być ciągłe, to znaczy powinno trwać przez cały czas

wykonywania prac ratowniczych w rejonie zdarzenia. Utrzymanie takiego współdziałania,
które może być rezultatem wytycznych kierownika akcji lub inicjatywy dowódców na
sąsiednich odcinkach, jest jedną z podstawowych cech określających sprawność
organizacyjną w procesie współdziałania. Sprawność systemu współdziałania operujących na
miejscu zdarzenia jednostek staży pożarnych i innych służb osiąga się przez:

−

właściwe i jednoznaczne zrozumienie celu działań sił i środków w akcji ratowniczej,

−

znajomość otrzymanych zadań i sposobu ich wykonania,

−

wzajemną pomoc w zakresie wykonania zadań,

−

ciągłą i niezawodną łączność oraz stałe, wzajemne informowanie się o sytuacji, postępie
prac itp.

−

stałe i umiejętne dowodzenie siłami i środkami własnymi oraz przydzielonymi na okres
wykonywania prac ratowniczych.

Sporządzenie dokumentacji zdarzenia

Z prowadzonych działań ratowniczych jest sporządzana stosowna dokumentacja ze

zdarzeń. W związku z tym zgodnie z rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych
i Administracji z dnia 29 grudnia 1999 r., w sprawie szczegółowych zasad organizacji
krajowego systemu ratowniczo–gaśniczego (Dz. U. Nr 111, poz.1311), w załączniku Nr 3 –
Instrukcja w sprawie zasad sporządzania i obiegu dokumentacji zdarzeń – opisane są
szczegółowo informacje dotyczące tego zagadnienia. W zależności od sytuacji i potrzeby
sporządza się stosowną dokumentację, której wzory przedstawione są w załącznikach Nr 1 do
16 w/w instrukcji. Ponadto PSK/MSK odnotowuje przebieg działań ratowniczych w karcie
manipulacyjnej według wzoru ustalonego przez właściwego komendanta wojewódzkiego
PSP.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sporządzanymi dokumentami są:

−

karta zdarzenia – wzór nr 1,

−

informację ze zdarzenia – wzór nr 2,

−

ewidencja zdarzeń – wzór nr 3,

−

zestawienie dobowe zdarzeń za dzień – wzór nr 4,

−

decyzja kierującego działaniem ratowniczym – wzór nr 5,

−

pokwitowanie przejęcia mienia w użytkowanie – wzór nr 6,

−

pokwitowanie zwrotu mienia – wzór nr 6A,

−

postanowienie o przekazaniu miejsca objętego działaniem ratowniczym – wzór nr 7

−

raport kierującego działaniem ratowniczym – wzór nr 8,

−

meldunek o lekkim wypadku przy pracy – wzór nr 9,

−

meldunek o wypadkach śmiertelnych, ciężkich i zbiorowych – wzór nr 10,

−

potwierdzenie udziału w zdarzeniu – wzór nr 11,

−

meldunek o wypadku samochodu PSP – wzór nr 12,

−

wykaz sił i środków uczestniczących w działaniach ratowniczych – wzór nr 13,

−

karta udzielonej pomocy medycznej – wzór nr 14,

−

karta segregacyjna – wzór nr 15.

4.3.2.

Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jakie stanowiska kierowania funkcjonują w ramach KSRG?

Jakie zadania realizuje PSK (MSK)?

Jakie zadania realizuje WSKR?

Jakie zadania realizuje KCKRiOL?

Jakie czynniki mają wpływ na dysponowanie sił i środków?

Jakie środki techniczne stanowią wyposażenie stanowisk kierowania?

Jakie rodzaje dokumentacji znajdują się na stanowiskach kierowania?

Jakimi cechami powinno charakteryzować się współdziałanie PSP z innymi podmiotami
ratowniczymi?

Jakie dokumenty mogą być sporządzane w ramach dokumentacji ze zdarzenia?

4.3.3.

Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wskaż różnice pomiędzy zadaniami realizowanymi przez PSK (MSK), a WSKR.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych rodzaje zadań, jakie realizuje PSK (MSK), a jakie
realizuje WSKR,

dokonać analizy zadań realizowanych przez PSK (MSK) i WSKR,

wskazać różnice pomiędzy zadaniami realizowanymi przez PSK (MSK), a WSKR.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Wymień wyposażenie techniczne PSK (MSK) oraz omów rolę, jaką spełnia każdy

z elementów tego wyposażenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych składniki wyposażenia technicznego PSK (MSK)
oraz funkcje jakie spełniają,

dokonać analizy możliwości technicznych wyposażenia PSK (MSK),

wymienić składniki wyposażenia technicznego PSK (MSK) oraz omówić funkcje, jakie
spełniają.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 3

Określ zakres działania KCKRiOL.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych rodzaje działań, jakie realizuje KCKRiOL,

dokonać analizy zadań KCKRiOL,

wymienić działania KCKRiOL.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 4

Zastęp ratowniczo–gaśniczy (GBA 2/25) został zadysponowany do pożaru samochodu,

który powstał po kolizji dwóch aut osobowych. Na miejsce działań ratowniczo–gaśniczych
została zadysponowana również Policja (2 funkcjonariuszy) i Pogotowie Energetyczne
(2 osoby), ponieważ zdarzenie miało miejsce pod linią energetyczną niskiego napięcia.
Do ugaszenia pożaru zużyto 1 m

wody i 50 dm

środka pianotwórczego. Straty oszacowano

na 15 000 zł. Działania trwały 20 minut. Należy sporządzić „Informację ze zdarzenia”
zgodnie ze wzorem nr 2 zawartym w załączniku nr 3 do rozporządzenia Ministra Spraw
Wewnętrznych i Administracji z dnia 29 grudnia 1999 r., w sprawie szczegółowych zasad
organizacji krajowego systemu ratowniczo–gaśniczego (Dz. U. Nr 111, poz.1311).

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych dokument stanowiący wzór nr 2 w załączniku
nr 3 do rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 29 grudnia
1999 r., w sprawie szczegółowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo–
gaśniczego (Dz. U. Nr 111, poz.1311),

dokonać analizy działań ratowniczo–gaśniczych i innych założeń do ćwiczenia,

sporządzić we właściwy sposób „Informację ze zdarzenia”.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

dokument „Informacja ze zdarzenia” (wzór nr 2) , przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 5

Podczas

działań

ratowniczo–gaśniczych,

udzielono

pomocy

poszkodowanemu

polegającej na zaopatrzeniu poparzenia III

przedramienia prawej ręki. Należy sporządzić

„Kartę udzielonej pomocy medycznej” zgodnie ze wzorem nr 14 zawartym w załączniku nr 3
do rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 29 grudnia 1999 r.,
w sprawie szczegółowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo–gaśniczego
(Dz. U. Nr 111, poz.1311).

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych dokument stanowiący wzór nr 14 w załączniku
nr 3 do rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 29 grudnia
1999 r., w sprawie szczegółowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo–
gaśniczego (Dz. U. Nr 111, poz.1311),

dokonać analizy czynności związanych z udzieleniem pierwszej pomocy w przypadku
poparzenia III

sporządzić we właściwy sposób „Kartę pomocy medycznej”.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

dokument „Karta pomocy medycznej” (wzór nr 14) , przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 6

Po zakończeniu działań ratowniczo–gaśniczych, w czasie zwijania sprzętu jeden

z ratowników zastępu poślizgnął się na mokrej nawierzchni i doznał urazu stawu skokowego
prawej nogi. Sporządź „Meldunek o lekkim wypadku przy pracy” zgodnie ze wzorem nr 9
zawartym w załączniku nr 3 do rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych
i Administracji z dnia 29 grudnia 1999 r., w sprawie szczegółowych zasad organizacji
krajowego systemu ratowniczo–gaśniczego (Dz. U. Nr 111, poz.1311).

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych dokument stanowiący wzór nr 9 w załączniku nr
3 do rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 29 grudnia
1999 r., w sprawie szczegółowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo–
gaśniczego (Dz. U. Nr 111, poz.1311),

dokonać analizy wypadku przy pracy zgodnie z założeniem w ćwiczeniu,

sporządzić we właściwy sposób „Meldunek o lekkim wypadku przy pracy”.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

dokument „Meldunek o lekkim wypadku przy pracy” (wzór nr 9) , przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.4.

Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

wymienić rodzaje stanowisk kierowania w zależności od zasięgu
terytorialnego?

wymienić zadania realizowane przez PSK (MSK)?

wymienić zadania realizowane przez WSKR?

wymienić zadania realizowane przez KCKRiOL?

wymienić czynniki mające wpływ na dysponowanie sił i środków?

wymienić środki techniczne stanowiące wyposażenie stanowisk
kierowania?

wymienić rodzaje dokumentacji znajdującej się na stanowiskach
kierowania?

wymienić

jakimi

cechami

powinno

charakteryzować

się

współdziałanie PSP z innymi podmiotami ratowniczymi?

wymienić jakie dokumenty mogą być sporządzane w ramach
dokumentacji ze zdarzenia?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4.

Kierowanie działaniami podczas wypadków drogowych
i szynowych

4.4.1.

Materiał nauczania

Rozpoznanie sytuacji w czasie akcji ratownictwa drogowego i szynowego

Z chwilą przybycia na miejsce zdarzenia, jednym z pierwszych elementów akcji

ratowniczych w wypadkach komunikacyjnych jest wykonanie rozpoznania, które ma wpływ
na podjęcie decyzji i przebieg dalszych działań. Ma ono na celu uzyskanie informacji o stanie
poszkodowanych oraz określenie sposobu i możliwości prowadzenia działań ratowniczych.

Przeprowadzając rozpoznanie podczas wypadków drogowych należy przede wszystkim

ustalić: z jakim zdarzeniem mamy do czynienia (zderzenia pojazdów, przewrócenie, wyciek,
pożar itp.), czy występuje zagrożenie dla ludzi i jakie są możliwości jego usunięcia, czy są
uwięzione osoby w pojazdach i jaka jest możliwość ich uwolnienia, czy występuje zagrożenie
pożarowe i jaka jest możliwość jego likwidacji, czy są wystarczające siły i środki do
prowadzenia działań ratowniczych, czy jest wyciek płynów z uszkodzonego pojazdu i jakich.

Podczas katastrof kolejowych rozpoznanie sytuacji ma na celu przede wszystkim ustalić:

wielkość zdarzenia (ilość pociągów i wagonów), czy są ofiary śmiertelne i ranni, czy
występuje zagrożenie życia i zdrowia ludzi, czy istnieje zagrożenie dla okolicznej ludności
i budynków, jakie powinny być niezbędne siły i środki do prowadzenia skutecznych działań,
konieczność odłączenia zasilania trakcji i ograniczenia lub wstrzymania ruchu kolejowego na
danym odcinku. Niezbędnym elementem przy prowadzonym rozpoznaniu jest nawiązanie
łączności ze służbami kolejowymi, przekazanie im niezbędnych informacji i pełna
współpraca.

Sposoby dotarcia do osób poszkodowanych w pojazdach drogowych i szynowych oraz
powiększenie przestrzeni wokół nich

Wysyłając ratowników do ratowania osób poszkodowanych dowódca powinien pamiętać

o bezpieczeństwie swoich podwładnych. W związku z tym, w zależności od rodzaju akcji
i sytuacji lokalnej należy bezwzględnie pamiętać o odpowiednim zabezpieczeniu ratowników
oraz miejsca zdarzenia.

W celu wydobycia osób poszkodowanych z rozbitych samochodów często trzeba

w znacznym stopniu rozmontować je przy pomocy urządzeń hydraulicznych lub innych
narzędzi. Umiejętność rozmontowania pojazdu w niezbędnym zakresie oraz szybkie
i prawidłowe rozpoznanie, przez jakie elementy pojazdu uwięziona jest osoba, pozwala na
sprawne przeprowadzenie akcji ratowniczej.

Przed podjęciem działań związanych z demontażem pojazdu należy odłączyć akumulator,

ustabilizować pojazd, sprawdzić czy nie występuje niebezpieczeństwo powstania pożaru.
Działania ratownicze polegające na uwolnieniu zakleszczonych osób należy przeprowadzać
zgodnie z zasadami ewakuacji i udzielania pomocy przedmedycznej. Z osobami
poszkodowanymi należy utrzymywać stały kontakt zarówno wzrokowy jak i słowny.

Każdy wypadek w komunikacji drogowej ma swoje indywidualne cechy, które

odróżniają go od innych. W zależności od specyficznej sytuacji poszkodowanego
w konkretnym przypadku należy optymalnie dobrać metody i rodzaj sprzętu w celu
demontażu pojazdu. Nie mniej jednak należy stosować się do ogólnych zasad, które
przedstawiają się następująco:

−

zabezpieczyć pojazd przez przesuwaniem się przez podłożenie belek pod samochód
i spuszczenie powietrza z kół,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

przed usunięciem szyb należy pamiętać, aby zabezpieczyć poszkodowanych przed
zranieniem kawałkami szkła,

−

przed przystąpieniem do rozmontowywania należy sprawdzić, czy możemy otworzyć
drzwi,

−

w celu uzyskania większej przestrzeni do wydobycia poszkodowanego można przeciąć
słupki i odgiąć dach lub usunąć drzwi przednie i tylne wraz ze słupkiem środkowym,

−

elementy odcięte odkładać w takim miejscu, aby nie utrudniały dalszego prowadzenia
działań,

−

przy odciąganiu kolumny kierowniczej należy pamiętać o wzmocnieniu (belkami,
deskami) przodu samochodu i deski rozdzielczej, ze względu na możliwość powrotu
kolumny kierowniczej do pierwotnego położenia – rozpieracz użyty do jej odginania musi
pozostać na miejscu, aż do momentu wyjęcia poszkodowanego,

−

przy rozpychaniu (otwieranie drzwi) nie wolno zmniejszać wytrzymałości konstrukcji
pojazdu przez otwieranie tylnych drzwi,

−

należy pamiętać, że niektóre typy pojazdów mają wzmocnienia drzwi i tradycyjny sposób
rozpierania ich od strony zamka może okazać się nieskuteczny,

−

nie odcinać drążków kierowniczych nożycami,

−

pedały hamulca, gazu i sprzęgła odcinać tylko w ostateczności, pamiętając, że odcięta
część może odskoczyć,

−

poszkodowanych z przewróconego na bok lub dach pojazdu należy wydobywać bez
wcześniejszego ustawienia pojazdu na kołach,

−

podczas rozmontowywania pojazdu staramy się tak wykonywać wszystkie czynności, aby
nie zmieniać położenia poszkodowanego,

−

należy pamiętać, że pojazdy są w różnym stanie technicznym i podczas
rozmontowywania (osłabianie konstrukcji) mogą zachowywać się w sposób
nieprzewidziany np. może nastąpić załamanie podłogi, itp.,

−

pojazd należy rozmontowywać tylko w niezbędnym zakresie,

−

wszystkie wymienione czynności należy wykonywać przy maksymalnym zabezpieczeniu
poszkodowanych i ratowników,

−

wszelkie decyzje związane z ratowaniem poszkodowanych powinny być konsultowane
z personelem medycznym.

Do każdej akcji należy stosować indywidualne metody wypracowane na podstawie

zdobytego doświadczenia, posiadanej wiedzy i umiejętności. Wiedzę taką zdobywa się
regularnie ćwicząc ze sprzętem podczas symulowanych wypadków i zdobywając
doświadczenie przy prawdziwych akcjach ratowniczych.

W przypadku katastrof kolejowych ze względu na ich możliwy duży rozmiar w pierwszej

kolejności należy rozpoznać i ustalić miejsca (pociągi, wagony, przedziały), gdzie znajdują
się osoby najbardziej potrzebujące pomocy ze względu na obrażenia i występujące
zagrożenie. Podobnie jak w przypadku katastrof drogowych tak i w katastrofach kolejowych,
aby dotrzeć do osób poszkodowanych często stosuje się urządzenia hydrauliczne w postaci
rozpieraczy, nożyc oraz sprzętu do cięcia. W wagonach kolejowych w zależności od pozycji
wagonu, do osób poszkodowanych trzeba dostawać się przez drzwi, okna jak również poprzez
wykonanie wycięcia w poszyciu wagonu. Warto wiedzieć, że w miarę szybko i łatwo można
wykonać otwór poprzez cięcie poszycia wagonu pod oknem, ponieważ na szerokości okna do
podłogi wagonu nie ma żadnych wzmocnień konstrukcyjnych. Podłoga wagonu ze względu
na swoja konstrukcję oraz znajdujące się tam instalacje należy do jednego z najtrudniejszych
elementów do sforsowania, dlatego tą drogą należy dostawać się wówczas, gdy inne są
wykluczone.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Usuwanie szyb w pojazdach drogowych i szynowych

Okna są, bardzo ważną drogą dojścia do wnętrza pojazdów zarówno drogowych jak

i szynowych. W samochodach osobowych stanowią najłatwiejszą drogę do kontaktu
z poszkodowanym, szczególnie w przypadku, gdy zakleszczone są drzwi pojazdu.
W samochodach ciężarowych i autobusach okna mogą stanowić dogodną drogę ewakuacji.
W pojazdach szynowych, gdzie konstrukcja wagonów jest bardzo wytrzymała, a ilość okien
w porównaniu z ilością drzwi jest znacznie większa, okna mogą stanowić podstawową drogę
ewakuacji dla poszkodowanych. W każdym przypadku podczas usuwania szyby lub okna
należy w miarę możliwości osłonić osoby poszkodowane przed odłamkami szkła.

W pojazdach drogowych w oknach występują szyby ze szkła hartowanego lub szyby

warstwowe ze szkła klejonego. Przednie szyby to zazwyczaj tzw. klejonki, a pozostałe
wykonane są ze szkła hartowanego. W celu usunięcia szyby ze szkła hartownego należy ostro
zakończonym przedmiotem uderzyć ze znaczącą siłą w naroże okna, a szyba powinna ulec
rozbiciu na bardzo małe kryształki szkła. W celu usunięcia szyby klejonej należy ostro
zakończonym przedmiotem odspoić uszczelkę okna, wyciągnąć ją z kanału uszczelniającego
i wyjąć okno w całości. Podczas działań przy wypadku drogowym łatwo zauważyć, która
szyba jest klejonką, ponieważ często jest popękana, ale utrzymuje się w oknie samochodu.

W autobusach występują zaplanowane okna ewakuacyjne, często wyposażone

w przyrząd do ich rozbicia. Są wykonane ze szkła hartowanego w celu łatwego rozbicia ich
na drobne kryształki szkła. Inne rozwiązanie stanowi możliwość wyciągnięcia uszczelki,
która zakończona jest kółkiem do łatwego uchwycenia. Wówczas okno wpada w całości.
W dachu nowych autokarów zlokalizowane są okna wywietrznikowe, przystosowane do
łatwego usunięcia w celu uzyskania drogi ewakuacyjnej, gdy autokar leży na boku.

W pojazdach kolejowych występują okna częściowo otwierane i nieotwierane. Niektóre

mają podwójne szyby klejone, a inne posiadają pojedynczą szybę hartowaną. Podczas
rozbijania szyb należy zastosować uderzenie w jeden z narożników szyby (najlepiej górny)
przy pomocy ostrego szpiczastego narzędzia, a strażak powinien znajdować się powyżej okna.
Szkło z okna pojedynczego powinno się roztrzaskać na wiele małych kawałków, podczas gdy
podwójna szyba powinna popękać w wielu miejscach i nie powinna się rozsypać. W miarę
możliwości ostrzec pasażerów znajdujących się wewnątrz wagonów oraz ekipy ratowników
pracujące na zewnątrz o przystępowaniu do wykonywania tych prac. O wiele prostszym
i szybszym sposobem jest wyrwanie całego okna wraz ze ślusarką, co umożliwia stworzenie
odpowiednio dużego otworu.

Wydobywanie osób poszkodowanych z pojazdów drogowych i szynowych

Wydobywając osoby poszkodowane z pojazdów drogowych i szynowych należy

zachować wszelkie środki ostrożności, aby swoim postępowaniem nie spowodować
dodatkowych obrażeń ciała. Jednakże działania te powinny być prowadzone w sposób
zdecydowany i sprawny, aby obserwujący pracę ratowników poszkodowani oraz osoby
postronne widziały ich profesjonalizm i skuteczność działań. Prace powinny być
wykonywane w miarę szybko, w sposób uporządkowany, ponieważ należy pamiętać, że
każda dodatkowa minuta prowadzonej akcji może mieć znaczący wpływ na życie ludzkie.

Wydobywając osoby poszkodowane z wraków pojazdów lub wagonów pociągów trzeba

pamiętać również, aby zastosować niezbędne zabezpieczenia dla poszkodowanych w postaci
np. kołnierza ortopedycznego, deski ratowniczej, usztywnień lub niezbędnych opatrunków.
Aby akcje ratownicze przebiegały sprawnie i skutecznie, każdy strażak–ratownik w ramach
szkolenia doskonalącego zapoznawany jest z:

−

ogólną budową pojazdów,

−

wiedzą z zakresu przyczyn oraz skutków katastrof drogowych,

−

zasadami prowadzenia akcji ratowniczych,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

metodami demontażu pojazdów przy użyciu sprzętu hydraulicznego,

−

metodami wydobywania poszkodowanych, aby nie narażać ich na dodatkowe urazy,

−

obsługą sprzętu ratowniczego,

−

zasadami udzielania pomocy przedmedycznej oraz nabywa umiejętności stosowania ich.

Utrudnienia w działaniach ratowniczych przy wypadkach komunikacyjnych

Przy prowadzeniu działań ratowniczych podczas wypadków i katastrof komunikacyjnych

niejednokrotnie występują dodatkowe utrudnienia spowodowane np. przez pożary, wycieki
płynów łatwopalnych lub emisję substancji niebezpiecznych, jak również wypadnięcie środka
transportu z drogi (trudny dostęp szczególnie w terenie górskim), wpadnięcie pojazdu
do zbiornika lub cieku wodnego oraz występowanie sieci trakcyjnych: kolejowych,
tramwajowych, trolejbusowych oraz przesyłowych linii elektrycznych. Przewody sieci
trakcyjnej zawieszone nad torami wraz z wysięgnikami, na których są one mocowane, należy
traktować zawsze jako urządzenia czynne, tj. znajdujące się pod wysokim napięciem
do chwili uzyskania potwierdzenia o odłączeniu. Podczas takich sytuacji działania też muszą
być prowadzone, jednakże ze względu na warunki i okoliczności należy prowadzić je
z użyciem niezbędnych zabezpieczeń oraz sił i środków.

W przypadku zdarzenia z wystąpieniem pożaru należy pamiętać o tym, by strażacy

uczestniczący w akcji byli odpowiednio zabezpieczeni, czyli posiadali w zależności
od sytuacji sprzęt ochronny dróg oddechowych oraz ubranie żaroodporne. Podczas takich
wypadków lub katastrof drogowych działania ratownicze należy rozpocząć od podania
prądów gaśniczych. Działając pod osłoną prądów gaśniczych należy, jeśli w katastrofie
uczestniczy kilka pojazdów, odciągnąć pojazdy nieobjęte pożarem na bezpieczną odległość
przy pomocy wyciągarek linowych, dźwigu, innych pojazdów lub w inny sposób. Następnie
należy przystąpić do gaszenia palącego się pojazdu z jednoczesnym przystąpieniem
do działań ratowniczych (o ile działania te nie kolidują ze sobą), polegających na dotarciu
do uwięzionych poszkodowanych w pojeździe, uwolnieniu ich oraz wyjęciu z pojazdu.

W czasie tego typu akcji należy pamiętać o:

−

prawidłowym rozpoznaniu,

−

odpowiednim zabezpieczeniu ratowników i poszkodowanych,

−

odłączeniu instalacji elektrycznej od akumulatora,

−

pozostawieniu linii gaśniczej na zabezpieczeniu miejsca działania.

W czasie prowadzenia działań ratowniczych, którym towarzyszy wyciek paliwa

lub emisja substancji szkodliwych należy pamiętać, że na skuteczność prowadzenia akcji
ratowniczej ma wpływ odpowiednie zabezpieczenie ratowników. Działania powinny być
prowadzone przy właściwym zabezpieczeniu przed możliwością wystąpienia wybuchu lub
pożaru poprzez stosowanie narzędzi nieiskrzących oraz ewentualne użycie środków
gaśniczych.

Jeżeli w katastrofie drogowej uczestniczą pojazdy, z których nie nastąpiła emisja ani

wyciek substancji szkodliwych należy odciągnąć w bezpieczne miejsce te, w których nie ma
poszkodowanych, aby nie stanowiły zagrożenia dla ruchu innych użytkowników dróg.
Równocześnie należy dotrzeć do uwięzionych w pozostałych pojazdach, odblokować ich i po
zaopatrzeniu medycznym wyciągnąć na zewnątrz. W dalszej kolejności należy zlikwidować
wycieki substancji niebezpiecznych oraz rozlewiska poddać neutralizacji. W sytuacji, gdy
warunki pozwalają na jednoczesne uwalnianie poszkodowanych i likwidowanie źródła
wycieku lub emisji, działania te należy prowadzić równolegle. Aby ograniczyć wyciek lub
emisję substancji szkodliwych można zastosować poduszki pneumatyczne, kliny, szczeliwa,
kołki, które uszczelniają i jednocześnie uniemożliwiają dalszą emisję lub wyciek substancji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W przypadkach zagrożenia substancją łatwopalną powstałe rozlewisko należy pokryć

pianą ciężką oraz ograniczyć powstałą powierzchnię wycieku lub rozlewiska poprzez
okopanie go.

W przypadku rozlewisk na jezdni miejsce wycieku należy otoczyć sorbentem lub

neutralizatorem. Jeśli podczas zdarzenia dochodzi do emisji substancji szkodliwych należy
używać prądów mgłowych lub specjalnych rozpraszaczy w celu utworzenia kurtyny wodnej.
W celu zminimalizowania skażeń, przy dużym wycieku lub emisji substancji szkodliwych,
trzeba użyć pomp przetłaczających przeznaczonych do tych substancji i przepompować je
do zbiornika nieuszkodzonego. Skuteczne przeprowadzenie tego typu akcji przy
jednoczesnym prowadzeniu tylu czynności ratowniczych uzależnione jest od właściwego
przyjęcia zgłoszenia o zdarzeniu i zadysponowania odpowiedniej ilości sił i środków.

Wypadnięcie środka transportu poza drogę może nastąpić w różnych warunkach

terenowych. Zdarzenia takie mogą mieć miejsce na drogach znajdujących się na nasypie,
w terenie górzystym lub równinnym. Najgroźniejsze w skutkach jest wypadnięcie środków
transportu z drogi znajdującej się na nasypie lub w terenie górskim. Zdarzenia tego typu
powodują duże uszkodzenia i zniszczenia pojazdów jak również wiele ciężkich obrażeń i ran
u poszkodowanych. Ponadto często bardzo utrudniony jest dostęp do pojazdów. Dowódca
akcji prowadząc rozpoznanie powinien zwrócić uwagę na możliwości dotarcia ratowników
oraz na dojazd sekcji ratowniczo–gaśniczych do miejsca akcji, uwzględniając przy tym rodzaj
podłoża oraz jego ukształtowanie. Działania ratownicze należy podjąć w zależności
od usytuowania pojazdu uczestniczącego w zdarzeniu. Jeżeli pojazd po stoczeniu stanął na
kołach należy dokonać otwarcia lub wyłamania drzwi. Jeżeli konstrukcja pojazdu uległa
znacznemu odkształceniu należy odciąć dach, a w przypadku wystąpienia dużych naprężeń
podwiesić dach na dźwigu lub zabezpieczyć w inny możliwy sposób. Jeżeli pojazd
po stoczeniu został odwrócony na bok, należy przeciąć słupki wspornikowe i odgiąć dach
używając do tego dźwigu, wyciągarek lub innego dostępnego sprzętu. Jeżeli pojazd
po stoczeniu zatrzymał się na dachu, ratownicy powinni ewakuować ludzi nie zmieniając
położenia samochodu. Jeżeli nie jest to możliwe, to przy pomocy poduszek pneumatycznych,
dźwigu, wyciągarek i innego dostępnego sprzętu doprowadzić go do ustawienia w pozycji
bocznej. Podczas wypadnięcia środków transportu z jezdni lub drogi mogą nastąpić
dodatkowe zagrożenia w postaci pożaru lub wycieku czy emisji substancji, a nawet obu
zagrożeń jednocześnie. W takich przypadkach działania ratownicze należy prowadzić
jednocześnie mając na uwadze przede wszystkim ratowanie poszkodowanych.

Wpadnięcie pojazdu do zbiornika wodnego lub cieku stanowi bardzo poważne

utrudnienie w dotarciu do poszkodowanych. Zbiorniki lub cieki wodne często znajdują się
w bezpośrednim sąsiedztwie dróg komunikacyjnych. W takich sytuacjach należy przede
wszystkim dokładnie przemyśleć miejsce ustawienia samochodów ratowniczych oraz sprzętu,
jak również ewentualnie zadysponować grupę specjalistyczną ratownictwa wodnego.
Działania ratownicze można prowadzić z brzegu wydobywając pojazd na brzeg przy pomocy
dźwigów, wyciągarek lub innego dostępnego sprzętu.

Utrudnienia i niebezpieczeństwo w wypadkach komunikacyjnych stanowią również sieci

trakcyjne: kolejowe, tramwajowe, trolejbusowe oraz przesyłowe linie elektryczne. Przewody
sieci trakcyjnej zawieszone nad torami wraz wysięgnikami, na których są mocowane, trzeba
zawsze traktować jak urządzenia mogące znajdować się pod wysokim napięciem. Dlatego
do chwili wyłączenia napięcia należy stosować szczególne zasady bezpieczeństwa. Nie wolno
dotykać przewodów trakcyjnych, wysięgników sieci jezdnej, izolatorów i różnych urządzeń
połączonych elektrycznie z tymi przedmiotami oraz nadmiernie zbliżać się do nich. Odległość
bezpieczna wynosi 1,5m. Zabrania się wchodzić na konstrukcje wsporcze (słupy), na których
zawieszone są przewody trakcyjne sieci jezdnej. Zabronione jest kierowanie na elementy
trakcyjnej sieci jezdnej pod napięciem strumienia wody i innych płynów przewodzących prąd

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

elektryczny. Nie wolno dotykać zerwanego przewodu zwisającego nad torem, leżącego na
ziemi lub na pojazdach oraz zbliżać się do niego na odległość mniejszą niż 10 m. Jeśli
przewód sieci trakcyjnej jest zerwany i dotyka ziemi, a poszkodowany znajduje się
w odległości mniejszej niż 10 m od miejsca zerwania należy pamiętać, aby przy zbliżaniu się
do niego oraz wynoszeniu go z miejsca zagrożenia, stąpać drobnymi krokami tak, aby stopy
były stale jedna przy drugiej. Zapobiega to porażeniu „napięciem krokowym”. Gdy
poszkodowany znajduje się w odległości mniejszej niż 1,5 m od części będącej pod napięciem
lecz nie dotyka do niej, zbliżenie się do niego w celu udzielenia pomocy wymaga wyłączenia
napięcia z uwagi na bezpieczeństwo ratowników. W sytuacjach takich dowódca w celu
ratowania poszkodowanego może zastosować stan wyższej konieczności.

W wypadkach samochodów ciężarowych bardzo często dochodzi do poważnych

zniszczeń spowodowanych wielką masą pojazdu. Wzmocnione konstrukcje pojazdu stanowią
poważne utrudnienia w pokonywaniu ich, aby dostać się do poszkodowanego. Ciężar pojazdu
wymaga specjalistycznego sprzętu ciężkiego.

W wypadkach autobusów najpoważniejszym utrudnieniem jest ilość poszkodowanych.

Wielkość pojazdu i ilość pasażerów determinują zadysponowanie dużej ilości sił i środków,
w tym również karetek pogotowia ratunkowego. Często sytuację komplikuje pożar
lub zagrożenie wynikające z wycieku paliwa.

Podczas katastrof kolejowych utrudnienia stanowi:

−

dojazd do miejsca akcji,

−

stabilizacja wagonów,

−

ratowanie ludzi z wagonów leżących na dachach lub jeden na drugim,

−

duża liczba poszkodowanych,

−

utrudnienia topograficzne, przyrodnicze (bagna, lasy), budowlane,

−

uwalnianie naprężeń sprężystych odkształceń elementów konstrukcyjnych.

Dowódca akcji ratowniczej podejmuje decyzje o zakończeniu działań, gdy:

−

wydobyto z uszkodzonych pojazdów wszystkich poszkodowanych i udzielono
im pomocy medycznej,

−

usunięto wszystkie obiekty mogące stanowić jakiekolwiek zagrożenie,

−

przekazano teren akcji innym służbom, jeśli nie wymagana jest obecność straży pożarnej.

4.4.2.

Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jakie ustalenia ma na celu przeprowadzenie rozpoznania w wypadkach drogowych?

Jakie ustalenia ma na celu przeprowadzenie rozpoznania w katastrofach kolejowych?

Jakie są zasady działania w celu dotarcia do poszkodowanych w wypadkach drogowych?

Jakie są zasady działania w celu dotarcia do poszkodowanych w katastrofach
kolejowych?

Jak należy usuwać szyby w pojeździe drogowym?

Jak należy usuwać szyby w wagonie kolejowym?

Jakie są zasady wydobywania osób w wypadkach komunikacyjnych?

Jakie utrudnienia mogą towarzyszyć działaniom ratowniczym w wypadkach
samochodowych ze względu na miejsce zdarzenia?

Jakie utrudnienia mogą towarzyszyć działaniom ratowniczym w wypadkach samochodów
ciężarowych?

10.

Jakie utrudnienia mogą towarzyszyć działaniom ratowniczym w wypadkach autobusów?

11.

Jakie utrudnienia mogą towarzyszyć działaniom ratowniczym w katastrofach
kolejowych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4.3.

Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wskaż różnice pomiędzy zakresem informacji uzyskanych w wyniku przeprowadzenia

rozpoznania w wypadkach drogowych i kolejowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych, jakich informacji powinno dostarczyć
rozpoznanie w wypadkach drogowych, a jakich w katastrofach kolejowych,

dokonać analizy rodzaju uzyskanych informacji w obu typach wypadków,

wskazać różnice pomiędzy zakresem informacji uzyskanych w obu typach rozpoznania.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 2

Wyjaśnij

zasady

dotarcia,

poszerzania

przestrzeni

wokół

poszkodowanych

oraz wydobywania ich w wypadkach komunikacyjnych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych zasady, którymi należy kierować się podczas
dotarcia, poszerzania przestrzeni wokół poszkodowanych oraz wydobywania ich
w wypadkach komunikacyjnych,

dokonać analizy zasad postępowania w wyżej wymienionych działaniach,

wymienić

zasady

dotarcia,

poszerzania

przestrzeni

wokół

poszkodowanych

oraz wydobywania ich w wypadkach komunikacyjnych.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 3

Określ sposoby usuwania szyb z pojazdów w wypadkach komunikacyjnych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych, sposoby usuwania szyb w samochodach
i wagonach kolejowych,

dokonać analizy sposobów usuwania szyb w pojazdach,

opisać, w jaki sposób najlepiej usuwać szyby w samochodach oraz wagonach kolejowych
w celu dotarcia do poszkodowanych.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 4

Na drodze asfaltowej poza miastem, podczas włączania się do ruchu wyjeżdżając

z posesji kierujący nie ustąpił pierwszeństwa przejazdu i doprowadził do zderzenia dwóch
samochodów osobowych. W wyniku zderzenia jeden z kierowców doznał drobnych obrażeń
ciała, natomiast drugi z ranami głowy został zakleszczony w pojeździe. Z uszkodzonych
pojazdów wylały się na jezdnię płyny eksploatacyjne (olej silnikowy, płyn chłodniczy).

Pokieruj akcją i działaniami ratowniczo–gaśniczymi w czasie symulowanego wypadku

drogowego.

Plan ćwiczenia

Lp.

Treść zajęć

Czas

Uwagi

I. Część wstępna.

Czynności organizacyjno–porządkowe:

−

przyjęcie meldunku,

−

sprawdzenie obecności,

−

podanie tematu, przygotowanie sprzętu.

5 min

II. Część zasadnicza – symulacja akcji ratowniczej.

1. Dojazd i ustawienie samochodu ratowniczego.
Samochód powinien być ustawiony jak najbliżej miejsca
wypadku, w taki sposób by nie utrudniał dojazdu karetkom
i innym niezbędnym służbom. Należy uwzględnić przy tym
kierunek wiatru i występowanie gazów spalinowych, aby te nie
zanieczyściły terenu akcji i nie przedostały się do wnętrza karetki.
Trzeba

również

brać

uwagę

wymagania

sprzętu

oświetleniowego, hydraulicznego i pneumatycznego, czyli np.
przeciągnięcie przewodów nie zdejmując ich z auta lub
ewentualne przeniesienie ich na niewielką odległość.

2. Rozpoznanie sytuacji.
Powinno dotyczyć otoczenia pojazdu jak i terenu w promieniu ok.
6 metrów od niego, a ratownicy dokonując pełnego okrążenia
ustalają z jakim zdarzeniem mają do czynienia: czy jest to np.
zderzenie, przewrócenie czy wypadnięcie z trasy. Następnie
ustalają, jakim paliwem są napędzane pojazdy biorące udział
w wypadku. Czy jest to gaz, czy paliwo ciekłe i jakie. Następnie
ustala się czy nastąpił wyciek paliwa i czy można odłączyć
akumulatory. Należy również sprawdzić czy samochód posiada
poduszki powietrzne. Równocześnie można podjąć próbę
ustalenia stanu poszkodowanych i podjąć decyzję jak
najkorzystniej ich uwolnić.

3. Zabezpieczenie miejsca zdarzenia.
Miejsce otaczamy taśmami, ustawiamy lampy sygnalizacyjne,
pachołki lub zabezpieczamy przez włączenie sygnalizacji
ś

wietlnej w pojazdach ratowniczych. Gdy jest to możliwe

odłączamy zapłon. Jeśli nastąpił wyciek paliwa lub innych
substancji stwarzających zagrożenie pożarowe pokrywamy je
pianą gaśniczą. Nie wolno zapomnieć o przygotowaniu sprzętu
gaśniczego na wypadek powstania pożaru.

30 min

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. Działania ratownicze.
Na tym etapie akcji ratowniczej należy przystąpić do
wydobywania poszkodowanych z pojazdu. W większości
przypadków ratownicy muszą rozmontowywać samochód.
Podstawową czynnością w tym zakresie jest stabilizacja pojazdu,
który zabezpiecza się przed przemieszczaniem przy pomocy
klinów podkładanych pod koła i klinów schodkowych
zabezpieczających przed złamaniem się pojazdu oraz należy
spuścić powietrze z kół.
Do

najczęstszych

czynności

podczas

uwalniania

poszkodowanych należą:
a)

usuwanie

szyb,

należy

pamiętać,

aby

zabezpieczyć

poszkodowanych przed zranieniem kawałkami szkła. W tym
przypadku okrywamy poszkodowanych kocem.

odginanie dachu, w tym celu należy przeciąć w dolnej
i w górnej części słupki oraz nadciąć dach w jego tylnej
części. Przy odginaniu go do tyłu należy uderzyć w linii
nacięć w celu ułatwienia jego odgięcia. Należy pamiętać
o jego zabezpieczeniu przed powrotem do pierwotnej pozycji
poprzez przywiązanie go do np. haka holowniczego, zderzaka
itp.

odciąganie kolumny kierowniczej – przy odciąganiu kolumny
kierowniczej należy pamiętać o wzmocnieniu (belkami,
deskami) przodu samochodu i deski rozdzielczej, ze względu
na możliwość powrotu kolumny kierowniczej do pierwotnego
położenia. Do odciągania kolumny kierowniczej używamy
rozpieracza i łańcuchów ciągnących. Z jednej strony
mocujemy do kolumny kierowniczej, z drugiej zaś do stałego
elementu konstrukcyjnego samochodu np. podłużnicy.
Rozpieracz użyty do jej odciągania musi pozostać na miejscu
aż do momentu wyjęcia poszkodowanego.

odciąganie deski rozdzielczej, wykonuje się za pomocą
rozpieracza

kolumnowego,

który

mocuje

się

stroną

nieruchomą w dolnej części słupka środkowego C pokładając
deskę w celu lepszej efektywności, stronę ruchomą opieramy
np. za zawias.

odcinanie pedałów,

przecinanie koła kierownicy,

należy nie odcinać drążków kierowniczych nożycami,

pedały hamulca, gazu, sprzęgła odcinać tylko w ostateczności,
pamiętając, że odcięta część może odskoczyć. Do tego celu
należy używać nożycy do cięcia pedałów. Pedały należy
obcinać

przy

samej

podłodze,

aby

nie

uszkodzić

poszkodowanego.

otwieranie drzwi – należy używać rozpieracza, którym
rozpieramy między słupkiem a drzwiami w celu zrobienia
przestrzeni i otwarcia drzwi. Trzeba także pamiętać, że nie
wolno zmniejszać wytrzymałości konstrukcji pojazdu przez
otwieranie tylnych drzwi.

po uzyskaniu dostępu się do poszkodowanych, udzielamy im

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

niezbędnej pomocy w postaci np. założenia kołnierza
ortopedycznego, opatrunków itp. (w zależności od sytuacji),
następnie

wyciągamy

ich

przekazujemy

służbom

medycznym. Jednocześnie usuwamy ewentualne wycieki.
Miejsce zdarzenia zabezpieczamy i przekazujemy Policji.

III. Zakończenie zajęć.
1)

Podsumowanie zajęć.

Omówienie błędów.

Podanie literatury do samokształcenia.

Porządkowanie sprzętu.

10 min

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych zagadnienia dotyczące prowadzenia działań
ratowniczych podczas wypadków drogowych,

odszukać w materiałach dydaktycznych zagadnienia dotyczące zasad dowodzenia w
zastępie,

odszukać w instrukcjach obsługi i dokumentacji techniczno–ruchowej sposób
posługiwania się sprzętem hydraulicznym przeznaczonym do ratownictwa drogowego,

przeprowadzić ćwiczenie zgodnie z założeniami i planem ćwiczenia,

omówić przeprowadzenie ćwiczenia i dokonać analizy ewentualnych błędów.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

plac ćwiczebny w jednostce szkoleniowej,

−

samochód GBA 2/25 z wyposażeniem,

−

samochód ratownictwa technicznego z wyposażeniem,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 5

Po zatrzymaniu się na przystanku z podwozia ostatniego wagonu tramwaju zaczął

wydobywać się dym. Motorniczy nakazał pasażerom ewakuację, a sam podjął próbę
ugaszenia pożaru gaśnicą GP 6x. Próba zakończyła się niepowodzeniem, ponieważ pożar
rozprzestrzenił się na podłogę wagonu tramwaju. W międzyczasie jeden z pasażerów wezwał
straż pożarną. Po przybyciu jednostki straży pożarnej na miejsce paliła się połowa
powierzchni podłogi ostatniego wagonu tramwaju. Pokieruj akcją i działaniami ratowniczo–
gaśniczymi w czasie pożaru pojazdu szynowego.

Konspekt ćwiczeń

Przedmiot: taktyka działań gaśniczych.
Temat: pożar tramwaju (akcja ratowniczo–gaśnicza),
Cel ćwiczenia: doskonalenie umiejętności prowadzenia akcji ratowniczo–gaśniczej

z użyciem sprzętu będącego na wyposażeniu samochodu gaśniczego
GBA 2/25 , Son, w ramach zastępu.

Założenie taktyczne: zbudować linię główną z jednego odcinka W75 i dwie

linie gaśnicze z odcinków W52 (po 1 szt.). Przodownicy rot pracują
w aparatach ODO i z czujnikami bezruchu. Pomocnicy budują linię
zasilającą z hydrantu podziemnego znajdującego się na poligonie.

Metoda: ćwiczenia.
Miejsce ćwiczeń: poligon pożarniczy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Czas trwania zajęć: 30 min.
Wykaz sprzętu: samochód pożarniczy GBA 2/25, Son.

W dniu 29.12.2007 r. o godz.21

przyjęto zgłoszenie o pożarze tramwaju na ul. Krótkiej.

Zadysponowano GBA 2/25 oraz Son. Po wstępnym rozpoznaniu i relacji świadków
stwierdzono, że nie ma osób poszkodowanych. Sekcja przystąpiła do działań ratowniczo–
gaśniczych.

Rozwinięcie:

Linia główna z 1 odcinka W75 i dwie linie gaśnicze z odcinka W52. Przodownicy pracują w
aparatach ODO i z czujnikami bezruchu. Pomocnicy po rozwinięciu linii gaśniczej budują
linię zasilającą z hydrantu podziemnego znajdującego się na placu poligonu pożarniczego.
Son oświetla teren akcji najaśnicami.

Tematyka

Czas w min.

Uwagi

Część wstępna, przyjęcie meldunku, podanie tematu i celu
ć

wiczeń, podział na grupy.

Pogadanka wstępna: instruktaż grupowy:

−

zasady sprawiania linii głównej,

−

jakie

czynności

przydziela

się

poszczególnym

funkcyjnym w zastępie GBA 2/25

Część zasadnicza: instruktaż indywidualny

Ć

wiczenie 1: po komendzie „z wozu”

−

właściwe ustawienie załogi

−

wysłuchanie rozkazu wstępnego

wiczenie 2

−

rozwinięcie dwóch linii gaśniczych W52

−

zbudowanie linii zasilającej W75 z hydrantu podziemn.

[102]

6x4

6x13

6 ćwiczeń ze
zmianami
funkcji w
zastępie

j.w.

Część końcowa: instruktaż grupowy, wnioski, korekty:

−

omówienie wykonanych ćwiczeń,

−

omówienie ewentualnych błędów.

Konserwacja sprzętu po zakończeniu lekcji

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych zagadnienia dotyczące prowadzenia działań
gaśniczych, sprawiania linii zasilających i gaśniczych,

odszukać w materiałach dydaktycznych zagadnienia dotyczące zasad dowodzenia
w zastępie,

zapoznać się z wyposażeniem i możliwościami technicznymi samochodu GBA 2/25 ,

przeprowadzić ćwiczenie zgodnie z założeniami i planem ćwiczenia,

omówić przeprowadzenie ćwiczenia i dokonać analizy ewentualnych błędów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

plac ćwiczebny w jednostce szkoleniowej,

−

konstrukcja stalowa z materiałem palnym imitująca wagon tramwaju,

−

samochód GBA 2/25 z wyposażeniem,

−

samochód oświetleniowy Son,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

4.4.4.

Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

wymienić, jakie ustalenia ma na celu przeprowadzenie rozpoznania
w wypadkach drogowych?

wymienić, jakie ustalenia ma na celu przeprowadzenie rozpoznania
w katastrofach kolejowych?

wymienić zasady działania docierania do poszkodowanych
w wypadkach drogowych?

wymienić zasady działania docierania do poszkodowanych
w katastrofach kolejowych?

wymienić, jak należy usuwać szyby w pojeździe drogowym?

wymienić, jak należy usuwać szyby w wagonie kolejowym?

wymienić

zasady

wydobywania

osób

wypadkach

komunikacyjnych?

wymienić utrudnienia mogące towarzyszyć działaniom ratowniczym
w wypadkach samochodowych ze względu na miejsce zdarzenia?

wymienić utrudnienia mogące towarzyszyć działaniom ratowniczym
w wypadkach samochodów ciężarowych?

10)

wymienić utrudnienia mogące towarzyszyć działaniom ratowniczym
w wypadkach autobusów?

11)

wymienić

utrudnienia

jakie

mogą

towarzyszyć

działaniom

ratowniczym w katastrofach kolejowych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5.

Kierowanie działaniami podczas wypadków lotniczych

4.5.1.

Materiał nauczania

Metody przeciwdziałania zagrożeniom wynikającym z budowy, wyposażenia i napędów
statków powietrznych.

Komunikacja lotnicza ze względu na swoje walory w postaci szybkiego i wygodnego

przemieszczania się jest coraz bardziej powszechnym środkiem transportu zarówno ludzi jak
i towarów. Zarówno komunikacja drogowa i kolejowa codziennie zbiera duże żniwo
w postaci wielu wypadków i katastrof na świecie, również komunikacja lotnicza notuje szereg
tego typu zdarzeń. Jednakże jak wskazują statystyki należy ona do najbardziej bezpiecznych
ś

rodków transportu. Pomimo tak imponujących informacji, jak również postępu technicznego

ilość katastrof czy też wypadków lotniczych nie maleje. Dodać należy, że zdarzenia te
są często dużo tragiczniejsze w skutkach niż w innych środkach komunikacji.

Według danych statystycznych około 80 % wypadków i katastrof lotniczych jest na

terenie lub w pobliżu lotniska, podczas startu i lądowania. Wiele tych zdarzeń powstaje
z powodu takich elementów, do których można zaliczyć między innymi:

−

budowę samolotu,

−

rodzaj i stan jednostek napędowych,

−

wyposażenie,

−

stan techniczny ( m.in. sprawność występujących instalacji i urządzeń),

−

warunki eksploatacji,

−

warunki atmosferyczne,

−

błąd pilota, obsługi naziemnej i kontroli lotów.

Najczęstszą przyczyną wypadków jest błąd pilota i obsługi naziemnej – ok. 73%), drugą

w kolejności przyczyną wypadków lotniczych awaria samolotu – 12%, z powodu
niewłaściwych warunków atmosferycznych jest 10% zdarzeń oraz inne przyczyny 5%
zdarzeń. Statystyki te pochodzą z badań przeprowadzonych przez firmę Boeing.

Jak więc widać zagrożenia wynikające z budowy, wyposażenia i napędów statków

powietrznych, stanowią obok błędów czynnika ludzkiego poważny procent wypadków
i katastrof lotniczych.

Analizując wspomniane zagrożenia, należy wziąć pod uwagę przede wszystkim takie

elementy składowe samolotu jak:

−

zbiorniki na paliwo najczęściej znajdują się w skrzydłach samolotu, w środkowej części
kadłuba oraz dodatkowo mogą znajdować się w statecznikach.

−

pompy o odpowiedniej wydajności zapewnią właściwą pracę silników, nawet gdy któraś
z nich ulegnie awarii, jest możliwość podawania paliwa z lewego skrzydła do prawych
silników i odwrotnie.

Poprzez przepompowywanie paliwa można regulować wyważanie samolotu. Opróżniane

zbiorniki paliwa w miarę opróżniania są wypełniane powietrzem kierowanym do nich przez
przewody wentylacyjne. W sytuacji awaryjnej w powietrzu pilot podejmuje decyzję
o awaryjnym lądowaniu na najbliższym lotnisku. Lądowanie samolotu ze względu
na możliwość powstania pożaru lub wybuchu powinno odbywać się z jak najmniejszą ilością
paliwa w zbiornikach. W sytuacjach tego typu do awaryjnego opróżniania zbiorników paliwa
można wykorzystać pompy elektryczne ze zwiększoną wydajnością. Ze względu na fakt,
ż

e zbiorniki paliwowe mogą mieć pojemność nawet do 200 ton czas ich opróżniania

awaryjnego trwa kilkadziesiąt minut. Istotnym zagrożeniem jest wspominana duża ilość
paliwa znajdująca się w zbiornikach. Do napędu statków powietrznych używana jest benzyna
lotnicza oraz jest nafta lotnicza tzw., kerozyna.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Kolejnymi elementami mającymi wpływ na bezpieczeństwo są poszczególne instalacje:

−

Instalacja olejowa mająca za zadanie właściwe smarowanie przekładni i wszelkich
agregatów silnika.

−

Instalacja elektryczna posiadająca dwa rodzaje przewodów, do przepływu prądu
zmiennego oraz prądu stałego. W instalacji tej znajduje się system zabezpieczający,
przekaźniki, system sygnalizacji awarii oraz akumulatory. Instalacja elektryczna samolotu
jest najczęściej wieloobwodowa celem eliminacji skutków ewentualnej awarii. Instalacje
elektryczne niektórych samolotów dodatkowo wyposaża się w prądnicę napędzaną przez
pomocniczy zespół napędowy.

−

Instalacja hydrauliczna jest pod ciśnieniem około 20,7 Mpa i w przypadku uszkodzenia
może spowodować zranienie. Sieć przewodów jest najczęściej wieloobwodowa celem
uniknięcia skutków ewentualnej awarii.

−

Instalacja klimatyzacyjna ma za zadanie zapewnienie odpowiednich warunków
tj.: ciśnienia, temperatury oraz wilgotności powietrza w samolocie.

−

Instalacja tlenowa jest to instalacja awaryjna, niezbędna w sytuacji utraty szczelności
kabiny samolotu na dużych wysokościach. Tlen znajdujący się w zbiornikach powinien
wystarczyć na czas zejścia do pułapu lotu, na którym można normalnie oddychać.
W samolocie są dwie instalacje tlenowe, jedna dla załogi druga dla pasażerów.

−

Instalacja przeciwoblodzeniowa jest niezbędna do usuwania lodu tworzącego się na
krawędziach skrzydeł, na usterzeniu, na wlotach silników i przeszkleniu kabiny.
Oblodzenie samolotu jest zjawiskiem niebezpiecznym, które powoduje zmianę jego
charakterystyki aerodynamicznej, zakłócenie pracy układów oraz ograniczenie
widoczności pilotom. Oblodzeniu można zapobiegać poprzez:

−

instalację pneumatyczną, która kruszy regularnie osadzający się na noskach skrzydeł
i na statecznikach samolotu lód,

−

instalacje termiczne, które podgrzewają miejsca osadzania się lodu,

−

pokrycie nosków porowatą blachą, przez którą przesiąka niezamarzający płyn,

−

wymuszane drgania elektromagnetyczne nie pozwalające na osadzanie się lodu.

Oszklenie kabiny załogi zazwyczaj ogrzewane jest elektrycznie, podobnie jak łopaty

migieł. Wszystkie parametry mające wpływ na bezpieczeństwo lotu są automatycznie

rejestrowane przez tzw. „czarne skrzynki”.

W przypadku powstania pożaru w miejscu dostępnym dla załogi, obowiązkiem jej jest

podjęcie działań gaśniczych przy użyciu podręcznego sprzętu gaśniczego. Problem stanowi
sytuacja, gdy do miejsca pożaru nie można dotrzeć, szczególnie dotyczy to przedziałów
silnikowych i pomocniczych. W takich miejscach stosowane są systemy wykrywania
i gaszenia pożaru.

W statkach powietrznych jest zastosowanych szereg instalacji przeciwpożarowych jak

również gaśniczych. Na przykład stosowane są rozwiązania przeciwpożarowe w celu
odizolowania silnika od skrzydła, polegające za zastosowaniu ściany ogniowej
nieprzepuszczającej oparów paliwa oraz osłony termicznej separującej służącej
do odizolowania struktury skrzydła od gondoli silnika. Duża stała osłona gondoli silnika
zapewnia osłonę przeciwpożarową. Górne części osłon otwieranych, są od wewnątrz pokryte
folią ze stali nierdzewnej tworząc dodatkowy ekran przeciwpożarowy. Osłona termiczna
i ekrany przeciwpożarowe zabezpieczają skrzydło przed gwałtownym wzrostem temperatury
i są tak wykonane by wytrzymać temperaturę ok. 1094

C do 15 minut. Aby zminimalizować

dopływ powietrza do źródła ognia przestrzeń pomiędzy osłonami a silnikiem nie jest
wentylowana.

Układ wykrywania przegrzania lub pożaru silnika oraz instalacja gaszenia. Każdy silnik

samolotu posiada cztery podwójne (przegrzanie i pożar) pętle– czujniki. Dwie butle ze

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

rodkiem gaśniczym, zabudowane we wnęce podwozia głównego, są przeznaczone dla

silników.

Układ wykrywania i gaszenia pożaru silnika zasilania klimatyzacji. Dla silnika zasilania

klimatyzacji przeznaczona jest pętla wykrywania pożaru i butla gaśnicza. Pożar można gasić
z kabiny załogi jak też z wnęki podwozia głównego.

Układ wykrywania pożaru we wnęce podwozia, przeznaczony jest do wykrywania

przegrzania lub pożaru. Gaszenie następuje przez wypuszczenie podwozia w czasie lotu.

Lampki ostrzegające o przegrzaniu lub pożarze znajdują się na pulpicie centralnym

w kokpicie samolotu. Przegrzanie silnika powoduje zapalenie się lampek ostrzegawczych.
Pożar silnika sygnalizowany jest przez zaświecenie się czerwonych lampek alarmowych na
pulpicie centralnym i czerwonych lampek alarmowych. Dźwignie instalacji gaszenia pożaru
znajdują się na pulpicie centralnym i są łatwo dostępne dla obu pilotów.

Elementami sterowania i kontroli instalacją przeciwpożarową, znajdującymi się na

pulpicie centralnym są:

−

Alarmowe lampki pożarowe w dźwigniach gaszenia, sygnalizujące o pożarze silnika lub
silnika zasilania klimatyzacji zaświecą się gdy odpowiednie obwody czujników wykryją
pożar. Dźwignia jest zablokowana do momentu wykrycia pożaru. Gdyby blokada nie
ustąpiła, pod dźwignią umieszczony jest przycisk zwalniający, pociągnięcie dźwigni
w górę i obrót w prawo spowoduje rozładowanie odpowiedniej butli gaśniczej.

−

Lampka sygnalizująca pożar w gondoli podwozia, świecąc się sygnalizuje pożar lub
przegrzanie w gondoli podwozia. Pożar można gasić poprzez wypuszczenie podwozia
w powietrzu.

−

Lampki rozładowania butli gaśniczych silnikowych świecą się, gdy dana butla jest
rozładowana.

Dla zapewnienia bezpieczeństwa jest zainstalowane oświetlenie awaryjne zasilane

akumulatorami. Ponadto w celu podniesienia bezpieczeństwa samoloty są wyposażone
w sprzęt ratowniczy, w skład którego wchodzą między innymi: składane schodki ratownicze,
trapy ratunkowe, liny ratunkowe, tratwy ratunkowe, kamizelki ratunkowe, radiostacje
ratunkowe, toporki, aparaty tlenowe.

Dla poprawy warunków ewakuacji w samolotach stosuje się dodatkowe wyjścia

z środkowej części kadłuba lub po dwa wyjścia po przeciwległych końcach kadłuba. Funkcje
dodatkowych wyjść pełnią również specjalnej konstrukcji okna.

Reasumując powyższe rozważania należy pamiętać że w różnych typach samolotów

stosowane są różne rozwiązania techniczne mające na celu pełne bezpieczeństwo.

Ewakuacja ludzi i zwierząt z samolotu

Ze względu na specyfikę statków powietrznych oraz występujące duże zagrożenie

pożarowe, zarówno ewakuacja z nich, jak i gaszenie pożaru jest zadaniem dosyć trudnym
i wymagającym od ratowników dużych umiejętności oraz bardzo dobrej organizacji.
Do prowadzenia skutecznych działań potrzebne są duże ilości sił i środków.

Ewakuacja z samolotu jest działaniem, które ma na celu przede wszystkim

wyprowadzenie lub wyniesienie z pokładu samolotu znajdujących się tam osób oraz
odprowadzenie ich w miejsce bezpiecznie, poza rejon zagrożenia. W miarę możliwości
można również ewakuować bagaże. Jednakże, aby to było możliwe do zrealizowania należy
niejednokrotnie ugasić pożar, rozlewiska paliwa pokryć pianą, następnie używając urządzeń
ratowniczych wyprowadzić ludzi w bezpieczne miejsce.

Ewakuacja nie może być prowadzona efektywnie, dopóki nie zostanie ugaszony źródło

ognia. Na przeprowadzenie ewakuacji jest tzw. czas graniczny ewakuacji określony jako czas,
w którym powinna zakończyć się skutecznie przeprowadzona ewakuacja wszystkich osób
z samolotu. Czas ten jest ściśle związany z czasem przetrwania. Międzynarodowa

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Organizacja Lotnictwa Cywilnego (CIAO) wydała przepis który określa, że całkowity czas
ewakuacji z samolotu pasażerskiego przy wykorzystaniu tylko 50% wyjść ewakuacyjnych nie
może trwać dłużej niż 90 sekund. Stąd też, czas 90 sekund przyjmowany jest jako graniczny
czas ewakuacji, w czasie którego muszą być ewakuowani wszyscy pasażerowie i członkowie
załogi. Drogi ewakuacyjne w samolocie stanowią wszystkie przejścia, które w sytuacji
awaryjnej mogą służyć do opuszczenia samolotu.

Wyróżnia się dwa rodzaje wyjść ewakuacyjnych, stałe drogi ewakuacyjne i awaryjne

drogi ewakuacyjne. Stałymi drogami ewakuacyjnymi są drogi używane w normalnych
warunkach do wprowadzania i wyprowadzania z samolotu pasażerów. Awaryjnymi drogami
ewakuacyjnymi są drogi używane w warunkach zagrożenia w celu umożliwienia pasażerom
i załodze opuszczenie kadłuba samolotu. Układ dróg ewakuacyjnych oraz wyjścia
ewakuacyjne są przedstawione w Instrukcjach Bezpieczeństwa samolotów.

Zapoznanie pasażerów z treścią Instrukcji Bezpieczeństwa odbywa się podczas

kołowania samolotu na pas startowy. W tym czasie stewardesy informują pasażerów
o sposobach zachowania się w sytuacjach awaryjnych.

Akcja ewakuacyjna powinna być rozpoczęta, jeżeli jest to możliwe natychmiast

po zatrzymaniu samolotu wykorzystując wszystkie dostępne wyjścia ewakuacyjne. Do zadań
obsługi należy uruchomienie istniejących urządzeń ratowniczych oraz otwarcie
w odpowiednim momencie wyjść ewakuacyjnych. Celem koordynacji działań powinna być
zapewniona łączność pomiędzy obsługą samolotu a ratownikami. Podczas tego typu sytuacji
wszyscy pasażerowie powinni podporządkować się poleceniom wydawanym przez personel
pokładowy, a także przez ratowników, którzy mogą z zewnątrz dostać się na pokład samolotu.

Instrukcja Bezpieczeństwa Samolotu jest przy każdym fotelu samolotu i przeznaczona do

zapoznania się przez pasażerów z niezbędnymi zasadami postępowania w sytuacji zagrożenia.
W sytuacji zagrożenia wszyscy pasażerowie bezwzględnie podporządkowują się poleceniom
obsługi.

Podczas ewakuacji ludzi istnieje możliwość wykorzystania koców gaśniczych

do okrywania ewakuowanych pasażerów i członków załogi.

Jeżeli występuje zniekształcenie kadłuba samolotu, zablokowanie drzwi wyjściowych

oraz ewakuacyjnych należy wycinać otwory ewakuacyjne sprzętem mechanicznym
w miejscach

odpowiednio

oznakowanych

jaskrawą

farbą.

Wykonania

otworów

ewakuacyjnych możemy poprzez wycięcie otworu przy użyciu sprzętu mechanicznego
jak również przy użyciu topora lub wyrwania uszczelki wokół okna. Niektóre okna są
wyjściami awaryjnymi i są odpowiednio oznakowane EMERGENCY EXIT, a dostępne
z zewnątrz i od wewnątrz kadłuba. Również drzwi główne można traktować jako wyjścia
awaryjne. Poza kilkoma wyjątkami, wszystkie tego typu drzwi otwierają się na zewnątrz
kadłuba. Ciężko ranni pasażerowie muszą być wynoszeni z samolotu w pierwszej kolejności,
odnoszeni w bezpieczne miejsce i pr5zekazywani służbom medycznym. Ewakuacja
i ratowanie osób powinno być koordynowane przez dowódcę akcji.

Prowadząc ewakuacje przy każdym wyjściu ewakuacyjnym powinni znajdować się

ratownicy. Również obszar ścieżki ewakuacyjnej powinien być także zabezpieczony przez
ratowników wyposażonych w urządzenia szybkiego natarcia.

W określonych sytuacjach może być potrzeba zastosowania lin do ewakuacji pasażerów

(poprzez strefę zadymienia) z kadłuba samolotu, w związku z tym muszą być wykonane
z materiałów niepalnych i posiadać odpowiednią grubość.

Wyróżnia się trzy sposoby prowadzenia ewakuacji:

łańcuchowa,

rotacyjna,

mieszana.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Prowadząc ewakuację łańcuchową strażacy zajmują miejsca wzdłuż całej drogi

ewakuacyjnej i przekazują sobie ratowanych. Sposób ten można stosować wówczas,
gdy ratowani są w pełni sprawni i reagują właściwie na polecenia ratowników.

Przy prowadzeniu ewakuacji rotacyjnej ratownicy na całej długości drogi towarzyszą

ratowanym przez siebie osobom. Ten sposób stosuje się w sytuacji, gdy większość
ewakuowanych wymaga delikatnego transportowania i przekazania służbom medycznym.

Ewakuacja mieszana polega na zastosowaniu wyżej przedstawionych sposobów

jednocześnie.

Powyżej przedstawione zostały metody ewakuacji ludzi, natomiast ewakuacja zwierząt ze

względu na fakt, że są one transportowane samolotami stosunkowo rzadko nie jest tak
rozpatrywana. Jednakże w sytuacji ewakuacji zwierząt można stosować postępowanie tak jak
przy ewakuacji zwierząt z obiektów tzn. wprowadzając je indywidualnie lub wynosząc
w odpowiednich pojemnikach stosowanych na co dzień do tego celu.

Taktyka gaszenia statków powietrznych.

Jednym z pierwszych elementów mającym wpływ na prowadzenie jest dojazd

do samolotu oraz właściwe ustawienie samochodów gaśniczych tzn. zachować bezpieczną
odległość od samolotu, pamiętając o niezbędnej odległości zasięgu rzutu środka gaśniczego
z urządzeń będących na wyposażeniu samochodu. Ponadto pamiętać należy, aby kierunek
natarcia był zgodny z kierunkiem wiatru, jak również unikać sytuacji ustawiania następnych
pojazdów pomiędzy gaszonym samolotem a samochodem gaszącym. Samochody proszkowe
ustawiać należy możliwie najbliżej występującego rozlewiska, w sposób zapewniający
manewrowanie.

Podstawowym zadaniem jest opanowanie pożaru i przeprowadzenie sprawnej ewakuacji

osób znajdujących się na pokładzie.

Pożary elementów wewnętrznych tj. fotele, wykładziny oraz towary znajdujące się

w samolocie można gasić pianą gaśniczą albo mgłowymi lub rozproszonymi prądami wodny
podając je z linii szybkiego natarcia.

W sytuacji pożarów cieczy palnych działania gaśnicze należy prowadzić poprzez

stosowanie prądy piany gaśniczej lub prądów proszku, lub też jednocześnie piany i proszku.
Piana gaśnicza powoduje odcięcie strefy spalania od powietrza i schładza strefy spalania oraz
rozgrzanych elementów samolotu, które mogłyby przyczynić się do ponownego powstania
i rozprzestrzenienia się pożaru. Natomiast proszek gaśniczy, powoduje szybkie
zlikwidowanie płomieni, ale nie posiada właściwości chłodzących, co umożliwia ewentualne
ponowne powstanie pożaru z chwilą przerwania podawania proszku gaśniczego.
Toteż jednoczesne podawanie tych środków gaśniczych ma największą szansę przy gaszeniu
tego rodzaju pożaru.

Kolejnym pożarem jaki może wystąpić w statkach powietrznych dotyczy palących się kół

lub przegrzania się układów hamulcowych. W sytuacjach tych istnieje również możliwość
wystąpienia wybuchu. Podczas gaszenia pożarów kół strażacy powinni podchodzić
do samolotu zachowując wszelkie środki bezpieczeństwa, zawsze równolegle do osi kadłuba
(od przodu lub od tyłu samolotu), nigdy prostopadle do osi kadłuba. Podstawową zadaniem
w takiej sytuacji jest szybkie podanie w tę strefę chłodzącego środka gaśniczego, zanim
temperatura zespołów hamulcowych zostanie przekazana na tarcze kół. Po ugaszeniu takiego
pożaru, zalecane jest dalsze chłodzenie wodą na układy hamulcowe. Pamiętać należy,
ż

e gwałtowne schłodzenie rozgrzanych tarcz kół może spowodować pęknięcia ich lub nawet

wybuch. Zaleca się stosowanie wodnych prądów mgłowych lub rozproszonych z chwilowymi
przerwami. Gdy nastąpi wybuch do gaszenia opon można używać zwartych prądy wody lub
piany.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Podczas wypadku samolotu, w wyniku, którego wybuchł pożar, należy szybko usunąć

zapalnik i przewody zapłonowe silnika rakietowego, celem zmniejszenia możliwości
powstania pożaru od łuku elektrycznego, bowiem w przewodach tych panuje wysokie
napięcie.

W przypadku pożaru wewnątrz gondoli silnika. Właściwymi środkami gaśniczymi, jakie

trzeba podać na ogień są proszek gaśniczy, dwutlenek węgla lub halon. Prądy wody i piany
mogą podawane w celu schłodzenia elementów, które znalazły się w strefie pożaru.

W przypadku pożaru silnika turboodrzutowego płonący silnik oraz silniki pozostałe

powinny być wyłączone. Z powodu wysokiej temperatury i ciśnienia wydobywających się
z dysz wylotowych gazów, jak również wytwarzającego się z przodu tych silników
podciśnienia oraz możliwości wydobycia gorących gazów do czasu wyłączenia silników
strażacy nie powinni podejmować akcji. Pożary, które powstały poza komorą spalania
silników turbinowych, lecz wewnątrz ich gondoli, powinny być ugaszone stałą instalacją
gaśniczą. Jeżeli pożar nie zostanie ugaszony, a turbina zatrzyma się, należy do gaszenia podać
proszek i pianę.

Silniki samolotów znajdujące się w tylnej części kadłuba lub w stateczniku pionowym

stwarzają szczególne problemy podczas gaszenia, ze względu na wysokość, która może
przekraczać nawet 10 metrów, i wówczas akcję gaśniczą należy prowadzić przy pomocy
drabin mechanicznych lub podnośników hydraulicznych wyposażonych w działka wodno–
pianowe. Podając prąd gaśniczy strażak nie powinien znajdować się poniżej gaszonego
silnika, aby uniknąć wycieku paliwa na siebie z uszkodzonych przewodów paliwowych jak
również spadających ewentualnych elementów oraz skapujących stopionych metali.
Większość silników lotniczych posiada przedziały tytanowe, które w przypadku powstania
pożaru nie mogą być ugaszone istniejącymi w strażach środkami gaśniczymi. W takich
sytuacjach pożarowych wewnątrz gondoli silników, nie należy ich gasić, lecz podawać środki
gaśnicze w obronie na sąsiednie części gondoli, wysięgnika, skrzydła oraz kadłuba. Gaszenie
należy podjąć w sytuacji wydobycia się płomieni z gondoli i powstania ryzyka
rozprzestrzenienia się pożaru. W sytuacji pożaru w gondoli, należy chłodzić ją prądami wody
lub piany.

Na uwagę zasługują stopy magnezowe stwarzające zagrożenie w przypadku pożarów

podwozi (goleni) lub silników (wsporniki). Pożary te powinny być gaszone dużą ilością wody
podawanej w zwartych prądach, a następnie pianą. Podczas prowadzonych działań, należy
pamiętać również, aby mieć zabezpieczoną ilość środków gaśniczych dla zabezpieczenia
prowadzonej ewakuacji osób z samolotu. Teren do prowadzenia ewakuacji powinien być
pokryty warstwą piany i wolny od części i szczątków skrzydeł lub silników.

Należy zwrócić uwagę na zespoły napędowe, ponieważ w ich bezpośredniej strefie,

nawet po ugaszeniu, może ponownie powstać pożar. Dla silników turboodrzutowych
niebezpieczna strefa czasu wynosi 30 minut, a dla silników tłokowych – 10 minut.

W przypadku wypadków i katastrof samolotów wojskowych dodatkowe zagrożenia mogą

występować z występującego w nich uzbrojenia. W związku z tym może nastąpić eksplozja
ładunków wybuchowych lub wystrzał z broni pokładowej czy też odpalenie rakiety.

Duże zagrożenie dla ratowników występuje przy pożarach śmigłowców, szczególnie

w sytuacji, gdy nie są wyłączone silniki i pracujące wirniki utrudniają dostęp do pożaru.

Powyżej przedstawiono niektóre sposoby gaszenia statków powietrznych, jednakże

trzeba pamiętać że każdy pożar jest inny i występujące w nim zagrożenia. W związku z tym
trzeba posiadać wiele umiejętności, aby skutecznie i w sposób bezpieczny prowadzić tego
typu działania, tym bardziej że samoloty, ich wyposażenie oraz rodzaje materiałów, z których
są wykonane ciągle są modernizowane i zmieniane.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5.2.

Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jakie podstawowe przyczyny mają największy wpływ na występowanie katastrof
i wypadków w transporcie lotniczym?

Jakie elementy budowy samolotu mają największy wpływ na zagrożenie pożarowe
w samolotach?

Jakie podstawowe instalacje występują w samolotach?

Jakimi cechami charakteryzują się układy zabezpieczające i wykrywania pożarów
w statkach powietrznych?

W jaki sprzęt pożarniczy wyposażone są samoloty?

Jakie działania organizacyjne i środki ostrożności powinny być podjęte podczas
ewakuacji z samolotu?

Jak można scharakteryzować sposoby prowadzenia ewakuacji z samolotu?

Jak można scharakteryzować taktykę gaszenia oraz użycie odpowiednich środków
gaśniczych w zależności od miejsca występowania i rodzaju palących się elementów?

4.5.3.

Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wskaż specyficzne dla statków powietrznych przyczyny pożarów wynikające

z ich budowy oraz występujących instalacji.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych cechy charakterystyczne budowy i występujące
instalacje w statkach powietrznych,

dokonać analizy zagrożeń pożarowych wynikających z budowy i występujących instalacji
w statkach powietrznych,

wymienić specyficzne dla statków powietrznych przyczyny pożarów wynikające
z ich budowy oraz występujących instalacji.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 2

Określ systemy przeciwpożarowe, w jakie wyposażone są statki powietrzne.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać

materiałach

dydaktycznych,

cechy

charakterystyczne

systemów

przeciwpożarowych występujących w samolotach,

dokonać analizy zasad działania systemów przeciwpożarowych, występujących
w samolotach,

omówić rodzaje systemów przeciwpożarowych, występujących w samolotach.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 3

Po awaryjnym lądowaniu samolotu w okolicach ogona samolotu powstaje rozlewisko

paliwa i pożar. Wiatr znosi zadymienie wzdłuż kadłuba samolotu pasem o znacznej
szerokości. Zachodzi konieczność ewakuacji pasażerów przez strefę zadymioną.
Omów możliwe sposoby ewakuacji i wskaż różnice pomiędzy nimi.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych cechy charakterystyczne poszczególnych typów
ewakuacji przez strefę zadymioną,

dokonać analizy cech charakterystycznych poszczególnych typów ewakuacji przez strefę
zadymioną,

wskazać różnice pomiędzy poszczególnymi typami ewakuacji przez strefę zadymioną.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 4

Po awaryjnym lądowaniu samolotu w okolicach zbiorników skrzydłowych powstaje

wyciek paliwa, tworząc rozlewisko. Po sprawnie przeprowadzonej ewakuacji pasażerów
przez personel samolotu powstaje pożar paliwa. Na miejsce dojeżdża lotniskowa straż
pożarna. Przedstaw taktykę gaszenia takiego pożaru.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych taktykę gaszenia pożarów statków powietrznych,

dokonać analizy założeń ćwiczenia,

zaplanować właściwy sposób działania i użycia środków gaśniczych,

omówić zamiar taktyczny postępowania w celu ugaszenia takiego pożaru.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

4.5.4.

Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

wyjaśnić, jakie podstawowe przyczyny mają największy wpływ na
występowanie katastrof i wypadków w transporcie lotniczym?

wymienić, jakie elementy budowy samolotu mają największy wpływ
na zagrożenie pożarowe w samolotach?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

wymienić, jakie podstawowe instalacje występują w samolotach?

wymienić, jakimi cechami charakteryzują się układy zabezpieczające
i wykrywania pożarów w statkach powietrznych?

wymienić, w jaki sprzęt pożarniczy wyposażone są samoloty?

wymienić, jakie działania organizacyjne i środki ostrożności
powinny być podjęte podczas ewakuacji z samolotu?

scharakteryzować sposoby prowadzenia ewakuacji z samolotu?

scharakteryzować taktykę gaszenia oraz użycie odpowiednich
ś

rodków gaśniczych w zależności od miejsca występowania i rodzaju

palących się elementów?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6.

Kierowanie działaniami podczas katastrof budowlanych

4.6.1.

Materiał nauczania

Elementy akcji ratownictwa budowlanego

W ostatnich latach niebezpieczeństwo katastrof budowlanych zwiększyło się i nadal

wzrasta, co związane jest ze starzeniem się budynków oddanych do użytku w okresie
powojennym oraz złym stanem instalacji w budynkach, w tym szczególnie instalacji
gazowych i elektrycznych. Ustawy o ochronie przeciwpożarowej i Państwowej Straży
Pożarnej nałożyły na Państwową Straż Pożarną nowe zadania z zakresu ratownictwa –
między innymi likwidację skutków katastrof budowlanych oraz poszukiwanie osób
zaginionych, zasypanych i zagruzowanych.

Działania ratownicze jednostek Państwowej Straży Pożarnej podczas tego typu zdarzeń

polegają na:

−

ratowaniu ludzi z uszkodzonych budynków i innych obiektów poprzez odszukiwanie
i wykonywanie odpowiednich dojść do osób zasypanych,

−

zabezpieczeniu – w niezbędnym zakresie – budynków lub ich fragmentów grożących
zawaleniem, stanowiących przeszkodę w dotarciu do zasypanych,

−

prowadzeniu prac rozbiórkowych konstrukcji budowlanych,

−

oddymianiu i przewietrzaniu budynków lub gruzowiska,

−

rozcinaniu i rozginaniu konstrukcji,

−

wypompowywaniu wody,

−

lokalizacji zagrożeń – w niezbędnym zakresie – uszkodzeń sieci i urządzeń gospodarki
komunalnej.

Najważniejszym zadaniem jednostek Państwowej Straży Pożarnej w przypadku awarii

i katastrof budowlanych jest ratowanie ludzi.

Do podstawowych działań jednostek PSP podczas awarii i katastrof budowlanych należy:

zlokalizowanie oraz rozpoznanie dróg ewakuacyjnych i terenu zniszczeń celem podjęcia
działań ratowniczych poprzez:

−

odgruzowywanie i otwarcie wejść do budynków i pomieszczeń,

−

odgruzowywanie wejść ewakuacyjnych,

−

przebijanie elementów budowlanych (np. ściany, stropy ),

szukanie ofiar i wykonanie dojść w celu wydobycia uwięzionych w budynkach osób.
W pierwszej kolejności trzeba dotrzeć do osób, których życie jest bezpośrednio zagrożone
przez:

−

brak powietrza, powodujący uduszenie,

−

zalanie wodą,

−

wydobywający się gaz,

−

porażenie prądem elektrycznym,

W miarę możliwości odciąć dopływ mediów do budynku, który uległ katastrofie.

zabezpieczenie naruszonych konstrukcji grożących zawaleniem, stanowiących przeszkodę
w dotarciu do zasypanych poprzez:

−

zapewnienie stateczności rumowiska,

−

zabezpieczenie elementów budynku poprzez podstemplowanie, rozparcie, ściągnięcie,

−

rozebranie uszkodzonych lub zniszczonych elementów,

lokalizacja uszkodzeń sieci i urządzeń gospodarki komunalnej w celu:

−

określenia stopnia i rodzaju zagrożenia,

−

oznakowania miejsca uszkodzenia,

−

zabezpieczenia miejsca uszkodzenia,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

likwidacji zagrożenia.

Prawidłowo przeprowadzone rozpoznanie, ma duży wpływ na sprawne i skuteczne

prowadzenie działań. Na podstawie właściwego rozpoznania należy wypracować właściwą
decyzję, nieprzemyślane działanie może doprowadzić do pogorszenia się sytuacji
poszkodowanych stworzenia dodatkowego zagrożenia dla poszkodowanych i ratowników.
W tej fazie niezbędny jest udział rzeczoznawców z branży budowlanej, znających specyfikę
projektową i wykonawczą danych rozwiązań konstrukcyjnych, oraz ewentualnych zachowań
elementów budowlanych podczas prowadzonych działań ratowniczych.

Działania ratownicze podczas awarii i katastrof budowlanych ze względu na specyfikę

wymagają prowadzenia działań ratowniczych w kilku kierunkach jednocześnie.

Stosowanie podstawowych zasad bezpieczeństwa i organizacji akcji ratowniczej pozwala

uniknąć błędów, które mogą doprowadzić do zranienia, a nawet śmierci ratowanych
i ratowników. W rejonie katastrofy należy wydzielić i oznakować strefę bezpośredniego
zagrożenia, za którą uważany jest obszar, w którym ze względu na dotychczasowy rozwój
sytuacji, może nastąpić zagrożenie od naruszonych konstrukcji i rozszczelnionych instalacji
znajdujących się w budynku i jego otoczeniu.

W związku z tym należy wykonać pewne zagadnienia organizacyjne:

−

pojazdy ratownicze powinny być ustawiane w odległości nie mniejszej niż ½ wysokości
mogącej zawalić się budowli lub pełnej wysokości swobodnie stojących, sterczących
elementów konstrukcji z uwzględnieniem kierunku wiatru – od strony zawietrznej,

−

punkt pomocy medycznej i segregacji poszkodowanych oraz zabezpieczenia
logistycznego, koncentracji odwodu taktycznego zorganizować poza strefą zagrożenia,

−

w strefę bezpośredniego zagrożenia wprowadzać tylko siły i środki niezbędne dla
prawidłowego przebiegu działań, po wcześniejszym sprawdzeniu stanu konstrukcji
budynku,

−

przeprowadzić ewakuację ludzi, którzy nie zostali uwięzieni w gruzach, lecz są ranni, oraz
usunąć ofiary śmiertelne znajdujące się na zewnątrz gruzowiska.
Jeżeli podczas organizacji działań ratowniczych występuje konieczność ewakuowania

dużej liczby osób, niezbędne jest prowadzenie bieżącej ewidencji ewakuowanych. Należy
pamiętać o zorganizowaniu miejsca zastępczego pobytu dla tych ludzi.

Działania ratownicze tego typu są w większości przypadków działaniami długotrwałymi,

i w związku z tym wymagają odpowiedniego zabezpieczenia logistycznego także dla
ratowników. Należy więc szybko zorganizować sztab, który zajmie się i takimi
zagadnieniami.

Sposoby znakowania sektora akcji ratownictwa budowlanego według ustaleń
międzynarodowych.

Wszystkie grupy międzynarodowe mają ujednolicony system oznaczania. W tym celu

używają tekstu malowanego na budynkach i symboli, podając niezbędne informacje
dotyczące struktury i zagrożenia budynku, jak również dane dotyczące poszukiwań i liczby
osób uwięzionych w obiekcie. Taki sposób informacji pozwala na ustalenie stopnia
bezpieczeństwa budynku i ocenę wcześniejszych działań prowadzonych w danym obiekcie
przez inną ekipę poszukiwawczą.

Sposoby lokalizacji i dotarcia do osób zagruzowanych.

Wykrycie zasypanych osób jest podstawowym i jednym z najtrudniejszych zadań, jakie

spoczywają na ratownikach podczas katastrof budowlanych. W większości przypadków
problem stanowi brak sprzętu specjalistycznego, który służy do bezpośredniego rozpoznania.

Istnieje kilka sposobów lokalizacji i kontaktowania się z osobami znajdującymi się

w gruzowisku, należą do nich:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

przeprowadzenie wywiadu ze świadkami zdarzenia celem ustalenia miejsc przebywania
ludzi,

−

nawoływanie, pukanie w elementy przenoszące dźwięk (np. rury wodociągowe, instalacje
c.o.),

−

przeszukanie terenu akcji przez specjalnie tresowane psy,

−

wykorzystywanie specjalistycznej aparatury nasłuchowej (akustycznej i elektronicznej),

−

użycie kamer termowizyjnych.

Wykrywanie osób przytomnych znajdujących się na niewielkich głębokościach odbywa

się zazwyczaj za pomocą słuchu. Jednak w większości przypadków niezbędne jest
zastosowanie aparatury technicznej, która wzmacnia nasłuchiwanie.

Jednym z takich aparatów jest indykator akustyczny składający się z:

−

odbiornika sygnałów wraz z czujnikiem elektroakustycznym,

−

słuchawek,

−

przystawki spągowo – ociosowej,

−

przystawki szczelinowej.

Podczas nasłuchu wymagane jest zachowanie ciszy w promieniu, co najmniej 20 m

od prowadzącego nasłuch.

Wykorzystywane są także tzw. „detektory życia” (Life Detector), pozwalające

na poszukiwanie zasypanych ludzi jeżeli dają oni jeszcze oznaki życia. Charakteryzują się
dużą czułością i selektywnością. Wykrywacz śycia znakomicie również sprawdza się podczas
akcji ratowniczych w kopalniach. W oparciu o sejsmiczny czujnik – częstotliwość do 7 Hz –
system zapewnia wyjątkowo głęboki zakres wykrywania w glebie, oraz formacjach skalnych.

Do poszukiwania osób zagruzowanych wykorzystuje się najbardziej doświadczonych

ratowników, a także przyrządy reagujące na odgłosy, szmery i pukania wydobywające się
spod gruzów. Najnowsze i najlepsze urządzenia reagują na bicie serca poszukiwanego,
co pozwala ustalić kolejność odgruzowywania zasypanych. Nieodzowne są także kamery
termowizyjne, rejestrujące różnice temperatur. Bardzo często ofiary zawalenia się budynku
mogą słyszeć ich ratowników, ale nie mogą być przez nich słyszani z zewnątrz rumowiska.
Warstwy betonu i gruzu mogą blokować rozchodzenie się dźwięków. Jeśli jednak ofiary
katastrofy mogą stukać, pukać, drapać lub poruszać czymś, struktura gruzowiska skutecznie
będzie przenosić wytworzone w ten sposób dźwięki. Dźwięki te nie są jednak słyszalne dla
ucha ludzkiego, mogą być tylko wykryte przez elektroniczne urządzenia mikrofonowe.
Urządzenia te posiadają czujniki, które mogą przenosić wibracje na widzialne lub słyszalne
dźwięki. Jednym z takich urządzeń jest Delsar – Wykrywacz śycia, jest sejsmiczno–
akustycznym urządzeniem mikrofonowym zaprojektowanym specjalnie do wykrywania
i lokalizacji żyjących ludzi w strukturach zawalonych konstrukcji powstałych wskutek
wybuchu, trzęsienia ziemi, obsunięć gruntu, katastrof kopalnianych lub katastrof
budowlanych. ,,Wykrywacz śycia" dostarcza zespołom ratowniczym nowego silnego
narzędzia do wykrywania i lokalizacji ofiar katastrof, nawet gdy są całkowicie odizolowane
od zewnątrz pod kilkoma warstwami betonu. Ratownicy mogą znaleźć i ocalić ofiary
wypadku wtedy, gdy będą mogli ich usłyszeć, to znaczy, gdy dźwięki będą mogły wydostać
się na zewnątrz zwaliska. Jeżeli jednak ciężkie warstwy betonu i gruzu całkowicie zamykają
te ofiary, jest praktycznie niemożliwym, by wykryć ludzi bez urządzeń elektronicznych.

Jedyną jeszcze pomocą mogą służyć specjalnie tresowane psy ratownicze. Nawet jednak,

gdy pies wykryje ofiarę, elektroniczny wykrywacz może pomóc dokładnie ją zlokalizować.
Poprzez rozmieszczenie w zasadniczych punktach zwaliska czujników sejsmiczno–
akustycznych, możliwe jest wykrycie niesłyszalnych drgań wywołanych przez cuchy ludzi,
stukanie, drapanie lub wołanie. Dzięki niewielkiej wadze geofonu, szeroko zakresowym
czujnikom oraz możliwości jednoczesnego ich podsłuchu, zespoły ratownicze mogą objąć
swym działaniem duże obszary miejsca katastrofy jednocześnie. Ponieważ urządzenia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

mikrofonowe wymagają zachowania ciszy w miejscu katastrofy, zakłócenia powodowane
przez prowadzenie akcji ratowniczej przez innych ratowników są redukowane do minimum.

Do sposobów dotarcia do osób zagruzowanych należą:

−

odgruzowanie i otwarcie drzwi budynku,

−

odgruzowanie okien,

−

wykonanie przejść, dojść poprzez sąsiednie , przylegające pomieszczenia,

−

wykonanie przebicia ścian, stropów,

−

wykonanie wykopy lub podkopu i przebicie elementów budowlanych,

−

niekiedy można zastosować materiały wybuchowe (decyzję o ich zastosowaniu należy

−

poprzedzić konsultacją ze specjalistą od ładunków wybuchowych).

Ewakuacja ludzi znajdujących się w zagrożonych obiektach powinna być jedną

z pierwszych czynności podejmowanych podczas akcji. Mogą tutaj wystąpić różne trudności
i zagrożenia, w zależności od stopnia skomplikowania sytuacji.

Należy rozważyć następujące sposoby ewakuowania poszkodowanych:

−

wykorzystanie częściowo zachowanych pionów komunikacyjnych (klatki schodowe,
szyby windowe),

−

ewakuacja z balkonów i przez otwory okienne,

−

zastosowanie do ewakuacji przebić w stropach,

−

ewakuacja przy zastosowaniu śmigłowców.

Wybór metody zależy oczywiście od sytuacji na miejscu zdarzenia, liczby

poszkodowanych, ich stanu zdrowia oraz sił i środków będących w dyspozycji dowodzącego.

Podczas ewakuacji z uszkodzonych budynków należy wziąć pod uwagę następujące

warunki bezpieczeństwa:

−

nie opierać drabin, zakładać worów ratowniczych oraz innych urządzeń na osłabione
i naruszone konstrukcje,

−

w miarę możliwości ewakuację prowadzić od strony nawietrznej,

−

nie dopuszczać do gromadzenia się ludzi na naruszonych konstrukcjach,

−

zminimalizować zagrożenie mogące powstać od instalacji i sieci poprzez ich odłączenie,

−

w miejsca zagrożone runięciem elementów budowlanych można wprowadzać ludzi
dopiero po wykonaniu zabezpieczenia,

−

ratownicy narażeni na upadek z wysokości powinni posiadać zabezpieczenie w postaci
linki zamocowanej do pasa, która umożliwia w razie konieczności podpięcie się
ratownika do stałego elementu budynku,

−

szczególną ostrożność należy zachować podczas ewakuacji przy użyciu śmigłowców.

Do ewakuowania ludzi z uszkodzonych budynków wykorzystuje się sprzęt, jaki jest na

wyposażeniu jednostek straży pożarnych, a mianowicie: drabiny przenośne, samochodowe,
podnośniki hydrauliczne, rękawy ewakuacyjne, wory ratownicze, skokochrony, spadowe
aparaty ratunkowe, liny z krążkami i wielokrążkami oraz śmigłowce.

Wykonanie stabilizacji konstrukcji budowlanych

Uszkodzone budynki są zagrożeniem dla prowadzonej akcji ratowniczej, dlatego należy

stosować w zależności od sytuacji szereg zabezpieczeń. Mają one na celu umożliwienie
bezpiecznego dotarcia do poszkodowanych i ich ewakuację. Działania wykonywane w tym
zakresie przez ratowników są prowizoryczne i doraźne. Działania te jednakże muszą być
prowadzone w sposób bezpieczny i szybki. Elementami stosowanymi do takich zabezpieczeń
należą najczęściej drewno i metale.

Sposoby wzmacniania:

zastosowanie konstrukcji odciążających uszkodzony element,

wzmocnienie przez zwiększenie nośności uszkodzonego elementu,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

wzmocnienie bez zmiany schematu konstrukcyjnego (obejmy),

wzmocnienie ze zmianą schematu konstrukcyjnego:

−

podpory pionowe (stemple),

−

podpory ukośne (zastrzały),

−

podpory wiszące (rozpórki),

obejmy,

ciągi.

W sytuacji, gdy uszkodzone fragmenty budowli nie nadają się do zabezpieczenia, istnieje

zagrożenie ponownego runięcia oraz w przypadku, gdy nie występuje możliwość
swobodnego wyburzenia należy zastosować rozbiórkę.

Prace rozbiórkowe rozpoczynamy od góry i prowadzimy w taki sposób by stopniowo

zmniejszać obciążenia, powodując również pożądane przemieszczenia środka konstrukcji,
części obiektu lub całego budynku.

Wykonać tunel, wykop oraz przebicie w stropie i ścianie

Przebicia w ścianach – niewłaściwe miejsce przebicia może doprowadzić

do dodatkowego osłabienia konstrukcji, której i tak w wyniku katastrofy doszło do zmian
warunków nośności i sztywności nieprzewidzianych w projekcie. Przebicie w ścianach
nośnych powinno być lokalizowane w miejscach, które nie są bezpośrednim podparciem
elementów konstrukcyjnych stropu. Kształt przebicia może być różny i zależy od materiału
z jakiego została wykonana ściana. Wykonuje się go na wysokości około 30–50 cm
od podłoża. Wykonanie przebicia polega na: wykonaniu możliwie jak najszybciej otworu
przez całą grubość przegrody. Niezbędny jest on do nawiązania kontaktu z zasypanymi
i przeprowadzenie z nimi wywiadu, co do liczby, stanu i potrzeb. Następnie otwór
powiększyć i podać przez niego wodę i ewentualnie lekarstwa. Zapewniając te elementy,
następnie otwór poszerzamy do wymiarów niezbędnego minimum do ewakuowania
znajdujących się tam ludzi.

Kolejnym sposobem dotarcia do zagruzowanych jest przebicie przez strop – jest to otwór

zlokalizowany w miejscach występowania najmniejszych momentów zginających, i nie
wymagających dużego wkładu pracy. W tym celu należy wybrać miejsce, gdzie jest
najcieńsza ilość gruzu i gdzie odkrywka będą najprostsza w wykonaniu.

Wszelkiego typu przebicia w stropach należy wykonywać ostrożnie, ponieważ

przecinanie zbrojenia stropu może osłabić go do tego stopnia, że ulegnie
zniszczeniu.

Wykopy w gruncie wykonywane są, w przypadku kiedy ludzie zostają uwięzieni

w dolnych partiach budynku poniżej poziomu gruntu, a ilość i typ zagruzowania przyjął
rozmiary wymagające dużych nakładów robocizny i czasu.

W związku z tym wyróżniamy następujące rodzaje wykopów:

−

wąskoprzestrzenne,

−

szerokoprzestrzenne,

−

mieszane.

Wybór rodzaju wykopu zależy od sytuacji, jaką zastaliśmy na miejscu działań

i spoistości gruntu. W przypadku, gdy możemy wykorzystać sprzęt ciężki, a szczególnie
koparki, najkorzystniejszy wariant to wykonanie wykopu szerokoprzestrzennego. Sposób ten
nie wymaga zabezpieczenia ścian wykopu, co zmniejszy czas wykonania dojścia.

Jeżeli wybierzemy wykop wąskoprzestrzenny, to trzeba brać pod uwagę konieczność

zabezpieczenia ścian wykopu za pomocą różnego typu szalunków. W pierwszej kolejności
w miejscu przewidywanego wykopu oraz w miejscu manewrowania sprzętu wykonujemy
odkrywkę. Po dostaniu się do gruntu wykonujemy wykop. Jeżeli głębokość, na której ma być
wykonane przebicie jest niewielka tzn. do 2,5 m można na zabezpieczenie ścian stosować

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

elementy znajdujące się na miejscu. Mogą to być różnego typu części drewniane i metalowe,
których duża ilość może się znajdować w rumowisku.

Wykonując wykop trzeba pamiętać aby nie odsłaniać fundamentów na długość ponad

1m, ponieważ może to doprowadzić do naruszenia stateczności i ścian budynku.
Wykonanie chodnika w stosie rumowiska.

W niektórych sytuacjach w wyniku zniszczenia budynków wznoszonych metodami

przemysłowymi, może powstać stos rumowiska. W tym przypadku należy zastanowić się nad
wykorzystaniem pustek utworzonych przez rozpierające się elementy w celu wykonania
dojścia do poszkodowanych. Przy wykorzystaniu tej metody należy zwrócić uwagę na
zachowanie stateczności rumowiska. Elementy będące na drodze chodnika zabezpieczyć
przez podklinowanie, rozparcie, podstemplowanie. Rozmiary i kąt nachylenia chodnika
powinien umożliwić wydobycie poszkodowanych.
Wykonywanie podkopów w gruncie.

Podkop ma umożliwić dotarcie ratowników do zewnętrznej ściany budowli, nawiązanie

kontaktu z zasypanymi oraz przebicie ściany i wydobycie ludzi z zagruzowanych
pomieszczeń. Zastosowanie podkopów jako metody dojść do poszkodowanych wystąpi
w przypadku dużego zagruzowania stropów piwnicznych oraz powstania skomplikowanego
typu zagruzowania terenu przyległego do budynku. Technika wykonywania podkopu jest
dość trudna ze względu na to, że przekroje chodników są stosunkowo małe. Ogranicza to
w znacznym stopniu swobodę działań. Należy liczyć się także z koniecznością szalowania
i zabezpieczania podkopu. Ma ono chronić przed zasypaniem w czasie prac jak i wydobycia
poszkodowanych. Istnieje także możliwość napotkania w gruncie różnego typu przewodów
instalacji.

Podkopy ze względu na sposób wykonania można podzielić na:

−

podkopy ukośne (chodniki pochyłe),

−

podkopy poziome,

−

podkopy poziome z szybikiem.

Wybór rodzaju podkopu zależy od warunków terenowych i usytuowania budynku.

Należy dążyć do takiej lokalizacji wejścia do podkopu, aby było ono jak najbliżej ściany,
w której ma być wykonane przebicie. Przed wyborem miejsca wykonania podkopu należy
ustalić gdzie i jakie przebiegają przewody i sieci, jaki rodzaj gruntu stanowi otoczenie
zasypanego pomieszczenia oraz jakie mogą wystąpić utrudnienia i niebezpieczeństwa podczas
działań.

Wyróżniamy następujące rodzaje obudów stosowanych podczas wykonywania podkopów

w celu ich ochrony:

−

ażurową, stosowaną w gruntach spoistych,

−

szczelną z zastosowaniem ram rozporowych, używaną w gruntach sypkich,

−

ramową ciągłą z okrąglaków o średnicy 10 – 12 cm, kantówek o przekroju 8x8 cm lub
bali grubości 5 cm (stosowana bywa we wszystkich rodzajach gruntów).

4.6.2.

Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jakie działania ratownicze prowadzi PSP podczas katastrof budowlanych?

Jakie zagadnienia organizacyjne towarzyszą prowadzeniu działań ratowniczych podczas
katastrof budowlanych?

Jak należy oznakować strefę zagrożenia podczas działań ratowniczych przy katastrofach
budowlanych?

Jakie istnieją sposoby lokalizacji i kontaktowania się z osobami znajdującymi się
w gruzowisku?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Jakie są sposoby dotarcia do osób zagruzowanych?

Jakie są sposoby wzmacniania zagrożonych konstrukcji budowlanych?

Na czym polega wykonanie tunelu w celu dotarcia do poszkodowanych?

Na czym polega wykonanie wykopu w celu dotarcia do poszkodowanych?

Na czym polega wykonanie przebicia w ścianie w celu dotarcia do poszkodowanych?

10.

Na czym polega wykonanie przebicia w stropie w celu dotarcia do poszkodowanych?

4.6.3.

Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wyjaśnij zadania PSP podczas działań ratowniczych w katastrofach budowlanych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych zadania spoczywające na PSP podczas katastrof
budowlanych,

dokonać analizy sposobu realizacji zadań spoczywające na PSP podczas katastrof
budowlanych,

wymienić i omówić zadania PSP podczas działań ratowniczych w katastrofach
budowlanych.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 2

Wyjaśnij sposoby wzmacniania konstrukcji podczas działań ratowniczych w katastrofach

budowlanych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych sposoby wzmacniania konstrukcji podczas
katastrof budowlanych,

dokonać analizy sposobu wzmacniania konstrukcji podczas katastrof budowlanych,

wymienić i omówić sposoby wzmacniania konstrukcji podczas działań ratowniczych
w katastrofach budowlanych.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 3

Wyjaśnij sposoby dotarcia do poszkodowanych podczas działań ratowniczych

w katastrofach budowlanych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych sposoby dotarcia do poszkodowanych podczas
katastrof budowlanych,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

dokonać analizy realizacji sposobów dotarcia do poszkodowanych podczas katastrof
budowlanych,

wymienić i omówić sposoby dotarcia do poszkodowanych podczas działań ratowniczych
w katastrofach budowlanych.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 4

W wyniku eksplozji gazu częściowemu zawaleniu uległ czteropiętrowy budynek

wielorodzinny. Mieszkania z rejonu jednej klatki zawaliły się całkowicie, a z pionów klatek
sąsiadujących częściowo. Zakładając, że wokół budynku jest teren otwarty, a do budynku
zapewniony jest dojazd ulicą, zaplanuj organizację terenu akcji przewidując, że działania
ratownicze mogą potrwać tydzień.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych charakterystykę zagadnień związanych
z organizacją terenu działań ratowniczych podczas katastrof budowlanych,

dokonać analizy wszystkich zagadnień związanych z organizacją terenu działań
ratowniczych podczas katastrof budowlanych,

wykonać szkic sytuacyjny terenu działań ratowniczych.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 5

Na bazie literatury i informacji z internetu scharakteryzuj międzynarodowy sposób

oznaczania stref zagrożonych w rejonach katastrof budowlanych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych sposoby znakowania stref i zagrożeń podczas
działań ratowniczych w rejonie katastrof budowlanych,

dokonać analizy sposobu znakowania stref i zagrożeń podczas działań ratowniczych
w rejonie katastrof budowlanych,

wypisać sposoby znakowania stref i zagrożeń podczas działań ratowniczych w rejonie
katastrof budowlanych.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, przybory do pisania,

−

dostęp do internetu,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6.4.

Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

wymienić, jakie działania ratownicze prowadzi PSP podczas
katastrof budowlanych?

wymienić, jakie zagadnienia organizacyjne towarzyszą prowadzeniu
działań ratowniczych podczas katastrof budowlanych?

omówić, jak należy oznakować strefę zagrożenia podczas działań
ratowniczych przy katastrofach budowlanych?

wymienić sposoby lokalizacji i kontaktowania się z osobami
znajdującymi się w gruzowisku?

wymienić sposoby dotarcia do osób zagruzowanych?

wymienić

sposoby

wzmacniania

zagrożonych

konstrukcji

budowlanych?

omówić, na czym polega wykonanie tunelu w celu dotarcia do
poszkodowanych?

omówić, na czym polega wykonanie wykopu w celu dotarcia do
poszkodowanych?

omówić, na czym polega wykonanie przebicia w ścianie w celu
dotarcia do poszkodowanych?

10)

omówić, na czym polega wykonanie przebicia w stropie w celu
dotarcia do poszkodowanych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.7.

Kierowanie działaniami w ratownictwie wodnym podczas
powodzi

4.7.1.

Materiał nauczania

Od zarania dziejów życie człowieka związane było z wodą. Budował on nad nią swoje

osiedla. Woda stanowiła zawsze źródło pożywienia i była wygodną drogą komunikacji.
Dawniej życie człowieka związane było z naturalnymi cyklami przyrody, okresowe wylewy
rzek były zjawiskiem naturalnym, rzeki płynęły w swoich pradolinach i przy zwiększonych
stanach wód rozlewały się po nich swobodnie. Nie zurbanizowana przyroda potrafiła
w naturalny sposób magazynować wodę i sama regulowała okresowe wylewy cieków
wodnych. Małe zaludnienie i umieszczenie siedzib ludzkich na wyższych miejscach
powodowało, że wylewy nie wyrządzały dużych strat, a wręcz przeciwnie użyźniały glebę
pomagając słabo rozwiniętej gospodarce rolnej. Wraz ze wzrostem populacji ludzkiej
człowiek zaczął coraz bardziej zbliżać się do wody. Tereny, które kiedyś były naturalnymi
terenami zalewowymi, jako bardzo żyzne wykorzystywano rolniczo i zaczęto tam budować
siedziby ludzkie. Zaczęto także wykorzystywać wodę jako źródło napędu różnych urządzeń.
Ze wzrostem wykorzystania terenów zalewowych zaczęły rosnąć straty spowodowane
powodziami. By tego uniknąć już od średniowiecza pojawiły się pierwsze budowle ochronne,
głównie w formie wałów przeciwpowodziowych.

Rozwijająca się gospodarka człowieka powodowała także zmniejszenie naturalnej

retencji. Osuszanie bagien, wycinanie lasów i meliorowanie pól powodowało, że coraz mniej
wody opadowej było w przyrodzie magazynowane, a coraz więcej spływało w krótkim czasie
do rzek potęgując zjawisko fali powodziowej. Jeżeli dodamy do tego odcięcie wałami
naturalnych polderów mogących stanowić ulgę dla fali powodziowej, to mamy sytuację, która
panuje obecnie. Ponieważ nie można już odsunąć, ani człowieka od rzeki, ani rzeki
od człowieka pozostaje nam tylko obrona przed skutkami klęski żywiołowej, jaką jest
powódź.

Powodzią nazywamy wzrost poziomu wody w rzekach, lub innych zbiorników wodnych

prowadzący do zalania terenów zamieszkałych, użytkowych gospodarczo przez człowieka.
Zjawisko to występuje nieregularnie i jest spowodowane siłami natury. Powódź powoduje
zagrożenie dla życia człowieka oraz straty w gospodarce. Przyczynami powodzi mogą być
nawalne lub długotrwałe deszcze, nagłe topnienie śniegu połączone z zatorami lodowymi czy
katastrofy budowli spiętrzających wody rzek. Na terenach nadmorskich powodzie mogą być
spowodowane wiatrami piętrzącymi wodę morską na brzegach lub ujściach rzek
i zakłócającymi jej naturalny spływ.

Powodzie szczególnie duże stanowią stan klęski żywiołowej, pociągającej za sobą

ogromne straty. Po zalaniu terenów mieszkający tam ludzie tracą dorobek swojego życia.
W zalanych budynkach zniszczone zostają rzeczy osobiste i wyposażenie niezbędne do życia.
Rolnicy tracą plony, środki do produkcji rolnej i zwierzęta hodowlane. W zatopionych
zakładach pracy i warsztatach zniszczone zostaje wyposażenie i surowce, a pracownicy tracą
miejsca pracy. Zalane budynki nie nadają się do eksploatacji i wymagają kosztownych
remontów. Zniszczona zostaje infrastruktura komunikacyjna, jak drogi, mosty i linie
kolejowe. Remontu wymagają instalacje dostarczające energię elektryczną, gaz i wodę,
a także urządzenia telekomunikacyjne. Uszkodzone zostają instalacje kanalizacyjne
i oczyszczalnie ścieków. Zniszczeniu ulega również przyroda, a gleby wymagają
rekultywacji.

Biorąc pod uwagę powyższe aspekty, podejmowane są działania w celu ochrony kraju

przed powodzią, a w przypadku jej wystąpienia do minimalizowania strat, jakie ze sobą niesie
ta klęska żywiołowa.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Jako odpowiedzialni za bezpieczeństwo mieszkańców na danym terenie, działaniami

powodziowymi kierują:

−

na terenie gminy – wójt za pomocą Gminnego Zespołu Reagowania Kryzysowego,

−

na terenie powiatu – starosta za pomocą Powiatowego Zespołu Reagowania
Kryzysowego,

−

na terenie województwa – wojewoda za pomocą Wojewódzkiego Zespołu Reagowania
Kryzysowego,

−

na terenie kraju – minister właściwy do spraw wewnętrznych lub inny wyznaczony przez
Prezesa Rady Ministrów za pomocą Rządowego Zespołu Koordynacji Kryzysowej.

W skład zespołów reagowania kryzysowego wchodzą przedstawiciele służb, wśród

których znajduje się Komendant odpowiedniego szczebla Państwowej Straży Pożarnej.

Rola i zadania Państwowej Straży Pożarnej w czasie powodzi

Głównymi zadaniami Państwowej Straży Pożarnej w czasie powodzi jest:

−

patrolowanie wałów przeciwpowodziowych,

−

zabezpieczanie i umacnianie wałów przeciwpowodziowych,

−

ewakuacja zagrożonych powodzią mieszkańców, inwentarza żywego i mienia ruchomego
ludności,

−

ewakuacja mieszkańców i inwentarza żywego z terenów zalanych przez powódź,

−

pomoc humanitarna ludności, która pozostała na terenach zalanych,

−

usuwanie skutków powodzi po ustąpieniu zjawiska powodziowego.

Skuteczne działania ratownicze muszą być poparte podstawową wiedzą o zjawiskach

powodziowych. Do prowadzenia efektywnych działań ratownicy muszą posiadać niezbędną
wiedzę na temat sprzętu ratownictwa wodnego, jego możliwości, sposobów posługiwania się
nim oraz sposobów konserwacji. Zastęp ratowniczy, który stanowi załogę łodzi jest
dowodzony przez dowódcę zastępu. Po dojeździe na miejsce zdarzenia i dokonaniu
rozpoznania dowódca wydaje polecenia określające:

−

drogę dotarcia do akwenu i miejsce wodowania łodzi,

−

sposób wodowania zależny od warunków terenowych,

−

ilość osób na łodzi i rodzaj zabieranego sprzętu,

−

metodę zastosowanego działania ratowniczego,

−

zabezpieczenie miejsca działań i bezpieczeństwo załogi, jak i innych osób znajdujących
się na miejscu akcji,

−

bezpieczeństwo na szlaku żeglugowym i przestrzeganie przepisów żeglugowych,

−

sposób niesienia pomocy poszkodowanym i ich ewakuacji.

Dowódca osobiście współpracuje z innymi służbami działającymi przy akcji, prowadzi

korespondencję radiową ze stanowiskiem kierowania PSP, zbiera wszystkie potrzebne dane
i sporządza meldunek ze zdarzenia.

Wały przeciwpowodziowe ciągną się na przestrzeni wielu kilometrów. Odpowiedzialność

za ich nadzór i działania ratownicze ponoszą Gminne Zespoły Reagowania Kryzysowego.
Długość wałów w jednej gminie wynosi czasem kilkadziesiąt kilometrów. W celu poprawy
efektywności działań cały obszar chroniony powinien zostać podzielony na mniejsze odcinki,
którymi zajmują się poszczególne ekipy ratownicze podległe Dowódcom Odcinków.

Do zadań związku taktycznego pracującego na odcinku należy:

−

patrolowanie przydzielonego odcinka i stały nadzór nad stanem wałów i terenów
przyległych,

−

likwidowanie własnymi siłami wszelkich awarii mogących prowadzić do wzrostu
zagrożenia,

−

dysponowanie sił i środków w przypadkach wystąpienia zjawisk przerastających

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

rozmiarami możliwości pododdziału ratowniczego,

−

dysponowanie na miejsce działań specjalistów kompetentnych w dziedzinach
technicznych związanych z ochroną budowli wodnych.

Patrolowanie wałów przeciwpowodziowych

Nadzór nad stanem umocnień ochronnych realizowany jest przez patrolowanie wałów

i terenów bezpośrednio do nich przyległych. Patrol powinien składać się z minimum dwóch
osób wyposażonych w radiowy środek łączności, kapoki ochronne i latarki. Zadaniem patrolu
jest obserwacja wałów i lokalizowanie miejsc zagrożonych. Szczególną uwagę należy
zwrócić na miejsca, gdzie występowały problemy podczas poprzednich powodzi. Miejscowa
ludność zna takie miejsca i wskazane jest, aby w patrolach uczestniczyli także ratownicy
miejscowi. Każdy przeciek powinien być oznaczony i zgłoszony do kierującego akcją.
Dotyczy to wszelkich pęknięć powierzchni, odkształceń, obniżeń korony czy innych zmian
dostrzegalnych gołym okiem. Podczas patrolu konieczne jest także objęcie obserwacją
obszaru bezpośrednio przyległego do wału, ponieważ różnego typu zmiany, jak przebicia
hydrauliczne ujawniają się w otoczeniu wału. Skuteczne patrolowanie powinno być
prowadzone według następujących zasad:

−

podczas wyznaczania ludzi na patrole starać się przydzielać te same odcinki tym samym
patrolującym (ułatwi to zauważenie nawet małych zmian),

−

teren patrolowany musi mieć ściśle określone granice,

−

pożądany jest bezpośredni kontakt z patrolami sąsiednimi,

−

wskazane jest, aby patrol pierwszego obchodu dokonał z ratownikami znającymi odcinek,

−

powinien zostać ustalony sygnał nadzwyczajnego zagrożenia oraz droga ewentualnej
natychmiastowej ewakuacji,

−

w porze nocnej ze względów bezpieczeństwa liczebność patrolu powinna zostać
zwiększona do trzech osób.

Zabezpieczanie i umacnianie wałów przeciwpowodziowych

W czasie powodzi na terenach równinnych poważne uszkodzenia wałów przeważnie

zaczynają się od małych przecieków. Nie uszczelniane przecieki powiększają się i są
przyczyną pękania obwałowań i tworzenia wyrw. Ochrona wałów polega między innymi na
wykonywaniu bieżących uszczelnień i napraw za pomocą środków doraźnych takich, jak:
włóknina, folia, a przede wszystkim worki z piaskiem. Odpowiednio ułożone worki zamykają
swobodny wypływ wody z przecieków i staje się on powolny. Uszczelnienie powoduje
stabilizację struktury obwałowania i niedopuszczenie do jej rozmycia oraz działając jak filtr
nie dopuszcza do wypłukiwania przez wodę najdrobniejszych ziaren gruntu z konstrukcji
wału. Stanowi również mechaniczne dociążenie, szczególnie podstawy wału, najbardziej
narażonej na uszkodzenia. Warunkiem dobrze działającego uszczelnienia jest jego
prawidłowe wykonanie. W czasie wykonywania uszczelnienia należy kierować się
następującymi zasadami:

−

worki bez względu na wielkość powinny być wypełnione do 2/3 objętości (tylko wtedy
szczelnie dolegają do powierzchni wału i do innych worków).

−

wskazane jest układanie ich boczną stroną i ręczne dociśnięcie w celu równego rozłożenia
ich zawartości,

−

układane worki powinny tworzyć wzór „dachówki” w celu uzyskania najlepszego efektu
uszczelniającego i wzmacniającego,

−

uszczelnienia należy budować analogicznie jak wał (na dole najgrubiej, im wyżej tym
cieniej).

Na długich odcinkach wałów występuje czasem miejscowe zaniżenie. Istnieje wtedy

groźba przelania się wód powodziowych przez koronę wału. Należy wówczas wykonać

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

podwyższenie korony wału. Zadanie to wykonuje się z zachowaniem zasad wymienionych
przy uszczelnianiu. Wybudowane obwałowanie z worków może zostać mechanicznie
przesunięte przez wodę. Konieczne jest więc umocnienie go następnymi rzędami worków,
luźnym nasypem piasku lub przy użyciu kołków drewnianych i desek. Pierwszą warstwę
worków wskazane jest układać na folii, którą po ułożeniu kilku warstw worków należy
zawinąć, tworząc czołową ścianę obwałowania. Działanie takie daje gwarancję szczelności
powstałego w ten sposób prowizorycznego umocnienia. Prowizoryczne budowle tego typu
mogą służyć także do ochrony obiektów zagrożonych zatopieniem. Aktualnie na wyposażeniu
straży pożarnej znajdują się specjalistyczne zapory przeciwpowodziowe. W zależności
od typów i przeznaczenia mogą być zbudowane z gumowanego płótna, kompozytu tworzyw
sztucznych lub folii w osłonie z innego materiału, ale generalnie wykonane są w formie
zamkniętych rękawów napełnianych wodą. Jeżeli ich ciężar nie jest wystarczający
do zrównoważenia siły naporu wody należy dodatkowo umocnić je workami z piaskiem.

W przypadku mechanicznego uszkodzenia wału przeciwpowodziowego od strony wody

działania ratownicze są bardzo utrudnione. Uszkodzone i rozrywane powierzchnie znajdują
się pod wodą i są wymywane przez prąd wody. Należy uszczelnić je materiałem
nieprzepuszczalnym (np. folią) obciążonym workami z piaskiem. Wykonanie jest
pracochłonne i ryzykowne. Najtrudniejszą częścią działania jest rozłożenie pod wodą
i w napierającym prądzie wody dużej powierzchni folii. W tym celu należy rozwinąć folię na
zewnętrznej skarpie wału. Na górnej krawędzi leżącej na koronie wału trzeba ułożyć
w rzędzie worki z piaskiem. Używając worków jako szpuli należy zrolować folię,
sukcesywnie podciągając ją do góry. Gdy dolny kraniec folii znajdzie się na koronie wału
należy ułożyć na nim rząd worków z piaskiem przytwierdzając go w ten sposób do wału.
Następną czynnością jest stoczenie rolki do lustra wody. Jeżeli warunki bezpieczeństwa na to
pozwalają wskazane jest wstrzymanie rozwijania w stanie częściowego zanurzenia
i napełnienie rolki wodą. Obciążona workami z piaskiem rolka folii powinna rozwinąć się do
samej podstawy wału. W czasie kiedy część ratowników rozwija rolkę za pomocą bosaków
lub długich tyczek, pozostali natychmiast zatapiają na folii worki z piaskiem.

W przypadku pojawienia się pęknięć wzdłużnych na koronie wału można przypuszczać,

e wystąpiło zjawisko osiadania podłoża i wał jest zagrożony osunięciem skarpy. Jedynym

działaniem, jakie można podjąć jest umocnienie podstawy od strony zewnętrznej. Realizacja
tego zadania polega na zbudowaniu prowizorycznego dociążenia za pomocą worków
z piaskiem, miejsca styku podstawy wału z podłożem. Działanie powinno polegać na
stworzeniu takiego dociążenia podstawy wału, które powstrzyma skarpę zewnętrzną przed
przemieszczeniem. Dociążenie buduje się zaczynając od kilku rzędów worków w warstwie
najniższej i stopniowo zmniejszając grubość dociążenia o jeden lub dwa worki w każdej
następnej warstwie. Szerokość dociążenia powinna być o kilka metrów większa od odcinka
wału, na którym wystąpiły pęknięcia wzdłużne.

Ewakuacja osób, inwentarza żywego i mienia z terenów zagrożonych powodzią

Decyzję o ewakuacji z terenów zagrożonych powodzią podejmują upoważnione do tego

Gminne Zespoły Reagowania Kryzysowego i Sztaby Kryzysowe Powiatowych Zespołów
Reagowania Kryzysowego. Ogłoszenie ewakuacji jest przez społeczeństwo odbierane bardzo
różnie. Dokąd wały przeciwpowodziowe chronią zagrożony obszar, część ludzi odbiera ją
z niedowierzaniem i bardzo sceptycznie. Inna część ludzi odbiera decyzję o ewakuacji
przesadnie katastroficznie, szerząc plotki, strach i panikę. Nawet po zerwaniu wałów są
ludzie, którzy ewakuować się nie chcą. Pamiętać należy, że każdy człowiek, który nie opuścił
miejscowości przed jej zalaniem stanowi dla służb ratowniczych problem po ich zalaniu.
Przytoczone rodzaje reakcji są dla pracy zespołów ratowniczych niepożądane i utrudniają
realizację zadań. Dużą rolę odgrywają wówczas media, szczególnie lokalne radio, które

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

powinno dostarczać ludności bieżące informacje o sposobach postępowania i uspokajać
sytuację. Na miejscu takich zdarzeń rolę organizatorów ewakuacji przejmują ekipy
ratownicze, które nie uczestniczą w umacnianiu obwałowań. Ludzie ci powinni wyróżniać się
od osób ewakuowanych. Warunek ten spełnia umundurowanie strażackie lub policyjne oraz
kamizelki odblaskowe.

Podstawową zasadą ruchu podczas ewakuacji jest zachowanie wolnej połowy drogi.

Powinna być ona przejezdna dla potrzeb prowadzonej akcji ratowniczej, przejazdu autobusów
ewakuacyjnych, karetek pogotowia, itp. O ile ewakuacja kołowa trwa maksymalnie kilka
godzin, to wywiezienie tej samej ilości ludzi na środkach pływających trwa kilkadziesiąt
godzin i wymaga posiadania odpowiedniego sprzętu.

W bezpośrednim sąsiedztwie wałów przeciwpowodziowych nie ma terenów całkowicie

bezpiecznych, a przerwania wałów zdarzały się w miejscach uważanych za mało zagrożone.
Wywołanie paniki powoduje poważne zakłócenia w prowadzeniu akcji ewakuacyjnej. Na
lokalne drogi wyjeżdżają samochody, traktory, furmanki konne, wychodzą rolnicy
przepędzający zwierzęta hodowlane. Tworzą się lokalne zatory komunikacyjne,
uniemożliwiające dostarczenie do miejsc akcji potrzebnych materiałów i ekip ratowniczych.
Zdeterminowani ludzie przemieszczają się nie planowo nawet do miejsc bardziej zagrożonych
niż te, w których znajdowali się ostatnio. Aby temu zapobiec na drogach wylotowych
z miejscowości, skrzyżowaniach dróg lub miejscach, gdzie tworzą się zatory należy wystawić
posterunki ewakuacyjne. Ratownicy tam działający powinni zachowywać się spokojnie,
rzetelnie informować ludność o panującej sytuacji, uspokajać ludność, oraz wskazywać
miejsca lub kierunki ewakuacji. Mieszkańcy powinni mieć przekonanie, że akcja jest dobrze
zorganizowana, a służby czuwają nad bezpieczeństwem. Ratownicy muszą pamiętać, że
problem człowieka, który znalazł się w sytuacji zagrożenia jest dla niego w tej sytuacji
najważniejszy.

Bardzo dobre efekty na obszarach zalewowych daje przekazywanie instrukcji przez

megafony zamontowane na samochodach. Przekazywane komunikaty powinny być zwięzłe
i dawać konkretne instrukcje. Osobom, które pozostają w miejscowościach na obszarach
zalewowych należy przekazać informacje o potrzebie zgromadzenia odpowiedniej ilości
czystej wody, żywności, wyniesieniu na wyższe kondygnacje cennych przedmiotów
i odzieży. Należy także poinformować o wyłączeniu prądu i gazu oraz konieczności
zabezpieczenia świec, latarek ręcznych, radioodbiorników bateryjnych, a przede wszystkim
o potrzebie zgłoszenia ekipom ratowniczym obecności ludzi w zalanym budynku. Należy
nakazać, aby w przypadku pozostania ludzi w budynku otwarte zostały bramy i furtki
w ogrodzeniach umożliwiające wpłynięcie łodziami ratowniczymi z zaopatrzeniem i wodą
pitną. Jeżeli czas pozwala, należy nakazać trwałe mocowanie za pomocą lin lub łańcuchów
wszystkich przedmiotów, które mogą unosić się na wodzie (np. opryskiwaczy rolniczych,
beczek, składowanych pni drzew lub tarcicy). Przedmioty te mogą utrudnić działanie
jednostkom ratownictwa wodnego lub pływającym amfibiom. Drogi w zalanych
miejscowościach muszą być całkowicie odblokowane z porzuconych lub uszkodzonych
pojazdów.

Ewakuację podczas powodzi można podzielić na pierwotną i wtórną. Ewakuacja

pierwotna polega na wywiezieniu lub wyprowadzeniu ludzi z miejsca zagrożenia do miejsca
bezpiecznego. Jest to zadanie dla ekip ratowniczych, którego celem jest zmniejszenie liczby
osób, które zostają w zalanych gospodarstwach do niezbędnego minimum. Przede wszystkim
wywiezione powinny zostać kobiety, dzieci oraz ludzie w podeszły wieku. Priorytet
w ewakuacji mają ludzie przewlekle chorzy: cukrzycy (muszą mieć dostęp do insuliny),
osoby okresowo dializowane, kobiety w ciąży, obłożnie chorzy. W sytuacji zagrożenia osoby
te, szczególnie żyjące samotnie są całkowicie bezradne i muszą zostać przez ratowników
odnalezione i ewakuowane.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ewakuacja wtórna polega na dostarczeniu ludności do miejsc tymczasowego

przebywania na czas powodzi. Zadanie to spoczywa na Gminnych Zespołach Reagowania
Kryzysowego lub Powiatowym Zespole Reagowania Kryzysowego, administracji
samorządowej lub organizacjach pomocy społecznej. Przy ograniczonej ilości środków
transportowych nie należy łączyć obu etapów. Nie wolno dopuścić do sytuacji, gdy autobusy
odwożą ewakuowanych na odległości kilkudziesięciu kilometrów, podczas gdy na terenie
zagrożonym ludność oczekuje na środki transportowe. Należy wyznaczyć najbliższy
bezpieczny punkt zborny, a ewakuację wtórną prowadzić po całkowitym zakończeniu
pierwszego etapu.

Ratownicy świadczą rolnikom wszelką możliwą pomoc w czasie ewakuacji zwierząt.

Pomagają w załadunku zwierząt na przyczepy lub samochody ciężarowe, pomagają w ich
wyłapywaniu i w miarę posiadanych pojazdów w transportowaniu. Ważną czynnością jest
ustalenie zapotrzebowania na środki transportowe. W przypadku ich niedoboru Gminne
Zespoły Reagowania Kryzysowego dysponują ich większą liczbę mobilizując rolników
z miejscowości które nie są zagrożone. Gminny zespół określa miejsca, do których zwierzęta
mają być ewakuowane, zabezpiecza paszę i nadzór weterynaryjny.

Na terenie zagrożonym zatopieniem mogą znajdować się szkoły, muzea, placówki

kultury archiwa lub magazyny. W składnicach chemicznych środków ochrony roślin znajdują
się groźne chemikalia. Gminne Zespoły Reagowania Kryzysowego w sytuacjach zagrożenia
podejmują decyzję o ich ewakuacji. Obiekty szczególnie ważne powinny mieć opracowane
plany ewakuacji i powinny być ewakuowane zgodnie z ustalonymi procedurami. O kolejności
ewakuacji mienia i postępowaniu z nim, decydują kompetentni pracownicy placówek,
w których ono się znajduje. Zastępy ratownicze na polecenie Zespołów Reagowania
Kryzysowego świadczą wszelką możliwą pomoc tym instytucjom, polegającą głównie na
pakowaniu przedmiotów, wynoszeniu i załadunku na środki transportowe.

Ewakuacja osób i inwentarza żywego z terenów zalanych w wyniku powodzi

Po zalaniu terenów znajdujących się poniżej aktualnego lustra wody na rzece sytuacja

ulega stabilizacji. Powstaje rozlewisko z wodą stojącą, bez występowania groźnych prądów.
Na ekipach ratowniczych spoczywa obowiązek dozorowania zalanych terenów i niesienia
pomocy osobom pozostałym w miejscowościach. Praktyka działań powodziowych wykazuje,
ż

e poziom wody w rozlewiskach może utrzymywać się w ciągu 3–6 dni, a szerokość

rozlewiska od miejsca wyrwy może wynosić do kilku kilometrów. Wskazane jest podzielenie
terenu na odcinki przypisane do działań poszczególnym ekipom ratowniczym. Po terenie
zalanym należy pływać tylko sprzętem do tego przystosowanym. Najlepsze do tego celu są
łodzie płaskodenne o konstrukcji poliestrowej lub metalowej. Stosowanie łodzi
pneumatycznych i pontonów jest niewskazane ze względu na duże zagrożenie uszkodzeniem
powłok przez obiekty pływające lub znajdujące się pod powierzchnią wody. Najlepszymi
trasami do pływania są drogi, które dają pewność, że pod lustrem wody nie ma żadnych
budowli. W przypadku prowadzenia ewakuacji lub zaopatrzenia za pomocą amfibii, należy do
każdej dodać lekką łódź ratowniczą. Amfibia porusza się nad drogami. Transport osób lub
zaopatrzenia pomiędzy amfibią a budynkami powinien odbywać się za pomocą łodzi. Jeżeli
działania na wodzie prowadzą jednostki odwodowe zadysponowane z innych terenów nie
znające obszaru działań ratowniczych, wskazane jest, aby na każdej jednostce pływającej
znajdował się miejscowy ratownik.

Głównym zadaniem ekip ratowniczych na zalanych terenach jest ewakuowanie osób,

które teren ten chcą opuścić i dowiezienie zaopatrzenia dla osób, które na terenie
powodziowym pozostają. Ewakuację należy przeprowadzić z zachowaniem wszystkich zasad
bezpieczeństwa. Ilość osób zabieranych na łódź nie może przekraczać nośności jednostki
pływającej. Każda osoba ewakuowana powinna mieć założoną kamizelkę ratunkową oraz

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

zostać poinstruowana o zasadach zachowania się na łodzi. Szczególną opieką należy otoczyć
dzieci i osoby w podeszłym wieku, dla których sam fakt płynięcia po zalanych terenach może
wiązać się z dużym stresem. Po dowiezieniu ewakuowanych do punktu zbiorczego na lądzie
należy przekazać ich funkcyjnym wyznaczonym przez Sztab Kryzysowy.

Podjęcie na pokład łodzi ratowniczych osób znajdujących się w budynkach nie stanowi

problemu, jeżeli woda zalała przyziemia i częściowo partery. Osoby ewakuowane
przyjmowane są na łodzie ze schodów, okien lub balkonów. Na problemy ewakuacyjne
można natrafić w przypadku znajdowania się osób na dachach. W budynkach, po zalaniu
kondygnacji nie można użyć schodów do sprowadzenia osób na łodzie. Wysokość dachów
nad wodą jest natomiast zbyt duża do bezpiecznego ich przyjęcia. Jedynym rozwiązaniem jest
zadysponowanie zastępu ratowniczego z właściwym sprzętem. Odpowiednio wyszkoleni
i wyekwipowani ratownicy za pomocą lin lub szelek bezpieczeństwa opuszczą bezpiecznie
ewakuowanych do łodzi. Jeżeli przebywanie ludzi na dachach nie zagraża ich życiu ani
zdrowiu, zabronione jest używanie metod zastępczych i niebezpiecznych. Jeżeli natomiast
zagrożenie takie istnieje, można zastosować zasady stanu wyższej konieczności
wykorzystując najwyższy stopień zabezpieczeń, jaki w danej chwili można zastosować.

W najtrudniejszych sytuacjach można poprosić Zespół Reagowania Kryzysowego

o zadysponowanie pomocy lotniczej. Przypadki takie mogą mieć miejsce szczególnie na
rzekach górskich lub w bezpośrednim sąsiedztwie niedawno powstałych wyrw w wałach,
gdzie występuje duża siła prądu wody i podejście łodzią do poszkodowanych jest niemożliwe.

Transport lotniczy stosowany jest także w nagłych przypadkach medycznych zagrożenia

ycia i zdrowia, gdzie najważniejszym czynnikiem decydującym o życiu jest czas. Śmigłowce

mogące wykonać operację ewakuacji z dachów budynków posiadają specjalistyczne
wyposażenie i wyszkolone obsługi. Rola strażaków, którzy znaleźli się na miejscu ewakuacji
lotniczej sprowadza się do dostarczenia osób w miejsce, z którego mogą zostać podjęci,
usunięcia przeszkód mogących utrudniać podjęcie oraz pomocy w zakładaniu uprzęży
ratowniczej lub umieszczaniu ewakuowanych w noszach lotniczych.

Ewakuacja zwierząt z terenów zalanych wodami powodziowymi powinna być

prowadzona specjalistycznym ciężkim sprzętem pływającym. Zadaniem sekcji pływających
małymi łodziami ratowniczymi jest odszukiwanie zwierząt w terenie i zgłaszanie ich
lokalizacji Sztabom Kryzysowym. Na łodziach ratowniczych można ewakuować tylko małe
zwierzęta domowe. Nawet wtedy konieczne jest zabezpieczenie ich w klatkach lub workach.
Przewożenie na łodziach większych zwierząt ze względów bezpieczeństwa jest niemożliwe.

Najtrudniejszym momentem ewakuacji jest ich załadunek na amfibię. Transportery

pływające wyposażone są w otwieraną stalową rampę załadowczą. Można ją otwierać tylko
w przypadku, gdy transporter stoi na gąsienicach. Jeżeli zwierzęta zgromadzone są na
wyniosłościach terenu można je wprowadzić na amfibię i pod nadzorem służby
weterynaryjnej zabezpieczyć do transportu. O sposobie ich zabezpieczenia decyduje Inspektor
Weterynaryjny.

Prowadzenie akcji humanitarnej na terenie powodziowym

Strażak płynący łodzią po terenie zalanym jest dla powodzian przedstawicielem służb

ratowniczych niosących pomoc. Do niego zwracają się ze wszystkimi problemami, jemu
zgłaszają swoje potrzeby, proszą o rady i informacje. Najczęściej wykonywanymi
czynnościami na terenie zalanym są,

−

udzielanie pomocy osobom znajdującym się w budynkach,

−

dostarczanie zaopatrzenia ludziom,

−

dostarczanie zaopatrzenia dla przebywających na terenie zalanym zwierząt.

Osoby przebywające w zalanych budynkach znajdują się w bardzo trudnej sytuacji.

Odcięci od świata zdani są na służby ratownicze. Pozostanie w domach jest ich decyzją

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

podyktowaną potrzebą opieki nad swoim majątkiem lub zwierzętami. Są także osoby, które
pozostają dlatego, że nie chcą być przewiezione do ośrodków tymczasowego pobytu i wolą
przebywać w swoich domach. Bez względu na powody pozostania, służby ratownicze muszą
przejąć nad nimi opiekę. Wskazane jest, żeby do każdego budynku łódź ratownicza dopłynęła
przynajmniej raz lub dwa razy dziennie. Stwarza to powodzianom poczucie bezpieczeństwa
i pewność, że jeżeli będą potrzebowali pomocy, to taką otrzymają. Po dopłynięciu do
budynku, w którym przebywają ludzie należy przeprowadzić wywiad dotyczący ilości osób,
ich stanu zdrowia oraz podstawowych potrzeb. Zgłaszane potrzeby powinny być
przekazywane do Sztabów Kryzysowych. Podstawowymi produktami potrzebnymi
powodzianom jest żywność i woda pitna. Przebywając w zalanych domach pozbawieni są
energii elektrycznej i możliwości przygotowania posiłków. Zespoły Reagowania
Kryzysowego organizują dostawy najbardziej potrzebnych produktów, a zadaniem sekcji
ratowniczych Straży Pożarnej jest dostarczenie ich potrzebującym. Przy transporcie
zaopatrzenia na teren zalany najważniejsze jest zabezpieczenie żywności przed skażeniem
brudną wodą powodziową. Należy zwracać uwagę, aby zabierać na łodzie tylko żywność
szczelnie opakowaną (metalowe puszki, szklane słoiki lub opakowania z folii). Wodę pitną
należy przewozić tylko w oryginalnych butelkach plastikowych lub handlowych
pojemnikach.

Ponadto zastępy ratownicze zajmują się dostarczaniem pożywienia i wody dla zwierząt

hodowlanych. Ilości wody i paszy dla zwierząt powinien określić odpowiedni Inspektor
Weterynaryjny, który znajduje się w składzie Sztabu Kryzysowego. Do transportu wody
i paszy dla zwierząt najbardziej odpowiednie są transportery pływające posiadające dużą
wyporność.

Bardzo często Sztaby Kryzysowe zlecają jednostkom Straży Pożarnej dowóz wody na

tereny powodziowe. Jeżeli woda dostarczana jest w zbiornikach pojazdów gaśniczych,
powinny one zostać oznaczone napisem – woda tylko do celów gospodarczych. Nie wolno
takiej wody przeznaczać do picia dla ludzi, ani dla zwierząt. Do rozwiezienia wody
przeznaczonej do spożycia przez ludzi służą tylko cysterny posiadające atest sanitarny,
a woda musi być pobierana z pewnych przebadanych źródeł.

Usuwanie skutków powodzi

Po opadnięciu wód powodziowych rozpoczyna się usuwanie skutków powodzi.

Prace z tym związane można podzielić na następujące działania:

−

usuwanie i odpompowywanie rozlewisk,

−

odpompowywanie wody z obiektów,

−

usuwanie padliny,

−

usuwanie skażenia ekologicznego.

Największy problem stanowi usunięcie rozlewisk powstałych w miejscach zaniżenia

terenu. Może znajdować w nich dziesiątki tysięcy metrów sześciennych wody. Najlepszym
sposobem usuwania jest spływ powierzchniowy. Po opadnięciu wody w rzekach, należy
dokonać przeglądu urządzeń melioracyjnych. Należy odblokować i otworzyć śluzy wałowe,
uszczelnione w czasie powodzi. Należy udrożnić rowy i przepusty, które zostały zamulone
lub zasypane. Jeżeli istnieją przeszkody terenowe uniemożliwiające spływ wody,
w większości przypadków tańsze jest przekopanie prowizorycznych rowów niż
przepompowywanie wody pompami spalinowymi.

W dyspozycji Straży Pożarnej i Zespołów Reagowania Kryzysowego znajduje się duża

ilość różnego rodzaju pomp powodziowych. Ich główną zaletą jest duża wydajność sięgająca
6–8 tysięcy litrów na minutę, a wadą małe ciśnienie na wylocie pompy. Są doskonałe do
przerzutów dużych ilości wody, ale nie mogą jej tłoczyć na duże odległości. Wydajność tych
pomp bardzo spada przy dławieniu ich po stronie tłocznej, dlatego należy używać węży

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

tłocznych W 110 lub kilku równoległych linii W 75. W przypadku przepompowywania wody
za wał przeciwpowodziowy, należy zwrócić uwagę, aby strumień wody nie niszczył
konstrukcji wału. Wyloty węży należy mocować na pływakach w pewnej odległości od wału
lub zabezpieczać konstrukcję wału za pomocą folii. Do likwidacji rozlewisk niecelowe jest
używanie pomp spalinowych o wydajności mniejszej niż 2000 – 3000 litrów na minutę.

Wszelkie prace ziemne wykonywane w czasie usuwania skutków powodzi takie, jak:

przekopywanie rowów odwadniających, przebicia pod drogami, rozkopywanie wałów
przeciwpowodziowych itp., powinny być wykonywane tylko na wyraźne polecenie sztabów
kryzysowych w porozumieniu z właścicielami terenów lub odpowiednimi Zarządami
Melioracji, Dróg i Urządzeń Wodnych.

Jednostki straży pożarnej pracujące na terenie powodziowym mogą zacząć

wypompowywanie wody z obiektów dopiero po obniżeniu się poziomu wód w gruncie. Jeżeli
zostanie rozpoczęte pompowanie wody z piwnic przy wysokim poziomie wód gruntowych, to
na zasadzie naczyń połączonych, nastąpi ich powtórne napełnienie. Woda wpływająca do
piwnic będzie wypłukiwać drobiny gruntu spod fundamentów. Grunt może stracić i tak słabą
stabilność, nastąpi osiadanie fundamentów i pękanie ścian nośnych. Opóźnianie momentu
rozpoczęcia wypompowywania wody jest bardzo kłopotliwe. Ludność na terenie
powodziowym znajduje się w bardzo trudnej sytuacji, po ciężkich przeżyciach, w poczuciu
wielkiej straty nie przyjmuje logicznych argumentów. Ratownicy w kontaktach
z powodzianami, muszą wykazać zrozumienie i wielką cierpliwość. Dobrym argumentem jest
wykopanie w pewnej odległości od budynków dołów, które pokażą poziom wód gruntowych.
Deklaracja stwierdzająca, że pompowanie wody z piwnic zostanie rozpoczęte, jeżeli w dołach
kontrolnych zniknie woda przeważnie trafia do przekonania właścicieli obiektów.

Inną metodą jest stopniowe wypompowywanie zalanych piwnic wykonywane równolegle

z opadaniem wód gruntowych. Po wypompowaniu np. 1/3 głębokości wody z piwnicy
pompowanie trzeba przerwać. Jeżeli woda powtórnie nie napłynie, następnego dnia należy
wypompować następną część wody. Jeżeli woda napłynie, pompowanie przerywa się na jedną
dobę. W czasie oczekiwania na osuszenie gruntu i obniżenie wód gruntowych, straż pożarna
zajmuje się innymi pracami takimi, jak: likwidacją rozlewisk lub dostarczaniem zaopatrzenia
dla ludności. Po rozpoczęciu pompowania wody z obiektów należy zwrócić uwagę na
odprowadzenie wody. Pompowanie jednych obiektów nie może powodować zalewania
innych.

Motopompy napędzane silnikami spalinowymi emitują trujące spaliny i zużywają duże

ilości tlenu. Nawet po krótkiej pracy w pomieszczeniu zamkniętym, stężenie tlenu spada do
poziomu, który może zagrażać ratownikowi utratą życia. Jeżeli do pomieszczeń zamkniętych
nie mamy możliwości wprowadzenia węży ssących, to należy użyć pomp turbinowych,
napędzanych ciśnieniem z autopomp lub pomp elektrycznych.

Usuwanie padłej zwierzyny z obszarów zalanych spoczywa na Sztabach Kryzysowych

i Urzędach Administracji Samorządowej. Czynności te należy wykonać natychmiast po
opadnięciu wody, aby nie dopuścić do wystąpienia epidemii. Zadaniem jednostek straży
pożarnej jest zgłaszanie do Sztabu Kryzysowego miejsca wystąpienia takich przypadków.
Usuwaniem zajmują się firmy specjalistyczne działające przy akcji. Padlina musi być z terenu
akcji wywieziona i utylizowana. Nie wolno zakopywać padliny w przygodnych miejscach.

Samo wypompowanie wody z budynków nie wystarczy do ich eksploatacji.

Pomieszczenia muszą zostać odkażone. Podobne działanie dotyczy studni czerpalnych.
Wypompowanie wody ze studni czerpalnych prowadzone jest wspólnie z przedstawicielem
Inspekcji Sanitarnej. Studnia musi zostać opróżniona z wody i wyczyszczona. Do wody, która
napływa dodawane są środki odkażające, a po 24 godzinach następuje ponowne
wypompowanie jej. Studnie można uznać za odkażoną dopiero po otrzymaniu pozytywnego
badania wody wykonanego przez Inspekcję Sanitarną.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Usuwaniem skażeń chemiczno–ekologicznych z terenów zalanych zajmuje się

Państwowa Straż Pożarna i specjalistyczne firmy zajmujące się utylizacją materiałów
niebezpiecznych. Zagrożenia chemiczno–ekologiczne występują na terenie zalanych hurtowni
chemicznych, hurtowni środków ochrony roślin, składów budowlanych, stacji paliw, kotłowni
olejowych lub sklepów z artykułami chemicznymi. Nie wolno wody zanieczyszczonej np.
ropopochodnymi przepompować z obiektu skażonego do systemu melioracyjnego lub za wał
do rzeki. Przypadek stwierdzenia miejsca skażonego należy zgłosić do Zespołu Reagowania
Kryzysowego. W składzie tego zespołu funkcjonują przedstawiciele Inspekcji Ochrony
Ś

rodowiska, którzy podejmują wiążące decyzje w sprawie dalszego postępowania ze

skażeniem.

Uprawnienia strażaków do kierowania sprzętem pływającym

W ramach jednostek Państwowej Straży Pożarnej funkcjonują specjalistyczne grupy

ratownictwa wodno–nurkowego. Na wyposażeniu tych grup znajduje się między innymi
sprzęt pływający z napędem motorowym, umożliwiający prowadzenie działań na wszelkich
wodach śródlądowych. W celu zapewnienia bezpiecznego poruszania się po śródlądowych
drogach wodnych strażacy kierujący sprzętem pływającym z napędem motorowym, zgodnie
z §19 ust. 1 pkt 7 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 23 stycznia 2003 r. w sprawie
kwalifikacji zawodowych i składu załóg statków żeglugi śródlądowej, muszą posiadać
uprawnienia zawodowe wynikające z posiadania patentu żeglarskiego stermotorzysty żeglugi
ś

ródlądowej.

Zasady podejmowania ludzi na środki pływające

Podejmowanie na pokład jednostki pływającej ludzi przebywających w wodzie

w praktycznym działaniu Straży Pożarnej zdarza się bardzo rzadko. Przypadki takie mogą
nastąpić w czasie akcji powodziowej, podczas której ratowane są ofiary klęski żywiołowej
lub w czasie działań, kiedy w wodzie może znaleźć się jeden z ratowników. Mogą zdarzyć się
także przypadki podejmowania z wody załóg wywróconych jednostek turystycznych, czy
nieodpowiedzialnych pływaków. Jednostki Straży Pożarnej mogą także, zostać wezwane do
wypadków na wodach śródlądowych lub ewakuacji ludzi z jednostek pływających. Metody
podejmowania będą różne, w zależności od rodzaju akwenu i okoliczności zdarzenia.
W czasie ratowania ludzi ze środowiska wodnego obowiązują dwie podstawowe zasady,
których należy bezwzględnie przestrzegać:

−

o życiu ofiary mogą decydować sekundy, a więc, aby pomoc była skuteczna musi być
natychmiastowa, przy użyciu wszystkich dostępnych środków,

−

ratując innych należy minimalizować narażanie życia ratowników.

Podejmowanie osób z wody stojącej

Na powierzchni wody stojącej, podejmowanie człowieka jest w miarę proste. Należy

przestrzegać zasady jednokrotnego podejścia do osoby ratowanej. Podejście musi być
wykonane ostrożnie i dokładnie.

W przypadku łodzi motorowej sternik dopływa w pobliże człowieka na dużej prędkości

i kilkanaście metrów przed nim zwalnia. Łódź przechodząc ze ślizgu do płynięcia
wypornościowego wytwarza falę. Wytracenia szybkości należy dokonać w takiej odległości,
ż

eby fala nie zalała ratowanego. Przechodząc do małej prędkości, sternik podchodzi do

ratowanego, zawsze dziobem lub burtą łodzi. W odległości kilku metrów wyłącza napęd
łodzi. Jeżeli łódź posiada silnik zaburtowy z napędem śrubowym, ze względów
bezpieczeństwa wskazane jest podniesienie śruby silnika ponad powierzchnię wody. Dalsze
dojście do osoby ratowanej sternik wykonuje samym rozpędem lub za pomocą wioseł.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 5. Podchodzenie łodzią motorową do człowieka w wodzie stojącej [21]

Płynąc na pomoc łodzią wiosłową należy użyć maksymalnej siły na wiosłach, żeby

zrobić to w jak najkrótszym czasie. Kilka metrów od ratowanego należy wyhamować łódź
zanurzając pióra wioseł w wodzie, a następnie odwrócić łódź na przeciwny kurs, wiosłując
w przeciwne strony.

Rys. 6. Podchodzenie łodzią wiosłową do człowieka w wodzie stojącej [21]

Rys. 7. Podchodzenie łodzią wiosłową do człowieka w wodzie przy wysokiej fali [21]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Jeżeli osoba przebywająca w wodzie jest przytomna i jest w stanie podjąć środek

ratowniczy, należy rzucić w jej pobliże rzutkę ratowniczą z pływakiem lub koło ratunkowe na
rzutce. Rzut musi być wykonany w takiej odległości, by osoba ratowana mogła pochwycić
ś

rodek ratowniczy. Po podjęciu środka ratowniczego należy powoli doholować człowieka

do łodzi. Moment wciągnięcia na pokład jest niebezpieczny, zarówno dla osoby ratowanej,
jak i załogi. Trzeba pamiętać, że człowiek waży kilkadziesiąt kilogramów i może
spowodować niebezpieczny przechył, nabranie wody przez burtę, a nawet wywrócenie łodzi.
Po doholowaniu ofiary do łodzi należy pochwycić ją najlepiej za przeguby dłoni. Dowodzący
łodzią, obserwując jej stateczność decyduje o sposobie podjęcia ofiary. Największą
stateczność, uzyskuje się przy wciąganiu człowieka przez rufę lub dziób, ale nie zawsze jest
to możliwe. W czynności tej może przeszkadzać silnik zaburtowy lub wysokie uniesienie
części dziobowej. W celu zapobieżenia gwałtownemu przechyleniu na burtę operacje
wciągania należy wykonać płynnym ruchem przy stosowaniu balastowania burty przeciwnej.

Rys. 8. Holowanie tonącego do łodzi [21]

Rys. 9. Wyciąganie tonącego z wody na łódkę [21]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 10. Wydostawanie bezwładnego ratowanego na łódź [21]

Podejmowanie osób z wody płynącej

Podjęcie człowieka na wodzie płynącej jest o wiele trudniejsze. Ratowany nie pozostaje

w miejscu, lecz przemieszcza się z prądem, często z dużą prędkością. W tym przypadku
należy także zachować zasadę jednego skutecznego podejścia. Najczęściej stosowanym
sposobem jest wyprzedzenie płynącego i ustawienie łodzi na trasie prądu. W przypadku łodzi
z napędem śrubowym, należy go bezwzględnie wyłączyć i oczekiwać na dopłynięcie ofiary
z prądem do naszej jednostki. Pochwycenie płynącego musi zostać wykonane pewnie
i skutecznie. W żadnym wypadku nie wolno dopuścić do sytuacji, kiedy osoba płynąca
zostaje zniesiona prądem pod dno łodzi. Jeżeli osoba płynąca jest w dobrej kondycji, a prąd
bardzo szybki, można spróbować podać mu rzutkę lub koło ratunkowe, płynąc do niego
równolegle, a następnie doholować do łodzi ratowniczej. Podjęcie i wciągnięcie do łodzi za
pierwszym razem jest warunkiem bezpieczeństwa. Należy przestrzegać bezwzględnego
zakazu holowania człowieka za burtą łodzi z napędem motorowym.

Rys. 11.

Podchodzenie łodzią do człowieka w wodzie płynącej [opracowanie własne]

Po podjęciu na pokład łodzi, ratowanemu przytomnemu należy zapewnić komfort cieplny

w miarę posiadanych środków i szybko dowieść do brzegu. W przypadku osoby
nieprzytomnej, na pokładzie łodzi należy podjąć akcję reanimacyjną i kontynuować ją do
momentu przekazania poszkodowanego służbie ratownictwa medycznego. W przypadku
braku rzutek pływających lub kół ratunkowych na linkach (powinny być na każdej łodzi

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ratunkowej) należy podać osobie w wodzie bosak lub wiosło, pamiętając o odwróceniu go
i podaniu strony nie okutej, szczególnie w przypadku bosaka.

Podejmowanie osób z budowli wodnych i innych obiektów

Podejmowanie osób z budowli wodnych, budynków czy obiektów przyrody najczęściej

występuje w czasie powodzi. Na spokojnej wodzie operacja taka dla sternika i wioślarzy nie
powinna stanowić trudności. Szczególną uwagę należy zwrócić na stabilność jednostki
pływającej w czasie przyjęcia na pokład dodatkowej osoby. Zabrania się wskakiwania na
łódź. Osoba skacząca może wpaść do wody lub odnieść obrażenia. Ponadto nagłe obciążenie
jednej burty może doprowadzić do niebezpiecznego przechyłu. Podczas przyjmowania
ratowanych osób na łódź, powinna być ona ustabilizowana przy obiekcie bosakiem, cumą lub
trzymana ręcznie przez załogę. Niebezpieczeństwo pojawia się podczas przybijania do
trwałych elementów budynków takich, jak schody, płyty balkonowe, tarasy lub parapety
okien. Jeżeli ratownicy płyną łodzią motorową z silnikiem zaburtowym, do balkonów i okien
powinni przybijać burtą, a do schodów dziobem. Natomiast łodzią wiosłową do schodów
i balkonów najlepiej przybijać jest rufą, a do okien burtą. Dobrym sposobem stabilizacji jest
mocowanie dziobu łodzi cumą do elementów konstrukcji budynku np. balustrady schodów
lub balkonu i podtrzymywanie rufy ręcznie. Najbardziej niekorzystny przypadek występuje
wtedy, gdy poziom wody uniemożliwia podjęcie ludzi przez naturalne otwory budowli (okna,
drzwi wejściowe, balkony). W takim przypadku, ratownicy muszą wejść na kondygnację
i opuścić osoby na pokład łodzi za pomocą szelek bezpieczeństwa lub lin ratowniczych.

Osoba wsiadająca do łodzi nie może stawiać pierwszego kroku na burtę, lecz zawsze na

dno łodzi. Jeżeli w czasie działań ewakuujemy osoby starsze, mniej sprawne lub w stanie
wyczerpania organizmu, jeden z ratowników z zachowaniem zasad bezpieczeństwa powinien
wyjść do osoby ratowanej i po odpowiednim zabezpieczeniu się pomóc w wejściu na pokład.

Jeżeli podejmowane na pokład osoby znajdują się na obiekcie usytuowanym na wodzie

płynącej należy zastosować inną technikę podejścia. Podstawowym błędem jest podchodzenie
do obiektu z prądem. Łódź nawet po wyłączeniu napędu jest przemieszczana z prądem
w stronę obiektu, a po dotarciu do niego znajduje się nadal pod działaniem sił dynamicznych
płynącej wody. Moment niekontrolowanego przybycia do przeszkody może spowodować
uszkodzenie łodzi, a napór wody na jednostkę opartą o przeszkodę może doprowadzić do jej
przewrócenia. Do obiektów stałych na wodach płynących należy podchodzić zawsze pod
prąd. Przy umiejętnym operowaniu obrotami silnika lub wiosłami moment przybicia jest
bardzo łagodny i nie grozi uszkodzeniem jednostki pływającej. Po przybiciu do obiektu,
osoby ewakuowane przyjmowane są na dziób łodzi i przemieszczane wzdłuż osi jednostki.
Za przeszkodą tworzy się martwe pole prądu, a obszar spokojniejszej wody umożliwia
przyjęcie osób na pokład.

4.7.2.

Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Co to jest powódź?

Kto kieruje działaniami powodziowymi?

Jakie zadania stawia się Państwowej Straży Pożarnej w czasie powodzi?

Jakie polecenia wydaje dowódca zastępu po dotarciu na miejsce zdarzenia
w ratownictwie wodnym?

Na czym polega patrolowanie wałów przeciwpowodziowych?

Na czym polega uszczelnienie przecieku wału przeciwpowodziowego?

Na czym polega podwyższenie korony wału przeciwpowodziowego?

Jak należy zabezpieczyć uszkodzenie wału przeciwpowodziowego od strony wody?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Na czym polega ewakuacja osób z terenu zagrożonego powodzią?

10.

Na czym polega ewakuacja osób z terenu zalanego w wyniku powodzi?

11.

Na czym polega prowadzenie akcji humanitarnej podczas powodzi?

12.

Na czym polega usuwanie skutków powodzi?

13.

Jakie uprawnienia powinien mieć strażak do kierowania łodzią motorową na wodach
ś

ródlądowych?

14.

Jak należy wykonać podejście łodzią motorową do tonącego na wodzie stojącej?

15.

Jak należy wykonać podejście łodzią wiosłową do tonącego na wodzie stojącej?

16.

Jak należy wykonać podejście łodzią do tonącego na wodzie płynącej?

17.

Jak należy ustabilizować łódź przy tarasie balkonowym w celu podjęcia ewakuowanej
osoby podczas powodzi?

18.

Jak wykonać podejście łodzią motorową w celu podjęcia osoby z drzewa na wodzie
płynącej?

4.7.3.

Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wyjaśnij przyczyny powstawania powodzi.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych przyczyny powstawania powodzi,

dokonać analizy przyczyn powstawania powodzi,

wymienić i omówić przyczyny powstawania powodzi.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 2

Wyjaśnij rolę i zadania PSP podczas powodzi.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych rolę i zadania PSP podczas powodzi,

dokonać analizy zadań PSP podczas powodzi,

wymienić i omówić rolę i zadania PSP podczas powodzi.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 3

Wyjaśnij sposoby umacniania wałów podczas powodzi.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych sposoby umacniania wałów podczas powodzi,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

dokonać analizy sposobów umacniania wałów podczas powodzi,

wymienić i omówić sposoby umacniania wałów podczas powodzi.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 4

Scharakteryzuj działania PSP podczas usuwania skutków powodzi.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych działania PSP podczas usuwania skutków
powodzi,

dokonać analizy sposobów usuwania skutków powodzi,

omówić działania PSP podczas usuwania skutków powodzi.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 5

Wskaż różnice pomiędzy ewakuacją ludzi z terenów zagrożonych powodzią, a ewakuacją

ludzi z terenów zalanych w wyniku powodzi.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych cechy charakterystyczne działań związanych
z ewakuacją ludzi z terenów zagrożonych powodzią,

odszukać w materiałach dydaktycznych cechy charakterystyczne działań związanych
z ewakuacją ludzi z terenów zalanych w wyniku powodzi,

dokonać analizy cech charakterystycznych porównywanych rodzajów działań
ewakuacyjnych,

wskazać różnice pomiędzy ewakuacją ludzi z terenów zagrożonych powodzią,
a ewakuacją ludzi z terenów zalanych w wyniku powodzi.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 6

Wskaż różnice pomiędzy podejściem i podjęciem tonącego przy użyciu łodzi wiosłowej,

a podejściem i podjęciem tonącego przy użyciu łodzi motorowej z silnikiem zaburtowym.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych cechy charakterystyczne podejścia i podjęcia
tonącego przy użyciu łodzi wiosłowej,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

odszukać w materiałach dydaktycznych cechy charakterystyczne podejścia i podjęcia
tonącego przy użyciu łodzi motorowej z silnikiem zaburtowym,

dokonać analizy cech charakterystycznych porównywanych obu rodzajów działań
ratowniczych,

wskazać różnice pomiędzy podejściem i podjęciem tonącego przy użyciu łodzi
wiosłowej, a podejściem i podjęciem tonącego przy użyciu łodzi motorowej z silnikiem
zaburtowym.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

4.7.4.

Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

sformułować definicję powodzi?

wymienić kierujących działaniami powodziowymi?

wymienić zadania Państwowej Straży Pożarnej podczas powodzi?

wymienić zagadnienia zawarte w poleceniach dowódcy zastępu po
dotarciu na miejsce zdarzenia?

wymienić zasady wpływające na skuteczność patrolowania wałów
przeciwpowodziowych?

omówić

sposób

uszczelnienia

przecieku

wale

przeciwpowodziowym?

omówić sposób podwyższenia korony wału przeciwpowodziowego?

omówić

sposób

zabezpieczenia

uszkodzenia

wału

przeciwpowodziowego od strony wody?

omówić ewakuację ludzi z terenu zagrożonego powodzią?

10)

omówić ewakuację ludzi z terenu zalanego w wyniku powodzi?

11)

omówić prowadzenie akcji humanitarnej na rzecz powodzian?

12)

omówić usuwanie skutków powodzi?

13)

wymienić uprawnienia strażaka do kierowania sprzętem pływającym
po śródlądowych drogach wodnych?

14)

omówić podejście łodzią motorową do tonącego na wodzie stojącej?

15)

omówić podejście łodzią wiosłową do tonącego na wodzie stojącej?

16)

omówić podejście łodzią motorową do tonącego na wodzie płynącej?

17)

omówić sposób stabilizowania łodzi przy tarasie balkonowym w celu
podjęcia osoby ewakuowanej?

18)

omówić podejście łodzią motorową w celu podjęcia osoby z drzewa
na wodzie płynącej?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.8.

Kierowanie działaniami w ratownictwie chemicznym

4.8.1.

Materiał nauczania

Elementy organizacji akcji ratownictwa chemicznego

Do podstawowych elementów organizacji akcji ratownictwa chemicznego należą

następujące składniki:

−

przyjęcie zgłoszenia, wstępne rozpoznanie i przygotowanie sprzętu,

−

dojazd i ustawienie samochodów,

−

podział terenu akcji na strefy,

−

rozpoznanie,

−

wyszukiwanie poszkodowanych, udzielanie pomocy przedlekarskiej i ewakuacja,

−

zabezpieczenie przeciwpożarowe,

−

zwalczanie obłoków gazowych,

−

zahamowanie lub zminimalizowanie wycieku,

−

likwidacja, neutralizacja rozlewisk,

−

dekontaminacja, złożenie i czyszczenie sprzętu,

−

postępowanie z zebranymi materiałami niebezpiecznymi.

Bardzo istotnym elementem jest dokładna i pełna informacja oraz odpowiednie

przygotowanie. Dlatego przyjmujący zgłoszenie powinien przeprowadzić w miarę
możliwości wywiad z osobą zgłaszającą zdarzenie, starając się uzyskać jak najwięcej
informacji o zaistniałym zdarzeniu.

Bardzo istotne są informacje dotyczące:

−

ewentualnych osób poszkodowanych,

−

rodzaj środka transportu,

−

występujące oznakowanie tj. numer rozpoznawczy niebezpieczeństwa i numer
rozpoznawczy substancji oraz rodzaj zagrożenia,

−

rodzaj i ilość przewożonej substancji chemicznej,

−

w jakim terenie zdarzenie ma miejsce,

−

lokalizacja ścieków wodnych,

−

ewentualne zjawiska występujące na miejscu (parowanie, pożar, zmiana koloru
roślinności, itp,).

Mając takie informacje, będziemy mogli dokładniej określić rodzaj substancji, z którą

możemy się zetknąć, a co za tym idzie będziemy wiedzieli jakie siły i środki wysłać już
w pierwszej fazie do miejsca akcji.

Dojeżdżając do miejsca zdarzenia istotnym elementem jest kierunek wiatru, dlatego

starajmy się dojeżdżać z wiatrem. Bierzemy pod uwagę rodzaj zagrożenia, które stwarza dana
substancja. W pewnych sytuacjach, jeżeli okaże się to konieczne, musimy zastosować
objazdy, aby uniknąć zagrożenia. Rozwiązaniem jest również wyjazd do strefy niebezpiecznej
w sprzęcie ochronnym tj. w aparatach ochrony dróg oddechowych. Zbliżając się do miejsca
nie należy zbytnio "wzbudzać zainteresowania" ludzi. Chodzi o ograniczenie możliwości
powstania zatrucia chemicznego przy dużej liczbie osób postronnych. Dojeżdżając do miejsca
zdarzenia bacznie obserwujmy wszystkie z nim związane oraz wypływającą lub rozlaną
substancję niebezpieczną. Staramy się przewidzieć ewentualny rozwój sytuacji (reguła 10
minut).

Bardzo ważnym elementem jest ustawienie pojazdów. Podczas tego manewru należy

uwzględnić:

−

dobry i wygodny dostęp do sprzętu,

−

możliwość szybkiej ewakuacji w wypadku niekorzystnego rozwoju sytuacji,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

ustawienie na wzniesieniu.

Większość gazów i par TSP (Toksycznych Substancji Przemysłowych) ściele się

po ziemi.

W sytuacji, gdy mamy do czynienia ze szczególnie niebezpieczną substancją

(wybuchową, toksyczną) należy się liczyć z możliwością gwałtownej, niekontrolowanej
zmiany sytuacji, kierowcy również winni mieć założony sprzęt ochrony dróg oddechowych.
Gdyby strefa zniszczeń gwałtownie się rozszerzyła, kierowcy będą mogli ewakuować
wszystkich ratowników, którzy pracowali w strefie pracy i zostali poddani działaniu TSP.
Należy pamiętać, że istotnym elementem mającym wpływ na zdrowie ratowników jest czas
przebywania w strefie bezpośredniego oddziaływania substancji niebezpiecznych.

Podstawowymi zasadami taktyki ratowniczej jest:

−

sprecyzowanie i rozpoznanie największych zagrożeń.

−

stosowanie absolutnego pierwszeństwa dla ratownictwa ludzi i zapewnienie im ochrony.

−

podejmowanie decyzji w zależności od zmieniających się warunków atmosferycznych.

−

określenie najważniejszych zadań i koncentracji.

−

przestrzeganie reguły 10 minut tzn. w procesie decyzyjnym przewidywanie rozwoju
sytuacji po 10 min.

−

niedopuszczenie do nadmiernego podziału sił i środków.

−

korzystanie z doświadczenia i inicjatywy dowódcy.

−

stosowanie podziału miejsca akcji na 2 strefy.

−

zapewnienie ratownikom i poszkodowanym opieki medycznej.

Podział terenu akcji na strefy

Działania te są praktycznie wykonywane równocześnie z rozpoznaniem. Podział terenu

dokonujemy w oparciu o analizę sytuacji. Wyznaczone strefy muszą być w odpowiedni
sposób oznakowane np. taśmą, pachołkami, lampami itp.,

Wyznaczamy dwie strefy:

−

strefa I – strefa zniszczeń,

−

strefa II – strefa pracy służb ratowniczych.

Ich wielkość dostosowujemy istniejących zależności od istniejących warunków.

W strefie I ratownicy poruszają się tylko w pełnej ochronie chemicznej, tj. w aparatach

ochrony dróg oddechowych i ubraniach gazoszczelnych, chemoodpornych (w zależności
od potrzeby).

W strefie II pracują pozostali członkowie sekcji (plutonu) chemicznego.
Taktyka ratownicza narzuca przybliżone, minimalne odległości, które powinniśmy

zachować podejmując działania ze szczególnie niebezpiecznymi substancjami. Najlepszym
rozwiązaniem byłoby w takich sytuacjach ubranie wszystkich ratowników w aparaty ochrony
dróg oddechowych, ale będzie to zawsze uzależnione od wielu czynników, m.in. od naszych
możliwości sprzętowych.

Kolejnym elementem jest rozpoznanie. Możemy wyodrębnić różne rodzaje rozpoznań:

ródła emisji (obiektu uszkodzonego).

Podczas tego rozpoznania rota pracująca na miejscu awarii, wycieku itp.
przeprowadza rozpoznanie właściwe, podczas którego określa m.in.:

−

objętość, pojemność roboczą urządzenia, zbiornika,

−

ciśnienie i temperaturę substancji,

−

powierzchnię nieszczelności lub średnicę zastępczą,

−

wielkość wypływu (wypływ określamy opisowo – gwałtowny, silny, lub dokonujemy
pomiaru),

−

rejonu awarii (bezpośrednie sąsiedztwo źródła emisji).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ponadto przeprowadzony jest pomiar stężeń toksycznych i wybuchowych gazów, par,

substancji niebezpiecznej w obrębie np. rozlewiska.
2)

strefy rozprzestrzeniania (w większej odległości od źródła).

To rozpoznanie pozwala określić stężenie gazów, par TSP w głąb rozprzestrzeniającego

się zgodnie z kierunkiem wiatru obłoku toksycznego, wybuchowego.

Gdy będziemy mieli do czynienia z gazami i parami cieczy ścielącymi się po podłożu,

ważnym elementem będzie sprawdzenie wszelkiego kanałów i innych zagłębień w terenie
przez odpowiednio wykonane pomiary. Właściwe określenie strefy rozprzestrzeniania się
obłoku TSP jest istotne między innymi w wypadku przeprowadzania ewakuacji ludzi (na
kierunku rozprzestrzeniania się obłoku). Występuje tutaj problem, gdzie dokonywać
właściwych pomiarów. Rzeczą oczywistą jest, że obłok substancji niebezpiecznej będzie
rozprzestrzeniał się zgodnie z kierunkiem wiatru. Pomiary powinny być przeprowadzone
w najistotniejszych miejscach na kierunku przesuwania się medium.

Pomiar przeprowadzamy w punktach charakterystycznych dla terenu, które możemy

w sposób jednoznaczny określić, np. wzdłuż cieku wodnego (potok, rzeka itp.) toru
kolejowego, drogi, granicy obszaru leśnego, granicy zabudowań i stopniowo w ich głąb.
Jeżeli stężenie będzie niebezpieczne (toksyczne, wybuchowe), wtedy można podjąć decyzję
o potrzebie wyłączenia już określonego przez nas pasa ruchu drogowego i kolejowego.
W przypadku zabudowań będziemy wiedzieć, gdzie i w jakim kierunku należy
przeprowadzać ewakuację ludzi i zwierząt. Są to tylko pewne najistotniejsze elementy, które
muszą być brane pod uwagę przy określaniu stref rozprzestrzeniania się obłoku TSP.

Do zadań funkcyjnych w sekcji ratownictwa chemicznego należy:

zastęp chemiczny:

−

Dowódca – pełni rolę kierownika akcji .

−

Kierowca – pomaga przy zakładaniu ubrań i sprzętu, wydaje sprzęt z samochodu,
przygotowuje sprzęt do akcji, obsługuje urządzenia na samochodzie.

−

Rota I – jako pierwsza wchodzi do strefy skażenia, jej zadaniem jest ratowanie.

−

poszkodowanych, rozpoznanie wstępne, czynności doraźne przy źródle zagrożenia
tzn. likwidacja lub ograniczenie wycieku.

−

Rota II – pomaga ubrać się rocie I i czuwa nad ich bezpieczeństwem.

zastęp techniczny:

−

Dowódca – pełni rolę meldunkowego, reguluje czas pracy ratowników w strefie I,
stale obserwuje strefę I, dysponuje ratowników do wszelkiego rodzaju zabezpieczeń,
zbiera dane od osób dokonujących pomiary, prowadzi dokumentację akcji.

−

Kierowca – przygotowuje sprzęt do akcji, pomaga mechanikom sekcji chemicznej.

−

Ratownicy – są do dyspozycji dowódcy.

zastęp gaśniczy:

−

Dowódca – dokonuje pomiarów i określa wielkość stref.

−

Rota I – pomaga prowadzić pomiary oraz wyznacza strefy, dokonuje ich oznakowań.

−

Rota II – przygotowuje stanowisko do dekontaminacji, rozwija linię gaśniczą

do granicy strefy II i stanowi rotę transportową.

−

Kierowca – obsługuje urządzenia na samochodzie.

Wyszukiwanie poszkodowanych w rejonie awarii i w pewnej odległości jest często

uzależnione od naszych możliwości osobowych. Nie zawsze będziemy dysponowali
odpowiednią liczbą ratowników do prowadzenia działań w większej odległości od źródła
emisji. W przypadku większych działań ewakuację będzie mogła przeprowadzać Policja lub
Straż Miejska. Gdyby jednak doszło do sytuacji, że sami musimy ją przeprowadzić, należy
pamiętać o zasadzie ewakuowania ludzi w kierunku prostopadłym do kierunku
rozprzestrzeniania się substancji niebezpiecznej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Punkt ewakuacji powinien być jeden i usytuowany w bezpiecznej odległości od strefy

rozprzestrzenienia się substancji niebezpiecznej. Stanowi to ułatwienie dla służb medycznych,
które wszystkich poszkodowanych będą miały zgromadzonych w jednym miejscu. Przed ich
przybyciem udzielamy pierwszej pomocy medycznej i dokonujemy wstępnej selekcji
rannych, w zależności od stopnia obrażeń.

Zabezpieczenie przeciwpożarowe wykonujemy wtedy, gdy mamy do czynienia

z substancjami palnymi, kiedy zachodzi niebezpieczeństwo powstania pożaru lub wybuchu.
W takim przypadku linie wężowe powinny być rozwinięte w pierwszej fazie naszych działań,
gdyż później może już nie być na to czasu. Zabezpieczenie takie będziemy wykonywali m.in.
podczas uszczelniania, przy rozlewisku i przepompowywaniu cieczy palnych. Wszystkie
miejsca, gdzie może powstać lub być zainicjowany czynnik termiczny (np. zaiskrzenie)
pokrywamy pianą.

W niektórych akcjach ratownictwa chemiczno–ekologicznego możemy zetknąć się

z sytuacją, gdy działania, np. uszczelnianie zbiornika, trzeba będzie przeprowadzić pod osłoną
prądów wody, gdyż dana substancja zapala się w temperaturze otoczenia, np. fosfor
(przewożony w postaci płynnej). Istotne jest, aby sprzęt i środki były gotowe do działań
w każdej chwili.

zwalczaniu chmur gazowych, możemy użyć kurtyn wodnych. Kurtyny wodne

powinny być ustawiane jak najbliżej źródła emisji. W głąb emisji można zastosować od 4 do
6 działek wodno–pianowych, lecz w tym wypadku prądów wody nie należy podawać na
rozlewisko, lecz na jego obrzeże. Ma to na celu m.in. nie zwiększanie powierzchni
rozlewiska.

Duży wpływ na naszą skuteczność będzie miał wiatr, jego zmienność i siła. Pełny efekt

możemy uzyskać np. przy kwasie solnym lub też chlorowodorze, natomiast stawianie kurtyn
wodnych przy akcjach z chlorem mija się z celem. Ponieważ gęstość gazu chloru względem
powietrza wynosi 2,45 i po wydostaniu się ze zbiornika szybko odparowuje, tworząc ciężki
obłok ścielący się tuż nad powierzchnią ziemi.

Zahamowanie lub zminimalizowanie wycieku jest jednym z najistotniejszych celów do

osiągnięcia przez jednostki prowadzące akcję. Dążymy do ograniczenia wpływu
i rozpływania się danej substancji przez stosowanie sprzętu uszczelniającego (bandaże,
poduszki i inne uszczelniacze pneumatyczne), środków chemicznych uszczelniających,
uszczelnień prowizorycznych (kołki, kliny drewniane, kołki z polipropylenu) i sprzętu
uszczelniającego.

Decyzje o tym, który sprzęt lub jaki środek zastosować, podejmuje dowódca, natomiast

ratownicy przez właściwe rozpoznanie w rejonie źródła emisji dostarczają mu niezbędnych
informacji do oceny sytuacji i wypracowania odpowiedniej decyzji. Jeżeli wiemy, że nie uda
się nam zahamować wycieku ze zbiornika, cysterny itp., staramy się przynajmniej
zminimalizować wypływ TSP. Starajmy się, aby na miejsce zdarzenia w stosunkowo krótkim
czasie dostarczono sprzęt zapewniający pełne uszczelnienie. Gdy tego nie możemy spełnić,
a transport zbiornika nie będzie możliwy, musimy rozważyć koncepcje całości działań na
miejscu zdarzenia. Zahamowanie lub zminimalizowanie wycieku jest elementem
pozwalającym na ograniczenie wielkości i stopnia strefy przesuwającej się zgodnie
z kierunkiem wiatru.

W zależności od rodzaju TSP i czasu trwania wycieku będziemy mieli do czynienia

z różnymi wielkościami rozlewisk. Zawsze tworzą one zagrożenie dla wszelkich cieków
wodnych. Dlatego istotną czynnością, którą musimy wykonać na miejscu zdarzenia, jest
czopowanie kanalizacji. Ponadto musimy wykonać zabezpieczenie innych cieków wodnych
przed przedostaniem się do nich TSP. Do czopowania kanalizacji wykorzystujemy:

−

korki stałe i pneumatyczne (w metodach technicznych),

−

formy ziemne,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

przegrody drewniane (w metodach prowizorycznych).

Gdy zdarzenie miało miejsce np. na stacji PKP, trzeba pamiętać, że większość z nich ma

kanalizację deszczową, którą należy zabezpieczyć. Likwidację, a przede wszystkim
neutralizację rozlewiska przeprowadzamy kilkoma sposobami. W praktyce najczęściej stosuje
się:

−

rozcieńczanie wodą (do ok. pH 7),

−

posypywanie neutralizatorem lub sorbentem,

−

wytworzenie roztworu przez działanie na kwas zasadą i odwrotnie,

−

spalanie małymi porcjami (na podłożu lub na pochodni),

−

zmiatanie i zasysanie (np. rtęć posypać sproszkowaną siarką i zmiatać),

−

odpompowywanie do przygotowanych zbiorników.

Neutralizacja rozlewisk będzie miała szczególne znaczenie sytuacjach z kwasami

i ługami. Gdy nie wsiąkają w podłoże, wypompowujemy je i dalej neutralizujemy.

Przykłady przeprowadzania neutralizacji:

−

kwas – wapno palone / soda + kroplisty prąd wody (aby rozpuścić),

−

węglowodory – wypompowuje się (nie zabrudzone), gdy nie można tego zrobić, należy
wypalać je małymi porcjami. W praktyce po spłukaniu wodą pozostawia się. Można tutaj
zastosować wymianę gruntu.

−

gazy skroplone – stosuje się ewentualnie kurtyny wodne, jak np. przy amoniaku.

W sytuacjach, w których występują kwasy i ług należy pamiętać, że w zdecydowanej

większości rozpuszczą się one w wodzie, ale w przypadku przedostania się do cieku wodnego
może dojść do zniszczenia życia biologicznego. Skażoną ziemię należy zneutralizować
i zostawić. W przypadku, gdy jest to rejon zamieszkały – należy ją zebrać i wywieźć
w ustalone miejsce. Gdy ziemia jest mocno nasiąknięta, kopiemy doły, szalujemy i po
ś

cieknięciu medium wypompowujemy.

Po zakończeniu czynności ratowniczych konieczne będzie zabezpieczenie miejsca akcji,

złożenie oraz oczyszczenie i dekontaminacja sprzętu.

Dekontaminacja – to zespół czynności wykonywanych przez służby i jednostki

ratownicze bezpośrednio na terenie akcji ratownictwa chemicznego, ekologicznego oraz poza
terenem akcji, zmierzających do zneutralizowania szkodliwego działania TSP na środowisko,
obiekty, urządzenia, ludzi, zwierzęta i inne.

W pierwszej kolejności segregujemy ratowników i sprzęt do procesu dekontaminacji.

Selekcja ta powinna doprowadzić do wyodrębnienia grupy sprzętu, który podczas dalszych
działań nie będzie już używany oraz grupę sprzętu, który będzie nadal używany, lub też jego
dekontaminacja może się odbyć w sposób bezpieczny w późniejszym terminie. Należy
przyjąć zasadę pierwszeństwa dekontaminacji ratowników, a przyniesiony ze strefy skażonej
sprzęt zgromadzić w wyznaczonym miejscu, do późniejszego odkażania. Zdjęte ubrania
i sprzęt należy w późniejszym czasie zapakować do worków foliowych i w skrzyniach
plastikowych przenieść do samochodu w celu odtransportowania do miejsca dekontaminacji
właściwej.

W dalszej kolejności przeprowadzamy dekontaminację wstępną – którą realizujemy

bezpośrednio po zakończeniu działań ratowniczych i najczęściej prowadzimy ją na miejscu
akcji. Jej celem jest odkażenie ratowników w takim stopniu, aby mogli bezpiecznie zdjąć
ubranie ochronne. Może ona odbywać się przez:

−

rozcieńczenie (zmniejszenie stężenia substancji niebezpiecznej przez rozproszenie
w rozcieńczalniku),

−

neutralizację (zobojętnienie substancji, inaczej mówiąc podziałanie zasadą na kwas
i odwrotnie),

−

sorpcję (pochłanianie gazów, par, itp. przez ciała porowate tj. sorbenty).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W dalszej kolejności przeprowadzamy dekontaminację właściwą – którą prowadzi się

poza terenem akcji, w strażnicy lub miejscu specjalnie to tego przeznaczonym. Jej zadaniem
jest pełne odkażenie ratowników oraz sprzętu. Należy pamiętać o tym, aby odpowiednio
zabezpieczyć miejsce wykonywania dekontaminacji, aby skażona woda nie dostała się do
ś

rodowiska naturalnego. Po dokonaniu dekontaminacji ratowników i sprzętu pracującego

w strefie skażonej należy przeprowadzić dekontaminację osób i sprzętu pracującego w strefie
dekontaminacyjnej. Ratowników dokonujących odkażania należy traktować tak samo jak
pozostałych ratowników pracujących w strefie skażonej, zwłaszcza gdy mamy do czynienia
ze związkiem silnie trującym. Odkażanie ratowników odbywa się tam, gdzie pracowali,
w strefie dekontaminacji.
Dobór stopnia ochrony osobistej ratowników

Przed wejściem ratowników w strefę skażoną kierujący akcją powinien ustalić rodzaj

substancji chemicznej. Pozwoli to na podstawie informacji zawartych w tabeli odporności
chemicznej dobrać odpowiednie ubranie gazoszczelne.
W przypadku gdy nie ma możliwości ustalenia rodzaju substancji należy użyć ubranie
o najwyższej odporności chemicznej. Dodatkowo należy zobowiązać ratowników do
systematycznej obserwacji materiałów ubrania i w przypadku zauważenia jakichkolwiek
zmian należy ratowników wycofać ze strefy skażonej. Kolejną dyspozycją dla ratowników
wchodzących w strefę skażenia nierozpoznanego jest nakaz natychmiastowego opuszczenia
tej strefy w przypadku, gdy ratownik będzie odczuwał jakiekolwiek zmiany w organizmie lub
w ogólnym pojęciu poczuje się gorzej.

Właściwy stopień ochrony osobistej zapewnia ochronę ratowników przed skażeniem

przez drogi oddechowe i skórę. Ponadto nie dopuszcza do skażenia przez przewód
pokarmowy, oczy czy uszy.

Po analizie właściwości medium, ustaleniu miejsca, ilości i ciśnienia wycieku dowódca

określa stopień ochrony dla ratowników delegowanych od I strefy i dla ratowników
asekurujących. Bardzo ważną zasadą jest w sytuacjach wątpliwych, niepewnych i przy braku
jednoznacznie sprecyzowanych właściwości medium, że stosuje ochronę pełną. Na ochronę
pełną składają się:

−

chemiczne ubrania gazoszczelne,

−

aparat ochronny dróg oddechowych.

W pożarnictwie stosuje się ubrania firm: DRÄGER, SCHMITZ o nazwie Responder,

TRELLEBORG o nazwie Trelleborg i AUER. Wszystkie ubrania firm produkowane są
w dwóch podstawowych wersjach różniących się jedynie rodzajem materiału do ich produkcji
i ich kolorystyką.

Podział ubrań wg DRÄGER’a:

−

ubrania wersji A noszą oznaczenia jako typ 500,

−

ubrania w wersji B

noszą oznaczenia jako typ 600,

−

ubrania w wersji B noszą oznaczenia jako typ 700.

Każdy związek chemiczny posiada kod cyfrowy zgodny z listą sporządzoną przez

Komitet Ekspertów do spraw Transportu Materiałów Niebezpiecznych przy ONZ. Dla
każdego z czterech rodzajów materiałów (Viton, Neopren, Butyl, PCW) przyporządkowana
jest jedna z czterech klas odporności na rozpoznawany związek chemiczny.

Klasyfikacja odporności chemicznej materiałów na ubrania przy działaniu związków:

A – odporny: brak wpływu lub niewielki wpływ na materiał, ubrania przystosowane
do wielokrotnego użytkowania,
B – dostatecznie odporny: ubranie zabezpiecza na czas działania aparatu powietrznego,
C – nieodporny: materiał ubrania poddaje się agresywnemu działaniu związku chemicznego
w zależności od stężenia substancji, praca w ubraniu ograniczona do kilku minut – nie
gazoszczelny.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Czas pracy w ubraniu gazoszczelnym

Badania odporności chemicznej materiału „A–odporny” dowiodły, że przy tej ochronie

można pracować przez okres 1 godziny. Dla chemikaliów, w stosunku do których ubranie nie
posiada odporności chemicznej klasy A, podawane są orientacyjne czasy odporności ubrania
oparte na wynikach badań. Ważnym elementem ograniczającym czas pracy w ubraniu jest
zasób powietrza w aparacie, który starcza na około 30 minut. Czas pracy w ubraniu typu 700
zgodnie z normą DIN jest ograniczona do 30 minut. Wynika to z kumulacji ciepła
i wystąpienia u ratownika udaru cieplnego. Inny czynnik, który ogranicza czas pracy
w ubraniu jest wydolność fizyczna ratownika, która zależy od:

−

temperatury otoczenia,

−

rodzaju wykonywanej pracy (lekka lub ciężka),

−

konstrukcji ubrania (krój, wentylacja).

Elementy te mają wpływ na udar termiczny, aby temu zapobiec w ubraniach typu 600 i 700
stosuje się naturalną i sztuczną wentylację ciała.

Ubrania żaroochronne.

Ubrania te są przeznaczone do ochrony strażaka przed promieniowaniem cieplnym.

Dzielą się one na:

−

ubrania typu lekkiego,

−

ubrania typu średniego.

Ubrania typu lekkiego tzw. zbliżeniowe, pozwalają na swobodne operowanie przez

strażaka prądem wody lub innym środkiem gaśniczym i wykonywanie nawet ciężkich prac
w strefie promieniowania cieplnego. Ubrania te są wytwarzane z cienkich tkanin niepalnych,
powlekanych folią aluminiową o wysokiej zdolności odbijania promieniowania cieplnego.

Ubranie typu średniego tzw. bliskiego podejścia, wykonane jest z włókna azbestowego

powlekanego folią aluminiową lub z tkaniny szklanej powlekanej. Ma cienkie wykładziny
izolujące i podszewki. Ubrania te przeznaczone są do wykonywania pracy bezpośrednio przy
pożarze. Praca w tym ubraniu wymaga stosowania aparatu ochrony dróg oddechowych.

Czas pracy w warunkach podwyższonej temperaturze określają przepisy Centralnego

Instytutu Ochrony Pracy zawarte w poniższych tabelach:

−

przy wysiłku średnim 300 kcal/godz.,

Temperatura

Czas pracy w minutach

23,2

18,7

14,1

11,2

−

przy wysiłku ciężkim 600 kcal/godz.,

Temperatura

Czas pracy w minutach

11,6

10,3

8,8

7,6

Aparaty dróg oddechowych

Pobieranie tlenu z powietrza i oddawanie do niego dwutlenku węgla jest istotą

oddychania. Wymiana ta odbywa się w płucach. Płuca i cały system dróg oddechowych
regulujący proces oddychania stanowią, więc w ustroju ludzkim niezwykle ważny narząd.

Wprowadzenie do atmosfery o normalnym składzie dodatkowych substancji trujących

powoduje zakłócenia, utrudnia oddychanie, co w następstwie może doprowadzić do zmian
fizjologicznych w organizmie ludzkim. Ilość wprowadzonych do organizmu poprzez drogi
oddechowe substancji trujących jest zależna nie tylko od ich stężenia w powietrznym
ś

rodowisku pracy, ale również zależy ona od rodzaju wykonywanych czynności. Im praca jest

cięższa, tym możliwości wprowadzania do organizmu większej ilości substancji trujących
wzrasta.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sprzęt ochronny dróg oddechowych jest produktem złożonym z różnorodnych tworzyw

i surowców. Z uwagi na różnorodność występujących zagrożeń wymagane jest zróżnicowanie
asortymentu indywidualnego sprzętu ODO, ale w licznych jego rozwiązaniach można
wyodrębnić trzy zasadnicze elementy, są to:

−

element umożliwiający odizolowanie dróg oddechowych użytkownika od skażonego
ś

rodowiska powietrznego, zwany częścią twarzową,

−

element oczyszczający lub uzdatniający powietrze wydychane,

−

element łączący elementy oczyszczające lub uzdatniające z częścią twarzową.

W pożarnictwie najbardziej rozpowszechniony sprzęt ODO to aparaty powietrzne

polskiej firmy FASER, APS2/2–50, APS3 oraz aparaty firm: DRÄGER i AUER.

Aparaty umożliwiają oddychanie przy niedostatku tlenu oraz w razie obecności

w otaczającej atmosferze substancji szkodliwych, występujących w dowolnym stężeniu.
Aparaty nie zabezpieczają przed możliwością zatrucia poprzez skórę. Podczas działania
w rejonie awarii, w którym mogą występować strefy skażeń toksycznych środkami
przemysłowymi i środkami biologicznymi wpływającymi niszcząco na aparat i na możliwość
zatrucia ratownika poprzez skórę, aparat należy stosować, w skompletowaniu z gazoszczelną
odzieżą ochronną i rękawicami ochronnymi.

Sam dobór stopnia ochrony osobistej ratownika nie wystarczy. Bardzo ważne jest

prawidłowe zakładanie, eksploatowanie i zdejmowanie sprzętu ochrony osobistej, zgodnie
z obowiązującymi instrukcjami. Część sprzętu ochrony osobistej wymaga, zwłaszcza przy
jego zakładaniu, pomocy innego ratownika, który jest także niejako ostatnim ogniwem
kontrolnym przed wejściem do I strefy.

Wyznaczanie stref niebezpiecznych przy pomocy programów informatycznych.

Dzięki dużemu rozwojowi systemów informatycznych powstały programy komputerowe

przy zastosowaniu, których można wyznaczyć strefy niebezpieczne podczas prowadzonych
działań ratownictwa chemicznego. Warunkiem uzyskania faktycznych wielkości stref
niebezpiecznych jest ustalenie maksymalnie dokładnie niezbędnych parametrów żądanych
przez program jak również spełnienie określonych warunków meteorologicznych.

Przykładowym takim programem jest np. ALOHA, który dokładność obliczeń przy

pomocy modelu matematycznego uzyskuje dla następujących warunków:

−

stosunkowo niewielkich prędkości wiatru,

−

stałości parametrów meteorologicznych,

−

niezmiennym kierunku wiatru.

Program nie oblicza skutków zdarzeń w następujących wypadkach:

−

pożaru lub tworzenia się zanieczyszczeń w wyniku reakcji chemicznych,

−

dla substancji, która jest mieszaniną, roztworem (z wyjątkami) lub ciałem stałym,

−

nie uwzględnia efektów związanych z przeszkodami terenowymi, np. nierównościami
terenu, obecnością lasów, dużych aglomeracji miejskich, itp.

W celu obliczenia skutków awarii, po wypływie substancji w stanie gazowym lub

ciekłym, należy do programu wprowadzić prawidłowe dokładne dane związane z awarią.
Programy użytkowe do wyznaczania stref niebezpiecznych, będące na wyposażeniu jednostek
PSP mają instrukcje dotyczące obsługi tych programów, z którymi należy się zapoznać
i przećwiczyć, aby skutecznie móc z nich korzystać.

Do prognozowania rozprzestrzeniania gazów toksycznych wykorzystuje się również

programy komputerowe, które pozwalają na szybsze uzyskanie informacji charakteryzujących
dany wypływ.

Przy pomocy programu Gasmal można obliczyć skutki wycieków dla następujących

rodzajów awarii:

−

wypływ cieczy na ziemię z odparowaniem,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

wypływ cieczy na wodę z odparowaniem,

−

wypływ skroplonego gazu pod ciśnieniem przez otwór w ściance zbiornika,

−

wypływ skroplonego gazu pod ciśnieniem wskutek pęknięcia zbiornika,

−

wypływ toksycznych substancji, produktów spalania.

Program Gasmal umożliwia pracę z wykorzystaniem wielu opcji urealniających wyniki

prognoz:

−

praca z rzeczywistymi mapami terenu,

−

możliwość umieszczenia i scharakteryzowania istotnych obiektów,

−

uwzględnia dość szczegółowo panujące warunki atmosferyczne,

−

posiada bazę danych substancji toksycznych,

−

daje możliwość modelowania kilku typów awarii.

4.8.2.

Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Z jakich podstawowych elementów organizacyjnych składa się akcja ratownictwa
chemicznego?

Co oznacza reguła 10 minut?

Na jakie strefy należy podzielić teren działania w ratownictwie chemicznym?

Co należy określić podczas rozpoznania w ratownictwie chemicznym?

W jaki sposób należy przeprowadzić pomiary w strefie zagrożenia?

Jakie zadania mają funkcyjni w sekcji ratownictwa chemicznego?

Jaką rolę odgrywa wiatr podczas działań w ratownictwie chemicznym?

Na czym polega neutralizacja substancji niebezpiecznych?

Na czym polega dekontaminacja podczas działań w ratownictwie chemicznym?

10.

Jakie typy ubrań gazoszczelnych stosowane są w ratownictwie chemicznym?

11.

Ile czasu może pracować ratownik w ubraniu gazoszczelnym?

12.

Jakie korzyści wynikają ze stosowania programów informatycznych w ratownictwie
chemicznym?

4.8.3.

Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Scharakteryzuj podstawowe elementy organizacji akcji ratownictwa chemicznego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych podstawowe elementy akcji ratownictwa
chemicznego,

dokonać analizy sposobu organizacji akcji ratownictwa chemicznego,

omówić podstawowe elementy organizacji akcji ratownictwa chemicznego.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Scharakteryzuj podstawowe elementy rozpoznania podczas akcji ratownictwa

chemicznego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych podstawowe elementy rozpoznania podczas akcji
ratownictwa chemicznego,

dokonać analizy elementów rozpoznania podczas akcji ratownictwa chemicznego,

omówić podstawowe elementy rozpoznania podczas akcji ratownictwa chemicznego.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 3

Wyjaśnij zadania funkcyjnych w sekcji ratownictwa chemicznego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych zadania funkcyjnych w sekcji ratownictwa
chemicznego,

dokonać analizy zadań funkcyjnych w sekcji ratownictwa chemicznego,

omówić podstawowe zadania funkcyjnych w sekcji ratownictwa chemicznego.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 4

Określ rodzaje ochron ratowników stosowanych w ratownictwie chemicznym.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych rodzaje ochron ratowników stosowanych
w ratownictwie chemicznym,

dokonać analizy skuteczności zabezpieczenia ratowników stosowanego w ratownictwie
chemicznym,

omówić rodzaje ochron ratowników stosowanych w ratownictwie chemicznym.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 5

Wyjaśnij zastosowanie podstawowych przyrządów pomiarowych, jakich używa PSP do

identyfikacji substancji niebezpiecznych w strefie skażenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych cechy charakterystyczne poszczególnych typów
przyrządów do pomiaru skażeń,

dokonać analizy zasady działania poszczególnych typów przyrządów do pomiaru skażeń,

opisać zakres zastosowania poszczególnych typów przyrządów do pomiaru skażeń.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 6

Z rozszczelnionej cysterny wydobywa się pod ciśnieniem par własnych amoniak.

Za pomocą programu informatycznego Gasmal określ wielkość strefy zagrożenia przy
założeniu, że temperatura otoczenia wynosi 20

C, rozszczelnienie ma charakter pęknięcia o

długości 5cm, a wiatr zachodni wieje z prędkością 2 m/s.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych właściwości fizykochemiczne amoniaku,

dokonać analizy możliwości programu informatycznego Gasmal,

wprowadź dane do programu informatycznego,

sporządź wykresy strefy zagrożenia (w płaszczyźnie poziomej i w pionowej).

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, przybory do pisania,

−

komputer z oprogramowaniem,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

4.8.4.

Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

wyjaśnić, z jakich podstawowych elementów organizacyjnych składa
się akcja ratownictwa chemicznego?

wyjaśnić, co oznacza reguła 10 minut?

wymienić, na jakie strefy należy podzielić teren działania w
ratownictwie chemicznym?

wymienić, co należy określić podczas rozpoznania w ratownictwie
chemicznym?

wyjaśnić , w jaki sposób należy przeprowadzić pomiary w strefie
zagrożenia?

wymienić, jakie zadania mają funkcyjni w sekcji ratownictwa
chemicznego?

Wyjaśnić, jaką rolę odgrywa wiatr podczas działań w ratownictwie
chemicznym?

wyjaśnić, na czym polega neutralizacja substancji niebezpiecznych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

wyjaśnić, na czym polega dekontaminacja podczas działań w
ratownictwie chemicznym?

10)

wymienić, jakie typy ubrań gazoszczelnych stosowane są w
ratownictwie chemicznym?

11)

określić, ile czasu może pracować ratownik w ubraniu
gazoszczelnym?

12)

wyjaśnić, jakie korzyści wynikają ze stosowania programów
informatycznych w ratownictwie chemicznym?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.9.

Skażenie ekologiczne wody i gruntu substancjami
ropopochodnymi

4.9.1.

Materiał nauczania

Zachowanie się plam substancji ropopochodnych na wodzie i gruncie.

Przedostanie się do otoczenia większej ilości substancji ropopochodnych bardzo często

powoduje zaburzenie funkcjonowania całego ekosystemu. Podejmując interwencję
ekologiczną należy mieć pełną świadomość ponoszonego wysiłku i ryzyka zagrożenia dla
ś

rodowiska naturalnego. Umiejętnie zorganizowana i prowadzona akcja usuwania substancji

ropopochodnych łagodzi ich szkodliwe skutki i pozwala na szybsze przywrócenie
pierwotnego stanu środowiska.

Np. olej rozlany na powierzchni wody ulega przeobrażeniom fizycznym i chemicznym.

Ich przebieg jest uzależniony od czynników zewnętrznych takich jak: warunki atmosferyczne,
temperatura wody, burzliwość jej przepływu oraz obecność ciał stałych w wodzie. Z punktu
widzenia ratownictwa ekologicznego najważniejsze są zjawiska, które wpływają na te
właściwości i zachowania oleju, od których zależy skuteczność prowadzonych działań
technicznych. Do tych zjawisk należą:

−

Odparowanie (odparowuje od 20 do 40% rozlanego oleju w ciągu pierwszych kilku
godzin).

Proces odparowywania rozpoczyna się w momencie rozlania oleju na wodzie i trwa

niekiedy przez kilka tygodni. Lotne składniki oleju odparowują natychmiast po przedostaniu
się do wody. Intensywność parowania zależy od składu oleju, temperatury i powierzchni
plamy. Odparowaniu podlegają w pierwszym rzędzie frakcje węglowodorowe o najniższych
temperaturach wrzenia. Ilość odparowywanych w ciągu kilku dni składników ropy, może
osiągnąć ponad 30 % masy. Przy bardzo lekkich i lotnych benzynach może się zdarzyć, że
odparowuje 100 % rozlewu. Procesowi odparowania podlegają węglowodory o temperaturze
wrzenia niższej niż 270

C, posiadające do 20 atomów węgla w cząsteczce. Po odparowaniu

wzrasta lepkość pozostałego oleju, co utrudnia usuwanie go z wody, a przy niekorzystnych
warunkach może prowadzić do zjawiska tonięcia oleju. Odparowywanie zwiększa się przy
burzliwym nurcie a obniża natomiast przy niskiej temperaturze.

−

Rozprzestrzenianie się na powierzchni wody (2 tony oleju po kilku godzinach tworzy
plamę o powierzchni od kilku do kilkunastu kilometrów kwadratowych).

Substancje ropopochodne od momentu znalezienia się na powierzchni wody ulegają

natychmiastowemu rozproszeniu się w kierunkach poziomych. Siła grawitacji skierowana
poprzez warstwę olejową ku dołowi, przyczynia się do rozprzestrzeniania plamy na boki.
Plama rozlewu dąży do wytworzenia jak najcieńszej warstwy w jak najkrótszym czasie.
Grubość warstwy najcieńszej przyjęto określać jako grubość molekularną, czyli grubość
pojedynczej cząsteczki. Rozprzestrzenianie uzależnione jest od następujących czynników:
lepkość rozlanych substancji ropopochodnych, napięcie powierzchniowe, temperatura wody
i powietrza, czynników pogodowych jak: wiatry, prądy wody, opady, zalodzenia itp.,

−

Emulgacja (mieszanie się oleju z wodą tworząc emulsję o zawartości 10–80% wody).

Substancja ropopochodna, która dostała się do wody, ulega mechanicznemu zmieszaniu

się z nią oraz z powietrzem, tworząc emulsję olejowo wodną, która jest dwuskładnikową
mieszaniną zawierającą 10 – 80 % wody. Emulsja ta zmieszana jest w różnych stosunkach
wagowych, przy czym ciężar emulsji zbliżony jest do ciężaru właściwego wody, co
powoduje, że emulsja może znajdować się w każdym punkcie objętości wody. Procesowi
wytwarzania się emulsji olej – woda, sprzyja oddziaływanie mas wodnych. Trwa on szybciej
im bardziej wzburzona jest powierzchnia wody. Przyjmuje się, że wskutek emulgacji ilości
zaolejonej mieszaniny, którą trzeba wybrać z wody jest dla rzek polskich – 0 30% większa

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

od ilości oleju, która została wprowadzona do wody. Emulsja wodno – olejowa stanowi,
poważny problem dla ekip ratowniczych. Obserwuje się niekiedy zjawisko zanikania plam
rozbijanych przez fale na małe drobiny, które następnie w sprzyjających warunkach tworzą
emulsję w postaci pianki. Taka pianka, wyrzucona na brzeg, po utracie wody tworzy wraz
z piaskiem i żyjątkami wodnymi smoliste grudy, które trudno podlegają degradacji
ś

rodowiskowej. Emulsja jest także początkiem intensywnego rozpraszania rozlewu.

−

Biodegradacja (biologiczny rozkład przez mikroorganizmy, rozkład oleju wynosi 15g/m

na rok przy temperaturze 250C).
Jest to likwidacja rozlewów olejowych w sposób naturalny. Wszystkie produkty

ropopochodne są podatne na rozkład przez niektóre bakterie. Liczba gatunków bakterii
i

grzybów, które są zdolne do biologicznego rozkładu węglowodorów wynosi około 1000.

Na obszarach chronicznie zanieczyszczonych węglowodorami obserwuje się wzrost populacji
mikroorganizmów zdolnych do żerowania na substancjach ropopochodnych. Aktywność
mikroorganizmów zależy od składu substancji ropopochodnej, zawartości soli biogenicznych
i tlenu oraz składu gatunkowego kultur mikroorganizmów. Najbardziej podatnymi na
biodegradację są n–alkany, a następnie węglowodory aromatyczne i nafteny. Odporność na
biodegradację zależy od długości łańcucha węglowego alkanów. Im dłuższy łańcuch alkanu,
tym większa jest jego odporność. Bardziej odporne na biodegradację są alkany
o rozgałęzionych łańcuchach węglowych. Temperatura, w której możliwy jest rozkład
ropopochodnych waha się w granicach od –2 do + 70

C. Mikroorganizmy zdolne są

w przeciągu doby rozłożyć od 0,02 do 2 gramów węglowodorów na obszarze 1 metra
kwadratowego powierzchni wody w granicach temperatur 20–30

C. Kultury

mikroorganizmów mogą spełniać funkcję „oczyszczaczy” na pozostałościach olejowych.

−

Porywanie i przetłaczanie (przedostawanie się cząstek oleju, przemieszczającego się
w warstwie powierzchniowej wody pod przeszkodą stałą.
Ruch cząstek zaczyna się przy prędkości nurtu w stosunku do przeszkody około 0,5 m/s.

Olej rozlany na warstwę powierzchniową gruntu częściowo odparowuje, a częściowo wnika
w nią. Szybkość i głębokość wsiąkania zależy od ilości i lepkości oleju oraz rodzaju gruntu.
Przemieszczający się olej w głąb natrafia na wody gruntowe lub na poziomą warstwę
nieprzepuszczalną, jaką jest glina, wskutek czego przemieszcza się w kierunku poziomym aż
do związania się z gruntem lub wypłynie do wód powierzchniowych. Prędkość przenikania
przez podłoże o bardzo małej lepkości np. nafty wynosi:

−

dla piasku gruboziarnistego około 5 m/godz.,

−

dla piasku drobnoziarnistego około 1 cm/ 8 miesięcy.

Jednakże większość olejów ma lepkość większą niż nafta, a co za tym idzie będą one

wnikać z prędkościami mniejszymi.

−

Rozpraszanie, rozdrabnianie (dyspersja) i rozpuszczanie plamy.
Dyspersja zależy od dynamiki akwenu w szczególności od falowania prądów itp. Oraz

pośrednio od wielkości rozprzestrzeniającej się plamy. Wskutek oddziaływania
mechanicznego odrywają się od macierzystej plamy niewielkie drobinki, a następnie
przemieszczają się w wodzie. Im cieńsza warstewka, tym bardziej podatna jest na rozrywanie.
Rozpraszanie dotyczy jedynie niewielkiej części plamy. Procesy rozpuszczania i dyspersji
ropopochodnych w wodzie przebiegają równocześnie z procesem parowania. Zdolność
rozpuszczania się węglowodorów w wodzie oraz niektórych niepolarnych związków
wchodzących w skład olejów jest niewielka. Rozpuszczalność wzrasta wraz ze zmniejszeniem
się ilości atomów węgla w cząsteczce. Rozpuszczalność ma charakter wybiórczy.
Im składniki ropy są bardziej toksyczne, tym lepiej rozpuszczają się w wodzie.

−

Utlenianie.

Substancje ropopochodne znajdujące się na powierzchni wody podlegają utlenianiu.

Działa na nie tlen atmosferyczny i promieniowanie słoneczne. Stopień i szybkość utleniania

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

są uzależnione od fizycznej postaci oleju. Węglowodory rozlane cienką warstwą lub unoszące
się w niewielkich skupiskach na powierzchni wody, szybciej ulegają utlenianiu niż substancje
rozlane grubą warstwą czy też przybierające postać emulsji. Na skutek utlenienia następuje
rozerwanie dłuższych łańcuchów węglowodorowych i powstaje szereg nowych związków.
Nowo powstałe związki małocząsteczkowe przeważnie odparowują lub rozpuszczają się
w wodzie, a wielocząsteczkowe przybierają postać lepkich grud lub mazi, które opadają na
dno bądź wędrują z masą wód.

−

Wyrzucenie cząsteczek olejowych do atmosfery.

Jest to zjawisko inne niż parowanie. Następuje wtedy, gdy wyzwalane są duże siły

podczas załamywania się fal. Masa wód uderzając z dużą siłą w warstwę substancji
ropopochodnych powoduje wyrzucanie cząsteczek do atmosfery, w której mogą pokonywać
znaczne odległości. W tym czasie narażone są szczególnie na działanie procesów utleniania.

−

Sedymentacja.

Jest to proces osadzania się na dnie ciężkich frakcji olejowych. Sedymentacja jest

znacznie większa przy frakcjach lekkich – następuje zagęszczenie frakcji przez szybsze
odparowywanie lotnych związków. Cząsteczki węglowodorów mogą ulegać wymieszaniu
z drobinami materii zawieszonymi w wodzie, następnie opadają na dno, skąd mogą ponownie
przechodzić w stan zawiesiny.

Metody likwidacji rozlewów olejowych z wody i gruntu.
Likwidacja rozlewów olejowych na wodach powierzchniowych dokonywana jest poprzez:
1.

Zbieranie – jest najlepszą metodą pod względem ekologicznym ,ponieważ stosowanie jej
nie powoduje żadnych ubocznych i szkodliwych dla środowiska skutków,

Zbieranie rozlanych zanieczyszczeń urządzeniami mechanicznymi jest najbardziej

pożądanym sposobem likwidowania rozlewisk z tego względu, że same w sobie nie zagrażają
ś

rodowisku. Warunkiem wstępnym zbierania jest zaistnienie odpowiednio grubej warstwy

substancji ropopochodnych, ich płynność i w miarę sprzyjające warunki pogodowe
i hydrologiczne. Zbieranie mechaniczne polega na odpowiednim wykorzystaniu zapór
i zbieraczy.
2.

Dyspergowanie – jest to metoda chemicznego rozproszenia oleju celem przyspieszenia
procesu jego biologicznego rozkładu. Dyspergenty są toksyczne, a razem z olejem tworzą
bardziej szkodliwą substancję niż sam olej.

Polega na chemicznym rozpraszaniu oleju w celu przyspieszenia jego biologicznego
rozkładu. Dyspergenty są środkami powierzchniowo czynnymi, zwiększającymi napięcie
powierzchniowe oleju, dzięki czemu rozlana ciecz ulega rozproszeniu, rozbiciu na
nieograniczoną ilość mikrokropel. Dyspergowanie polega na wykorzystaniu procesu
zmydlenia przy użyciu tzw. środków zmydlających. Dawkowaniu dyspergentów towarzyszyć
musi mieszanie oleju z wodą. Wywołuje ono migrację powstałych cząsteczek w głąb słupa
wodnego. Cząstki te w odróżnieniu od kropel pozbawionych dyspergentu powstają
w zawieszeniu w wodzie przez długi czas. Umożliwia to mnożenie się mikroorganizmów
odżywiających się węglowodorami i przetwarzających je na obojętne dla środowiska
substancje, dzięki budowie chemicznej dyspergentów. Związki te dysponują grupami
chemicznymi, pokrewnymi grupom wchodzącym w skład cząsteczek węglowodorów, jak
i wody. Rozróżnia się następujące rodzaje dyspergentów:

−

niejonowe,

−

anionowe,

−

kationowe.

Proces dyspersji przyspiesza rozkład biologiczny, lecz nie jest całkowicie obojętny dla

rodowiska. W połączeniu z olejem dyspergenty tworzą substancje bardziej szkodliwą niż

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

sam olej. W Polsce metoda ta jest zabroniona. Obszary, na których stosowano dyspergenty
wymagają obserwacji ekologów.
3.

Spalanie na powierzchni wody.

Spalanie rozlewów olejowych jest działaniem pomocniczym. Istnieją duże problemy

techniczne, aby spalić rozlewisko na powierzchni wody. Odparowywanie lekkich frakcji
węglowodorowych, zmieszanie się oleju z wodą, a także duży odpływ ciepła do masy wodnej
przeciwdziałają podtrzymywaniu procesu palenia. Jest on możliwy w przypadku lekkich
olejów w grubej warstwie, tuż po rozlewie. Efektem końcowym takiego działania jest zwykle
ok. 60 % pierwotnej masy oleju o znacznie większej lepkości, duże ilości frakcji ciężkich,
które nie spalają się, lecz ulegają sedymentacji. Znacznie utrudnione jest też wydobycie
bardzo lepkiego oleju z wody. Metoda ta jest w Polsce zabroniona, ponieważ w czasie
spalania wydzielają się duże ilości zanieczyszczeń, które wędrują z wiatrem na duże
odległości, powodując wtórne skażenie środowiska.
4.

Zatapianie oleju – metoda polegająca na zwiększaniu ciężaru właściwego oleju, np.
przez piasek. Olej znika z powierzchni wody, pozostaje jednak w środowisku wodnym,
tyle że w warstwie dennej, co prowadzi do zniszczenia flory i fauny. Po pewnym czasie
olej wypływa na powierzchnię osiągając stan sprzed interwencji.

Metoda ta jest stosowana w okresie początkowym rozwoju metod zwalczania rozlewów

olejowych. Najczęściej do zatapiania oleju stosowano piasek. Olej znikał z powierzchni wody
pozostając na dnie, powodując zniszczenie flory i fauny zakłócając równowagę biologiczną
ś

rodowiska wodnego. Skuteczność tej metody była niewielka, ponieważ po pewnym czasie

olej wypływał z powrotem na powierzchnię. Zatapianie oleju jest zakazane zarówno w Polsce
jak i na obszarze całego Bałtyku.
5.

Sorbowanie.

Odbywa się na zasadzie pochłaniania przez niektóre materiały i ich związki chemiczne

substancji

ropopochodnych.

Sorbentami

są

materiały

pochodzenia

naturalnego

i syntetycznego, organiczne i nieorganiczne, posiadające zdolność zatrzymywania olejów
i innych związków chemicznych wewnątrz przestrzeni porów (absorpcja) lub na powierzchni
(adsorpcja) lub charakteryzujące się występowaniem obu tych zjawisk jednocześnie.
Sorbentami powinny być materiały zdolne do długotrwałego utrzymywania się na wodzie.
Sorbenty dzielimy na organiczne i nieorganiczne.

Organiczne dzielą się na naturalne, pochodzenia roślinnego i syntetyczne otrzymywane

w instalacjach przemysłowych. Do naturalnych sorbentów organicznych zaliczamy: słomę
zbożową, siano, trzcinę, trociny, torf itp. Zdolność zatrzymywania cieczy przez sorbenty
organiczne to między innymi pianki poliuretanowe, mocznikowo – formaldehydowe, włókna
nylonowe i polipropanowe.

Nieorganiczne np. wełna szklana, pumeks (spieniona masa szklana), wełna mineralna.

Sorbenty te używa się głównie w postaci mat, zapór pływających i taśm. Plamy olejowe
posypane sorbentem tracą zdolność do dowolnego rozprzestrzeniania się i mogą być
kierowane na obszar zbierania. Sorbenty w postaci np. mat, taśm, rozkłada się na powierzchni
plamy. Ograniczają one powierzchnię rozlewiska i jednocześnie wchłaniają substancje
ropopochodne. Maty mogą być jednorazowego lub wielorazowego użytku.
6.

Zestalanie olejów.

Metodzie tej podlega niewielka grupa olejów, które za pomocą różnych substancji można

zestalić i jako rozdrobnione ciało stałe wydobyć z wody. Metoda ta nie jest dotychczas
stosowana w Polsce.

Istnieje także problem zbierania oleju na obszarach wodnych pokrytych krą lodową.

Zasadą postępowania w tej sytuacji jest zatrzymanie rozlewów olejowych w wodzie przed
dopłynięciem do pokrywy lodowej. Jeśli jednak do tego dojdzie, to najskuteczniejszym

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

działaniem jest przechwytywanie lodu i kierowanie go poza pole operacji, lub też zbieranie
zanieczyszczonego olejem lodu w izolowanych zbiornikach topnienia. Do przechwytywania
kry lodowej można ustawić kierunkowe zapory typu silnego (na jednostkach pływających),
a ponadto wykorzystać wszystkie wolne przestrzenie od lodu do przechwytywania rozlewu.

Najskuteczniejszym sposobem odzyskiwania oleju spod zwartych pokryw lodu jest

wykonanie w nim nacięć równoległych, ułożonych pod ostrym kątem, do prądu wody. Winny
być one zaopatrzone w przegrody (zapory) umieszczone przy dolnej ścianie nacięcia
z jednoczesnym wybieraniem oleju. Aby zmniejszyć zamarzanie wody w miejscach nacięć
przykrywa się je sorbentami pływającymi lub materiałami izolacyjnymi. Substancje
ropopochodne w zimie zwiększają ową lepkość i nie są zatrzymywane przez pokrywę lodową,
lecz wciągane pod nią.

4.9.2.

Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jakie czynniki mają wpływ na przebieg przeobrażeń, którym podlega olej rozlany na
powierzchni wody?

Jakim zjawiskom podlega olej rozlany na powierzchni wody?

Jak można scharakteryzować zjawisko odparowania?

Jak można scharakteryzować zjawisko emulgacji?

Jak można scharakteryzować zjawisko sedymentacji?

Jakimi metodami można likwidować rozlewy olejowe na powierzchni wody i gruntu?

Jak można scharakteryzować likwidację rozlewów olejowych metodą zbierania?

Jak można scharakteryzować likwidację rozlewów olejowych metodą dyspergowania?

Jak można scharakteryzować likwidację rozlewów olejowych metodą sorbowania?

10.

Jakimi metodami można usuwać rozlewy olejowe na wodzie spod kry lodowej?

4.9.3.

Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wyjaśnij zjawiska, którym podlega olej rozlany na powierzchni wody.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych opis zjawisk, którym podlega olej rozlany na
powierzchni wody,

dokonać analizy cech charakterystycznych każdego z wymienionych zjawisk,

wymienić i omówić zjawiska, którym podlega olej rozlany na powierzchni wody.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

100

Ćwiczenie 2

Określ metody likwidacji rozlewów olejowych z powierzchni wody i gruntu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych metody likwidacji rozlewów olejowych
z powierzchni wody i gruntu,

dokonać analizy metod likwidacji rozlewów olejowych z powierzchni wody i gruntu,

wymienić i omówić metody likwidacji rozlewów olejowych z powierzchni wody i gruntu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 3

Określ metody likwidacji rozlewów olejowych z powierzchni wody pod krą lodową.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych metody likwidacji rozlewów olejowych
z powierzchni wody pod krą lodową,

dokonać analizy metod likwidacji rozlewów olejowych z powierzchni wody pod krą
lodową,

omówić metody likwidacji rozlewów olejowych z powierzchni wody pod krą lodową.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

4.9.4.

Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

wymienić czynniki mające wpływ na przebieg przeobrażeń, którym

podlega olej rozlany na powierzchni wody?

wymienić zjawiska, którym podlega olej rozlany na powierzchni

wody?

scharakteryzować zjawisko odparowania?

scharakteryzować zjawisko emulgacji?

scharakteryzować zjawisko sedymentacji?

Jakimi metodami można likwidować rozlewy olejowe na powierzchni

wody i gruntu?

scharakteryzować likwidację rozlewów olejowych metodą zbierania?

scharakteryzować

likwidację

rozlewów

olejowych

metodą

dyspergowania?

scharakteryzować likwidację rozlewów olejowych metodą

sorbowania?

10)

scharakteryzować metody usuwania rozlewów olejowych na wodzie

spod kry lodowej?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

101

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

Przeczytaj uważnie instrukcję.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawidłowa.

Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

Niektóre zadania wymagają stosunkowo prostych obliczeń, które powinieneś wykonać
przed wskazaniem poprawnego wyniku.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

Na rozwiązanie testu masz 40 min.

Powodzenia!

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

Kierowanie działaniami ratowniczo–gaśniczymi zobowiązany jest przejąć
a)

Komendant Powiatowy PSP.

Komendant Główny PSP.

Dowódca JRG PSP.

Komendant Wojewódzki PSP.

2. Typem

kierowania

działaniami

ratowniczo–gaśniczymi

niewymienionym

w rozporządzeniu MSWiA z dn. 29 grudnia 1999 r. w sprawie szczegółowych zasad
organizacji krajowego sytemu ratowniczo–gaśniczego jest

kierowanie strategiczne.

kierowanie taktyczne.

kierowanie interwencyjne.

kierowanie lokalne.

3. Sposobem nie zaliczającym się do systemów dostarczania wody do pożaru z dużych

odległości jest

system przetłaczania.

system mieszany.

system dowożenia.

system kombinowany.

4. Natężenie nominalne przepływu wody dla węża W–110 wynosi

18,6 dm

/s.

26,7 dm

/s.

30,5 dm

/s.

32,0 dm

/s.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

102

5. Zbiornik samochodu GCBA 6/32 zostanie opróżniony za pomocą 2 węży W–75 do

otwartego zasobnika wody w ciągu
a)

200 s.

272 s.

226 s.

300 s.

6. Stanowisko kierowania PSP o zasięgu terytorialnym powiatu oznacza skrót

WSK.

KSK.

MSK.

GSK.

7. W skład dokumentacji podstawowej stanowiska kierowania nie wchodzą

regulaminy.

schematy łączności.

plany miasta.

mapy rejonu.

8. Ze zdarzenia dokumentację sporządza

dyżurny PSK.

dowódca sekcji.

dowódca zmiany.

kierownik działań ratowniczych.

Po przybyciu na miejsce wypadku drogowego jako pierwsze działanie należy
a)

rozwinąć linię szybkiego natarcia.

podłączyć samochód do hydrantu.

wykonać rozpoznanie.

wyjąć z samochodu sprzęt hydrauliczny.

10. W miejscu akcji ratowniczej w wypadku pojazdu szynowego w wyniku zerwania trakcji

na gruncie może pojawić się napięcie

niskie.

wysokie.

krokowe.

zmienne.

11.

Najczęstszą przyczyną wypadków lotniczych jest

błąd pilota i obsługi naziemnej.

awaria samolotu.

warunki atmosferyczne.

inne przyczyny.

Zbiorniki paliwa w samolocie znajdują się

w części bagażowej.

w części ogonowej kadłuba.

w skrzydłach.

w dolnej części kadłuba.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

103

13. Z ratownictwem w katastrofach budowlanych nie wiąże się działanie polegające na

odblokowaniu wyjść do budynku.

odgruzowaniu.

dostarczaniu wody.

przebijaniu elementów budowlanych.

14. Do zlokalizowania osób zagruzowanych wykorzystuje się

geofon.

analizator substancji chemicznych.

eksplozymetr.

czujnik bezruchu.

15. Wśród rodzajów wykopów wykonywanych w celu dotarcia do poszkodowanych

w katastrofie budowlanej nie występuje wykop

wąskoprzestrzenny.

głębokościowy.

szerokoprzestrzenny.

mieszany.

16. W celu naprawy wyrwy w wale przeciwpowodziowym od strony wody poniżej lustra

należy tę część wału

zasypać piaskiem.

uszczelnić folią obciążoną workami z piaskiem.

zabudować workami z piaskiem.

zasypać tłuczniem skalnym.

17.

Kierujący łodzią o napędzie motorowym znajdującą się na wyposażeniu PSP po drogach
wodnych śródlądowych powinien posiadać uprawnienia zawodowe
a)

płetwonurka PSP.

sternika.

stermotorzysty.

szypra.

18. Podczas akcji ratownictwa chemicznego teren działań należy

nie dzielić na strefy.

podzielić na 2 strefy.

podzielić na 3 strefy.

podzielić na 4 strefy.

19. Podczas akcji ratownictwa chemicznego ratownik wchodzący do I strefy zagrożenia

powinien być zabezpieczony ubraniem

koszarowym.

bojowym.

aroodpornym.

gazoszczelnym.

20. Rozlewisko oleju na powierzchni wody nie podlega zjawisku

odparowania.

emulgacji.

wietrzenia.

biodegradacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

104

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko:...............................................................................

Kierowanie działaniami ratowniczo–gaśniczymi w zastępie

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

105

6. LITERATURA

Bednarek Z., Marciniak A.: Działania ratownicze podczas katastrof budowlanych. SA
PSP Kraków,1995

Bielicki P.: Organizacja pracy w zastępie gaśniczym. CS PSP, Częstochowa 2000

Bielicki P.: Podstawy taktyki gaszenia pożarów. SA PSP, Kraków 1996

CSPSP w Częstochowie: Taktyka Działań Ratowniczych. Zasady Postępowania.
Działania Gaśnicze – Częstochowa 1998

Frątczak J., Frątczak P.T.: Projektowanie, wykonywanie i stosowanie środków
dydaktycznych w kształceniu kadr pożarniczych. SP PSP, Bydgoszcz 1998

Gierski E. : Efektywność Dowodzenia. firex Warszawa 1997

Gierski E.: Problemy działań ratowniczo–gaśniczych w tunelach kolejowych. SA PSP
Kraków,1996

Guzewski P, Pawłowski R, Ranecki J.: Ubrania ochrony przeciwchemicznej Wydawca:
SA PSP, Poznań 1997

Kamiński A.: Sytuacje pożarowe, siły i środki niezbędne w działaniach taktycznych,
SGSP, Warszawa 1998

10.

Kociołek K.T.: Taktyka działań ratowniczych – wypadki i katastrofy w transporcie
lotniczym. SA PSP Kraków,1997

11.

Kodeks karny

12.

Kodeks wykroczeń

13.

Mataczyński M.: Podręcznik szkolenia ekologicznego – Nadzwyczajne zagrożenia
ś

rodowiska. SA PSP Kraków,1994

14.

Morris B.: Techniki ratownictwa drogowego Holmatro. Podręcznik technik ratownictwa
drogowego i zastosowanie narzędzi ratowniczych. Delta Sernice, Zielonka 2004

15.

Plewka Cz.: Metodyka nauczania teoretycznych przedmiotów zawodowych. Instytut
Technologii Eksploatacji, Radom 1999

16.

Praca zbiorowa: Taktyka działań ratowniczych. Zasady postępowania. Działania
gaśnicze. KG PSP i CS PSP, Częstochowa 1998

17.

Pulm M.: Błędy w taktyce – duże straty. Fundacja Edukacja i Technika Ratownictwa,
Warszawa 2005

18.

Ranecki J, Schroeder M.: Uszczelnienia w ratownictwie. Firex, Warszawa 1998

19.

Ranecki J.: Ratownictwo chemiczno–ekologiczne. SAPSP, Poznań 1998

20.

Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 29 grudnia 1999 r.
w sprawie szczegółowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo–gaśniczego
(Dz. U. Nr 111 poz. 1311)

21.

Sajkowski R.: Ratownictwo na wodzie. Przygotowanie ratowników do wykonywania
działań ratowniczych na wodzie. Opolska Oficyna Wydawnicza, Opole 2002

22.

Stadniczuk M., Koksanowicz L.: Przygotowanie ratowników do działań w zakresie
ratownictwa chemicznego i ekologicznego. Opolska Oficyna Wydawnicza, Opole 2000

23.

Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991r. o Państwowej Straży Pożarnej

24.

Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991r o ochronie przeciwpożarowej

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
27 Kierowanie działaniami ratowniczo gaśniczymi
Kierowanie dzialaniami ratowniczymi
Kierowanie działaniami ratowniczymi w zdarzeniach masowych
Stosowanie autodrabin w działaniach ratowniczo gaśniczych
Pytania z Tematu nr8 Taktyka działań ratowniczych i gaśniczych, Pytania z Tematu nr 2
temat 3 kierowanie dzialaniami ratowniczymi
Kierowanie dzialaniami ratowniczymi
Temat 2 Kierowanie działaniami gaśniczymi
testy bez odpowiedzi, testy dla ratownika kierowcy, Taktyka działań ratowniczych
WSTĘPNE ZAŁOŻENIA PROJEKTOWE SYSTEMU INFORMACJI PRZESTRZENNEJ DLA OBSZARU DZIAŁANIA ZAKŁADU RATOWNIC
Kierowanie dzialalnoscia
Międzynarodowe działania ratownicze
Oświadczenie uczestnictwa członka OSP w akcjach ratowniczo-gaśniczych- Załączniknr. 3
18 Prowadzenie dzialalnosci rol Nieznany (2)
ZAGADNIENIA do kolokwium z KIEROWANIA DZIAŁANIAMI OPERACYJNYMI
Pytania z Tematu nr 11 Taktyka działań ratowniczych., Pytania z Tematu nr 2
Procedura działań ratowniczych dla awarii przemysłowych
Projekt 06.06. Upadek z rusztowania, Ratownictwo Medyczne, Projekt działań ratowniczych
temat 9 dzialania ratownicze na lodzie

więcej podobnych podstron