Technik_pozarnictwa_315[02].Z2.06

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

Wprowadzenie

Wymagania wstępne

Cele kształcenia

Materiał nauczania

4.1.

Zasady kierowania, podejmowania decyzji i wydawania rozkazów

4.1.1.

Materiał nauczania

4.1.2.

Pytania sprawdzające

4.1.3.

wiczenia

4.1.4.

Sprawdzian postępów

4.2.

Systemy dostarczania wody do miejsca poŜaru

4.2.1.

Materiał nauczania

4.2.2.

Pytania sprawdzające

4.2.3.

wiczenia

4.2.4.

Sprawdzian postępów

4.3.

Dokumentacja oraz zasady funkcjonowania stanowisk kierowania

4.3.1.

Materiał nauczania

4.3.2.

Pytania sprawdzające

4.3.3.

wiczenia

4.3.4.

Sprawdzian postępów

4.4.

Kierowanie działaniami podczas wypadków drogowych i szynowych

4.4.1.

Materiał nauczania

4.4.2.

Pytania sprawdzające

4.4.3.

wiczenia

4.4.4.

Sprawdzian postępów

4.5.

Kierowanie działaniami podczas wypadków lotniczych

4.5.1.

Materiał nauczania

4.5.2.

Pytania sprawdzające

4.5.3.

wiczenia

4.5.4.

Sprawdzian postępów

4.6.

Kierowanie działaniami podczas katastrof budowlanych

4.6.1.

Materiał nauczania

4.6.2.

Pytania sprawdzające

4.6.3.

wiczenia

4.6.4.

Sprawdzian postępów

4.7.

Kierowanie działaniami w ratownictwie wodnym podczas powodzi

4.7.1.

Materiał nauczania

4.7.2.

Pytania sprawdzające

4.7.3.

wiczenia

4.7.4.

Sprawdzian postępów

4.8.

Kierowanie działaniami w ratownictwie chemicznym

4.8.1.

Materiał nauczania

4.8.2.

Pytania sprawdzające

4.8.3.

wiczenia

4.8.4.

Sprawdzian postępów

4.9.

SkaŜenie ekologiczne wody i gruntu substancjami ropopochodnymi

4.9.1.

Materiał nauczania

4.9.2.

Pytania sprawdzające

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o zasadach kierowania działaniami

zastępu w odniesieniu do róŜnego typu ratownictwa prowadzonego przez Państwową StraŜ
PoŜarną.

W poradniku znajdziesz:

–

wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć juŜ ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,

–

cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,

–

materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do opanowania treści jednostki
modułowej,

–

zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy juŜ opanowałeś określone treści,

–

wiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować

umiejętności praktyczne,

–

sprawdzian postępów,

–

sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi
opanowanie materiału całej jednostki modułowej,

–

literaturę.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu nauczania jednostki modułowej powinieneś umieć:

–

znać i przestrzegać podstawowe przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy,

–

znać organizacyjno–prawne podstawy pracy i słuŜby,

–

stosować regulaminy i przepisy obowiązujące w słuŜbie,

–

stosować podstawowy sprzęt ratowniczo–gaśniczy,

–

analizować podstawowe działania gaśnicze,

–

rozpoznawać elementy obiektów budowlanych oraz instalacje uŜytkowe,

–

rozpoznawać materiały oraz elementy konstrukcji maszyn,

–

analizować wymagania przeciwpoŜarowe w budownictwie,

–

znać wymagania profilaktyki przeciwpoŜarowej,

–

analizować fizykochemiczne procesy spalania oraz właściwości środków gaśniczych,

–

analizować przeciwpoŜarowe zaopatrzenie w wodę,

–

prowadzić działania gaśnicze w rocie,

–

wykonywać podstawowe działania ratownicze,

–

znać psychologiczne aspekty działań ratowniczych,

–

badać stan techniczny sprzętu ratowniczo–gaśniczego,

–

udzielać pierwszej pomocy kwalifikowanej,

–

kierować pojazdami samochodowymi,

–

kierować ruchem drogowym,

–

posługiwać się komputerem,

–

korzystać z róŜnych źródeł informacji w tym z internetu,

–

współpracować w grupie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−−−−

określić podstawowe typy kierowania,

−−−−

określić zasady i procedurę przejęcia kierowania akcją ratowniczo-gaśniczą,

−−−−

określić uprawnienia kierującego akcją ratowniczo-gaśniczą,

−−−−

rozpoznać okoliczności zaistnienia stanu wyŜszej konieczności,

−−−−

określić zasady podejmowania decyzji podczas akcji ratowniczo- gaśniczej,

−−−−

określić elementy rozkazu i wydać rozkaz bojowy,

−−−−

pokierować akcją ratowniczo-gaśniczą i wykonać działania ratowniczo-gaśnicze
w wybranych obiektach w ramach zastępu,

−−−−

scharakteryzować systemy dostarczania wody,

−−−−

zorganizować dostarczanie wody na odległość,

−−−−

sporządzić dokumentację zdarzenia,

−−−−

określić rodzaje i zadania na stanowiskach kierowania,

−−−−

określić zasady dysponowania jednostkami taktycznymi,

−−−−

dobrać wyposaŜenie stanowisk kierowania w środki techniczne,

−−−−

określić rodzaje i przeznaczenie dokumentacji dotyczącej stanowisk kierowania,

−−−−

określić zasady ewidencjonowania i przekazywania informacji bieŜących,

−−−−

pokierować akcją i działaniami ratowniczo-gaśniczymi w czasie wypadków drogowych i
szynowych,

−−−−

określić zasady współpracy Państwowej StraŜy PoŜarnej z innymi jednostkami ochrony
przeciwpoŜarowej oraz podmiotami ratowniczymi,

−−−−

określić zasady ustawiania samochodów ratowniczych na miejscu akcji,

−−−−

przeprowadzić rozpoznanie sytuacji w czasie akcji ratownictwa drogowego i szynowego,

−−−−

zidentyfikować utrudnienia w działaniach ratowniczych w wypadkach samochodów
cięŜarowych, autobusów i pojazdów szynowych,

−−−−

dotrzeć do osób poszkodowanych w pojazdach drogowych i szynowych oraz powiększyć
przestrzeń wokół nich,

−−−−

wydobyć osoby poszkodowane z pojazdów drogowych i szynowych,

−−−−

usunąć szyby w pojazdach drogowych i szynowych,

−−−−

określić zasady likwidacji innych zagroŜeń,

−−−−

podjąć decyzję o zakończeniu akcji ratowniczej,

−−−−

scharakteryzować metody przeciwdziałania zagroŜeniom powodowanym przez
konstrukcję, wyposaŜenie i napęd statków powietrznych,

−−−−

określić zasady prowadzenia ewakuacji ludzi i zwierząt z samolotu,

−−−−

przedstawić taktykę gaszenia poŜarów statków powietrznych,

−−−−

wyjaśnić zasady organizacji akcji ratownictwa budowlanego,

−−−−

ustalić sposoby znakowania sektora terenu akcji ratownictwa budowlanego według
ustaleń międzynarodowych,

−−−−

określić sposoby lokalizacji i dotarcia do osób zagruzowanych,

−−−−

oznakować teren, zlokalizować, dotrzeć i wydobyć osoby poszkodowane,

−−−−

wykonać stabilizację konstrukcji budowlanych,

−−−−

wykonać tunel, wykop oraz przebicie w stropie i ścianie,

−−−−

określić rolę i zadania Państwowej StraŜy PoŜarnej w czasie powodzi,

−−−−

określić uprawnienia straŜaków do kierowania sprzętem pływającym,

−−−−

zastosować zasady podejmowania ludzi na środki pływające,

−−−−

opisać elementy organizacji akcji ratownictwa chemicznego,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−−−−

rozpoznać sytuację i podjąć decyzję o moŜliwości działań ratowniczo-gaśniczych
w czasie akcji ratownictwa chemicznego ze względu na rodzaj substancji niebezpiecznej,

−−−−

przeprowadzić poszczególne etapy akcji ratownictwa chemicznego,

−−−−

wyznaczyć strefy niebezpieczne przy pomocy programów informatycznych,

−−−−

dobrać sposoby zabezpieczenia straŜaka przed zagroŜeniami wynikającymi z właściwości
substancji niebezpiecznych,

−−−−

zidentyfikować w czasie akcji, źródła pochodzenia substancji niebezpiecznej,

−−−−

określić zadania osób funkcyjnych w akcji ratownictwa chemicznego,

−−−−

opisać rozprzestrzeniania się plam substancji ropopochodnych na wodzie i w gruncie,

−−−−

zastosować metody likwidacji rozlewów olejowych z wody i gruntu,

−−−−

zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpoŜarowej
podczas obsługi sprzętu ratowniczo-gaśniczego,

−−−−

zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpoŜarowej
podczas obsługi sprzętu ratowniczo-gaśniczego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1.

Zasady kierowania, podejmowania decyzji i wydawania
rozkazów

4.1.1.

Materiał nauczania

Podstawowe typy kierowania

Lokalizacja oraz likwidacja poŜaru jest zadaniem, które wymaga dokładnych

i  bezbłędnych  działań  jednostek  straŜy  poŜarnej.  Umiejętne  kierowanie  działaniami
ratowniczymi  ma  główny  wpływ  na  powodzenie  oraz  szybkie  i  skuteczne  zakończenie  akcji
ratowniczo–gaśniczej. W związku z tym przed dowódcami stawiane są duŜe wymagania jak
równieŜ  i  odpowiedzialność  za  całą  akcję.  Dlatego  dowódca  powinien  spełniać  szereg
wymagań  takich  jak:  posiadać  duŜą  wiedzę  operacyjno–taktyczną,  być  energicznym,  mieć
zmysł  organizacyjny,  być  wymagającym  dla  siebie  i  innych.  Dowódcy  na  miejscu  akcji
przysługuje  szereg  uprawnień,  ale  równieŜ  spoczywa  na  nim  duŜa  odpowiedzialność  i  wiele
obowiązków.

Kierowanie działaniami ratowniczymi jest procesem złoŜonym, który obejmuje kilka

zagadnień tj.:

−

rozpoznanie i ocenę sytuacji,

−

ocenę moŜliwości,

−

kalkulację sił i środków,

−

zamiar taktyczny,

−

postawienie zadań i sposób ich wykonania,

−

wydanie rozkazów bojowych,

−

kontrolowanie wykonawstwa.

Sprawne kierowanie ma istotny wpływ na optymalne wykonanie zadania w szybkim

czasie. W związku z tym naleŜy przestrzegać pewne zasady, a mianowicie:

−

wszyscy dowódcy niŜszych szczebli winni wykonywać polecenia od jednego wspólnego
dowódcy,

−

skuteczność działań ratowniczych zaleŜy w znacznej mierze od szybkiej decyzji,

−

wszyscy powinni znać swoje uprawnienia oraz kompetencje.

Kierujący działaniem ratowniczym, oddziałuje na podległe siły podmiotów systemu na

miejscu zdarzenia zgodnie z przyjętymi procedurami i planami ratowniczymi, w celu
wykonania określonych czynności ratowniczych. Kierowanie winno być jednoosobowe przez
osobę uprawnioną i odpowiednio oznakowaną. Kierowanie rozpoczyna się z chwilą przybycia
na miejsce zdarzenia pierwszych sił.

Organizując działanie ratownicze kierujący musi mieć na uwadze rodzaj i wielkość

zdarzenia, występujące zagroŜenia oraz przewidywać dalszy rozwój wydarzeń. Czy w
miejscu zdarzenia są osoby poszkodowane lub bezpośrednio zagroŜone.

Wprowadzone zostały trzy typy kierowania w czasie działań ratowniczo gaśniczych:

−

interwencyjne  –  realizowane  w  strefie  zagroŜenia  lub  bezpośrednich  działań
ratowniczych,  gdzie  istnieje  zagroŜenie  zdrowia  i  Ŝycia  ludzi  oraz  mienia  i  środowiska
lub  prawdopodobieństwo  jego  wystąpienia,  w  celu  likwidacji  lub  teŜ  usunięcia  skutków
zdarzenia  oraz  zapewnienia  bezpieczeństwa  ratownikom,  kierowaniu  interwencyjnemu
podlegają siły nie przekraczające wielkością kompanii,

−

taktyczne – realizowane na granicy strefy zagroŜenia lub poza nią w celu wykonania
przyjętego załoŜenia taktycznego i nadzoru nad kierowaniem interwencyjnym,
kierowaniu taktycznemu podlegają siły nie przekraczające wielkością jednego batalionu,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

strategiczne  –  mające  za  zadanie  przyjęcie  niezbędnego  planu  w  likwidacji  zagroŜenia
i  nadzoru  nad  kierowaniem  taktycznym.  Takiemu  kierowaniu  podlegają  siły
wojewódzkich  brygad  odwodowych,  albo  siły  przekraczające  wielkość  batalionu.  Przy
kierowaniu strategicznym kierujący ma zespół doradczy w postaci sztabu.

Kierowanie interwencyjne polega szczególnie na:

−

ustalaniu rodzaju zagroŜenia,

−

przydzielaniu zadań dla poszczególnych zastępów,

−

ustalaniu sposobów i metod poszukiwania poszkodowanych i zagroŜonych oraz niesienia
im pomocy medycznej,

−

ustalaniu sposobów ewakuacji,

−

wyznaczaniu stref działań ratowniczych,

−

planowaniu rozmieszczenia sprzętu ratowniczego,

−

analizowaniu czasu pracy poszczególnych zespołów w strefie bezpośrednich działań,

−

nadzorowaniu skuteczności działania ratowniczego oraz zachowania bezpiecznych
warunków jego prowadzenia,

−

organizacji łączności,

−

analizowaniu zuŜycia sprzętu i środków gaśniczych, neutralizatorów oraz sorbentów,

−

organizowaniu kierowania pododdziałami,

−

współdziałaniu z lekarzem koordynatorem medycznych działań ratowniczych,

−

wzywaniu niezbędnych sił i środków,

−

zorganizowaniu wsparcia logistycznego,

−

wydzieleniu strefy zagroŜenia do czasu uruchomienia kierowania taktycznego.

Kierowanie taktyczne polega na:

−

ocenie zagroŜenia poprzez ustalanie jego charakteru i prognozowaniu rozwoju,

−

podziale terenu działania ratowniczego na odcinki bojowe i wyznaczaniu zadań dla osób
prowadzących kierowanie,

−

organizacji ewakuacji zagroŜonych osób,

−

współdziałaniu z lekarzem koordynatorem medycznych działań ratowniczych,

−

ocenie wielkości sił i środków oraz dysponowaniu ich w razie potrzeby,

−

ewentualnym wprowadzeniu do działań innych słuŜb ratowniczych i podmiotów,

−

wyznaczeniu punktu kierowania i jego oznakowaniu,

−

tworzeniu systemu wspomagania decyzji kierowania taktycznego,

−

tworzeniu w miarę moŜliwości odwodu taktycznego lub wezwanie odwodów
operacyjnych,

−

wydzieleniu strefy zagroŜenia,

−

koordynacji zmian sił ratowniczych, w tym ich wprowadzaniu i wyprowadzaniu z rejonu
działania ratowniczego,

−

organizacji wsparcia logistycznego,

−

nadzorowaniu skuteczności działania ratowniczego oraz zachowaniu bezpiecznych
warunków jego prowadzenia ,

−

analizowaniu i korygowaniu wydzielonej strefy bezpośrednich działań ratowniczych,

−

organizowaniu punktu przejęcia sił i środków,

−

współdziałaniu ze sztabem kierowania taktycznego i strategicznego,

−

współdziałaniu ze środkami masowego przekazu,

−

organizowaniu łączności kierowania strategicznego oraz współdziałania podmiotów
uczestniczących w działaniu ratowniczym,

−

współdziałaniu z organami administracji samorządowej oraz z organizacjami
pozarządowymi,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

eliminowaniu lub minimalizowaniu wśród ratowników stresu pourazowego powstałego
podczas zdarzenia.

Kierowanie strategiczne natomiast polega między innymi na:

−

ocenie zagroŜenia poprzez ustalenie jego charakteru i prognozowanie rozwoju,

−

określeniu strategii działania ratowniczego,

−

podziale terenu akcji na odcinki bojowe oraz wyznaczeniu zadań dla osób prowadzących
kierowanie taktyczne,

−

nadzorowaniu zadań prowadzonych przez podległe siły,

−

wyznaczeniu punktu kierowania i jego oznakowanie,

−

informowaniu ewakuowanych osób o miejscu organizowanej pomocy humanitarnej,

−

wzywaniu sił centralnego lub wojewódzkiego odwodu operacyjnego oraz ich
wprowadzaniu na wyznaczone odcinki bojowe,

−

eliminowaniu lub minimalizowaniu wśród ratowników stresu pourazowego powstałego
podczas zdarzenia,

−

koordynowaniu łączności na potrzeby sztabu, kierowania taktycznego oraz podmiotów
uczestniczących w działaniu ratowniczym,

−

koordynowaniu działań zaplecza logistycznego, medycznego, technicznego oraz
podmiotów wspomagających działanie ratownicze,

−

współdziałaniu ze środkami masowego przekazu,

−

współdziałaniu z organami administracji rządowej,

−

współdziałaniu z organami administracji samorządowej oraz z organizacjami
pozarządowymi.

PowyŜsze zagadnienia dotyczące kierowania oraz uprawnionych do kierowania zawarte

są w Rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 29 grudnia 1999 r.,
w sprawie szczegółowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo–gaśniczego.

Zasady i procedury przejęcia kierowania działaniami ratowniczo–gaśniczymi

Kierującym działaniami ratowniczo–gaśniczymi jest pierwszy przybyły na miejsce

zdarzenia dowódca, do czasu przybycia na miejsce zdarzenia dowódcy hierarchicznie
wyŜszego.

Kierowanie działaniami ratowniczo–gaśniczymi zobowiązany jest przejąć dowódca

w następującej kolejności:

−

naczelnik OSP,

−

dowódca terenowej słuŜby ratowniczej,

−

dowódca zakładowej straŜy poŜarnej,

−

dowódca gminnej zawodowej straŜy poŜarnej,

−

dowódca JRG PSP.
Kierowanie działaniem ratowniczym mogą przejąć:

−

komendant powiatowy (miejski) PSP,

−

komendant wojewódzki PSP,

−

komendant główny PSP,

−

jak równieŜ ich zastępcy lub osoby przez nich wyznaczone lub określone wewnętrznymi
zarządzeniami.
KaŜdy z w/w przejmując kierowanie winien zapoznać się z sytuacją, rozmieszczeniem sił

i środków oraz z dotychczasowymi poleceniami.

Uprawnienia kierującego działaniami ratowniczo–gaśniczymi

Przejmując kierowanie uprawniony do przejęcia dowódca winien odszukać

dotychczasowego kierującego i przyjąć od niego meldunek o istniejącej sytuacji

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

i prowadzonych działaniach. Następnie obaj winni dokonać oględzin całego terenu akcji.
Po przeprowadzonej ocenie sytuacji dowódca przejmujący kierowanie przekazuje informacje
do stanowiska kierowania oraz wyznacza zadanie dla poprzedniego kierującego akcją.

Kierujący działaniami ratowniczo–gaśniczymi posiada szereg uprawnień, które

wyszczególnione zostały w Ustawie o ochronie przeciwpoŜarowej i Ustawie o Państwowej
StraŜy PoŜarnej, a w szczególności ma prawo:

−

zarządzić ewakuację osób z terenu objętego działaniem ratowniczym w przypadku
występującego zagroŜenia Ŝycia i zdrowia, szczególnie, gdy istnieje moŜliwość powstania
paniki, lub gdy przewidywany przebieg wydarzeń moŜe spowodować odcięcie drogi
ewakuacyjnej,

−

zarządzić ewakuację mienia, gdy istnieje prawdopodobieństwo rozprzestrzenienia się
poŜaru lub innego zagroŜenia,

−

wydać zakaz przebywania w rejonie działania osobom postronnym lub utrudniającym
prowadzenie działań,

−

zarządzić  wykonanie  prac  wyburzeniowych  i  rozbiórkowych,  w  szczególności,  gdy
istnieje  zagroŜenie  ludzi,  zwierząt  lub  mienia  znacznej  wartości,  jak  równieŜ  potrzeby
dotarcia  do  źródeł  zagroŜenia  lub  w  innych  sytuacjach  niezbędnych  do  prawidłowego
i bezpiecznego prowadzenia akcji,

−

wstrzymać komunikację w ruchu lądowym, szczególnie w celu zapewnienia właściwej
komunikacji dla potrzeb akcji, potrzeby ustawienia sprzętu oraz zapewnienia
bezpieczeństwa prowadzonych działań,

−

przejąć w uŜytkowanie na czas niezbędny do prowadzenia działań: środków transportu,
sprzętu, ujęć wody gaśniczych i innych środków gaśniczych oraz nieruchomości, które
mogą być przydatne w działaniach ratowniczych,

−

Ŝą

dać niezbędnej pomocy od instytucji, organizacji, zakładów pracy i osób fizycznych,

−

odstąpić od zasad działania uznawanych powszechnie za bezpieczne, jednakŜe
z zachowaniem wszelkich dostępnych zabezpieczeń.

Okoliczności zaistnienia stanu wyŜszej konieczności.

W Ustawie o ochronie przeciwpoŜarowej w Art. 25 ust. 3 zawarto zapis, który mówi, Ŝe:

„Kierujący działaniem ratowniczym moŜe odstąpić w trakcie działania ratowniczego od zasad
działania uznanych powszechnie za bezpieczne”.

W okolicznościach uzasadnionych stanem wyŜszej konieczności Ustawa o Państwowej

StraŜy PoŜarnej w Art. 21. ust. 3 pkt 2 dopuszcza równieŜ odstąpienie przez kierującego od
zasad działania uznanych powszechnie za bezpieczne.

Kierujący działaniami gaśniczymi lub innym działaniem ratowniczym prowadzonym

przez  jednostki  ochrony  przeciwpoŜarowej  jest  uprawniony  do  zarządzenia  odstąpienia  od
zasad działania uznanych powszechnie za bezpieczne, z zachowaniem wszelkich dostępnych
w  danych  warunkach  zabezpieczeń,  jeŜeli  w  jego  ocenie,  dokonanej  w  miejscu  i  czasie
zdarzenia,  istnieje  prawdopodobieństwo  uratowania  Ŝycia  ludzkiego,  w  szczególności
w przypadkach, gdy:

−

z powodu braku specjalistycznego sprzętu zachodzi konieczność zastosowania sprzętu
zastępczego,

−

fizyczne moŜliwości ratownika mogą zastąpić brak moŜliwości uŜycia właściwego
sprzętu,

−

jest moŜliwe wykonanie określonej czynności przez osobę zgłaszającą się dobrowolnie.

Kodeks postępowania administracyjnego w Art. 108 §1 mówi, Ŝe: „Decyzji, od której

słuŜy  odwołanie,  moŜe  być  nadany  rygor  natychmiastowej  wykonalności,  gdy  jest  to
niezbędne  ze  względu  na  ochronę  zdrowia  lub  Ŝycia  ludzkiego  albo  dla  zabezpieczenia
gospodarstwa  narodowego  przed  cięŜkimi  stratami,  bądź  teŜ  ze  względu  na  inny  interes

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

społeczny lub wyjątkowo waŜny interes strony. W tym ostatnim przypadku organ
administracji publicznej moŜe w drodze postanowienia zaŜądać od strony stosownego
zabezpieczenia.

Kodeks karny w Art. 26., (stan wyŜszej konieczności), mówi, Ŝe:

−

§1  –  Nie  popełnia  przestępstwa,  kto  działa  w  celu  uchylenia  bezpośredniego
niebezpieczeństwa  groŜącego  jakiemukolwiek  dobru  chronionemu  prawem,  jeŜeli
niebezpieczeństwa  nie  moŜna  inaczej  uniknąć,  a  dobro  poświęcone  przedstawia  wartość
niŜszą od dobra ratowanego.

−

§2 – Nie popełnia przestępstwa takŜe ten, kto, ratując dobro chronione prawem
w warunkach określonych w § 1, poświęca dobro, które nie przedstawia wartości wyŜszej
od dobra ratowanego.

−

§3 – W razie przekroczenia granic stanu wyŜszej konieczności, sąd moŜe zastosować
nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia.

−

§4 – Przepisu § 2 nie stosuje się, jeŜeli sprawca poświęca dobro, które ma szczególny
obowiązek chronić nawet z naraŜeniem się na niebezpieczeństwo osobiste.

−

§5 – Przepisy § 1–3 stosuje się odpowiednio w wypadku, gdy z ciąŜących na sprawcy
obowiązków tylko jeden moŜe być spełniony.

Z powyŜszych zapisów wynika, Ŝe kierujący działaniami ratowniczymi moŜe

odstąpić od zasad działania powszechnie uznanych za bezpieczne i zarządzić czynności, które
w  jego  ocenie  mogą  uratować  Ŝycie  ludzkie  (w  tym  równieŜ  np.  zagroŜonego  ratownika).
Zatem  jedynie  kierujący  działaniami  ratowniczo–gaśniczymi  upowaŜniony  jest  do  wydania
takiej  decyzji.  Nie  moŜe  jednak  bez  głęboko  uzasadnionej  potrzeby  naraŜać  Ŝycia
ratowników.  Dlatego  wszechstronna  ocena  sytuacji  ma  podstawowe  znaczenie  przy
konieczności podjęcia tak trudnej decyzji.

Zasady podejmowania decyzji podczas działań ratowniczo–gaśniczych

KaŜde działanie

ratowniczo–gaśnicze powinno być poprzedzone właściwym

rozpoznaniem na miejscu akcji. Istotą dowodzenia jest podejmowanie decyzji opartych na
informacjach z rozpoznania oraz wzajemnym oddziaływaniu decyzji na siebie, tak by kolejna
była logicznym następstwem poprzedniej, w czasie uwzględniającym aktualną sytuację na
miejscu akcji.

W zaleŜności od sytuacji i potrzeby naleŜy przeprowadzić rozpoznanie wstępne,

szczegółowe

ogniowe,

ratownicze,

bojem,

wodne,

warunków

atmosferycznych

i  mikroklimatycznych  oraz  warunków  terenowych.  Ocena  sytuacji  dokonywana  jest  na
podstawie  uzyskanych  informacji  po  uprzednim  rozpoznaniu  zdarzenia,  korzystając
z wszelkich moŜliwych źródeł informacji, w tym na podstawie meldunków z poszczególnych
stanowisk  bojowych.  Powinna  być  realizowana  w  sposób  ciągły  od  momentu  zgłoszenia
zdarzenia do całkowitego jego zakończenia.

Podejmowanie decyzji podczas działań ratowniczo–gaśniczych polega na:

−

wyborze rodzaju, formy i kolejności prowadzonych działań,

−

określeniu rozmieszczenia i ilości stanowisk bojowych,

−

wyborze środka gaśniczego i sposobu jego podawania,

−

określeniu zaopatrzenia wodnego oraz innych środków niezbędnych do prowadzenia
działań,

−

organizacji łączności,

−

ewentualnym wezwaniu dodatkowych sił i środków,

−

określeniu zadań dla słuŜb współpracujących w miejscu akcji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Elementami, które powinny być uwzględnione przy stawianiu zadań bojowych

podległym jednostkom, są:

−

przeprowadzone rozpoznanie wstępne,

−

wydanie wstępnych rozkazów,

−

ocena bieŜącej sytuacji,

−

ocena moŜliwości na miejscu akcji,

−

zamiar taktyczny,

−

decyzja,

−

rozkaz bojowy.

Rys. 1. Elementy procesu podjęcia decyzji [4]

Wydawana decyzja przez kierującego działaniem ratowniczym przekazywana jest

w formie rozkazu lub polecenia.

Elementy rozkazu i wydanie rozkazu bojowego

Rozkaz wstępny wydaje zazwyczaj dowódca pierwszego zastępu przybyłego na miejsce

zdarzenia.

Na podstawie wstępnego rozpoznania i polecenia rozwinięcia zastępu, dowódca wydaje

rozkaz, który powinien zawierać takie elementy jak:

−

przedstawienie sytuacji,

−

rodzaj działań,

−

rodki gaśnicze i sposób podawania,

−

miejsce działania i lokalizacje stanowisk bojowych

−

ustawienie samochodu bojowego oraz innego sprzętu,

−

zadania dla zastępu,

−

sposoby zabezpieczenia ratowników,

−

organizację łączności oraz zasady przekazywania meldunków,

−

zaopatrzenie w środki gaśnicze.

W dalszej kolejności wraz z rozwojem sytuacji wydawane są następne rozkazy

i polecenia. Dowódcy poszczególnych odcinków bojowych muszą uwzględniać w swych
rozkazach zamiar taktyczny Kierownika Działań Ratowniczych (KDR).

Rozkaz powinien być jasny, zwięzły, konkretny i zrozumiały. W szczególnych sytuacjach

wykonawca moŜe zaŜądać rozkazu na piśmie. Rozkaz musi być wykonany.

W sytuacji pojawienia się nowych okoliczności ratownik moŜe pojąć działanie według

własnego uznania, jednakŜe musi powiadomić o tym rozkazodawcę, który w zaleŜności
od oceny podtrzyma swoją decyzję lub zaakceptuje działanie wykonawcy.

Przykładowe okoliczności wymagające interwencji jednostek straŜy poŜarnej:

−

poŜar powstał w dwupiętrowym budynku mieszkalnym na poddaszu,

−

budynek stanowi zwartą zabudowę starej substancji mieszkaniowej,

−

wystąpiło duŜe zadymienie całej klatki schodowej, a w konsekwencji zagroŜenie
przedostania się zadymienia do pomieszczeń mieszkalnych,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

zaopatrzenie wodne moŜe stanowić hydrant znajdujący się w odległości około 50 m
od budynku,

−

do akcji zadysponowano 2 zastępy (GBA 2,5/16 oraz GCBA 6/32) wraz z kierującym
działaniami ratowniczymi dowódcą zmiany.

Przykładowa treść rozkazu powinna brzmieć następująco: „PoŜar na poddaszu

z moŜliwością  przedostania  się  na  zewnątrz.  Zastęp  GBA  –  natarcie  linią  gaśniczą  przez
klatkę  schodową  na  poddasze,  w  aparatach  ochrony  dróg  oddechowych.  Zastęp  GCBA  –
ewakuacja ludzi z budynku oraz zaopatrzenie  wodne z hydrantu zewnętrznego. Łączność na
kanale 20. Wykonać”.

Ustawianie samochodów ratowniczych na miejscu akcji

O ustawieniu samochodu na miejscu zdarzenia decyduje bezpośrednio dowódca działań

ratowniczych. Pojazd bojowy powinien być ustawiony w miejscu wygodnym do prowadzenia
działań,  jednocześnie  dając  moŜliwość  korzystania  ze  sprzętu  i  urządzeń  będących  na  jego
wyposaŜeniu. NaleŜy przewidzieć równieŜ moŜliwość manewrowania pojazdem w zaleŜności
od rozwoju akcji. Miejsce ustawienia powinno być bezpieczne, nienaraŜające na ewentualne
uszkodzenia  mechaniczne  i  działanie  wysokich  temperatur.  Nie  moŜna  zastawiać  dróg
dojazdowych i dostępu do obiektu. W sytuacji, gdy nie ma moŜliwości zablokowania jezdni,
a ruch  komunikacyjny  stwarza  zagroŜenie  dla  ratowników,  samochody  moŜna  ustawić
ukośnie  do  osi  jezdni,  poprzez  to  osłaniając  miejsce  akcji  i  ratowników.  W  związku
z ewentualną  potrzebą  manewrowania,  naleŜy  unikać  ustawiania  pojazdów  bezpośrednio
jeden  za  drugim.  NaleŜy  pamiętać,  Ŝe  równieŜ  właściwe  ustawienie  pojazdów  na  miejscu
zdarzenia  ma  istotny  wpływ  na  przebieg  i  skuteczność  prowadzonych  działań  ratowniczo–
gaśniczych.

Decyzja o zakończeniu akcji ratowniczej

Decyzję o zakończeniu akcji podejmuje Kierownik Działań Ratowniczych (KDR).

W  związku  z  zakończeniem  działań  ratowniczych  i  sprawdzeniem  miejsca  prowadzonych
działań moŜe następować częściowe lub całkowite zwijanie stanowisk bojowych. Częściowe
zwijanie sprzętu ma na celu usunięcie sprzętu, który nie jest juŜ potrzebny przy prowadzeniu
dalszych  działań.  Po  zakończeniu  akcji  i  dogaszeniu  pogorzeliska  KDR  podejmuje  decyzję
o zakończeniu  działań  ratowniczych,  zwinięciu  sprzętu  i  powrocie  do  bazy.  Przekazuje
protokólarnie  miejsce  prowadzonych  działań  ratowniczych  (pogorzelisko)  właścicielowi  lub
zarządzającemu obiektem.

Zwijając sprzęt naleŜy pamiętać jednocześnie o natychmiastowym uzupełnieniu wody

w zbiorniku samochodu ze względu na moŜliwość dysponowania zastępu bezpośrednio do
innych działań ratowniczych (szczególnie sytuacje takie występują w okresie wzmoŜonej
palności – np. podczas suszy).

Ze względu na bezpieczeństwo przejazdu samochodem poŜarniczym, nie wolno jechać

z częściowo napełnionym zbiornikiem. Po przybyciu do bazy niezwłocznie naleŜy uzupełnić
stan zuŜytych środków gaśniczych, umyć i zakonserwować sprzęt poŜarniczy, jak równieŜ
umundurowanie i wyposaŜenie osobiste w celu osiągnięcia pełnej gotowości bojowej.

4.1.2.

Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jak moŜna wyjaśnić pojęcie kierowania działaniami ratowniczo–gaśniczymi?

Jakie są typy kierowania działaniami ratowniczo–gaśniczymi?

Jakimi cechami charakteryzuje się kierowanie interwencyjne?

Jakimi cechami charakteryzuje się kierowanie taktyczne?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Jakimi cechami charakteryzuje się kierowanie strategiczne?

Kto jest zobowiązany do przejęcia kierowania działaniami ratowniczo–gaśniczymi?

Jakie czynności powinien wykonać przejmujący kierowanie działaniami ratowniczo–
gaśniczymi?

Jakie uprawnienia posiada kierujący działaniami ratowniczo–gaśniczymi?

Jak moŜna wyjaśnić pojęcie stanu wyŜszej konieczności?

10.

W jakich okolicznościach dowódca moŜe podjąć decyzję o zastosowaniu stanu wyŜszej
konieczności?

11.

Jakie uwarunkowania naleŜy brać pod uwagę w celu podjęcia decyzji podczas działań
ratowniczo–gaśniczych?

12.

Jakie elementy powinny być uwzględnione podczas stawiania zadań bojowych?

13.

Jakimi cechami powinien charakteryzować się rozkaz bojowy?

14.

Jakie elementy moŜna wyróŜnić w rozkazie bojowym?

15.

Jakie uwarunkowania naleŜy brać pod uwagę przy ustawianiu samochodu w miejscu
działań ratowniczo–gaśniczych?

16.

Kto i kiedy moŜe podjąć decyzję o zakończeniu działań ratowniczo–gaśniczych?

17.

Jakie czynności naleŜy wykonać po zakończeniu działań ratowniczo–gaśniczych?

4.1.3.

Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

WskaŜ róŜnice pomiędzy poszczególnymi typami kierowania działaniami ratowniczo–

gaśniczymi.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych cechy charakterystyczne poszczególnych typów
kierowania działaniami ratowniczo–gaśniczymi,

dokonać analizy cech charakterystycznych poszczególnych typów kierowania działaniami
ratowniczo–gaśniczymi,

wskazać róŜnice pomiędzy poszczególnymi typami kierowania działaniami ratowniczo–
gaśniczymi.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 2

Wymień dowódców, którzy są zobowiązani przejąć dowodzenie działaniami ratowniczo–

gaśniczymi, uwzględniając hierarchię od najniŜszego do najwyŜszego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych, kto jest zobowiązany do przejęcia dowodzenia
działaniami ratowniczo–gaśniczymi,

dokonać analizy hierarchii jednostek,

wymienić hierarchiczną kolejność przejęcia dowodzenia od dowódcy najniŜszego
szczebla do dowódcy najwyŜszego szczebla.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 3

Wymień uprawnienia, jakie posiada dowódca kierujący działaniami ratowniczo–

gaśniczymi.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w Ustawie o PSP i Ustawie o ochronie przeciwpoŜarowej uprawnienia dowódcy
kierującego działaniami ratowniczo–gaśniczymi,

dokonać analizy tych uprawnień,

wymienić uprawnienia dowódcy kierującego działaniami ratowniczo–gaśniczymi.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, przybory do pisania,

−

Ustawa o PSP i Ustawa o ochronie przeciwpoŜarowej,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 4

Wymień okoliczności zaistnienia stanu wyŜszej konieczności.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w Ustawie o PSP, Ustawie o ochronie przeciwpoŜarowej, Kodeksie
Postępowania Administracyjnego oraz Kodeksie Karnym zapisy dotyczące stanu wyŜszej
konieczności,

dokonać analizy tych zapisów,

wymienić okoliczności zaistnienia stanu wyŜszej konieczności.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, przybory do pisania,

−

Ustawa o PSP, Ustawa o ochronie przeciwpoŜarowej, KPA i KK,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 5

Określ, jakie elementy działań ratowniczo–gaśniczych powinny zostać uwzględnione

w decyzji podjętej przez kierującego tymi działaniami.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych elementy, które powinien uwzględnić w
podejmowanej decyzji kierujący działaniami ratowniczo–gaśniczymi,

dokonać analizy elementów działań, które naleŜy uwzględnić w podjętej decyzji,

wymienić elementy działań ratowniczo–gaśniczych, które powinny zostać uwzględnione
w decyzji podjętej przez kierującego tymi działaniami.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 6

Sformułuj rozkaz bojowy dla zastępu (GCBA 6/32) zadysponowanego do poŜaru

dzikiego wysypiska śmieci (makulatura, stare opony, stare meble tapicerowane)
o powierzchni około 25 m

usytuowanego w terenie otwartym.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych elementy składowe rozkazu bojowego,

dokonać analizy załoŜeń poŜaru,

zaplanować właściwy sposób działania i uŜycia środków gaśniczych,

sformułować rozkaz bojowy.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 7

Wyjaśnij zasady właściwego ustawienia samochodu podczas działań ratowniczo–

gaśniczych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych zasady ustawiania samochodów podczas działań
ratowniczo–gaśniczymi,

dokonać analizy ustawiania samochodów poŜarniczych podczas akcji w róŜnych
okolicznościach,

wymienić podstawowe zasady właściwego ustawiania samochodów poŜarniczych
podczas działań ratowniczo–gaśniczych.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

4.1.4.

Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

wyjaśnić pojęcie kierowania działaniami ratowniczo–gaśniczymi?

wymienić typy kierowania działaniami ratowniczo–gaśniczymi?

wymienić cechy kierowania interwencyjnego?

wymienić cechy kierowania taktycznego?

wymienić cechy kierowania strategicznego?

wymienić czynności przejmującego kierowanie działaniami
ratowniczo–gaśniczymi?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

wymienić uprawnienia kierującego działaniami ratowniczo–
gaśniczymi?

wyjaśnić pojęcie stanu wyŜszej konieczności?

wymienić okoliczności podjęcia decyzję o zastosowaniu stanu
wyŜszej konieczności?

10)

wymienić uwarunkowania podjęcia decyzji podczas działań
ratowniczo–gaśniczych?

11)

wymienić elementy uwzględniane podczas stawiania zadań
bojowych?

12)

wymienić cechy rozkazu bojowego?

13)

wymienić elementy zawarte w rozkazie bojowym?

14)

wymienić uwarunkowania przy ustawianiu samochodu w miejscu
działań ratowniczo–gaśniczych?

15)

wymienić czynności po zakończeniu działań ratowniczo–
gaśniczych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.

Systemy dostarczania wody do miejsca poŜaru

4.2.1.

Materiał nauczania

Charakterystyka systemów dostarczania wody

Jednym z elementów utrudniających i wydłuŜających akcje ratowniczo–gaśnicze jest

brak właściwego zaopatrzenia wodnego na miejscu akcji. Dostarczając wodę z dalszych
odległości naleŜy brać pod uwagę następujące czynniki:

−

odległość ujęć wody od miejsca akcji,

−

moŜliwość dojazdu i dostęp do punktów czerpania wody,

−

rodzaj i ilość sprzętu jaki mamy w dyspozycji do wykonania tego zadania,

−

wybranie odpowiedniego sposobu dostarczania wody w zaleŜności od posiadanych sił
i środków.

Najczęściej woda jest dostarczana do poŜaru samochodami straŜy poŜarnej, które

posiadają  zbiorniki  z  wodą  lub  z  hydrantów  przeciwpoŜarowych.  W  przypadku,  gdy  do
ugaszenia  poŜaru  potrzebna  jest  ilość  wody  większa  niŜ  zapas  w  zbiornikach  samochodów
gaśniczych  lub  przekraczająca  wydajność  hydrantów  zewnętrznych,  konieczne  jest
zorganizowanie systemu zaopatrzenia wodnego jedną z metod opisanych niŜej.

Przesyłanie wody na dalekie odległości polega na połączeniu punktu czerpania wody

gaśniczej z miejscem poŜaru za pomocą węŜy i motopomp oraz przesyłaniu przez nie
potrzebnej ilości wody pod ciśnieniem. Wodę do poŜaru moŜna przesyłać wykorzystując:

−

system przetłaczania,

−

system przepompowywania,

−

dowoŜenie wody,

−

system mieszany.

System przetłaczania wody

Przetłaczanie wody polega na przesyłaniu wody bezpośrednio z nasady tłocznej jednej

motopompy  (autopompy)  do  następnej  nasady  ssawnej  motopompy  (autopompy).
Motopompy  (autopompy)  mają  za  zadanie  podniesienie  ciśnienia  przepływającej  wody,
zuŜytego na pokonanie oporów tarcia, wzniesień terenu itp. Pierwsza pompa, ustawiona przy
punkcie  czerpania  wody,  jest  pompą,  która  zasila  cały  układ.  Następne  pompy,  są  pompami
odbierającymi  w  stosunku  do  pomp  poprzednich,  a  pompami  podającymi  w  stosunku  do
następnych. Ostatnia pompa, podaje wodę do linii głównej.

W ten sposób teoretycznie moŜna przesyłać wodę na dowolne odległości. Praktycznie

jednak,  ze  względu  na  fakt  występowania  trudności  w  zorganizowaniu  dozoru  linii
i utrzymaniu  optymalnych  parametrów  pomp  –  długość  linii  przesyłowej  nie  powinna
przekraczać 2–3 km. W szczególnych przypadkach, w dogodnym, płaskim i odkrytym terenie
moŜna w ten sposób przesyłać wodę na odległość ok. 5 km. Wydajność linii przesyłowej jest
ograniczona  wydajnością  pomp  włączonych  w  linię  węŜową,  przy  czym  miarodajna  jest
wydajność  pompy  o  najmniejszej  wydajności.  Z  tego  względu  w  miarę  moŜliwości,  naleŜy
stosować  pompy  o  jednakowej  lub  zbliŜonej  wydajności.  JeŜeli  dysponujemy  pompami
o róŜnej wydajności – od strony czerpania wody ustawić naleŜy pompę najbardziej wydajną,
a następnie  pompy  o  coraz  mniejszej  wydajności.  Stosowanie  pomp  o  wydajności  poniŜej
800 l/min.  nie  jest  wskazane,  gdyŜ  wówczas  praktyczna  uŜyteczność  całej  linii  przesyłowej
w stosunku do zastosowanego sprzętu i poniesionego trudu jest nieopłacalna.

Jednym z najistotniejszych i jednocześnie najtrudniejszych zadań przy przetłaczaniu

wody na duŜe odległości jest ustalenie odległości między motopompami. ZaleŜy to
od następujących czynników.

−

wydajności i ciśnienia motopomp,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

sposobu ułoŜenia przewodów,

−

rzeźby terenu.

Przy przetłaczaniu wody na duŜe odległości pierwsza pompa, tzw. pompa zasilająca,

pobiera wodę za pomocą węŜa ssawnego z punktu czerpania i po nadaniu jej odpowiedniego
ciśnienia – tłoczy ją do linii węŜowej. Ciśnienie to w czasie przepływu stopniowo maleje,
gdyŜ zostaje zuŜyte na pokonanie oporów, występujących na węŜach, a takŜe na pokonanie
wzniesień istniejących na drodze przetłaczania.

W celu przesyłania wody, naleŜy w pewnej odległości od pompy zasilającej ustawić

pompę  drugą,  której  zadaniem  będzie  odebrać  wodę  o  małym,  obniŜonym  ciśnieniu  z  linii
węŜowej,  podwyŜszyć  to  ciśnienie  i  przetłoczyć  wodę  do  pompy  następnej.  Zaletami  tej
metody  jest  łatwa  budowa  systemu  i  mała  ilość  sprzętu.  Wadami  natomiast  moŜliwość
uruchomienia dopiero po zbudowaniu całego systemu oraz duŜe doświadczenie mechaników
i stała ich współpraca (np. przy pomocy radiotelefonów nasobnych).

Rys. 2. System przetłaczania wody [4]

System przepompowywania wody

Przesyłanie wody tą metodą polega na przepompowywaniu wody z jednego zbiornika do

drugiego. W tym celu między punktem czerpania wody, a miejscem poŜaru ustawia się szereg
zbiorników lub samochodów gaśniczych ze zbiornikami na wodę, przy kaŜdym zbiorniku zaś
motopompę (samochody gaśnicze posiadają autopompy lub motopompy), która pobiera wodę
ze zbiornika i tłoczy ją linią węŜową do zbiornika następnego.

Uruchomienie całej linii, dostarczającej wodę za pomocą przepompowywania polega na

zasysaniu  wody  i  napełnianiu  zbiorników  kolejno  przez  wszystkie  pompy,  począwszy  od
pierwszej  zasilającej.  Stanowi  to  pewną  wadę  tego  systemu,  gdyŜ  czas  dopływu  wody  od
punktu  czerpania  do  miejsca  poŜaru  będzie  stosunkowo  długi,  co  wynika  z  konieczności
kolejnego  napełniania  kaŜdego  zbiornika.  Przy  sprawnej  budowie  linii  przesyłowej,  jeŜeli
budowa ta będzie prowadzona od punktu czerpania wody do poŜaru – moŜna podawać wodę
do zbiornika natychmiast po jego ustawieniu. W ten sposób woda będzie „gonić” budujących
linię  i  czas  jej  dostarczania  do  poŜaru  od  chwili  rozwinięcia  ostatniego  odcinka  będzie
minimalny.

Znacznie powaŜniejszą wadą przepompowywania wody w porównaniu z jej

przetłaczaniem jest konieczność uŜycia większej ilości sprzętu, tzn. zbiorników brezentowych
i linii ssawnych. MoŜe to utrudniać budowę linii przepompowujących i znacznie przedłuŜyć
czas jej sprawiania w trudnym terenie, o duŜym pokryciu terenowym, bez dojazdów, na
stromych zboczach itp.

Niewątpliwymi zaletami systemu przesyłania wody za pomocą przepompowywania jest:

−

łatwość i prostota obsługi pomp nawet przez mniej doświadczonych mechaników,

−

wykluczenie uszkodzeń sprzętu przez uderzenia hydrauliczne,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

moŜliwość uzyskania większego ciśnienia dyspozycyjnego, co pozwala na stosowanie
większych odległości między pompami, a tym samym na uŜycie mniejszej ilości pomp na
całym odcinku podawania wody,

−

wytworzenie na kaŜdym stanowisku pewnego zapasu wody, w zaleŜności od wielkości
zbiorników.

Rys. 3. System przepompowywania wody [4]

DowoŜenie wody

Kolejnym sposobem dostarczania wody do poŜaru jest dowoŜenie. Dostarczanie wody na

duŜe  odległości  za  pomocą  dowoŜenia  oparte  jest  na  zupełnie  odmiennych  zasadach,  co
poprzednie  sposoby.  Polega  ono  na  dostarczaniu  wody  za  pomocą  samochodów  gaśniczych,
które  posiadają  zbiorniki  na  wodę  i  autopompę  lub  motopompę.  DowoŜenie  jest  jednym
z najszybszych i najłatwiejszych sposobów dostarczania wody do poŜaru z duŜych odległości.
W  związku  z  tym  jest  najczęściej  stosowany  przy  akcjach.  Nie  wymaga  wprowadzenia  do
akcji  większych  sił  straŜy  poŜarnych.  MoŜe  być  stosowane  zarówno  na  małych,  jak  i  na
duŜych  odległościach  oraz  przy  duŜej  róŜnicy  wzniesień.  System  ten  jest  ponadto  bardzo
elastyczny,  pozwala  w  miarę  moŜliwości  i  potrzeb  zmieniać  liczbę  dowoŜących  wodę
samochodów, zmieniać punkty czerpania wody, itp.

Warunkiem sprawnego funkcjonowania tego systemu dostarczania wody jest

dostatecznie duŜa ilość samochodów gaśniczych zadysponowanych do zdarzenia
i odpowiednia pojemność zbiorników na wodę, które znajdują się na samochodach, jak
równieŜ istnienie moŜliwie dobrych dróg dojazdowych od punktu czerpania wody do miejsca
poŜaru.

Przesyłanie wody tym sposobem polega na ustawieniu motopompy lub autopompy nad

punktem czerpania wody, w dogodnym miejscu, umoŜliwiającym swobodny dojazd i odjazd
samochodu.  Autopompy  i  motopompy  słuŜą  do  szybkiego  napełniania  podjeŜdŜających
samochodów.  W  celu  maksymalnego  przyśpieszenia  tej  czynności  –  napełnianie  samochodu
powinno  odbywać  się  pompą  o  moŜliwie  najwyŜszej  wydajności.  Na  miejscu  akcji
samochody  muszą  w  jak  najszybszym  czasie  opróŜniać  zbiorniki  do  zbiorników
samochodów,  które  bezpośrednio  podają  wodę  do  poŜaru  lub  do  zbiorników  odbiorczych.
Ilość beczkowozów potrzebnych do dostarczania wody do poŜaru:

                              B = V

T/q

gdzie:
B – ilość beczkowozów,
V – zapotrzebowanie na wodę w litrach na minutę,
T – średni czas trwania jednego kursu,
q – średnia pojemność beczkowozu w litrach.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 4. System przepompowywania wody [4]

System mieszany dostarczania wody

Przesyłanie wody sposobem mieszanym polega na połączeniu systemów przetłaczania

i przepompowywania.  Przy  sposobie  mieszanym  pompy  pośrednie  (w  zaleŜności  od  rodzaju
posiadanego  sprzętu  i  warunków  terenowych)  pracują  w  systemie  przetłaczania  lub
przepompowywania.  Ostatnia  pompa  pośrednia  podaje  wodę  linią  węŜową  do  zbiornika,
z którego zasysa ją pompa końcowa i podaje do miejsca poŜaru. Sposób ten jest niewątpliwie
korzystniejszy od przetłaczania, gdyŜ:

−

pozwala na wytworzenie na miejscu akcji zapasu wody, którego wielkość jest
uzaleŜniona od wielkości zbiornika,

−

pozwala na znacznie swobodniejsze operowanie prądami wody (zamykanie, otwieranie
prądownic i zaworów rozdzielacza) bez Ŝadnych ujemnych skutków dla całej linii
podającej wodę,

−

pozwala na maksymalne wykorzystanie dostarczanej wody, bez powodowania jej strat
w chwilach mniejszego poboru przez linie gaśnicze,

−

pozwala na wykorzystanie kilku pomp o róŜnych wydajności, ciśnieniach, czerpiących
wodę ze zbiornika, a tym samym rozwinięcie większej liczby stanowisk gaśniczych.

System mieszany moŜe polegać równieŜ na połączeniu przesyłania (przepompowywania

i przetłaczania) oraz dowoŜenia w zaleŜności od moŜliwości technicznych, terenowych oraz
posiadanych sił i środków. Pozwala on na zapewnienie ciągłości prowadzonej akcji
i wykorzystania róŜnych punktów czerpania wody.

Metodyka obliczeń dostarczenia wody do poŜaru metodą dowoŜenia

Liczba samochodów niezbędna do zapewnienia ciągłości podawania wody

o wymaganym wydatku wynosi [3]:

∑

⋅

gdzie:

– odległość od punktu czerpania wody do miejsca opróŜniania zbiorników [m],

Q – wymagany wydatek wody przy poŜarze [dm

/s],

– średnia prędkość samochodów [m/s],

V – objętość zbiornika samochodu [dcm

t – suma czasów napełniania i opróŜniania zbiornika samochodu oraz podwójny czas

manewrowania [s] – równa:

t = t

+ t

+ 2

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

gdzie:

– czas opróŜniania zbiornika samochodu [s] – równy:

nom

– czas napełnienia zbiornika samochodu [s] – równy:

⋅

– czas manewru [s]

nom

– natęŜenie nominalne przepływu wody:

−

dla W–75 = 13,3 dm

/s (lub wielokrotność),

−

dla W–110 = 26,7 dm

/s (lub wielokrotność),

– natęŜenie przepływu wody w przewodzie zasilającym samochód [dm

/s],

n – ilość nasad zasilających.

4.2.2.

Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jakie czynniki naleŜy brać pod uwagę dostarczając wodę do miejsca poŜaru?

Na czym polega przesyłanie wody na dalekie odległości?

Jakimi systemami moŜna dostarczać wodę do miejsca poŜaru?

Na czym polega system przetłaczania wody do miejsca poŜaru?

Na czym polega system przepompowywania wody do miejsca poŜaru?

Na czym polega system dowoŜenia wody do miejsca poŜaru?

Na czym polega system mieszany dostarczania wody do miejsca poŜaru?

4.2.3.

Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

WskaŜ róŜnice pomiędzy systemem przetłaczania a systemem przepompowywania wody,

w celu dostarczenia jej z duŜych odległości do miejsca poŜaru.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych cechy charakterystyczne systemu przetłaczania
i systemu przepompowywania wody podczas dostarczania jej do miejsca poŜaru,

dokonać analizy cech charakterystycznych wymienionych systemów dostarczania wody,

wskazać róŜnice pomiędzy wymienionymi systemami dostarczania wody.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 2

Wymień cechy charakterystyczne systemu mieszanego dostarczania wody do miejsca

poŜaru oraz okoliczności, w których naleŜy go zastosować.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych cechy charakterystyczne systemu mieszanego
dostarczania wody do miejsca poŜaru,

dokonać analizy okoliczności, w których system ten moŜe mieć zastosowanie,

wskazać cechy charakterystyczne systemu i okoliczności jego zastosowania.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 3

Oblicz niezbędną ilość samochodów realizujących dostarczanie wody do miejsca poŜaru

metodą dowoŜenia przy zapewnieniu ciągłości podawania wody o wydatku 10 dm

/s.

Obliczenia naleŜy wykonać przy następujących załoŜeniach:

−

pojemność zbiornika samochodu wynosi 6 000 dm

−

woda dowoŜona jest z odległości 6 km,

−

opróŜnianie pojazdów następuje do zbiornika, z którego woda jest rozprowadzana do linii
gaśniczych,

−

rednia prędkość poruszania się samochodów w obie strony wynosi 30 km/h (

∼

8,3 m/s),

−

czasy manewrowania w miejscu czerpania wody i w miejscu opróŜnienia zbiornika
wynoszą po 60 s,

−

napełnianie zbiornika samochodu odbywa się przewodem W–110 przy natęŜeniu
przepływu 26,7 dm

/s,

−

opróŜnianie zbiornika samochodu odbywa się dwoma przewodami tłocznymi W–75 o
natęŜeniu przepływu 13,3 dm

/s kaŜdy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych metodykę obliczeń przy stosowaniu systemu
dowoŜenia wody w miejsce poŜaru,

dokonać analizy załoŜeń do obliczeń,

podstawić dane do odpowiednich wzorów matematycznych,

przeprowadzić obliczenia.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

4.2.4.

Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

wymienić czynniki, które naleŜy brać pod uwagę dostarczając wodę
do miejsca poŜaru?

wyjaśnić na czym polega przesyłanie wody na dalekie odległości?

wymienić systemy dostarczania wody do miejsca poŜaru?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.

Dokumentacja oraz zasady funkcjonowania stanowisk
kierowania

4.3.1.

Materiał nauczania

Rodzaje i zadania stanowisk kierowania

Bardzo waŜnym elementem Krajowego Systemu Ratowniczo–Gaśniczego (KSRG),

mającym wpływ na prognozowanie zagroŜeń oraz sprawne i skuteczne prowadzenie działań
ratowniczych są stanowiska kierowania. Komórki te przyjmują zgłoszenia zdarzeń oraz
dysponują siły i środki do działań ratowniczych.

W zaleŜności od zasięgu terytorialnego w Państwowej StraŜy PoŜarnej występują

następujące stanowiska kierowania:

−

na  poziomie  centralnym  spełniającym  rolę  wspomagającą  i  koordynującą  w  sytuacjach
wymagających  uŜycia  sił  i  środków  spoza  województwa,  będące  w  strukturze
organizacyjnej  Komendy  Głównej  Państwowej  StraŜy  PoŜarnej  jest  Krajowe  Centrum
Koordynacji Ratownictwa i Ochrony Ludności (KCKRiOL),

−

na poziomie województwa spełniającym rolę wspomagającą i koordynującą w sytuacjach
wymagających uŜycia sił i środków spoza powiatu, będące w strukturze Komend
Wojewódzkich Państwowej StraŜy PoŜarnej są utworzone Wojewódzkie Stanowiska
Koordynacji Ratownictwa (WSKR),

−

na poziomie powiatu stanowiącym podstawowy poziom wykonawczy, będące
w strukturach organizacyjnych Komend Powiatowych (Miejskich) Państwowej StraŜy
PoŜarnej są utworzone Powiatowe (Miejskie) Stanowiska Kierowania ( PSK lub MSK).

Stanowiska kierowania na poszczególnych poziomach systemu zorganizowane są w sposób
zapewniający ich ciągłe funkcjonowanie oraz pozwalający na:

−

stałe współdziałanie z dyspozytorami lub innymi osobami z poszczególnych podmiotów
systemu,

−

zapewnienie stosownych informacji kierującemu działaniem ratowniczym,

−

alarmowanie odwodów operacyjnych,

−

alarmowanie członków sztabu kierującego działaniem ratowniczym,

−

korzystanie z telefonów alarmowych, poczty elektronicznej i faksów,

−

korzystanie z mapy cyfrowej i innych map operacyjnych,

−

korzystanie z monitoringu poŜarowego i monitoringu innych zagroŜeń,

−

korzystanie z planów operacyjnych oraz dokumentacji operacyjnej, pomocniczej lub
specjalnej,

−

korzystanie z łączności przywoławczej, selektywnego wywoływania i alarmowania,
podmiotów systemu do działań ratowniczych,

−

korzystanie z łączności satelitarnej, radiowej, komórkowej oraz przewodowej,

−

współdziałanie baz danych operacyjnych,

−

współdziałanie z podmiotami zajmującymi się monitorowaniem oraz prognozowaniem
zagroŜeń, a takŜe z innymi podmiotami działającymi na rzecz systemu,

−

korzystanie ze sprzętu niezbędnego do rejestracji rozmów telefonicznych oraz
analizowanie czasu wyjazdu i pobytu zadysponowanych sił i środków do działań
ratowniczych,

−

stosowanie innych środków, urządzeń, systemów łączności i metod analizy danych,
których wykorzystanie lub uŜycie moŜe usprawnić działania ratownicze oraz realizację
zadań poszczególnych stanowisk kierowania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Do podstawowych zadań PSK (MSK) naleŜy:

−

przyjmowanie,  rejestrowanie  i  ewidencjonowanie  bieŜących  oraz  okresowych
meldunków  o  zaistniałych  poŜarach,  klęskach  Ŝywiołowych,  katastrofach  technicznych,
chemicznych,  ekologicznych  a  takŜe  innych  zadań,  w których  biorą  udział  jednostki
KSRG,

−

przyjmowanie, rejestrowanie i ewidencjonowanie meldunków o udziale jednostek
ochrony przeciwpoŜarowej w likwidacji skutków poŜarów, klęsk Ŝywiołowych, katastrof
technicznych, chemicznych i ekologicznych oraz innych działań,

−

dokonywanie bieŜącej oceny sytuacji rejonu w zakresie występowania poŜarów i innych
miejscowych zagroŜeń oraz ich operacyjnego zabezpieczenia,

−

przyjmowanie i rejestrowanie bieŜących meldunków o stanie sił i środków PSP oraz
jednostek wchodzących w skład KSRG,

−

współdziałanie z instytucjami w podejmowaniu decyzji zwalczania zaistniałych poŜarów
i innych miejscowych zagroŜeń oraz likwidacji skutków ich występowania,

−

dysponowanie siłami i środkami PSP oraz jednostek wchodzących w skład KSRG na
terenie rejonu działania,

−

powiadamianie przełoŜonych oraz władz o zagroŜeniach występujących na terenie
działania według odrębnych ustaleń,

−

prowadzenie i aktualizacja dokumentacji stanowiska kierowania,

−

utrzymywanie stałej łączności operacyjnej z jednostkami OSP i Zakładowymi SłuŜbami
Ratowniczymi oraz prowadzenie nadzoru nad prawidłowym ich funkcjonowaniem,

−

prowadzenie ewidencji wyjazdów do zdarzeń pracowników Komendy Powiatowej
(Miejskiej) i Dowództwa JRG.

Do zakresu działania WSKR naleŜy w szczególności:

−

nadzór nad realizacją zadań podległych jednostek organizacyjnych PSP w zakresie
funkcjonowania KSRG na terenie województwa,

−

sprawowanie nadzoru nad przygotowaniem do działań ratowniczych jednostek ochrony p.
poŜ. wchodzących do KSRG,

−

analizowanie i ocena działań ratowniczo–gaśniczych jednostek oraz nadzór nad realizacją
wniosków wynikających z tych analiz,

−

określenie zasad organizacji, funkcjonowania, oceny sprawności i skuteczności systemu
ratowniczo–gaśniczego,

−

organizowanie współdziałania systemu ratowniczo–gaśniczego PSP z innymi słuŜbami
ratowniczymi,

−

określenie zasad operacyjnego zabezpieczenia miejscowości, obszarów, zakładów pracy
i obiektów,

−

planowanie rozmieszczenia, wyposaŜenia i liczebności jednostek ratowniczo–gaśniczych,

−

organizacja odwodów operacyjnych, w tym sztabu akcji ratowniczych i określenie zasad
ich dysponowania oraz współdziałania,

−

badanie i analizowanie przebiegu akcji ratowniczo–gaśniczych,

−

realizowanie zadań związanych z taktyką działań ratowniczo–gaśniczych,

−

analizowanie i ocena działań jednostek oraz nadzór nad realizacją wniosków
wynikających z tych analiz,

−

doskonalenie dowodzenia działaniami ratowniczo–gaśniczymi.

Do zakresu działania KCKRiOL naleŜy w szczególności:

−

koordynowanie

funkcjonowania

krajowego

systemu

ratowniczo–gaśniczego,

a w szczególności:

−

określanie zadań operacyjnych krajowego systemu ratowniczo–gaśniczego,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

ustalanie zbiorczego planu sieci jednostek krajowego systemu ratowniczo–
gaśniczego,

−

koordynowanie działań ratowniczych krajowego systemu ratowniczo–gaśniczego na
obszarze kraju, w szczególności których rozmiar lub zasięg przekracza moŜliwości
sił ratowniczych województwa, na obszarze którego prowadzone są te działania,

−

przygotowanie i koordynowanie udziału jednostek krajowego systemu ratowniczo–
gaśniczego w międzynarodowych działaniach ratowniczych oraz akcjach pomocy
humanitarnej na obszarze kraju i poza jego granicami,

−

organizowanie udziału jednostek krajowego systemu ratowniczo–gaśniczego
w międzynarodowych ćwiczeniach ratowniczych w kraju i poza jego granicami,

−

podejmowanie inicjatyw organizacyjno–technicznych w zakresie systemów
teleinformatycznych wspomagania dowodzenia, usprawniających alarmowanie
i dysponowanie jednostek krajowego systemu ratowniczo–gaśniczego,

−

określanie zasad obiegu informacji w zakresie reagowania kryzysowego między
stanowiskami koordynacji ratownictwa w komendach Państwowej StraŜy PoŜarnej,

−

opracowywanie i weryfikowanie procedur postępowania ratowniczego,

−

kierowanie krajowym systemem ratowniczo–gaśniczym, a w szczególności:

−

zapewnienie funkcjonowania Stanowiska Kierowania Komendanta Głównego,

−

dysponowanie jednostkami krajowego systemu ratowniczo–gaśniczego na obszarze
kraju,

−

bieŜące analizowanie zasobów sił i środków krajowego systemu ratowniczo–
gaśniczego,

−

organizowanie centralnego odwodu operacyjnego Komendanta Głównego,

−

dysponowanie jego sił i środków oraz koordynacja ich działań,

−

przeprowadzanie ćwiczeń i manewrów centralnego odwodu operacyjnego
Komendanta Głównego PSP,

−

dysponowanie jednostek krajowego systemu ratowniczo gaśniczego, do działań
ratowniczych i ćwiczeń, poza granice kraju w ramach podpisanych umów
o wzajemnej pomocy transgranicznej,

−

sporządzanie analizy i prognozy zagroŜeń krótkoterminowych,

−

analizowanie działań ratowniczych prowadzonych przez podmioty krajowego
systemu ratowniczo–gaśniczego,

−

przeprowadzanie inspekcji gotowości operacyjnej podmiotów systemu ratowniczo–
gaśniczego, których siły i środki tworzą centralny odwód operacyjny,

−

integrowanie krajowego systemu ratowniczo–gaśniczego z innymi podmiotami
ratowniczymi oraz podmiotami współdziałającymi i wspomagającymi,

−

pozyskiwanie informacji z systemów wczesnego ostrzegania i systemów monitoringu,

−

sporządzanie dobowych, doraźnych oraz dyrektywnych raportów sytuacyjnych,

−

zapewnienie całodobowej grupy operacyjnej do podjęcia działań na poziomie
strategicznym wraz ze środkami transportu,

−

koordynowanie udziału grup ratowniczych Państwowej StraŜy PoŜarnej w działaniach
ratowniczych, akcjach poszukiwawczo–ratowniczych lub akcjach humanitarnych
prowadzonych poza granicami państwa,

−

uczestniczenie w opracowywaniu analiz zabezpieczenia operacyjnego i potrzeb
sprzętowych krajowego systemu ratowniczo – gaśniczego,

−

udział w organizowaniu krajowych i międzynarodowych ćwiczeń ratowniczych,

−

koordynowanie opracowywania planów ratowniczych i analiz zabezpieczenia
operacyjnego województw,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

koordynowanie udziału zagranicznych słuŜb ratowniczych do działań ratowniczych na
obszarze kraju w ramach podpisanych umów o wzajemnej pomocy transgranicznej,

−

wykonywanie czynności planistycznych na wypadek nadzwyczajnych zagroŜeń,

−

administrowanie siecią i systemami informatycznymi Komendy Głównej oraz
zapewnienie utrzymania ciągłości działania urządzeń informatycznych i aplikacji
uŜytkowych,

−

zapewnienie łączności telefonicznej wewnętrznej i zewnętrznej oraz radiowej Komendy
Głównej,

−

określanie kierunków rozwoju oraz zasad organizacji systemów łączności na potrzeby
krajowego systemu ratowniczo–gaśniczego,

−

określanie kierunków rozwoju oraz zasad organizacji systemów informatycznych na
potrzeby krajowego systemu ratowniczo–gaśniczego,

−

zapewnianie warunków pracy Rządowemu Zespołowi Koordynacji Kryzysowej.

Zasady dysponowania jednostkami taktycznymi

Zasady dysponowania jednostkami taktycznymi KSRG określone są w rozporządzeniu

Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 29 grudnia 1999 r. w sprawie
szczegółowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo–gaśniczego (Dz. U. Nr 111,
poz. 1311).

Dysponowanie sił i środków podmiotów systemu do działań ratowniczych na obszarze

powiatu, województwa lub kraju następuje poprzez stanowiska kierowania i naleŜy do:

−

Komendanta Powiatowego (Miejskiego) Państwowej StraŜy PoŜarnej na poziomie
powiatowym,

−

Komendanta Wojewódzkiego Państwowej StraŜy PoŜarnej na poziomie wojewódzkim,

−

Komendanta Głównego Państwowej StraŜy PoŜarnej na poziomie krajowym.

Komendanci Państwowej StraŜy PoŜarnej, mogą upowaŜnić dyŜurnych i dyspozytorów

stanowisk kierowania do uruchamiania systemu na jego poszczególnych poziomach.
Dysponowanie sił i środków podmiotów systemu dla obszaru powiatu, województwa i kraju
odbywa się z uwzględnieniem rodzaju i wielkości zdarzenia oraz liczby poszkodowanych,
a takŜe następujących czynników:

−

moŜliwości podjęcia działań ratowniczych w najkrótszym czasie,

−

aktualnego potencjału sił i środków będących w dyspozycji odpowiednio na poziomie
powiatu, województwa i kraju,

−

moŜliwości wykorzystania w działaniach ratowniczych sił i środków spoza systemu,

−

moŜliwości wykorzystania odwodów operacyjnych systemu,

−

moŜliwości techniczno–logistycznego wsparcia działań ratowniczych,

−

procedur i uzgodnień zawartych w planach działań ratowniczych na poziomie powiatu,
województwa i kraju,

−

lokalnych zagroŜeń i warunków naturalnych na terenie działania podmiotów systemu,
takich jak:

−

gęstość zaludnienia,

−

infrastruktura komunalna i przemysłowa,

−

przeszkody naturalne: rzeki, jeziora, lasy, tereny bagienne, góry i sztuczne: linie
kolejowe,

−

kanały, autostrady, instalacje transportujące media niebezpieczne,

−

charakterystyka istniejących szlaków komunikacyjnych,

−

tereny zajmowane przez poligony wojskowe.

Dysponowanie sił i środków podmiotów systemu poza granice kraju określają odrębne

umowy i porozumienia międzynarodowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

WyposaŜenie stanowisk kierowania w środki techniczne

WyposaŜenie stanowisk kierowania w środki techniczne stanowią między innymi:

−

sieć łączności: publicznej miejskiej, resortowej, kolejowej, bezpośredniej,

−

sieć radiotelefonów resortowych słuŜb miejskich i leśnych oraz innych podmiotów
ratowniczych,

−

telefaksy i inne urządzenia do przekazywania informacji,

−

urządzenia do komputerowych systemów banków danych i wspomagających dowodzenie,

−

urządzenia techniki biurowej,

−

inne urządzenia niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania słuŜby dyŜurnej.

Stanowiska kierowania powinny być wyposaŜone w awaryjne zasilanie urządzeń

elektroenergetycznych, awaryjne plany ewakuacji w miejsca zastępcze, jak równieŜ
procedury funkcjonowania w sytuacjach nadzwyczajnych zagroŜeń Ŝycia, zdrowia
lub środowiska.

Rodzaje i przeznaczenie dokumentacji stanowisk kierowania

Stanowiska kierowania posiadają trzy rodzaje dokumentacji:

−

dokumentacja podstawowa,

−

dokumentacja pomocnicza,

−

dokumentacja specjalna.

W skład dokumentacji operacyjnej podstawowej wchodzą takie elementy jak: mapy,

plany miasta i rejonu, schematy łączności, plany, karty itp. Dokumentacja ta ma za zadanie
koordynowanie działań ratowniczo–gaśniczych oraz pomoc KDR podczas prowadzonych
działań ratowniczo–gaśniczych.

W skład dokumentacji pomocniczej wchodzą: ksiąŜka raportu, regulaminy, wykazy,

dzienniki i inne. Dokumentacja ta słuŜy do usprawnienia funkcjonowania stanowiska
kierowania.

W skład dokumentacji specjalnej zaliczamy: dokumentację tajną, poufną, tajną

specjalnego przeznaczenia. Dokumentacja ta przeznaczona jest do prowadzenia zadań
obronnych oraz ochrony tajemnicy państwowej i słuŜbowej określonych w odrębnych
przepisach.

Zasady ewidencjonowania i przekazywania informacji bieŜących

Wszystkie podmioty KSRG z obszaru powiatu są zobowiązane regularnie przekazywać

szczegółowe dane do właściwego terenowo powiatowego (miejskiego) stanowiska kierowania
o stanie oraz dyspozycyjności swych sił i środków oraz informować o ich zadysponowaniu
do działań ratowniczych, w zakresie określonym przez właściwego komendanta powiatowego
(miejskiego).

Powiatowe (miejskie) stanowisko kierowania, ma obowiązek zbierania i przekazywania

do  właściwego  terenowo  wojewódzkiego  stanowiska  koordynacji  ratownictwa  zbioru
informacji  o  stanie  sił  i  środków  systemu  na  swym  obszarze  oraz  informacji  o  ich
zadysponowaniu  do  działań  ratowniczych,  w  zakresie  określonym  przez  właściwego
komendanta  wojewódzkiego.  Wojewódzkie  stanowiska  koordynacji  ratownictwa  przekazują
do  Krajowego  Centrum  Koordynacji  Ratownictwa  informacje  w  zakresie  określonym  przez
Komendanta  Głównego  Państwowej  StraŜy  PoŜarnej.  Komendant  powiatowy  (miejski),
wojewódzki  i  Komendant  Główny  Państwowej  StraŜy  PoŜarnej  prowadzą  ewidencję
podmiotów  tworzących  system  odpowiednio  na  poziomie  powiatowym,  wojewódzkim
i krajowym.  Dokumentację  ze  zdarzeń  sporządza  kierownik  działań  ratowniczych  (KDR)
i przekazuje  niezwłocznie  do  właściwej  miejscowo  komendy  powiatowej  (miejskiej)
Państwowej  StraŜy  PoŜarnej.  Zasady  sporządzania  i  obiegu  dokumentacji  zdarzeń  określa
załącznik  nr  3  do  rozporządzenia  Ministra  Spraw  Wewnętrznych  i  Administracji  z  dnia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29 grudnia 1999 r., w sprawie szczegółowych zasad organizacji krajowego systemu
ratowniczo– gaśniczego.

Na polecenie komendanta powiatowego (miejskiego), wojewódzkiego lub Komendanta

Głównego Państwowej StraŜy PoŜarnej sporządza się analizę zdarzenia z udziałem
kierującego i przedstawicieli podmiotów systemu biorących udział w działaniu ratowniczym.

Zasady współpracy Państwowej StraŜy PoŜarnej z innymi jednostkami ochrony
przeciwpoŜarowej oraz podmiotami ratowniczymi

Pomyślny wynik wszystkich działań ratowniczych podczas kaŜdego zdarzenia zaleŜy od

zdecydowanego  i  uzgodnionego  działania  wszystkich  słuŜb  biorących  udział  w  akcji
ratowniczej.  Zapewnienie  pełnej  efektywności  prac  ratowniczych  wymaga,  aby  dowódcy
i kierownicy wszystkich uczestniczących słuŜb przestrzegali ustalonych zasad współdziałania
ze  sobą  własnych  pododdziałów,  jak  równieŜ  z  siłami  innych  specjalności  działającymi  na
tym  samym  terenie.  Współdziałanie  to  polega  przede  wszystkim  na  uzgodnieniu  celu,  czasu
i miejsca  działania,  jak  równieŜ  na  wzajemnej  pomocy  pododdziałów  tej  samej  i  róŜnych
specjalności.

Organizując współdziałanie naleŜy pamiętać, Ŝe w czasie działań ratowniczych wszystkie

siły  i  środki  róŜnych  specjalności  powinny  działać  przede  wszystkim,  na  korzyść  tego
oddziału lub słuŜby, która w danym czasie wykonuje główne zadania lub z mocy prawa jest
wiodąca  w  prowadzeniu  akcji  ratowniczej  (np.  PKP  jest  wiodącą  jednostką  w  zakresie
prowadzenia  akcji  ratowniczych  podczas  wypadków  i  katastrof  na  szlakach  kolejowych,
Centralna  Stacja  Ratownictwa  Chemicznego  jest  wiodącą  jednostką  w  zakresie  prowadzenia
akcji ratowniczych podczas awarii technologicznych, wypadków z substancjami toksycznymi
itp.).

Współdziałanie powinno być ciągłe, to znaczy powinno trwać przez cały czas

wykonywania  prac  ratowniczych  w  rejonie  zdarzenia.  Utrzymanie  takiego  współdziałania,
które  moŜe  być  rezultatem  wytycznych  kierownika  akcji  lub  inicjatywy  dowódców  na
sąsiednich  odcinkach,  jest  jedną  z  podstawowych  cech  określających  sprawność
organizacyjną w procesie współdziałania. Sprawność systemu współdziałania operujących na
miejscu zdarzenia jednostek staŜy poŜarnych i innych słuŜb osiąga się przez:

−

właściwe i jednoznaczne zrozumienie celu działań sił i środków w akcji ratowniczej,

−

znajomość otrzymanych zadań i sposobu ich wykonania,

−

wzajemną pomoc w zakresie wykonania zadań,

−

ciągłą i niezawodną łączność oraz stałe, wzajemne informowanie się o sytuacji, postępie
prac itp.

−

stałe i umiejętne dowodzenie siłami i środkami własnymi oraz przydzielonymi na okres
wykonywania prac ratowniczych.

Sporządzenie dokumentacji zdarzenia

Z prowadzonych działań ratowniczych jest sporządzana stosowna dokumentacja ze

zdarzeń.  W  związku  z  tym  zgodnie  z  rozporządzeniem  Ministra  Spraw  Wewnętrznych
i Administracji  z  dnia  29  grudnia  1999  r.,  w  sprawie  szczegółowych  zasad  organizacji
krajowego  systemu  ratowniczo–gaśniczego  (Dz.  U.  Nr  111,  poz.1311), w  załączniku  Nr  3  –
Instrukcja  w  sprawie  zasad  sporządzania  i  obiegu  dokumentacji  zdarzeń  –  opisane  są
szczegółowo  informacje  dotyczące  tego  zagadnienia.  W  zaleŜności  od  sytuacji  i  potrzeby
sporządza się stosowną dokumentację, której wzory przedstawione są w załącznikach Nr 1 do
16  w/w  instrukcji.  Ponadto  PSK/MSK  odnotowuje  przebieg  działań  ratowniczych  w  karcie
manipulacyjnej  według  wzoru  ustalonego  przez  właściwego  komendanta  wojewódzkiego
PSP.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sporządzanymi dokumentami są:

−

karta zdarzenia – wzór nr 1,

−

informację ze zdarzenia – wzór nr 2,

−

ewidencja zdarzeń – wzór nr 3,

−

zestawienie dobowe zdarzeń za dzień – wzór nr 4,

−

decyzja kierującego działaniem ratowniczym – wzór nr 5,

−

pokwitowanie przejęcia mienia w uŜytkowanie – wzór nr 6,

−

pokwitowanie zwrotu mienia – wzór nr 6A,

−

postanowienie o przekazaniu miejsca objętego działaniem ratowniczym – wzór nr 7

−

raport kierującego działaniem ratowniczym – wzór nr 8,

−

meldunek o lekkim wypadku przy pracy – wzór nr 9,

−

meldunek o wypadkach śmiertelnych, cięŜkich i zbiorowych – wzór nr 10,

−

potwierdzenie udziału w zdarzeniu – wzór nr 11,

−

meldunek o wypadku samochodu PSP – wzór nr 12,

−

wykaz sił i środków uczestniczących w działaniach ratowniczych – wzór nr 13,

−

karta udzielonej pomocy medycznej – wzór nr 14,

−

karta segregacyjna – wzór nr 15.

4.3.2.

Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jakie stanowiska kierowania funkcjonują w ramach KSRG?

Jakie zadania realizuje PSK (MSK)?

Jakie zadania realizuje WSKR?

Jakie zadania realizuje KCKRiOL?

Jakie czynniki mają wpływ na dysponowanie sił i środków?

Jakie środki techniczne stanowią wyposaŜenie stanowisk kierowania?

Jakie rodzaje dokumentacji znajdują się na stanowiskach kierowania?

Jakimi cechami powinno charakteryzować się współdziałanie PSP z innymi podmiotami
ratowniczymi?

Jakie dokumenty mogą być sporządzane w ramach dokumentacji ze zdarzenia?

4.3.3.

Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

WskaŜ róŜnice pomiędzy zadaniami realizowanymi przez PSK (MSK), a WSKR.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych rodzaje zadań, jakie realizuje PSK (MSK), a jakie
realizuje WSKR,

dokonać analizy zadań realizowanych przez PSK (MSK) i WSKR,

wskazać róŜnice pomiędzy zadaniami realizowanymi przez PSK (MSK), a WSKR.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Wymień wyposaŜenie techniczne PSK (MSK) oraz omów rolę, jaką spełnia kaŜdy

z elementów tego wyposaŜenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych składniki wyposaŜenia technicznego PSK (MSK)
oraz funkcje jakie spełniają,

dokonać analizy moŜliwości technicznych wyposaŜenia PSK (MSK),

wymienić składniki wyposaŜenia technicznego PSK (MSK) oraz omówić funkcje, jakie
spełniają.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 3

Określ zakres działania KCKRiOL.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych rodzaje działań, jakie realizuje KCKRiOL,

dokonać analizy zadań KCKRiOL,

wymienić działania KCKRiOL.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 4

Zastęp ratowniczo–gaśniczy (GBA 2/25) został zadysponowany do poŜaru samochodu,

który  powstał  po  kolizji  dwóch  aut  osobowych.  Na  miejsce  działań  ratowniczo–gaśniczych
została  zadysponowana  równieŜ  Policja  (2  funkcjonariuszy)  i  Pogotowie  Energetyczne
(2  osoby),  poniewaŜ  zdarzenie  miało  miejsce  pod  linią  energetyczną  niskiego  napięcia.
Do ugaszenia poŜaru zuŜyto 1 m

wody i 50 dm

środka pianotwórczego. Straty oszacowano

na  15 000  zł.  Działania  trwały  20  minut.  NaleŜy  sporządzić  „Informację  ze  zdarzenia”
zgodnie  ze  wzorem  nr  2  zawartym  w  załączniku  nr  3  do  rozporządzenia  Ministra  Spraw
Wewnętrznych  i  Administracji  z  dnia  29  grudnia  1999  r.,  w  sprawie  szczegółowych  zasad
organizacji krajowego systemu ratowniczo–gaśniczego (Dz. U. Nr 111, poz.1311).

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych dokument stanowiący wzór nr 2 w załączniku
nr 3 do rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 29 grudnia
1999 r., w sprawie szczegółowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo–
gaśniczego (Dz. U. Nr 111, poz.1311),

dokonać analizy działań ratowniczo–gaśniczych i innych załoŜeń do ćwiczenia,

sporządzić we właściwy sposób „Informację ze zdarzenia”.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

dokument „Informacja ze zdarzenia” (wzór nr 2) , przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 5

Podczas

działań

ratowniczo–gaśniczych,

udzielono

pomocy

poszkodowanemu

polegającej na zaopatrzeniu poparzenia III

przedramienia prawej ręki. NaleŜy sporządzić

„Kartę udzielonej pomocy medycznej” zgodnie ze wzorem nr 14 zawartym w załączniku nr 3
do rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 29 grudnia 1999 r.,
w sprawie szczegółowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo–gaśniczego
(Dz. U. Nr 111, poz.1311).

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych dokument stanowiący wzór nr 14 w załączniku
nr 3 do rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 29 grudnia
1999 r., w sprawie szczegółowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo–
gaśniczego (Dz. U. Nr 111, poz.1311),

dokonać analizy czynności związanych z udzieleniem pierwszej pomocy w przypadku
poparzenia III

sporządzić we właściwy sposób „Kartę pomocy medycznej”.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

dokument „Karta pomocy medycznej” (wzór nr 14) , przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 6

Po zakończeniu działań ratowniczo–gaśniczych, w czasie zwijania sprzętu jeden

z ratowników zastępu poślizgnął się na mokrej nawierzchni i doznał urazu stawu skokowego
prawej  nogi.  Sporządź  „Meldunek  o  lekkim  wypadku  przy  pracy”  zgodnie  ze  wzorem  nr  9
zawartym  w  załączniku  nr  3  do  rozporządzenia  Ministra  Spraw  Wewnętrznych
i Administracji  z  dnia  29  grudnia  1999  r.,  w  sprawie  szczegółowych  zasad  organizacji
krajowego systemu ratowniczo–gaśniczego (Dz. U. Nr 111, poz.1311).

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych dokument stanowiący wzór nr 9 w załączniku nr
3 do rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 29 grudnia
1999 r., w sprawie szczegółowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo–
gaśniczego (Dz. U. Nr 111, poz.1311),

dokonać analizy wypadku przy pracy zgodnie z załoŜeniem w ćwiczeniu,

sporządzić we właściwy sposób „Meldunek o lekkim wypadku przy pracy”.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

dokument „Meldunek o lekkim wypadku przy pracy” (wzór nr 9) , przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.4.

Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

wymienić rodzaje stanowisk kierowania w zaleŜności od zasięgu
terytorialnego?

wymienić zadania realizowane przez PSK (MSK)?

wymienić zadania realizowane przez WSKR?

wymienić zadania realizowane przez KCKRiOL?

wymienić czynniki mające wpływ na dysponowanie sił i środków?

wymienić środki techniczne stanowiące wyposaŜenie stanowisk
kierowania?

wymienić rodzaje dokumentacji znajdującej się na stanowiskach
kierowania?

wymienić

jakimi

cechami

powinno

charakteryzować

się

współdziałanie PSP z innymi podmiotami ratowniczymi?

wymienić jakie dokumenty mogą być sporządzane w ramach
dokumentacji ze zdarzenia?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4.

Kierowanie działaniami podczas wypadków drogowych
i szynowych

4.4.1.

Materiał nauczania

Rozpoznanie sytuacji w czasie akcji ratownictwa drogowego i szynowego

Z chwilą przybycia na miejsce zdarzenia, jednym z pierwszych elementów akcji

ratowniczych w wypadkach komunikacyjnych jest wykonanie rozpoznania, które ma wpływ
na podjęcie decyzji i przebieg dalszych działań. Ma ono na celu uzyskanie informacji o stanie
poszkodowanych oraz określenie sposobu i moŜliwości prowadzenia działań ratowniczych.

Przeprowadzając rozpoznanie podczas wypadków drogowych naleŜy przede wszystkim

ustalić: z jakim zdarzeniem mamy do czynienia (zderzenia pojazdów, przewrócenie, wyciek,
poŜar  itp.),  czy  występuje  zagroŜenie  dla  ludzi  i  jakie  są  moŜliwości  jego  usunięcia,  czy  są
uwięzione osoby w pojazdach i jaka jest moŜliwość ich uwolnienia, czy występuje zagroŜenie
poŜarowe  i  jaka  jest  moŜliwość  jego  likwidacji,  czy  są  wystarczające  siły  i  środki  do
prowadzenia działań ratowniczych, czy jest wyciek płynów z uszkodzonego pojazdu i jakich.

Podczas katastrof kolejowych rozpoznanie sytuacji ma na celu przede wszystkim ustalić:

wielkość  zdarzenia  (ilość  pociągów  i  wagonów),  czy  są  ofiary  śmiertelne  i  ranni,  czy
występuje  zagroŜenie  Ŝycia  i  zdrowia  ludzi,  czy  istnieje  zagroŜenie  dla  okolicznej  ludności
i budynków, jakie powinny być niezbędne siły i środki do prowadzenia skutecznych działań,
konieczność odłączenia zasilania trakcji i ograniczenia lub wstrzymania ruchu kolejowego na
danym  odcinku.  Niezbędnym  elementem  przy  prowadzonym  rozpoznaniu  jest  nawiązanie
łączności  ze  słuŜbami  kolejowymi,  przekazanie  im  niezbędnych  informacji  i  pełna
współpraca.

Sposoby dotarcia do osób poszkodowanych w pojazdach drogowych i szynowych oraz
powiększenie przestrzeni wokół nich

Wysyłając ratowników do ratowania osób poszkodowanych dowódca powinien pamiętać

o bezpieczeństwie swoich podwładnych. W związku z tym, w zaleŜności od rodzaju akcji
i sytuacji lokalnej naleŜy bezwzględnie pamiętać o odpowiednim zabezpieczeniu ratowników
oraz miejsca zdarzenia.

W celu wydobycia osób poszkodowanych z rozbitych samochodów często trzeba

w znacznym  stopniu  rozmontować  je  przy  pomocy  urządzeń  hydraulicznych  lub  innych
narzędzi.  Umiejętność  rozmontowania  pojazdu  w  niezbędnym  zakresie  oraz  szybkie
i prawidłowe  rozpoznanie,  przez  jakie  elementy  pojazdu  uwięziona  jest  osoba,  pozwala  na
sprawne przeprowadzenie akcji ratowniczej.

Przed podjęciem działań związanych z demontaŜem pojazdu naleŜy odłączyć akumulator,

ustabilizować  pojazd,  sprawdzić  czy  nie  występuje  niebezpieczeństwo  powstania  poŜaru.
Działania  ratownicze  polegające  na  uwolnieniu  zakleszczonych  osób  naleŜy  przeprowadzać
zgodnie  z  zasadami  ewakuacji  i  udzielania  pomocy  przedmedycznej.  Z  osobami
poszkodowanymi naleŜy utrzymywać stały kontakt zarówno wzrokowy jak i słowny.

KaŜdy wypadek w komunikacji drogowej ma swoje indywidualne cechy, które

odróŜniają  go  od  innych.  W  zaleŜności  od  specyficznej  sytuacji  poszkodowanego
w konkretnym  przypadku  naleŜy  optymalnie  dobrać  metody  i  rodzaj  sprzętu  w  celu
demontaŜu  pojazdu.  Nie  mniej  jednak  naleŜy  stosować  się  do  ogólnych  zasad,  które
przedstawiają się następująco:

−

zabezpieczyć pojazd przez przesuwaniem się przez podłoŜenie belek pod samochód
i spuszczenie powietrza z kół,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

przed usunięciem szyb naleŜy pamiętać, aby zabezpieczyć poszkodowanych przed
zranieniem kawałkami szkła,

−

przed przystąpieniem do rozmontowywania naleŜy sprawdzić, czy moŜemy otworzyć
drzwi,

−

w celu uzyskania większej przestrzeni do wydobycia poszkodowanego moŜna przeciąć
słupki i odgiąć dach lub usunąć drzwi przednie i tylne wraz ze słupkiem środkowym,

−

elementy odcięte odkładać w takim miejscu, aby nie utrudniały dalszego prowadzenia
działań,

−

przy odciąganiu kolumny kierowniczej naleŜy pamiętać o wzmocnieniu (belkami,
deskami) przodu samochodu i deski rozdzielczej, ze względu na moŜliwość powrotu
kolumny kierowniczej do pierwotnego połoŜenia – rozpieracz uŜyty do jej odginania musi
pozostać na miejscu, aŜ do momentu wyjęcia poszkodowanego,

−

przy rozpychaniu (otwieranie drzwi) nie wolno zmniejszać wytrzymałości konstrukcji
pojazdu przez otwieranie tylnych drzwi,

−

naleŜy pamiętać, Ŝe niektóre typy pojazdów mają wzmocnienia drzwi i tradycyjny sposób
rozpierania ich od strony zamka moŜe okazać się nieskuteczny,

−

nie odcinać drąŜków kierowniczych noŜycami,

−

pedały hamulca, gazu i sprzęgła odcinać tylko w ostateczności, pamiętając, Ŝe odcięta
część moŜe odskoczyć,

−

poszkodowanych z przewróconego na bok lub dach pojazdu naleŜy wydobywać bez
wcześniejszego ustawienia pojazdu na kołach,

−

podczas rozmontowywania pojazdu staramy się tak wykonywać wszystkie czynności, aby
nie zmieniać połoŜenia poszkodowanego,

−

naleŜy pamiętać, Ŝe pojazdy są w róŜnym stanie technicznym i podczas
rozmontowywania (osłabianie konstrukcji) mogą zachowywać się w sposób
nieprzewidziany np. moŜe nastąpić załamanie podłogi, itp.,

−

pojazd naleŜy rozmontowywać tylko w niezbędnym zakresie,

−

wszystkie wymienione czynności naleŜy wykonywać przy maksymalnym zabezpieczeniu
poszkodowanych i ratowników,

−

wszelkie decyzje związane z ratowaniem poszkodowanych powinny być konsultowane
z personelem medycznym.

Do kaŜdej akcji naleŜy stosować indywidualne metody wypracowane na podstawie

zdobytego doświadczenia, posiadanej wiedzy i umiejętności. Wiedzę taką zdobywa się
regularnie ćwicząc ze sprzętem podczas symulowanych wypadków i zdobywając
doświadczenie przy prawdziwych akcjach ratowniczych.

W przypadku katastrof kolejowych ze względu na ich moŜliwy duŜy rozmiar w pierwszej

kolejności  naleŜy  rozpoznać  i  ustalić  miejsca  (pociągi,  wagony,  przedziały),  gdzie  znajdują
się  osoby  najbardziej  potrzebujące  pomocy  ze  względu  na  obraŜenia  i  występujące
zagroŜenie. Podobnie jak w przypadku katastrof drogowych tak i w katastrofach kolejowych,
aby  dotrzeć  do  osób  poszkodowanych  często  stosuje  się  urządzenia  hydrauliczne  w  postaci
rozpieraczy, noŜyc oraz sprzętu do cięcia. W wagonach kolejowych w zaleŜności od pozycji
wagonu, do osób poszkodowanych trzeba dostawać się przez drzwi, okna jak równieŜ poprzez
wykonanie wycięcia w poszyciu wagonu. Warto wiedzieć, Ŝe w miarę szybko i łatwo moŜna
wykonać otwór poprzez cięcie poszycia wagonu pod oknem, poniewaŜ na szerokości okna do
podłogi  wagonu  nie  ma  Ŝadnych  wzmocnień  konstrukcyjnych.  Podłoga  wagonu  ze  względu
na swoja konstrukcję oraz znajdujące się tam instalacje naleŜy do jednego z najtrudniejszych
elementów  do  sforsowania,  dlatego  tą  drogą  naleŜy  dostawać  się  wówczas,  gdy  inne  są
wykluczone.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Usuwanie szyb w pojazdach drogowych i szynowych

Okna są, bardzo waŜną drogą dojścia do wnętrza pojazdów zarówno drogowych jak

i szynowych.  W  samochodach  osobowych  stanowią  najłatwiejszą  drogę  do  kontaktu
z poszkodowanym,  szczególnie  w  przypadku,  gdy  zakleszczone  są  drzwi  pojazdu.
W samochodach  cięŜarowych  i  autobusach  okna  mogą  stanowić  dogodną  drogę  ewakuacji.
W pojazdach  szynowych,  gdzie  konstrukcja  wagonów  jest  bardzo  wytrzymała,  a  ilość  okien
w porównaniu z ilością drzwi jest znacznie większa, okna mogą stanowić podstawową drogę
ewakuacji  dla  poszkodowanych.  W  kaŜdym  przypadku  podczas  usuwania  szyby  lub  okna
naleŜy w miarę moŜliwości osłonić osoby poszkodowane przed odłamkami szkła.

W pojazdach drogowych w oknach występują szyby ze szkła hartowanego lub szyby

warstwowe  ze  szkła  klejonego.  Przednie  szyby  to  zazwyczaj  tzw.  klejonki,  a  pozostałe
wykonane są ze szkła hartowanego. W celu usunięcia szyby ze szkła hartownego naleŜy ostro
zakończonym  przedmiotem  uderzyć  ze  znaczącą  siłą  w  naroŜe  okna,  a  szyba  powinna  ulec
rozbiciu  na  bardzo  małe  kryształki  szkła.  W  celu  usunięcia  szyby  klejonej  naleŜy  ostro
zakończonym przedmiotem odspoić uszczelkę okna, wyciągnąć ją z kanału uszczelniającego
i wyjąć  okno  w  całości.  Podczas  działań  przy  wypadku  drogowym  łatwo  zauwaŜyć,  która
szyba jest klejonką, poniewaŜ często jest popękana, ale utrzymuje się w oknie samochodu.

W autobusach występują zaplanowane okna ewakuacyjne, często wyposaŜone

w przyrząd  do  ich  rozbicia.  Są  wykonane  ze  szkła  hartowanego  w  celu  łatwego  rozbicia  ich
na  drobne  kryształki  szkła.  Inne  rozwiązanie  stanowi  moŜliwość  wyciągnięcia  uszczelki,
która  zakończona  jest  kółkiem  do  łatwego  uchwycenia.  Wówczas  okno  wpada  w  całości.
W dachu  nowych  autokarów  zlokalizowane  są  okna  wywietrznikowe,  przystosowane  do
łatwego usunięcia w celu uzyskania drogi ewakuacyjnej, gdy autokar leŜy na boku.

W pojazdach kolejowych występują okna częściowo otwierane i nieotwierane. Niektóre

mają  podwójne  szyby  klejone,  a  inne  posiadają  pojedynczą  szybę  hartowaną.  Podczas
rozbijania  szyb  naleŜy  zastosować  uderzenie  w  jeden  z  naroŜników  szyby  (najlepiej  górny)
przy pomocy ostrego szpiczastego narzędzia, a straŜak powinien znajdować się powyŜej okna.
Szkło z okna pojedynczego powinno się roztrzaskać na wiele małych kawałków, podczas gdy
podwójna  szyba  powinna  popękać  w  wielu  miejscach  i  nie  powinna  się  rozsypać.  W  miarę
moŜliwości  ostrzec  pasaŜerów  znajdujących  się  wewnątrz  wagonów  oraz  ekipy  ratowników
pracujące  na  zewnątrz  o  przystępowaniu  do  wykonywania  tych  prac.  O  wiele  prostszym
i szybszym sposobem jest wyrwanie całego okna  wraz ze ślusarką, co umoŜliwia stworzenie
odpowiednio duŜego otworu.

Wydobywanie osób poszkodowanych z pojazdów drogowych i szynowych

Wydobywając osoby poszkodowane z pojazdów drogowych i szynowych naleŜy

zachować  wszelkie  środki  ostroŜności,  aby  swoim  postępowaniem  nie  spowodować
dodatkowych  obraŜeń  ciała.  JednakŜe  działania  te  powinny  być  prowadzone  w  sposób
zdecydowany  i  sprawny,  aby  obserwujący  pracę  ratowników  poszkodowani  oraz  osoby
postronne  widziały  ich  profesjonalizm  i  skuteczność  działań.  Prace  powinny  być
wykonywane  w  miarę  szybko,  w  sposób  uporządkowany,  poniewaŜ  naleŜy  pamiętać,  Ŝe
kaŜda dodatkowa minuta prowadzonej akcji moŜe mieć znaczący wpływ na Ŝycie ludzkie.

Wydobywając osoby poszkodowane z wraków pojazdów lub wagonów pociągów trzeba

pamiętać równieŜ, aby zastosować niezbędne zabezpieczenia dla poszkodowanych w postaci
np. kołnierza ortopedycznego, deski ratowniczej, usztywnień lub niezbędnych opatrunków.
Aby akcje ratownicze przebiegały sprawnie i skutecznie, kaŜdy straŜak–ratownik w ramach
szkolenia doskonalącego zapoznawany jest z:

−

ogólną budową pojazdów,

−

wiedzą z zakresu przyczyn oraz skutków katastrof drogowych,

−

zasadami prowadzenia akcji ratowniczych,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

metodami demontaŜu pojazdów przy uŜyciu sprzętu hydraulicznego,

−

metodami wydobywania poszkodowanych, aby nie naraŜać ich na dodatkowe urazy,

−

obsługą sprzętu ratowniczego,

−

zasadami udzielania pomocy przedmedycznej oraz nabywa umiejętności stosowania ich.

Utrudnienia w działaniach ratowniczych przy wypadkach komunikacyjnych

Przy prowadzeniu działań ratowniczych podczas wypadków i katastrof komunikacyjnych

niejednokrotnie  występują  dodatkowe  utrudnienia  spowodowane  np.  przez  poŜary,  wycieki
płynów łatwopalnych lub emisję substancji niebezpiecznych, jak równieŜ wypadnięcie środka
transportu  z  drogi  (trudny  dostęp  szczególnie  w  terenie  górskim),  wpadnięcie  pojazdu
do zbiornika  lub  cieku  wodnego  oraz  występowanie  sieci  trakcyjnych:  kolejowych,
tramwajowych,  trolejbusowych  oraz  przesyłowych  linii  elektrycznych.  Przewody  sieci
trakcyjnej zawieszone nad torami wraz z wysięgnikami, na których są one mocowane, naleŜy
traktować  zawsze  jako  urządzenia  czynne,  tj.  znajdujące  się  pod  wysokim  napięciem
do chwili uzyskania potwierdzenia o odłączeniu. Podczas takich sytuacji działania teŜ muszą
być  prowadzone,  jednakŜe  ze  względu  na  warunki  i  okoliczności  naleŜy  prowadzić  je
z uŜyciem niezbędnych zabezpieczeń oraz sił i środków.

W przypadku zdarzenia z wystąpieniem poŜaru naleŜy pamiętać o tym, by straŜacy

uczestniczący  w  akcji  byli  odpowiednio  zabezpieczeni,  czyli  posiadali  w  zaleŜności
od sytuacji  sprzęt  ochronny  dróg  oddechowych  oraz  ubranie  Ŝaroodporne.  Podczas  takich
wypadków  lub  katastrof  drogowych  działania  ratownicze  naleŜy  rozpocząć  od  podania
prądów  gaśniczych.  Działając  pod  osłoną  prądów  gaśniczych  naleŜy,  jeśli  w  katastrofie
uczestniczy  kilka  pojazdów,  odciągnąć  pojazdy  nieobjęte  poŜarem  na  bezpieczną  odległość
przy pomocy  wyciągarek linowych, dźwigu, innych pojazdów lub w inny  sposób. Następnie
naleŜy  przystąpić  do  gaszenia  palącego  się  pojazdu  z  jednoczesnym  przystąpieniem
do działań  ratowniczych  (o  ile  działania  te  nie  kolidują  ze  sobą),  polegających  na  dotarciu
do uwięzionych poszkodowanych w pojeździe, uwolnieniu ich oraz wyjęciu z pojazdu.

W czasie tego typu akcji naleŜy pamiętać o:

−

prawidłowym rozpoznaniu,

−

odpowiednim zabezpieczeniu ratowników i poszkodowanych,

−

odłączeniu instalacji elektrycznej od akumulatora,

−

pozostawieniu linii gaśniczej na zabezpieczeniu miejsca działania.

W czasie prowadzenia działań ratowniczych, którym towarzyszy wyciek paliwa

lub emisja  substancji  szkodliwych  naleŜy  pamiętać,  Ŝe  na  skuteczność  prowadzenia  akcji
ratowniczej  ma  wpływ  odpowiednie  zabezpieczenie  ratowników.  Działania  powinny  być
prowadzone  przy  właściwym  zabezpieczeniu  przed  moŜliwością  wystąpienia  wybuchu  lub
poŜaru  poprzez  stosowanie  narzędzi  nieiskrzących  oraz  ewentualne  uŜycie  środków
gaśniczych.

JeŜeli w katastrofie drogowej uczestniczą pojazdy, z których nie nastąpiła emisja ani

wyciek substancji szkodliwych naleŜy odciągnąć w bezpieczne miejsce te, w których nie ma
poszkodowanych,  aby  nie  stanowiły  zagroŜenia  dla  ruchu  innych  uŜytkowników  dróg.
Równocześnie naleŜy dotrzeć do uwięzionych w pozostałych pojazdach, odblokować ich i po
zaopatrzeniu  medycznym  wyciągnąć  na  zewnątrz.  W  dalszej  kolejności  naleŜy  zlikwidować
wycieki  substancji  niebezpiecznych  oraz  rozlewiska  poddać  neutralizacji.  W  sytuacji,  gdy
warunki  pozwalają  na  jednoczesne  uwalnianie  poszkodowanych  i  likwidowanie  źródła
wycieku  lub  emisji,  działania  te  naleŜy  prowadzić  równolegle.  Aby  ograniczyć  wyciek  lub
emisję  substancji  szkodliwych  moŜna  zastosować  poduszki  pneumatyczne,  kliny,  szczeliwa,
kołki, które uszczelniają i jednocześnie uniemoŜliwiają dalszą emisję lub wyciek substancji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W przypadkach zagroŜenia substancją łatwopalną powstałe rozlewisko naleŜy pokryć

pianą cięŜką oraz ograniczyć powstałą powierzchnię wycieku lub rozlewiska poprzez
okopanie go.

W przypadku rozlewisk na jezdni miejsce wycieku naleŜy otoczyć sorbentem lub

neutralizatorem.  Jeśli  podczas  zdarzenia  dochodzi  do  emisji  substancji  szkodliwych  naleŜy
uŜywać prądów mgłowych lub specjalnych rozpraszaczy w celu utworzenia kurtyny wodnej.
W  celu  zminimalizowania  skaŜeń,  przy  duŜym  wycieku  lub  emisji  substancji  szkodliwych,
trzeba  uŜyć  pomp  przetłaczających  przeznaczonych  do  tych  substancji  i  przepompować  je
do zbiornika  nieuszkodzonego.  Skuteczne  przeprowadzenie  tego  typu  akcji  przy
jednoczesnym  prowadzeniu  tylu  czynności  ratowniczych  uzaleŜnione  jest  od  właściwego
przyjęcia zgłoszenia o zdarzeniu i zadysponowania odpowiedniej ilości sił i środków.

Wypadnięcie środka transportu poza drogę moŜe nastąpić w róŜnych warunkach

terenowych.  Zdarzenia  takie  mogą  mieć  miejsce  na  drogach  znajdujących  się  na  nasypie,
w terenie  górzystym  lub  równinnym.  Najgroźniejsze  w  skutkach  jest  wypadnięcie  środków
transportu  z  drogi  znajdującej  się  na  nasypie  lub  w  terenie  górskim.  Zdarzenia  tego  typu
powodują duŜe uszkodzenia i zniszczenia pojazdów jak równieŜ wiele cięŜkich obraŜeń i ran
u  poszkodowanych.  Ponadto  często  bardzo  utrudniony  jest  dostęp  do  pojazdów.  Dowódca
akcji  prowadząc  rozpoznanie  powinien  zwrócić  uwagę  na  moŜliwości  dotarcia  ratowników
oraz na dojazd sekcji ratowniczo–gaśniczych do miejsca akcji, uwzględniając przy tym rodzaj
podłoŜa  oraz  jego  ukształtowanie.  Działania  ratownicze  naleŜy  podjąć  w  zaleŜności
od usytuowania  pojazdu  uczestniczącego  w  zdarzeniu.  JeŜeli  pojazd  po  stoczeniu  stanął  na
kołach  naleŜy  dokonać  otwarcia  lub  wyłamania  drzwi.  JeŜeli  konstrukcja  pojazdu  uległa
znacznemu  odkształceniu  naleŜy  odciąć  dach,  a  w  przypadku  wystąpienia  duŜych  napręŜeń
podwiesić  dach  na  dźwigu  lub  zabezpieczyć  w  inny  moŜliwy  sposób.  JeŜeli  pojazd
po stoczeniu  został  odwrócony  na  bok,  naleŜy  przeciąć  słupki  wspornikowe  i  odgiąć  dach
uŜywając  do  tego  dźwigu,  wyciągarek  lub  innego  dostępnego  sprzętu.  JeŜeli  pojazd
po stoczeniu  zatrzymał  się  na  dachu,  ratownicy  powinni  ewakuować  ludzi  nie  zmieniając
połoŜenia samochodu. JeŜeli nie jest to moŜliwe, to przy pomocy poduszek pneumatycznych,
dźwigu,  wyciągarek  i  innego  dostępnego  sprzętu  doprowadzić  go  do  ustawienia  w  pozycji
bocznej.  Podczas  wypadnięcia  środków  transportu  z  jezdni  lub  drogi  mogą  nastąpić
dodatkowe  zagroŜenia  w  postaci  poŜaru  lub  wycieku  czy  emisji  substancji,  a  nawet  obu
zagroŜeń  jednocześnie.  W  takich  przypadkach  działania  ratownicze  naleŜy  prowadzić
jednocześnie mając na uwadze przede wszystkim ratowanie poszkodowanych.

Wpadnięcie pojazdu do zbiornika wodnego lub cieku stanowi bardzo powaŜne

utrudnienie  w  dotarciu  do  poszkodowanych.  Zbiorniki  lub  cieki  wodne  często  znajdują  się
w bezpośrednim  sąsiedztwie  dróg  komunikacyjnych.  W  takich  sytuacjach  naleŜy  przede
wszystkim dokładnie przemyśleć miejsce ustawienia samochodów ratowniczych oraz sprzętu,
jak  równieŜ  ewentualnie  zadysponować  grupę  specjalistyczną  ratownictwa  wodnego.
Działania ratownicze moŜna prowadzić z brzegu wydobywając pojazd na brzeg przy pomocy
dźwigów, wyciągarek lub innego dostępnego sprzętu.

Utrudnienia i niebezpieczeństwo w wypadkach komunikacyjnych stanowią równieŜ sieci

trakcyjne: kolejowe, tramwajowe, trolejbusowe  oraz przesyłowe linie elektryczne. Przewody
sieci trakcyjnej zawieszone nad torami wraz wysięgnikami, na których są  mocowane, trzeba
zawsze  traktować  jak  urządzenia  mogące  znajdować  się  pod  wysokim  napięciem.  Dlatego
do chwili wyłączenia napięcia naleŜy stosować szczególne zasady bezpieczeństwa. Nie wolno
dotykać  przewodów  trakcyjnych,  wysięgników  sieci  jezdnej,  izolatorów  i  róŜnych  urządzeń
połączonych elektrycznie z tymi przedmiotami oraz nadmiernie zbliŜać się do nich. Odległość
bezpieczna wynosi 1,5m. Zabrania się wchodzić na konstrukcje wsporcze (słupy), na których
zawieszone  są  przewody  trakcyjne  sieci  jezdnej.  Zabronione  jest  kierowanie  na  elementy
trakcyjnej sieci jezdnej pod napięciem strumienia wody i innych płynów przewodzących prąd

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

elektryczny.  Nie  wolno  dotykać  zerwanego  przewodu  zwisającego  nad  torem,  leŜącego  na
ziemi  lub  na  pojazdach  oraz  zbliŜać  się  do  niego  na  odległość  mniejszą  niŜ  10  m.  Jeśli
przewód  sieci  trakcyjnej  jest  zerwany  i  dotyka  ziemi,  a  poszkodowany  znajduje  się
w odległości mniejszej niŜ 10 m od miejsca zerwania naleŜy pamiętać, aby przy zbliŜaniu się
do niego oraz wynoszeniu go z miejsca zagroŜenia, stąpać drobnymi krokami tak, aby stopy
były  stale  jedna  przy  drugiej.  Zapobiega  to  poraŜeniu  „napięciem  krokowym”.  Gdy
poszkodowany znajduje się w odległości mniejszej niŜ 1,5 m od części będącej pod napięciem
lecz nie dotyka do niej, zbliŜenie się do niego w celu udzielenia pomocy wymaga wyłączenia
napięcia  z  uwagi  na  bezpieczeństwo  ratowników.  W  sytuacjach  takich  dowódca  w  celu
ratowania poszkodowanego moŜe zastosować stan wyŜszej konieczności.

W wypadkach samochodów cięŜarowych bardzo często dochodzi do powaŜnych

zniszczeń spowodowanych wielką masą pojazdu. Wzmocnione konstrukcje pojazdu stanowią
powaŜne utrudnienia w pokonywaniu ich, aby dostać się do poszkodowanego. CięŜar pojazdu
wymaga specjalistycznego sprzętu cięŜkiego.

W wypadkach autobusów najpowaŜniejszym utrudnieniem jest ilość poszkodowanych.

Wielkość  pojazdu  i  ilość  pasaŜerów  determinują  zadysponowanie  duŜej  ilości  sił  i  środków,
w tym  równieŜ  karetek  pogotowia  ratunkowego.  Często  sytuację  komplikuje  poŜar
lub zagroŜenie wynikające z wycieku paliwa.

Podczas katastrof kolejowych utrudnienia stanowi:

−

dojazd do miejsca akcji,

−

stabilizacja wagonów,

−

ratowanie ludzi z wagonów leŜących na dachach lub jeden na drugim,

−

duŜa liczba poszkodowanych,

−

utrudnienia topograficzne, przyrodnicze (bagna, lasy), budowlane,

−

uwalnianie napręŜeń spręŜystych odkształceń elementów konstrukcyjnych.

Dowódca akcji ratowniczej podejmuje decyzje o zakończeniu działań, gdy:

−

wydobyto z uszkodzonych pojazdów wszystkich poszkodowanych i udzielono
im pomocy medycznej,

−

usunięto wszystkie obiekty mogące stanowić jakiekolwiek zagroŜenie,

−

przekazano teren akcji innym słuŜbom, jeśli nie wymagana jest obecność straŜy poŜarnej.

4.4.2.

Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jakie ustalenia ma na celu przeprowadzenie rozpoznania w wypadkach drogowych?

Jakie ustalenia ma na celu przeprowadzenie rozpoznania w katastrofach kolejowych?

Jakie są zasady działania w celu dotarcia do poszkodowanych w wypadkach drogowych?

Jakie są zasady działania w celu dotarcia do poszkodowanych w katastrofach
kolejowych?

Jak naleŜy usuwać szyby w pojeździe drogowym?

Jak naleŜy usuwać szyby w wagonie kolejowym?

Jakie są zasady wydobywania osób w wypadkach komunikacyjnych?

Jakie utrudnienia mogą towarzyszyć działaniom ratowniczym w wypadkach
samochodowych ze względu na miejsce zdarzenia?

Jakie utrudnienia mogą towarzyszyć działaniom ratowniczym w wypadkach samochodów
cięŜarowych?

10.

Jakie utrudnienia mogą towarzyszyć działaniom ratowniczym w wypadkach autobusów?

11.

Jakie utrudnienia mogą towarzyszyć działaniom ratowniczym w katastrofach
kolejowych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4.3.

Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

WskaŜ róŜnice pomiędzy zakresem informacji uzyskanych w wyniku przeprowadzenia

rozpoznania w wypadkach drogowych i kolejowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych, jakich informacji powinno dostarczyć
rozpoznanie w wypadkach drogowych, a jakich w katastrofach kolejowych,

dokonać analizy rodzaju uzyskanych informacji w obu typach wypadków,

wskazać róŜnice pomiędzy zakresem informacji uzyskanych w obu typach rozpoznania.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 2

Wyjaśnij

zasady

dotarcia,

poszerzania

przestrzeni

wokół

poszkodowanych

oraz wydobywania ich w wypadkach komunikacyjnych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych zasady, którymi naleŜy kierować się podczas
dotarcia, poszerzania przestrzeni wokół poszkodowanych oraz wydobywania ich
w wypadkach komunikacyjnych,

dokonać analizy zasad postępowania w wyŜej wymienionych działaniach,

wymienić

zasady

dotarcia,

poszerzania

przestrzeni

wokół

poszkodowanych

oraz wydobywania ich w wypadkach komunikacyjnych.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 3

Określ sposoby usuwania szyb z pojazdów w wypadkach komunikacyjnych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych, sposoby usuwania szyb w samochodach
i wagonach kolejowych,

dokonać analizy sposobów usuwania szyb w pojazdach,

opisać, w jaki sposób najlepiej usuwać szyby w samochodach oraz wagonach kolejowych
w celu dotarcia do poszkodowanych.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 4

Na drodze asfaltowej poza miastem, podczas włączania się do ruchu wyjeŜdŜając

z posesji kierujący nie ustąpił pierwszeństwa przejazdu i doprowadził do zderzenia dwóch
samochodów osobowych. W wyniku zderzenia jeden z kierowców doznał drobnych obraŜeń
ciała, natomiast drugi z ranami głowy został zakleszczony w pojeździe. Z uszkodzonych
pojazdów wylały się na jezdnię płyny eksploatacyjne (olej silnikowy, płyn chłodniczy).

Pokieruj akcją i działaniami ratowniczo–gaśniczymi w czasie symulowanego wypadku

drogowego.

Plan ćwiczenia

Lp.

Treść zajęć

Czas

Uwagi

I. Część wstępna.

Czynności organizacyjno–porządkowe:

−

przyjęcie meldunku,

−

sprawdzenie obecności,

−

podanie tematu, przygotowanie sprzętu.

5 min

II. Część zasadnicza – symulacja akcji ratowniczej.

1. Dojazd i ustawienie samochodu ratowniczego.
Samochód  powinien  być  ustawiony  jak  najbliŜej  miejsca
wypadku,  w  taki  sposób  by  nie  utrudniał  dojazdu  karetkom
i innym  niezbędnym  słuŜbom.  NaleŜy  uwzględnić  przy  tym
kierunek  wiatru  i  występowanie  gazów  spalinowych,  aby  te  nie
zanieczyściły terenu akcji i nie przedostały się do wnętrza karetki.
Trzeba

równieŜ

brać

uwagę

wymagania

sprzętu

oświetleniowego,  hydraulicznego  i  pneumatycznego,  czyli  np.
przeciągnięcie  przewodów  nie  zdejmując  ich  z  auta  lub
ewentualne przeniesienie ich na niewielką odległość.

2. Rozpoznanie sytuacji.
Powinno dotyczyć otoczenia pojazdu jak i terenu w promieniu ok.
6  metrów  od  niego,  a  ratownicy  dokonując  pełnego  okrąŜenia
ustalają  z  jakim  zdarzeniem  mają  do  czynienia:  czy  jest  to  np.
zderzenie,  przewrócenie  czy  wypadnięcie  z  trasy.  Następnie
ustalają,  jakim  paliwem  są  napędzane  pojazdy  biorące  udział
w wypadku. Czy jest to  gaz, czy paliwo  ciekłe i  jakie. Następnie
ustala  się  czy  nastąpił  wyciek  paliwa  i  czy  moŜna  odłączyć
akumulatory.  NaleŜy  równieŜ  sprawdzić  czy  samochód  posiada
poduszki  powietrzne.  Równocześnie  moŜna  podjąć  próbę
ustalenia  stanu  poszkodowanych  i  podjąć  decyzję  jak
najkorzystniej ich uwolnić.

3. Zabezpieczenie miejsca zdarzenia.
Miejsce  otaczamy  taśmami,  ustawiamy  lampy  sygnalizacyjne,
pachołki  lub  zabezpieczamy  przez  włączenie  sygnalizacji
ś

wietlnej w pojazdach ratowniczych. Gdy jest to moŜliwe

odłączamy  zapłon.  Jeśli  nastąpił  wyciek  paliwa  lub  innych
substancji  stwarzających  zagroŜenie  poŜarowe  pokrywamy  je
pianą  gaśniczą.  Nie  wolno  zapomnieć  o  przygotowaniu  sprzętu
gaśniczego na wypadek powstania poŜaru.

30 min

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. Działania ratownicze.
Na  tym  etapie  akcji  ratowniczej  naleŜy  przystąpić  do
wydobywania  poszkodowanych  z  pojazdu.  W  większości
przypadków  ratownicy  muszą  rozmontowywać  samochód.
Podstawową czynnością w tym zakresie jest stabilizacja pojazdu,
który  zabezpiecza  się  przed  przemieszczaniem  przy  pomocy
klinów  podkładanych  pod  koła  i  klinów  schodkowych
zabezpieczających  przed  złamaniem  się  pojazdu  oraz  naleŜy
spuścić powietrze z kół.
Do

najczęstszych

czynności

podczas

uwalniania

poszkodowanych naleŜą:
a)

usuwanie

szyb,

naleŜy

pamiętać,

aby

zabezpieczyć

poszkodowanych przed zranieniem kawałkami szkła. W tym
przypadku okrywamy poszkodowanych kocem.

odginanie  dachu,  w  tym  celu  naleŜy  przeciąć  w  dolnej
i  w  górnej  części  słupki  oraz  nadciąć  dach  w  jego  tylnej
części.  Przy  odginaniu  go  do  tyłu  naleŜy  uderzyć  w  linii
nacięć  w  celu  ułatwienia  jego  odgięcia.  NaleŜy  pamiętać
o jego  zabezpieczeniu  przed  powrotem  do  pierwotnej  pozycji
poprzez przywiązanie go do np. haka holowniczego, zderzaka
itp.

odciąganie kolumny kierowniczej – przy odciąganiu kolumny
kierowniczej  naleŜy  pamiętać  o  wzmocnieniu  (belkami,
deskami)  przodu  samochodu  i  deski  rozdzielczej,  ze  względu
na moŜliwość powrotu kolumny kierowniczej do pierwotnego
połoŜenia.  Do  odciągania  kolumny  kierowniczej  uŜywamy
rozpieracza  i  łańcuchów  ciągnących.  Z  jednej  strony
mocujemy do kolumny kierowniczej, z drugiej zaś do stałego
elementu  konstrukcyjnego  samochodu  np.  podłuŜnicy.
Rozpieracz uŜyty do jej odciągania musi pozostać na miejscu
aŜ do momentu wyjęcia poszkodowanego.

odciąganie deski rozdzielczej, wykonuje się za pomocą
rozpieracza

kolumnowego,

który

mocuje

się

stroną

nieruchomą w dolnej części słupka środkowego C pokładając
deskę w celu lepszej efektywności, stronę ruchomą opieramy
np. za zawias.

odcinanie pedałów,

przecinanie koła kierownicy,

naleŜy nie odcinać drąŜków kierowniczych noŜycami,

pedały hamulca, gazu, sprzęgła odcinać tylko w ostateczności,
pamiętając, Ŝe odcięta część moŜe odskoczyć. Do tego celu
naleŜy uŜywać noŜycy do cięcia pedałów. Pedały naleŜy
obcinać

przy

samej

podłodze,

aby

nie

uszkodzić

poszkodowanego.

otwieranie  drzwi  –  naleŜy  uŜywać  rozpieracza,  którym
rozpieramy  między  słupkiem  a  drzwiami  w  celu  zrobienia
przestrzeni  i  otwarcia  drzwi.  Trzeba  takŜe  pamiętać,  Ŝe  nie
wolno  zmniejszać  wytrzymałości  konstrukcji  pojazdu  przez
otwieranie tylnych drzwi.

po uzyskaniu dostępu się do poszkodowanych, udzielamy im

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

niezbędnej pomocy w postaci np. załoŜenia kołnierza
ortopedycznego, opatrunków itp. (w zaleŜności od sytuacji),
następnie

wyciągamy

ich

przekazujemy

słuŜbom

medycznym. Jednocześnie usuwamy ewentualne wycieki.
Miejsce zdarzenia zabezpieczamy i przekazujemy Policji.

III. Zakończenie zajęć.
1)

Podsumowanie zajęć.

Omówienie błędów.

Podanie literatury do samokształcenia.

Porządkowanie sprzętu.

10 min

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych zagadnienia dotyczące prowadzenia działań
ratowniczych podczas wypadków drogowych,

odszukać w materiałach dydaktycznych zagadnienia dotyczące zasad dowodzenia w
zastępie,

odszukać w instrukcjach obsługi i dokumentacji techniczno–ruchowej sposób
posługiwania się sprzętem hydraulicznym przeznaczonym do ratownictwa drogowego,

przeprowadzić ćwiczenie zgodnie z załoŜeniami i planem ćwiczenia,

omówić przeprowadzenie ćwiczenia i dokonać analizy ewentualnych błędów.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

plac ćwiczebny w jednostce szkoleniowej,

−

samochód GBA 2/25 z wyposaŜeniem,

−

samochód ratownictwa technicznego z wyposaŜeniem,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 5

Po zatrzymaniu się na przystanku z podwozia ostatniego wagonu tramwaju zaczął

wydobywać  się  dym.  Motorniczy  nakazał  pasaŜerom  ewakuację,  a  sam  podjął  próbę
ugaszenia  poŜaru  gaśnicą  GP  6x.  Próba  zakończyła  się  niepowodzeniem,  poniewaŜ  poŜar
rozprzestrzenił się na podłogę wagonu tramwaju. W międzyczasie jeden z pasaŜerów wezwał
straŜ  poŜarną.  Po  przybyciu  jednostki  straŜy  poŜarnej  na  miejsce  paliła  się  połowa
powierzchni  podłogi  ostatniego  wagonu  tramwaju.  Pokieruj  akcją  i  działaniami  ratowniczo–
gaśniczymi w czasie poŜaru pojazdu szynowego.

Konspekt ćwiczeń

Przedmiot: taktyka działań gaśniczych.
Temat: poŜar tramwaju (akcja ratowniczo–gaśnicza),
Cel ćwiczenia: doskonalenie umiejętności prowadzenia akcji ratowniczo–gaśniczej

z uŜyciem sprzętu będącego na wyposaŜeniu samochodu gaśniczego
GBA 2/25 , Son, w ramach zastępu.

ZałoŜenie taktyczne: zbudować linię główną z jednego odcinka W75 i dwie

linie gaśnicze z odcinków W52 (po 1 szt.). Przodownicy rot pracują
w aparatach ODO i z czujnikami bezruchu. Pomocnicy budują linię
zasilającą z hydrantu podziemnego znajdującego się na poligonie.

Metoda: ćwiczenia.
Miejsce ćwiczeń: poligon poŜarniczy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Czas trwania zajęć: 30 min.
Wykaz sprzętu: samochód poŜarniczy GBA 2/25, Son.

W dniu 29.12.2007 r. o godz.21

przyjęto zgłoszenie o poŜarze tramwaju na ul. Krótkiej.

Zadysponowano GBA 2/25 oraz Son. Po wstępnym rozpoznaniu i relacji świadków
stwierdzono, Ŝe nie ma osób poszkodowanych. Sekcja przystąpiła do działań ratowniczo–
gaśniczych.

Rozwinięcie:

Linia główna z 1 odcinka W75 i dwie linie gaśnicze z odcinka W52. Przodownicy pracują w
aparatach ODO i z czujnikami bezruchu. Pomocnicy po rozwinięciu linii gaśniczej budują
linię zasilającą z hydrantu podziemnego znajdującego się na placu poligonu poŜarniczego.
Son oświetla teren akcji najaśnicami.

Tematyka

Czas w min.

Uwagi

Część wstępna, przyjęcie meldunku, podanie tematu i celu
ć

wiczeń, podział na grupy.

Pogadanka wstępna: instruktaŜ grupowy:

−

zasady sprawiania linii głównej,

−

jakie

czynności

przydziela

się

poszczególnym

funkcyjnym w zastępie GBA 2/25

Część zasadnicza: instruktaŜ indywidualny

Ć

wiczenie 1: po komendzie „z wozu”

−

właściwe ustawienie załogi

−

wysłuchanie rozkazu wstępnego

wiczenie 2

−

rozwinięcie dwóch linii gaśniczych W52

−

zbudowanie linii zasilającej W75 z hydrantu podziemn.

[102]

6x4

6x13

6 ćwiczeń ze
zmianami
funkcji w
zastępie

j.w.

Część końcowa: instruktaŜ grupowy, wnioski, korekty:

−

omówienie wykonanych ćwiczeń,

−

omówienie ewentualnych błędów.

Konserwacja sprzętu po zakończeniu lekcji

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych zagadnienia dotyczące prowadzenia działań
gaśniczych, sprawiania linii zasilających i gaśniczych,

odszukać w materiałach dydaktycznych zagadnienia dotyczące zasad dowodzenia
w zastępie,

zapoznać się z wyposaŜeniem i moŜliwościami technicznymi samochodu GBA 2/25 ,

przeprowadzić ćwiczenie zgodnie z załoŜeniami i planem ćwiczenia,

omówić przeprowadzenie ćwiczenia i dokonać analizy ewentualnych błędów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

plac ćwiczebny w jednostce szkoleniowej,

−

konstrukcja stalowa z materiałem palnym imitująca wagon tramwaju,

−

samochód GBA 2/25 z wyposaŜeniem,

−

samochód oświetleniowy Son,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

4.4.4.

Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

wymienić, jakie ustalenia ma na celu przeprowadzenie rozpoznania
w wypadkach drogowych?

wymienić, jakie ustalenia ma na celu przeprowadzenie rozpoznania
w katastrofach kolejowych?

wymienić zasady działania docierania do poszkodowanych
w wypadkach drogowych?

wymienić zasady działania docierania do poszkodowanych
w katastrofach kolejowych?

wymienić, jak naleŜy usuwać szyby w pojeździe drogowym?

wymienić, jak naleŜy usuwać szyby w wagonie kolejowym?

wymienić

zasady

wydobywania

osób

wypadkach

komunikacyjnych?

wymienić utrudnienia mogące towarzyszyć działaniom ratowniczym
w wypadkach samochodowych ze względu na miejsce zdarzenia?

wymienić utrudnienia mogące towarzyszyć działaniom ratowniczym
w wypadkach samochodów cięŜarowych?

10)

wymienić utrudnienia mogące towarzyszyć działaniom ratowniczym
w wypadkach autobusów?

11)

wymienić

utrudnienia

jakie

mogą

towarzyszyć

działaniom

ratowniczym w katastrofach kolejowych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5.

Kierowanie działaniami podczas wypadków lotniczych

4.5.1.

Materiał nauczania

Metody przeciwdziałania zagroŜeniom wynikającym z budowy, wyposaŜenia i napędów
statków powietrznych.

Komunikacja lotnicza ze względu na swoje walory w postaci szybkiego i wygodnego

przemieszczania się jest coraz bardziej powszechnym środkiem transportu zarówno ludzi jak
i towarów. Zarówno komunikacja drogowa i kolejowa codziennie zbiera duŜe Ŝniwo
w postaci wielu wypadków i katastrof na świecie, równieŜ komunikacja lotnicza notuje szereg
tego typu zdarzeń. JednakŜe jak wskazują statystyki naleŜy ona do najbardziej bezpiecznych
ś

rodków transportu. Pomimo tak imponujących informacji, jak równieŜ postępu technicznego

ilość katastrof czy teŜ wypadków lotniczych nie maleje. Dodać naleŜy, Ŝe zdarzenia te
są często duŜo tragiczniejsze w skutkach niŜ w innych środkach komunikacji.

Według danych statystycznych około 80 % wypadków i katastrof lotniczych jest na

terenie lub w pobliŜu lotniska, podczas startu i lądowania. Wiele tych zdarzeń powstaje
z powodu takich elementów, do których moŜna zaliczyć między innymi:

−

budowę samolotu,

−

rodzaj i stan jednostek napędowych,

−

wyposaŜenie,

−

stan techniczny ( m.in. sprawność występujących instalacji i urządzeń),

−

warunki eksploatacji,

−

warunki atmosferyczne,

−

błąd pilota, obsługi naziemnej i kontroli lotów.

Najczęstszą przyczyną wypadków jest błąd pilota i obsługi naziemnej – ok. 73%), drugą

w  kolejności  przyczyną  wypadków  lotniczych  awaria  samolotu  –  12%,  z  powodu
niewłaściwych  warunków  atmosferycznych  jest  10%  zdarzeń  oraz  inne  przyczyny  5%
zdarzeń. Statystyki te pochodzą z badań przeprowadzonych przez firmę Boeing.

Jak więc widać zagroŜenia wynikające z budowy, wyposaŜenia i napędów statków

powietrznych, stanowią obok błędów czynnika ludzkiego powaŜny procent wypadków
i katastrof lotniczych.

Analizując wspomniane zagroŜenia, naleŜy wziąć pod uwagę przede wszystkim takie

elementy składowe samolotu jak:

−

zbiorniki na paliwo najczęściej znajdują się w skrzydłach samolotu, w środkowej części
kadłuba oraz dodatkowo mogą znajdować się w statecznikach.

−

pompy o odpowiedniej wydajności zapewnią właściwą pracę silników, nawet gdy któraś
z nich ulegnie awarii, jest moŜliwość podawania paliwa z lewego skrzydła do prawych
silników i odwrotnie.

Poprzez przepompowywanie paliwa moŜna regulować wywaŜanie samolotu. OpróŜniane

zbiorniki  paliwa  w  miarę  opróŜniania  są  wypełniane  powietrzem  kierowanym  do  nich  przez
przewody  wentylacyjne.  W  sytuacji  awaryjnej  w  powietrzu  pilot  podejmuje  decyzję
o awaryjnym  lądowaniu  na  najbliŜszym  lotnisku.  Lądowanie  samolotu  ze  względu
na moŜliwość powstania poŜaru lub wybuchu powinno odbywać się z jak najmniejszą ilością
paliwa w zbiornikach. W sytuacjach tego typu do awaryjnego opróŜniania zbiorników paliwa
moŜna  wykorzystać  pompy  elektryczne  ze  zwiększoną  wydajnością.  Ze  względu  na  fakt,
Ŝ

e zbiorniki paliwowe mogą mieć pojemność nawet do 200 ton czas ich opróŜniania

awaryjnego trwa kilkadziesiąt minut. Istotnym zagroŜeniem jest wspominana duŜa ilość
paliwa znajdująca się w zbiornikach. Do napędu statków powietrznych uŜywana jest benzyna
lotnicza oraz jest nafta lotnicza tzw., kerozyna.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Kolejnymi elementami mającymi wpływ na bezpieczeństwo są poszczególne instalacje:

−

Instalacja olejowa mająca za zadanie właściwe smarowanie przekładni i wszelkich
agregatów silnika.

−

Instalacja elektryczna posiadająca dwa rodzaje przewodów, do przepływu prądu
zmiennego oraz prądu stałego. W instalacji tej znajduje się system zabezpieczający,
przekaźniki, system sygnalizacji awarii oraz akumulatory. Instalacja elektryczna samolotu
jest najczęściej wieloobwodowa celem eliminacji skutków ewentualnej awarii. Instalacje
elektryczne niektórych samolotów dodatkowo wyposaŜa się w prądnicę napędzaną przez
pomocniczy zespół napędowy.

−

Instalacja hydrauliczna jest pod ciśnieniem około 20,7 Mpa i w przypadku uszkodzenia
moŜe spowodować zranienie. Sieć przewodów jest najczęściej wieloobwodowa celem
uniknięcia skutków ewentualnej awarii.

−

Instalacja klimatyzacyjna ma za zadanie zapewnienie odpowiednich warunków
tj.: ciśnienia, temperatury oraz wilgotności powietrza w samolocie.

−

Instalacja  tlenowa  jest  to  instalacja  awaryjna,  niezbędna  w  sytuacji  utraty  szczelności
kabiny  samolotu  na  duŜych  wysokościach.  Tlen  znajdujący  się  w  zbiornikach  powinien
wystarczyć  na  czas  zejścia  do  pułapu  lotu,  na  którym  moŜna  normalnie  oddychać.
W samolocie są dwie instalacje tlenowe, jedna dla załogi druga dla pasaŜerów.

−

Instalacja  przeciwoblodzeniowa  jest  niezbędna  do  usuwania  lodu  tworzącego  się  na
krawędziach  skrzydeł,  na  usterzeniu,  na  wlotach  silników  i  przeszkleniu  kabiny.
Oblodzenie  samolotu  jest  zjawiskiem  niebezpiecznym,  które  powoduje  zmianę  jego
charakterystyki  aerodynamicznej,  zakłócenie  pracy  układów  oraz  ograniczenie
widoczności pilotom. Oblodzeniu moŜna zapobiegać poprzez:

−

instalację pneumatyczną, która kruszy regularnie osadzający się na noskach skrzydeł
i na statecznikach samolotu lód,

−

instalacje termiczne, które podgrzewają miejsca osadzania się lodu,

−

pokrycie nosków porowatą blachą, przez którą przesiąka niezamarzający płyn,

−

wymuszane drgania elektromagnetyczne nie pozwalające na osadzanie się lodu.

Oszklenie kabiny załogi zazwyczaj ogrzewane jest elektrycznie, podobnie jak łopaty

migieł. Wszystkie parametry mające wpływ na bezpieczeństwo lotu są automatycznie

rejestrowane przez tzw. „czarne skrzynki”.

W przypadku powstania poŜaru w miejscu dostępnym dla załogi, obowiązkiem jej jest

podjęcie  działań  gaśniczych  przy  uŜyciu  podręcznego  sprzętu  gaśniczego.  Problem  stanowi
sytuacja,  gdy  do  miejsca  poŜaru  nie  moŜna  dotrzeć,  szczególnie  dotyczy  to  przedziałów
silnikowych  i  pomocniczych.  W  takich  miejscach  stosowane  są  systemy  wykrywania
i gaszenia poŜaru.

W statkach powietrznych jest zastosowanych szereg instalacji przeciwpoŜarowych jak

równieŜ  gaśniczych.  Na  przykład  stosowane  są  rozwiązania  przeciwpoŜarowe  w  celu
odizolowania  silnika  od  skrzydła,  polegające  za  zastosowaniu  ściany  ogniowej
nieprzepuszczającej  oparów  paliwa  oraz  osłony  termicznej  separującej  słuŜącej
do odizolowania  struktury  skrzydła  od  gondoli  silnika.  DuŜa  stała  osłona  gondoli  silnika
zapewnia osłonę przeciwpoŜarową. Górne części osłon otwieranych, są od wewnątrz pokryte
folią  ze  stali  nierdzewnej  tworząc  dodatkowy  ekran  przeciwpoŜarowy.  Osłona  termiczna
i ekrany przeciwpoŜarowe zabezpieczają skrzydło przed  gwałtownym  wzrostem temperatury
i są tak wykonane by wytrzymać temperaturę ok. 1094

C do 15 minut. Aby zminimalizować

dopływ powietrza do źródła ognia przestrzeń pomiędzy osłonami a silnikiem nie jest
wentylowana.

Układ wykrywania przegrzania lub poŜaru silnika oraz instalacja gaszenia. KaŜdy silnik

samolotu posiada cztery podwójne (przegrzanie i poŜar) pętle– czujniki. Dwie butle ze

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

rodkiem gaśniczym, zabudowane we wnęce podwozia głównego, są przeznaczone dla

silników.

Układ wykrywania i gaszenia poŜaru silnika zasilania klimatyzacji. Dla silnika zasilania

klimatyzacji przeznaczona jest pętla wykrywania poŜaru i butla gaśnicza. PoŜar moŜna gasić
z kabiny załogi jak teŜ z wnęki podwozia głównego.

Układ wykrywania poŜaru we wnęce podwozia, przeznaczony jest do wykrywania

przegrzania lub poŜaru. Gaszenie następuje przez wypuszczenie podwozia w czasie lotu.

Lampki ostrzegające o przegrzaniu lub poŜarze znajdują się na pulpicie centralnym

w kokpicie  samolotu.  Przegrzanie  silnika  powoduje  zapalenie  się  lampek  ostrzegawczych.
PoŜar  silnika  sygnalizowany  jest  przez  zaświecenie  się  czerwonych  lampek  alarmowych  na
pulpicie  centralnym  i  czerwonych  lampek  alarmowych.  Dźwignie  instalacji  gaszenia  poŜaru
znajdują się na pulpicie centralnym i są łatwo dostępne dla obu pilotów.

Elementami sterowania i kontroli instalacją przeciwpoŜarową, znajdującymi się na

pulpicie centralnym są:

−

Alarmowe lampki poŜarowe w dźwigniach gaszenia, sygnalizujące o poŜarze silnika lub
silnika zasilania klimatyzacji zaświecą się  gdy odpowiednie obwody czujników wykryją
poŜar.  Dźwignia  jest  zablokowana  do  momentu  wykrycia  poŜaru.  Gdyby  blokada  nie
ustąpiła,  pod  dźwignią  umieszczony  jest  przycisk  zwalniający,  pociągnięcie  dźwigni
w górę i obrót w prawo spowoduje rozładowanie odpowiedniej butli gaśniczej.

−

Lampka sygnalizująca poŜar w gondoli podwozia, świecąc się sygnalizuje poŜar lub
przegrzanie w gondoli podwozia. PoŜar moŜna gasić poprzez wypuszczenie podwozia
w powietrzu.

−

Lampki rozładowania butli gaśniczych silnikowych świecą się, gdy dana butla jest
rozładowana.

Dla zapewnienia bezpieczeństwa jest zainstalowane oświetlenie awaryjne zasilane

akumulatorami.  Ponadto  w  celu  podniesienia  bezpieczeństwa  samoloty  są  wyposaŜone
w sprzęt ratowniczy, w skład którego wchodzą między innymi: składane schodki ratownicze,
trapy  ratunkowe,  liny  ratunkowe,  tratwy  ratunkowe,  kamizelki  ratunkowe,  radiostacje
ratunkowe, toporki, aparaty tlenowe.

Dla poprawy warunków ewakuacji w samolotach stosuje się dodatkowe wyjścia

z środkowej części kadłuba lub po dwa wyjścia po przeciwległych końcach kadłuba. Funkcje
dodatkowych wyjść pełnią równieŜ specjalnej konstrukcji okna.

Reasumując powyŜsze rozwaŜania naleŜy pamiętać Ŝe w róŜnych typach samolotów

stosowane są róŜne rozwiązania techniczne mające na celu pełne bezpieczeństwo.

Ewakuacja ludzi i zwierząt z samolotu

Ze względu na specyfikę statków powietrznych oraz występujące duŜe zagroŜenie

poŜarowe, zarówno ewakuacja z nich, jak i gaszenie poŜaru jest zadaniem dosyć trudnym
i wymagającym od ratowników duŜych umiejętności oraz bardzo dobrej organizacji.
Do prowadzenia skutecznych działań potrzebne są duŜe ilości sił i środków.

Ewakuacja z samolotu jest działaniem, które ma na celu przede wszystkim

wyprowadzenie  lub  wyniesienie  z  pokładu  samolotu  znajdujących  się  tam  osób  oraz
odprowadzenie  ich  w  miejsce  bezpiecznie,  poza  rejon  zagroŜenia.  W  miarę  moŜliwości
moŜna równieŜ ewakuować bagaŜe. JednakŜe, aby to było moŜliwe do zrealizowania naleŜy
niejednokrotnie  ugasić  poŜar,  rozlewiska  paliwa  pokryć  pianą,  następnie  uŜywając  urządzeń
ratowniczych wyprowadzić ludzi w bezpieczne miejsce.

Ewakuacja nie moŜe być prowadzona efektywnie, dopóki nie zostanie ugaszony źródło

ognia. Na przeprowadzenie ewakuacji jest tzw. czas graniczny ewakuacji określony jako czas,
w którym powinna zakończyć się skutecznie przeprowadzona ewakuacja wszystkich osób
z samolotu. Czas ten jest ściśle związany z czasem przetrwania. Międzynarodowa

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Organizacja Lotnictwa Cywilnego (CIAO) wydała przepis który określa, Ŝe całkowity czas
ewakuacji z samolotu pasaŜerskiego przy wykorzystaniu tylko 50% wyjść ewakuacyjnych nie
moŜe trwać dłuŜej niŜ 90 sekund. Stąd teŜ, czas 90 sekund przyjmowany jest jako graniczny
czas ewakuacji, w czasie którego muszą być ewakuowani wszyscy pasaŜerowie i członkowie
załogi. Drogi ewakuacyjne w samolocie stanowią wszystkie przejścia, które w sytuacji
awaryjnej mogą słuŜyć do opuszczenia samolotu.

WyróŜnia się dwa rodzaje wyjść ewakuacyjnych, stałe drogi ewakuacyjne i awaryjne

drogi  ewakuacyjne.  Stałymi  drogami  ewakuacyjnymi  są  drogi  uŜywane  w  normalnych
warunkach do  wprowadzania i wyprowadzania z  samolotu pasaŜerów.  Awaryjnymi drogami
ewakuacyjnymi  są  drogi  uŜywane  w  warunkach  zagroŜenia  w  celu  umoŜliwienia  pasaŜerom
i załodze  opuszczenie  kadłuba  samolotu.  Układ  dróg  ewakuacyjnych  oraz  wyjścia
ewakuacyjne są przedstawione w Instrukcjach Bezpieczeństwa samolotów.

Zapoznanie pasaŜerów z treścią Instrukcji Bezpieczeństwa odbywa się podczas

kołowania samolotu na pas startowy. W tym czasie stewardesy informują pasaŜerów
o sposobach zachowania się w sytuacjach awaryjnych.

Akcja ewakuacyjna powinna być rozpoczęta, jeŜeli jest to moŜliwe natychmiast

po zatrzymaniu samolotu wykorzystując wszystkie dostępne wyjścia ewakuacyjne. Do zadań
obsługi  naleŜy  uruchomienie  istniejących  urządzeń  ratowniczych  oraz  otwarcie
w odpowiednim  momencie  wyjść  ewakuacyjnych.  Celem  koordynacji  działań  powinna  być
zapewniona łączność pomiędzy obsługą samolotu a ratownikami. Podczas tego typu sytuacji
wszyscy  pasaŜerowie  powinni  podporządkować  się  poleceniom  wydawanym  przez  personel
pokładowy, a takŜe przez ratowników, którzy mogą z zewnątrz dostać się na pokład samolotu.

Instrukcja Bezpieczeństwa Samolotu jest przy kaŜdym fotelu samolotu i przeznaczona do

zapoznania się przez pasaŜerów z niezbędnymi zasadami postępowania w sytuacji zagroŜenia.
W sytuacji zagroŜenia wszyscy pasaŜerowie bezwzględnie podporządkowują się poleceniom
obsługi.

Podczas ewakuacji ludzi istnieje moŜliwość wykorzystania koców gaśniczych

do okrywania ewakuowanych pasaŜerów i członków załogi.

JeŜeli występuje zniekształcenie kadłuba samolotu, zablokowanie drzwi wyjściowych

oraz ewakuacyjnych naleŜy wycinać otwory ewakuacyjne sprzętem mechanicznym
w miejscach

odpowiednio

oznakowanych

jaskrawą

farbą.

Wykonania

otworów

ewakuacyjnych  moŜemy  poprzez  wycięcie  otworu  przy  uŜyciu  sprzętu  mechanicznego
jak równieŜ  przy  uŜyciu  topora  lub  wyrwania  uszczelki  wokół  okna.  Niektóre  okna  są
wyjściami  awaryjnymi  i  są  odpowiednio  oznakowane  EMERGENCY  EXIT,  a  dostępne
z zewnątrz  i  od  wewnątrz  kadłuba.  RównieŜ  drzwi  główne  moŜna  traktować  jako  wyjścia
awaryjne.  Poza  kilkoma  wyjątkami,  wszystkie  tego  typu  drzwi  otwierają  się  na  zewnątrz
kadłuba. CięŜko ranni pasaŜerowie muszą być wynoszeni z samolotu w pierwszej kolejności,
odnoszeni  w bezpieczne  miejsce  i  pr5zekazywani  słuŜbom  medycznym.  Ewakuacja
i ratowanie osób powinno być koordynowane przez dowódcę akcji.

Prowadząc ewakuacje przy kaŜdym wyjściu ewakuacyjnym powinni znajdować się

ratownicy. RównieŜ obszar ścieŜki ewakuacyjnej powinien być takŜe zabezpieczony przez
ratowników wyposaŜonych w urządzenia szybkiego natarcia.

W określonych sytuacjach moŜe być potrzeba zastosowania lin do ewakuacji pasaŜerów

(poprzez strefę zadymienia) z kadłuba samolotu, w związku z tym muszą być wykonane
z materiałów niepalnych i posiadać odpowiednią grubość.

WyróŜnia się trzy sposoby prowadzenia ewakuacji:

łańcuchowa,

rotacyjna,

mieszana.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Prowadząc ewakuację łańcuchową straŜacy zajmują miejsca wzdłuŜ całej drogi

ewakuacyjnej i przekazują sobie ratowanych. Sposób ten moŜna stosować wówczas,
gdy ratowani są w pełni sprawni i reagują właściwie na polecenia ratowników.

Przy prowadzeniu ewakuacji rotacyjnej ratownicy na całej długości drogi towarzyszą

ratowanym przez siebie osobom. Ten sposób stosuje się w sytuacji, gdy większość
ewakuowanych wymaga delikatnego transportowania i przekazania słuŜbom medycznym.

Ewakuacja mieszana polega na zastosowaniu wyŜej przedstawionych sposobów

jednocześnie.

PowyŜej przedstawione zostały metody ewakuacji ludzi, natomiast ewakuacja zwierząt ze

względu  na  fakt,  Ŝe  są  one  transportowane  samolotami  stosunkowo  rzadko  nie  jest  tak
rozpatrywana. JednakŜe w sytuacji ewakuacji zwierząt moŜna stosować postępowanie tak jak
przy  ewakuacji  zwierząt  z  obiektów  tzn.  wprowadzając  je  indywidualnie  lub  wynosząc
w odpowiednich pojemnikach stosowanych na co dzień do tego celu.

Taktyka gaszenia statków powietrznych.

Jednym z pierwszych elementów mającym wpływ na prowadzenie jest dojazd

do samolotu  oraz  właściwe  ustawienie  samochodów  gaśniczych  tzn.  zachować  bezpieczną
odległość  od  samolotu,  pamiętając  o  niezbędnej  odległości  zasięgu  rzutu  środka  gaśniczego
z urządzeń  będących  na  wyposaŜeniu  samochodu.  Ponadto  pamiętać  naleŜy,  aby  kierunek
natarcia był zgodny z kierunkiem wiatru, jak równieŜ unikać sytuacji ustawiania następnych
pojazdów pomiędzy gaszonym samolotem a samochodem gaszącym. Samochody proszkowe
ustawiać  naleŜy  moŜliwie  najbliŜej  występującego  rozlewiska,  w  sposób  zapewniający
manewrowanie.

Podstawowym zadaniem jest opanowanie poŜaru i przeprowadzenie sprawnej ewakuacji

osób znajdujących się na pokładzie.

PoŜary elementów wewnętrznych tj. fotele, wykładziny oraz towary znajdujące się

w samolocie moŜna gasić pianą gaśniczą albo mgłowymi lub rozproszonymi prądami wodny
podając je z linii szybkiego natarcia.

W sytuacji poŜarów cieczy palnych działania gaśnicze naleŜy prowadzić poprzez

stosowanie prądy piany  gaśniczej lub prądów proszku, lub teŜ jednocześnie piany i proszku.
Piana gaśnicza powoduje odcięcie strefy spalania od powietrza i schładza strefy spalania oraz
rozgrzanych  elementów  samolotu,  które  mogłyby  przyczynić  się  do  ponownego  powstania
i rozprzestrzenienia  się  poŜaru.  Natomiast  proszek  gaśniczy,  powoduje  szybkie
zlikwidowanie płomieni, ale nie posiada właściwości chłodzących, co umoŜliwia ewentualne
ponowne  powstanie  poŜaru  z  chwilą  przerwania  podawania  proszku  gaśniczego.
ToteŜ jednoczesne podawanie tych środków gaśniczych ma największą szansę przy gaszeniu
tego rodzaju poŜaru.

Kolejnym poŜarem jaki moŜe wystąpić w statkach powietrznych dotyczy palących się kół

lub  przegrzania  się  układów  hamulcowych.  W  sytuacjach  tych  istnieje  równieŜ  moŜliwość
wystąpienia  wybuchu.  Podczas  gaszenia  poŜarów  kół  straŜacy  powinni  podchodzić
do samolotu zachowując wszelkie środki bezpieczeństwa, zawsze równolegle do osi kadłuba
(od  przodu  lub  od  tyłu  samolotu),  nigdy  prostopadle  do  osi  kadłuba.  Podstawową  zadaniem
w takiej  sytuacji  jest  szybkie  podanie  w  tę  strefę  chłodzącego  środka  gaśniczego,  zanim
temperatura zespołów hamulcowych zostanie przekazana na tarcze kół. Po ugaszeniu takiego
poŜaru,  zalecane  jest  dalsze  chłodzenie  wodą  na  układy  hamulcowe.  Pamiętać  naleŜy,
Ŝ

e gwałtowne schłodzenie rozgrzanych tarcz kół moŜe spowodować pęknięcia ich lub nawet

wybuch. Zaleca się stosowanie wodnych prądów mgłowych lub rozproszonych z chwilowymi
przerwami. Gdy nastąpi wybuch do gaszenia opon moŜna uŜywać zwartych prądy wody lub
piany.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Podczas wypadku samolotu, w wyniku, którego wybuchł poŜar, naleŜy szybko usunąć

zapalnik i przewody zapłonowe silnika rakietowego, celem zmniejszenia moŜliwości
powstania poŜaru od łuku elektrycznego, bowiem w przewodach tych panuje wysokie
napięcie.

W przypadku poŜaru wewnątrz gondoli silnika. Właściwymi środkami gaśniczymi, jakie

trzeba podać na ogień są proszek gaśniczy, dwutlenek węgla lub halon. Prądy wody i piany
mogą podawane w celu schłodzenia elementów, które znalazły się w strefie poŜaru.

W przypadku poŜaru silnika turboodrzutowego płonący silnik oraz silniki pozostałe

powinny  być  wyłączone.  Z  powodu  wysokiej  temperatury  i  ciśnienia  wydobywających  się
z dysz  wylotowych  gazów,  jak  równieŜ  wytwarzającego  się  z  przodu  tych  silników
podciśnienia  oraz  moŜliwości  wydobycia  gorących  gazów  do  czasu  wyłączenia  silników
straŜacy  nie  powinni  podejmować  akcji.  PoŜary,  które  powstały  poza  komorą  spalania
silników  turbinowych,  lecz  wewnątrz  ich  gondoli,  powinny  być  ugaszone  stałą  instalacją
gaśniczą. JeŜeli poŜar nie zostanie ugaszony, a turbina zatrzyma się, naleŜy do gaszenia podać
proszek i pianę.

Silniki samolotów znajdujące się w tylnej części kadłuba lub w stateczniku pionowym

stwarzają  szczególne  problemy  podczas  gaszenia,  ze  względu  na  wysokość,  która  moŜe
przekraczać  nawet  10  metrów,  i  wówczas  akcję  gaśniczą  naleŜy  prowadzić  przy  pomocy
drabin  mechanicznych  lub  podnośników  hydraulicznych  wyposaŜonych  w  działka  wodno–
pianowe.  Podając  prąd  gaśniczy  straŜak  nie  powinien  znajdować  się  poniŜej  gaszonego
silnika,  aby  uniknąć  wycieku  paliwa  na  siebie  z  uszkodzonych  przewodów  paliwowych  jak
równieŜ spadających ewentualnych elementów oraz skapujących stopionych metali.
Większość  silników  lotniczych  posiada  przedziały  tytanowe,  które  w  przypadku  powstania
poŜaru  nie  mogą  być  ugaszone  istniejącymi  w  straŜach  środkami  gaśniczymi.  W  takich
sytuacjach poŜarowych wewnątrz gondoli silników, nie naleŜy ich gasić, lecz podawać środki
gaśnicze w obronie na sąsiednie części gondoli, wysięgnika, skrzydła oraz kadłuba. Gaszenie
naleŜy  podjąć  w  sytuacji  wydobycia  się  płomieni  z  gondoli  i  powstania  ryzyka
rozprzestrzenienia się poŜaru. W sytuacji poŜaru w gondoli, naleŜy chłodzić ją prądami wody
lub piany.

Na uwagę zasługują stopy magnezowe stwarzające zagroŜenie w przypadku poŜarów

podwozi (goleni) lub silników (wsporniki). PoŜary te powinny być gaszone duŜą ilością wody
podawanej  w  zwartych  prądach,  a  następnie  pianą.  Podczas  prowadzonych  działań,  naleŜy
pamiętać  równieŜ,  aby  mieć  zabezpieczoną  ilość  środków  gaśniczych  dla  zabezpieczenia
prowadzonej  ewakuacji  osób  z  samolotu.  Teren  do  prowadzenia  ewakuacji  powinien  być
pokryty warstwą piany i wolny od części i szczątków skrzydeł lub silników.

NaleŜy zwrócić uwagę na zespoły napędowe, poniewaŜ w ich bezpośredniej strefie,

nawet po ugaszeniu, moŜe ponownie powstać poŜar. Dla silników turboodrzutowych
niebezpieczna strefa czasu wynosi 30 minut, a dla silników tłokowych – 10 minut.

W przypadku wypadków i katastrof samolotów wojskowych dodatkowe zagroŜenia mogą

występować z występującego w nich uzbrojenia. W związku z tym moŜe nastąpić eksplozja
ładunków wybuchowych lub wystrzał z broni pokładowej czy teŜ odpalenie rakiety.

DuŜe zagroŜenie dla ratowników występuje przy poŜarach śmigłowców, szczególnie

w sytuacji, gdy nie są wyłączone silniki i pracujące wirniki utrudniają dostęp do poŜaru.

PowyŜej przedstawiono niektóre sposoby gaszenia statków powietrznych, jednakŜe

trzeba pamiętać Ŝe kaŜdy poŜar jest inny i występujące w nim zagroŜenia. W związku z tym
trzeba posiadać wiele umiejętności, aby skutecznie i w sposób bezpieczny prowadzić tego
typu działania, tym bardziej Ŝe samoloty, ich wyposaŜenie oraz rodzaje materiałów, z których
są wykonane ciągle są modernizowane i zmieniane.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5.2.

Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jakie podstawowe przyczyny mają największy wpływ na występowanie katastrof
i wypadków w transporcie lotniczym?

Jakie elementy budowy samolotu mają największy wpływ na zagroŜenie poŜarowe
w samolotach?

Jakie podstawowe instalacje występują w samolotach?

Jakimi cechami charakteryzują się układy zabezpieczające i wykrywania poŜarów
w statkach powietrznych?

W jaki sprzęt poŜarniczy wyposaŜone są samoloty?

Jakie działania organizacyjne i środki ostroŜności powinny być podjęte podczas
ewakuacji z samolotu?

Jak moŜna scharakteryzować sposoby prowadzenia ewakuacji z samolotu?

Jak moŜna scharakteryzować taktykę gaszenia oraz uŜycie odpowiednich środków
gaśniczych w zaleŜności od miejsca występowania i rodzaju palących się elementów?

4.5.3.

Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

WskaŜ specyficzne dla statków powietrznych przyczyny poŜarów wynikające

z ich budowy oraz występujących instalacji.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych cechy charakterystyczne budowy i występujące
instalacje w statkach powietrznych,

dokonać analizy zagroŜeń poŜarowych wynikających z budowy i występujących instalacji
w statkach powietrznych,

wymienić specyficzne dla statków powietrznych przyczyny poŜarów wynikające
z ich budowy oraz występujących instalacji.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 2

Określ systemy przeciwpoŜarowe, w jakie wyposaŜone są statki powietrzne.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać

materiałach

dydaktycznych,

cechy

charakterystyczne

systemów

przeciwpoŜarowych występujących w samolotach,

dokonać analizy zasad działania systemów przeciwpoŜarowych, występujących
w samolotach,

omówić rodzaje systemów przeciwpoŜarowych, występujących w samolotach.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 3

Po awaryjnym lądowaniu samolotu w okolicach ogona samolotu powstaje rozlewisko

paliwa  i  poŜar.  Wiatr  znosi  zadymienie  wzdłuŜ  kadłuba  samolotu  pasem  o  znacznej
szerokości.  Zachodzi  konieczność  ewakuacji  pasaŜerów  przez  strefę  zadymioną.
Omów moŜliwe sposoby ewakuacji i wskaŜ róŜnice pomiędzy nimi.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych cechy charakterystyczne poszczególnych typów
ewakuacji przez strefę zadymioną,

dokonać analizy cech charakterystycznych poszczególnych typów ewakuacji przez strefę
zadymioną,

wskazać róŜnice pomiędzy poszczególnymi typami ewakuacji przez strefę zadymioną.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 4

Po awaryjnym lądowaniu samolotu w okolicach zbiorników skrzydłowych powstaje

wyciek paliwa, tworząc rozlewisko. Po sprawnie przeprowadzonej ewakuacji pasaŜerów
przez personel samolotu powstaje poŜar paliwa. Na miejsce dojeŜdŜa lotniskowa straŜ
poŜarna. Przedstaw taktykę gaszenia takiego poŜaru.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych taktykę gaszenia poŜarów statków powietrznych,

dokonać analizy załoŜeń ćwiczenia,

zaplanować właściwy sposób działania i uŜycia środków gaśniczych,

omówić zamiar taktyczny postępowania w celu ugaszenia takiego poŜaru.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

4.5.4.

Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

wyjaśnić, jakie podstawowe przyczyny mają największy wpływ na
występowanie katastrof i wypadków w transporcie lotniczym?

wymienić, jakie elementy budowy samolotu mają największy wpływ
na zagroŜenie poŜarowe w samolotach?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

wymienić, jakie podstawowe instalacje występują w samolotach?

wymienić, jakimi cechami charakteryzują się układy zabezpieczające
i wykrywania poŜarów w statkach powietrznych?

wymienić, w jaki sprzęt poŜarniczy wyposaŜone są samoloty?

wymienić, jakie działania organizacyjne i środki ostroŜności
powinny być podjęte podczas ewakuacji z samolotu?

scharakteryzować sposoby prowadzenia ewakuacji z samolotu?

scharakteryzować taktykę gaszenia oraz uŜycie odpowiednich
ś

rodków gaśniczych w zaleŜności od miejsca występowania i rodzaju

palących się elementów?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6.

Kierowanie działaniami podczas katastrof budowlanych

4.6.1.

Materiał nauczania

Elementy akcji ratownictwa budowlanego

W ostatnich latach niebezpieczeństwo katastrof budowlanych zwiększyło się i nadal

wzrasta,  co  związane  jest  ze  starzeniem  się  budynków  oddanych  do  uŜytku  w  okresie
powojennym  oraz  złym  stanem  instalacji  w  budynkach,  w  tym  szczególnie  instalacji
gazowych  i  elektrycznych.  Ustawy  o  ochronie  przeciwpoŜarowej  i  Państwowej  StraŜy
PoŜarnej  nałoŜyły  na  Państwową  StraŜ  PoŜarną  nowe  zadania  z  zakresu  ratownictwa  –
między  innymi  likwidację  skutków  katastrof  budowlanych  oraz  poszukiwanie  osób
zaginionych, zasypanych i zagruzowanych.

Działania ratownicze jednostek Państwowej StraŜy PoŜarnej podczas tego typu zdarzeń

polegają na:

−

ratowaniu ludzi z uszkodzonych budynków i innych obiektów poprzez odszukiwanie
i wykonywanie odpowiednich dojść do osób zasypanych,

−

zabezpieczeniu – w niezbędnym zakresie – budynków lub ich fragmentów groŜących
zawaleniem, stanowiących przeszkodę w dotarciu do zasypanych,

−

prowadzeniu prac rozbiórkowych konstrukcji budowlanych,

−

oddymianiu i przewietrzaniu budynków lub gruzowiska,

−

rozcinaniu i rozginaniu konstrukcji,

−

wypompowywaniu wody,

−

lokalizacji zagroŜeń – w niezbędnym zakresie – uszkodzeń sieci i urządzeń gospodarki
komunalnej.

NajwaŜniejszym zadaniem jednostek Państwowej StraŜy PoŜarnej w przypadku awarii

i katastrof budowlanych jest ratowanie ludzi.

Do podstawowych działań jednostek PSP podczas awarii i katastrof budowlanych naleŜy:

zlokalizowanie oraz rozpoznanie dróg ewakuacyjnych i terenu zniszczeń celem podjęcia
działań ratowniczych poprzez:

−

odgruzowywanie i otwarcie wejść do budynków i pomieszczeń,

−

odgruzowywanie wejść ewakuacyjnych,

−

przebijanie elementów budowlanych (np. ściany, stropy ),

szukanie ofiar i wykonanie dojść w celu wydobycia uwięzionych w budynkach osób.
W pierwszej kolejności trzeba dotrzeć do osób, których Ŝycie jest bezpośrednio zagroŜone
przez:

−

brak powietrza, powodujący uduszenie,

−

zalanie wodą,

−

wydobywający się gaz,

−

poraŜenie prądem elektrycznym,

W miarę moŜliwości odciąć dopływ mediów do budynku, który uległ katastrofie.

zabezpieczenie naruszonych konstrukcji groŜących zawaleniem, stanowiących przeszkodę
w dotarciu do zasypanych poprzez:

−

zapewnienie stateczności rumowiska,

−

zabezpieczenie elementów budynku poprzez podstemplowanie, rozparcie, ściągnięcie,

−

rozebranie uszkodzonych lub zniszczonych elementów,

lokalizacja uszkodzeń sieci i urządzeń gospodarki komunalnej w celu:

−

określenia stopnia i rodzaju zagroŜenia,

−

oznakowania miejsca uszkodzenia,

−

zabezpieczenia miejsca uszkodzenia,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

likwidacji zagroŜenia.

Prawidłowo przeprowadzone rozpoznanie, ma duŜy wpływ na sprawne i skuteczne

prowadzenie  działań.  Na  podstawie  właściwego  rozpoznania  naleŜy  wypracować  właściwą
decyzję,  nieprzemyślane  działanie  moŜe  doprowadzić  do  pogorszenia  się  sytuacji
poszkodowanych  stworzenia  dodatkowego  zagroŜenia  dla  poszkodowanych  i  ratowników.
W tej  fazie  niezbędny  jest  udział  rzeczoznawców  z  branŜy  budowlanej,  znających  specyfikę
projektową i wykonawczą danych rozwiązań konstrukcyjnych, oraz ewentualnych zachowań
elementów budowlanych podczas prowadzonych działań ratowniczych.

Działania ratownicze podczas awarii i katastrof budowlanych ze względu na specyfikę

wymagają prowadzenia działań ratowniczych w kilku kierunkach jednocześnie.

Stosowanie podstawowych zasad bezpieczeństwa i organizacji akcji ratowniczej pozwala

uniknąć  błędów,  które  mogą  doprowadzić  do  zranienia,  a  nawet  śmierci  ratowanych
i ratowników.  W  rejonie  katastrofy  naleŜy  wydzielić  i  oznakować  strefę  bezpośredniego
zagroŜenia,  za  którą  uwaŜany  jest  obszar,  w  którym  ze  względu  na  dotychczasowy  rozwój
sytuacji,  moŜe  nastąpić  zagroŜenie  od  naruszonych  konstrukcji  i  rozszczelnionych  instalacji
znajdujących się w budynku i jego otoczeniu.

W związku z tym naleŜy wykonać pewne zagadnienia organizacyjne:

−

pojazdy  ratownicze  powinny  być  ustawiane  w  odległości  nie  mniejszej  niŜ  ½  wysokości
mogącej  zawalić  się  budowli  lub  pełnej  wysokości  swobodnie  stojących,  sterczących
elementów konstrukcji z uwzględnieniem kierunku wiatru – od strony zawietrznej,

−

punkt pomocy medycznej i segregacji poszkodowanych oraz zabezpieczenia
logistycznego, koncentracji odwodu taktycznego zorganizować poza strefą zagroŜenia,

−

w strefę bezpośredniego zagroŜenia wprowadzać tylko siły i środki niezbędne dla
prawidłowego przebiegu działań, po wcześniejszym sprawdzeniu stanu konstrukcji
budynku,

−

przeprowadzić ewakuację ludzi, którzy nie zostali uwięzieni w gruzach, lecz są ranni, oraz
usunąć ofiary śmiertelne znajdujące się na zewnątrz gruzowiska.
JeŜeli podczas organizacji działań ratowniczych występuje konieczność ewakuowania

duŜej liczby osób, niezbędne jest prowadzenie bieŜącej ewidencji ewakuowanych. NaleŜy
pamiętać o zorganizowaniu miejsca zastępczego pobytu dla tych ludzi.

Działania ratownicze tego typu są w większości przypadków działaniami długotrwałymi,

i w  związku  z  tym  wymagają  odpowiedniego  zabezpieczenia  logistycznego  takŜe  dla
ratowników.  NaleŜy  więc  szybko  zorganizować  sztab,  który  zajmie  się  i  takimi
zagadnieniami.

Sposoby  znakowania  sektora  akcji  ratownictwa  budowlanego  według  ustaleń
międzynarodowych.

Wszystkie grupy międzynarodowe mają ujednolicony system oznaczania. W tym celu

uŜywają  tekstu  malowanego  na  budynkach  i  symboli,  podając  niezbędne  informacje
dotyczące  struktury  i  zagroŜenia  budynku,  jak  równieŜ  dane  dotyczące  poszukiwań  i  liczby
osób  uwięzionych  w  obiekcie.  Taki  sposób  informacji  pozwala  na  ustalenie  stopnia
bezpieczeństwa  budynku  i  ocenę  wcześniejszych  działań  prowadzonych  w  danym  obiekcie
przez inną ekipę poszukiwawczą.

Sposoby lokalizacji i dotarcia do osób zagruzowanych.

Wykrycie zasypanych osób jest podstawowym i jednym z najtrudniejszych zadań, jakie

spoczywają na ratownikach podczas katastrof budowlanych. W większości przypadków
problem stanowi brak sprzętu specjalistycznego, który słuŜy do bezpośredniego rozpoznania.

Istnieje kilka sposobów lokalizacji i kontaktowania się z osobami znajdującymi się

w gruzowisku, naleŜą do nich:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

przeprowadzenie wywiadu ze świadkami zdarzenia celem ustalenia miejsc przebywania
ludzi,

−

nawoływanie, pukanie w elementy przenoszące dźwięk (np. rury wodociągowe, instalacje
c.o.),

−

przeszukanie terenu akcji przez specjalnie tresowane psy,

−

wykorzystywanie specjalistycznej aparatury nasłuchowej (akustycznej i elektronicznej),

−

uŜycie kamer termowizyjnych.

Wykrywanie osób przytomnych znajdujących się na niewielkich głębokościach odbywa

się zazwyczaj za pomocą słuchu. Jednak w większości przypadków niezbędne jest
zastosowanie aparatury technicznej, która wzmacnia nasłuchiwanie.

Jednym z takich aparatów jest indykator akustyczny składający się z:

−

odbiornika sygnałów wraz z czujnikiem elektroakustycznym,

−

słuchawek,

−

przystawki spągowo – ociosowej,

−

przystawki szczelinowej.

Podczas nasłuchu wymagane jest zachowanie ciszy w promieniu, co najmniej 20 m

od prowadzącego nasłuch.

Wykorzystywane są takŜe tzw. „detektory Ŝycia” (Life Detector), pozwalające

na poszukiwanie zasypanych ludzi jeŜeli dają oni jeszcze oznaki Ŝycia. Charakteryzują się
duŜą czułością i selektywnością. Wykrywacz śycia znakomicie równieŜ sprawdza się podczas
akcji ratowniczych w kopalniach. W oparciu o sejsmiczny czujnik – częstotliwość do 7 Hz –
system zapewnia wyjątkowo głęboki zakres wykrywania w glebie, oraz formacjach skalnych.

Do poszukiwania osób zagruzowanych wykorzystuje się najbardziej doświadczonych

ratowników,  a  takŜe  przyrządy  reagujące  na  odgłosy,  szmery  i  pukania  wydobywające  się
spod  gruzów.  Najnowsze  i  najlepsze  urządzenia  reagują  na  bicie  serca  poszukiwanego,
co pozwala  ustalić  kolejność  odgruzowywania  zasypanych.  Nieodzowne  są  takŜe  kamery
termowizyjne,  rejestrujące  róŜnice  temperatur.  Bardzo  często  ofiary  zawalenia  się  budynku
mogą  słyszeć  ich  ratowników,  ale  nie  mogą  być  przez  nich  słyszani  z  zewnątrz  rumowiska.
Warstwy  betonu  i  gruzu  mogą  blokować  rozchodzenie  się  dźwięków.  Jeśli  jednak  ofiary
katastrofy  mogą  stukać,  pukać,  drapać  lub  poruszać  czymś,  struktura  gruzowiska  skutecznie
będzie  przenosić  wytworzone  w  ten  sposób  dźwięki.  Dźwięki  te  nie  są  jednak  słyszalne  dla
ucha  ludzkiego,  mogą  być  tylko  wykryte  przez  elektroniczne  urządzenia  mikrofonowe.
Urządzenia  te  posiadają  czujniki,  które  mogą  przenosić  wibracje  na  widzialne  lub  słyszalne
dźwięki.  Jednym  z  takich  urządzeń  jest  Delsar  –  Wykrywacz  śycia,  jest  sejsmiczno–
akustycznym  urządzeniem  mikrofonowym  zaprojektowanym  specjalnie  do  wykrywania
i lokalizacji  Ŝyjących  ludzi  w  strukturach  zawalonych  konstrukcji  powstałych  wskutek
wybuchu,  trzęsienia  ziemi,  obsunięć  gruntu,  katastrof  kopalnianych  lub  katastrof
budowlanych.  ,,Wykrywacz  śycia"  dostarcza  zespołom  ratowniczym  nowego  silnego
narzędzia  do  wykrywania  i  lokalizacji  ofiar  katastrof,  nawet  gdy  są  całkowicie  odizolowane
od zewnątrz pod kilkoma warstwami betonu. Ratownicy  mogą  znaleźć  i  ocalić  ofiary
wypadku wtedy, gdy będą  mogli  ich  usłyszeć,  to  znaczy,  gdy  dźwięki  będą  mogły  wydostać
się na zewnątrz zwaliska. JeŜeli jednak cięŜkie warstwy betonu i gruzu całkowicie zamykają
te ofiary, jest praktycznie niemoŜliwym, by wykryć ludzi bez urządzeń elektronicznych.

Jedyną jeszcze pomocą mogą słuŜyć specjalnie tresowane psy ratownicze. Nawet jednak,

gdy  pies  wykryje  ofiarę,  elektroniczny  wykrywacz  moŜe  pomóc  dokładnie  ją  zlokalizować.
Poprzez  rozmieszczenie  w  zasadniczych  punktach  zwaliska  czujników  sejsmiczno–
akustycznych,  moŜliwe  jest  wykrycie  niesłyszalnych  drgań  wywołanych  przez  cuchy  ludzi,
stukanie,  drapanie  lub  wołanie.  Dzięki  niewielkiej  wadze  geofonu,  szeroko  zakresowym
czujnikom  oraz  moŜliwości  jednoczesnego  ich  podsłuchu,  zespoły  ratownicze  mogą  objąć
swym  działaniem  duŜe  obszary  miejsca  katastrofy  jednocześnie.  PoniewaŜ  urządzenia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

mikrofonowe wymagają zachowania ciszy w miejscu katastrofy, zakłócenia powodowane
przez prowadzenie akcji ratowniczej przez innych ratowników są redukowane do minimum.

Do sposobów dotarcia do osób zagruzowanych naleŜą:

−

odgruzowanie i otwarcie drzwi budynku,

−

odgruzowanie okien,

−

wykonanie przejść, dojść poprzez sąsiednie , przylegające pomieszczenia,

−

wykonanie przebicia ścian, stropów,

−

wykonanie wykopy lub podkopu i przebicie elementów budowlanych,

−

niekiedy moŜna zastosować materiały wybuchowe (decyzję o ich zastosowaniu naleŜy

−

poprzedzić konsultacją ze specjalistą od ładunków wybuchowych).

Ewakuacja ludzi znajdujących się w zagroŜonych obiektach powinna być jedną

z pierwszych czynności podejmowanych podczas akcji. Mogą tutaj wystąpić róŜne trudności
i zagroŜenia, w zaleŜności od stopnia skomplikowania sytuacji.

NaleŜy rozwaŜyć następujące sposoby ewakuowania poszkodowanych:

−

wykorzystanie częściowo zachowanych pionów komunikacyjnych (klatki schodowe,
szyby windowe),

−

ewakuacja z balkonów i przez otwory okienne,

−

zastosowanie do ewakuacji przebić w stropach,

−

ewakuacja przy zastosowaniu śmigłowców.

Wybór metody zaleŜy oczywiście od sytuacji na miejscu zdarzenia, liczby

poszkodowanych, ich stanu zdrowia oraz sił i środków będących w dyspozycji dowodzącego.

Podczas ewakuacji z uszkodzonych budynków naleŜy wziąć pod uwagę następujące

warunki bezpieczeństwa:

−

nie opierać drabin, zakładać worów ratowniczych oraz innych urządzeń na osłabione
i naruszone konstrukcje,

−

w miarę moŜliwości ewakuację prowadzić od strony nawietrznej,

−

nie dopuszczać do gromadzenia się ludzi na naruszonych konstrukcjach,

−

zminimalizować zagroŜenie mogące powstać od instalacji i sieci poprzez ich odłączenie,

−

w miejsca zagroŜone runięciem elementów budowlanych moŜna wprowadzać ludzi
dopiero po wykonaniu zabezpieczenia,

−

ratownicy  naraŜeni  na  upadek  z  wysokości  powinni  posiadać  zabezpieczenie  w  postaci
linki  zamocowanej  do  pasa,  która  umoŜliwia  w  razie  konieczności  podpięcie  się
ratownika do stałego elementu budynku,

−

szczególną ostroŜność naleŜy zachować podczas ewakuacji przy uŜyciu śmigłowców.

Do ewakuowania ludzi z uszkodzonych budynków wykorzystuje się sprzęt, jaki jest na

wyposaŜeniu jednostek straŜy poŜarnych, a mianowicie: drabiny przenośne, samochodowe,
podnośniki hydrauliczne, rękawy ewakuacyjne, wory ratownicze, skokochrony, spadowe
aparaty ratunkowe, liny z krąŜkami i wielokrąŜkami oraz śmigłowce.

Wykonanie stabilizacji konstrukcji budowlanych

Uszkodzone budynki są zagroŜeniem dla prowadzonej akcji ratowniczej, dlatego naleŜy

stosować  w  zaleŜności  od  sytuacji  szereg  zabezpieczeń.  Mają  one  na  celu  umoŜliwienie
bezpiecznego  dotarcia  do  poszkodowanych  i  ich  ewakuację.  Działania  wykonywane  w  tym
zakresie  przez  ratowników  są  prowizoryczne  i  doraźne.  Działania  te  jednakŜe  muszą  być
prowadzone w sposób bezpieczny i szybki. Elementami stosowanymi do takich zabezpieczeń
naleŜą najczęściej drewno i metale.

Sposoby wzmacniania:

zastosowanie konstrukcji odciąŜających uszkodzony element,

wzmocnienie przez zwiększenie nośności uszkodzonego elementu,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

wzmocnienie bez zmiany schematu konstrukcyjnego (obejmy),

wzmocnienie ze zmianą schematu konstrukcyjnego:

−

podpory pionowe (stemple),

−

podpory ukośne (zastrzały),

−

podpory wiszące (rozpórki),

obejmy,

ciągi.

W sytuacji, gdy uszkodzone fragmenty budowli nie nadają się do zabezpieczenia, istnieje

zagroŜenie ponownego runięcia oraz w przypadku, gdy nie występuje moŜliwość
swobodnego wyburzenia naleŜy zastosować rozbiórkę.

Prace rozbiórkowe rozpoczynamy od góry i prowadzimy w taki sposób by stopniowo

zmniejszać obciąŜenia, powodując równieŜ poŜądane przemieszczenia środka konstrukcji,
części obiektu lub całego budynku.

Wykonać tunel, wykop oraz przebicie w stropie i ścianie

Przebicia w ścianach – niewłaściwe miejsce przebicia moŜe doprowadzić

do dodatkowego  osłabienia  konstrukcji,  której  i  tak  w  wyniku  katastrofy  doszło  do  zmian
warunków  nośności  i  sztywności  nieprzewidzianych  w  projekcie.  Przebicie  w  ścianach
nośnych  powinno  być  lokalizowane  w  miejscach,  które  nie  są  bezpośrednim  podparciem
elementów  konstrukcyjnych  stropu.  Kształt  przebicia  moŜe  być  róŜny  i  zaleŜy  od  materiału
z jakiego  została  wykonana  ściana.  Wykonuje  się  go  na  wysokości  około  30–50  cm
od podłoŜa.  Wykonanie  przebicia  polega  na:  wykonaniu  moŜliwie  jak  najszybciej  otworu
przez  całą  grubość  przegrody.  Niezbędny  jest  on  do  nawiązania  kontaktu  z  zasypanymi
i przeprowadzenie  z  nimi  wywiadu,  co  do  liczby,  stanu  i  potrzeb.  Następnie  otwór
powiększyć  i  podać  przez  niego  wodę  i  ewentualnie  lekarstwa.  Zapewniając  te  elementy,
następnie  otwór  poszerzamy  do  wymiarów  niezbędnego  minimum  do  ewakuowania
znajdujących się tam ludzi.

Kolejnym sposobem dotarcia do zagruzowanych jest przebicie przez strop – jest to otwór

zlokalizowany w miejscach występowania najmniejszych momentów zginających, i nie
wymagających duŜego wkładu pracy. W tym celu naleŜy wybrać miejsce, gdzie jest
najcieńsza ilość gruzu i gdzie odkrywka będą najprostsza w wykonaniu.

Wszelkiego typu przebicia w stropach naleŜy wykonywać ostroŜnie, poniewaŜ

przecinanie zbrojenia stropu moŜe osłabić go do tego stopnia, Ŝe ulegnie
zniszczeniu.

Wykopy w gruncie wykonywane są, w przypadku kiedy ludzie zostają uwięzieni

w dolnych partiach budynku poniŜej poziomu gruntu, a ilość i typ zagruzowania przyjął
rozmiary wymagające duŜych nakładów robocizny i czasu.

W związku z tym wyróŜniamy następujące rodzaje wykopów:

−

wąskoprzestrzenne,

−

szerokoprzestrzenne,

−

mieszane.

Wybór rodzaju wykopu zaleŜy od sytuacji, jaką zastaliśmy na miejscu działań

i spoistości gruntu. W przypadku, gdy moŜemy wykorzystać sprzęt cięŜki, a szczególnie
koparki, najkorzystniejszy wariant to wykonanie wykopu szerokoprzestrzennego. Sposób ten
nie wymaga zabezpieczenia ścian wykopu, co zmniejszy czas wykonania dojścia.

JeŜeli wybierzemy wykop wąskoprzestrzenny, to trzeba brać pod uwagę konieczność

zabezpieczenia  ścian  wykopu  za  pomocą  róŜnego  typu  szalunków.  W  pierwszej  kolejności
w miejscu  przewidywanego  wykopu  oraz  w  miejscu  manewrowania  sprzętu  wykonujemy
odkrywkę. Po dostaniu się do gruntu wykonujemy wykop. JeŜeli głębokość, na której ma być
wykonane  przebicie  jest  niewielka  tzn.  do  2,5  m  moŜna  na  zabezpieczenie  ścian  stosować

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

elementy znajdujące się na miejscu. Mogą to być róŜnego typu części drewniane i metalowe,
których duŜa ilość moŜe się znajdować w rumowisku.

Wykonując wykop trzeba pamiętać aby nie odsłaniać fundamentów na długość ponad

1m, poniewaŜ moŜe to doprowadzić do naruszenia stateczności i ścian budynku.
Wykonanie chodnika w stosie rumowiska.

W niektórych sytuacjach w wyniku zniszczenia budynków wznoszonych metodami

przemysłowymi, moŜe powstać stos rumowiska. W tym przypadku naleŜy zastanowić się nad
wykorzystaniem  pustek  utworzonych  przez  rozpierające  się  elementy  w  celu  wykonania
dojścia  do  poszkodowanych.  Przy  wykorzystaniu  tej  metody  naleŜy  zwrócić  uwagę  na
zachowanie  stateczności  rumowiska.  Elementy  będące  na  drodze  chodnika  zabezpieczyć
przez  podklinowanie,  rozparcie,  podstemplowanie.  Rozmiary  i  kąt  nachylenia  chodnika
powinien umoŜliwić wydobycie poszkodowanych.
Wykonywanie podkopów w gruncie.

Podkop ma umoŜliwić dotarcie ratowników do zewnętrznej ściany budowli, nawiązanie

kontaktu  z  zasypanymi  oraz  przebicie  ściany  i  wydobycie  ludzi  z  zagruzowanych
pomieszczeń.  Zastosowanie  podkopów  jako  metody  dojść  do  poszkodowanych  wystąpi
w przypadku  duŜego  zagruzowania  stropów  piwnicznych  oraz  powstania  skomplikowanego
typu  zagruzowania  terenu  przyległego  do  budynku.  Technika  wykonywania  podkopu  jest
dość  trudna  ze  względu  na  to,  Ŝe  przekroje  chodników  są  stosunkowo  małe.  Ogranicza  to
w  znacznym  stopniu  swobodę  działań.  NaleŜy  liczyć  się  takŜe  z  koniecznością  szalowania
i zabezpieczania podkopu. Ma ono chronić przed zasypaniem w czasie prac jak i wydobycia
poszkodowanych.  Istnieje  takŜe  moŜliwość  napotkania  w  gruncie  róŜnego  typu  przewodów
instalacji.

Podkopy ze względu na sposób wykonania moŜna podzielić na:

−

podkopy ukośne (chodniki pochyłe),

−

podkopy poziome,

−

podkopy poziome z szybikiem.

Wybór rodzaju podkopu zaleŜy od warunków terenowych i usytuowania budynku.

NaleŜy  dąŜyć  do  takiej  lokalizacji  wejścia  do  podkopu,  aby  było  ono  jak  najbliŜej  ściany,
w której  ma  być  wykonane  przebicie.  Przed  wyborem  miejsca  wykonania  podkopu  naleŜy
ustalić  gdzie  i  jakie  przebiegają  przewody  i  sieci,  jaki  rodzaj  gruntu  stanowi  otoczenie
zasypanego pomieszczenia oraz jakie mogą wystąpić utrudnienia i niebezpieczeństwa podczas
działań.

WyróŜniamy następujące rodzaje obudów stosowanych podczas wykonywania podkopów

w celu ich ochrony:

−

aŜurową, stosowaną w gruntach spoistych,

−

szczelną z zastosowaniem ram rozporowych, uŜywaną w gruntach sypkich,

−

ramową ciągłą z okrąglaków o średnicy 10 – 12 cm, kantówek o przekroju 8x8 cm lub
bali grubości 5 cm (stosowana bywa we wszystkich rodzajach gruntów).

4.6.2.

Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jakie działania ratownicze prowadzi PSP podczas katastrof budowlanych?

Jakie zagadnienia organizacyjne towarzyszą prowadzeniu działań ratowniczych podczas
katastrof budowlanych?

Jak naleŜy oznakować strefę zagroŜenia podczas działań ratowniczych przy katastrofach
budowlanych?

Jakie istnieją sposoby lokalizacji i kontaktowania się z osobami znajdującymi się
w gruzowisku?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Jakie są sposoby dotarcia do osób zagruzowanych?

Jakie są sposoby wzmacniania zagroŜonych konstrukcji budowlanych?

Na czym polega wykonanie tunelu w celu dotarcia do poszkodowanych?

Na czym polega wykonanie wykopu w celu dotarcia do poszkodowanych?

Na czym polega wykonanie przebicia w ścianie w celu dotarcia do poszkodowanych?

10.

Na czym polega wykonanie przebicia w stropie w celu dotarcia do poszkodowanych?

4.6.3.

Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wyjaśnij zadania PSP podczas działań ratowniczych w katastrofach budowlanych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych zadania spoczywające na PSP podczas katastrof
budowlanych,

dokonać analizy sposobu realizacji zadań spoczywające na PSP podczas katastrof
budowlanych,

wymienić i omówić zadania PSP podczas działań ratowniczych w katastrofach
budowlanych.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 2

Wyjaśnij sposoby wzmacniania konstrukcji podczas działań ratowniczych w katastrofach

budowlanych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych sposoby wzmacniania konstrukcji podczas
katastrof budowlanych,

dokonać analizy sposobu wzmacniania konstrukcji podczas katastrof budowlanych,

wymienić i omówić sposoby wzmacniania konstrukcji podczas działań ratowniczych
w katastrofach budowlanych.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 3

Wyjaśnij sposoby dotarcia do poszkodowanych podczas działań ratowniczych

w katastrofach budowlanych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych sposoby dotarcia do poszkodowanych podczas
katastrof budowlanych,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

dokonać analizy realizacji sposobów dotarcia do poszkodowanych podczas katastrof
budowlanych,

wymienić i omówić sposoby dotarcia do poszkodowanych podczas działań ratowniczych
w katastrofach budowlanych.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 4

W wyniku eksplozji gazu częściowemu zawaleniu uległ czteropiętrowy budynek

wielorodzinny.  Mieszkania  z  rejonu  jednej  klatki  zawaliły  się  całkowicie,  a  z  pionów  klatek
sąsiadujących  częściowo.  Zakładając,  Ŝe  wokół  budynku  jest  teren  otwarty,  a  do  budynku
zapewniony  jest  dojazd  ulicą,  zaplanuj  organizację  terenu  akcji  przewidując,  Ŝe  działania
ratownicze mogą potrwać tydzień.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych charakterystykę zagadnień związanych
z organizacją terenu działań ratowniczych podczas katastrof budowlanych,

dokonać analizy wszystkich zagadnień związanych z organizacją terenu działań
ratowniczych podczas katastrof budowlanych,

wykonać szkic sytuacyjny terenu działań ratowniczych.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 5

Na bazie literatury i informacji z internetu scharakteryzuj międzynarodowy sposób

oznaczania stref zagroŜonych w rejonach katastrof budowlanych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych sposoby znakowania stref i zagroŜeń podczas
działań ratowniczych w rejonie katastrof budowlanych,

dokonać analizy sposobu znakowania stref i zagroŜeń podczas działań ratowniczych
w rejonie katastrof budowlanych,

wypisać sposoby znakowania stref i zagroŜeń podczas działań ratowniczych w rejonie
katastrof budowlanych.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, przybory do pisania,

−

dostęp do internetu,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6.4.

Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

wymienić, jakie działania ratownicze prowadzi PSP podczas
katastrof budowlanych?

wymienić, jakie zagadnienia organizacyjne towarzyszą prowadzeniu
działań ratowniczych podczas katastrof budowlanych?

omówić, jak naleŜy oznakować strefę zagroŜenia podczas działań
ratowniczych przy katastrofach budowlanych?

wymienić sposoby lokalizacji i kontaktowania się z osobami
znajdującymi się w gruzowisku?

wymienić sposoby dotarcia do osób zagruzowanych?

wymienić

sposoby

wzmacniania

zagroŜonych

konstrukcji

budowlanych?

omówić, na czym polega wykonanie tunelu w celu dotarcia do
poszkodowanych?

omówić, na czym polega wykonanie wykopu w celu dotarcia do
poszkodowanych?

omówić, na czym polega wykonanie przebicia w ścianie w celu
dotarcia do poszkodowanych?

10)

omówić, na czym polega wykonanie przebicia w stropie w celu
dotarcia do poszkodowanych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.7.

Kierowanie działaniami w ratownictwie wodnym podczas
powodzi

4.7.1.

Materiał nauczania

Od zarania dziejów Ŝycie człowieka związane było z wodą. Budował on nad nią swoje

osiedla.  Woda  stanowiła  zawsze  źródło  poŜywienia  i  była  wygodną  drogą  komunikacji.
Dawniej  Ŝycie  człowieka  związane  było  z  naturalnymi  cyklami  przyrody,  okresowe  wylewy
rzek  były  zjawiskiem  naturalnym,  rzeki  płynęły  w  swoich  pradolinach  i  przy  zwiększonych
stanach  wód  rozlewały  się  po  nich  swobodnie.  Nie  zurbanizowana  przyroda  potrafiła
w naturalny  sposób  magazynować  wodę  i  sama  regulowała  okresowe  wylewy  cieków
wodnych.  Małe  zaludnienie  i  umieszczenie  siedzib  ludzkich  na  wyŜszych  miejscach
powodowało,  Ŝe  wylewy  nie  wyrządzały  duŜych  strat,  a  wręcz  przeciwnie  uŜyźniały  glebę
pomagając  słabo  rozwiniętej  gospodarce  rolnej.  Wraz  ze  wzrostem  populacji  ludzkiej
człowiek  zaczął  coraz  bardziej  zbliŜać  się  do  wody.  Tereny,  które  kiedyś  były  naturalnymi
terenami  zalewowymi,  jako  bardzo  Ŝyzne  wykorzystywano  rolniczo  i  zaczęto  tam  budować
siedziby ludzkie.  Zaczęto takŜe wykorzystywać  wodę jako źródło napędu róŜnych urządzeń.
Ze  wzrostem  wykorzystania  terenów  zalewowych  zaczęły  rosnąć  straty  spowodowane
powodziami. By tego uniknąć juŜ od średniowiecza pojawiły się pierwsze budowle ochronne,
głównie w formie wałów przeciwpowodziowych.

Rozwijająca się gospodarka człowieka powodowała takŜe zmniejszenie naturalnej

retencji. Osuszanie bagien, wycinanie lasów i meliorowanie pól powodowało, Ŝe coraz mniej
wody opadowej było w przyrodzie magazynowane, a coraz więcej spływało w krótkim czasie
do  rzek  potęgując  zjawisko  fali  powodziowej.  JeŜeli  dodamy  do  tego  odcięcie  wałami
naturalnych polderów mogących stanowić ulgę dla fali powodziowej, to mamy sytuację, która
panuje  obecnie.  PoniewaŜ  nie  moŜna  juŜ  odsunąć,  ani  człowieka  od  rzeki,  ani  rzeki
od człowieka  pozostaje  nam  tylko  obrona  przed  skutkami  klęski  Ŝywiołowej,  jaką  jest
powódź.

Powodzią nazywamy wzrost poziomu wody w rzekach, lub innych zbiorników wodnych

prowadzący  do  zalania  terenów  zamieszkałych,  uŜytkowych  gospodarczo  przez  człowieka.
Zjawisko  to  występuje  nieregularnie  i  jest  spowodowane  siłami  natury.  Powódź  powoduje
zagroŜenie  dla  Ŝycia  człowieka  oraz  straty  w  gospodarce.  Przyczynami  powodzi  mogą  być
nawalne lub długotrwałe deszcze, nagłe topnienie śniegu połączone z zatorami lodowymi czy
katastrofy budowli spiętrzających wody  rzek. Na  terenach nadmorskich powodzie mogą być
spowodowane  wiatrami  piętrzącymi  wodę  morską  na  brzegach  lub  ujściach  rzek
i zakłócającymi jej naturalny spływ.

Powodzie szczególnie duŜe stanowią stan klęski Ŝywiołowej, pociągającej za sobą

ogromne  straty.  Po  zalaniu  terenów  mieszkający  tam  ludzie  tracą  dorobek  swojego  Ŝycia.
W zalanych budynkach zniszczone zostają rzeczy osobiste i wyposaŜenie niezbędne do Ŝycia.
Rolnicy  tracą  plony,  środki  do  produkcji  rolnej  i  zwierzęta  hodowlane.  W  zatopionych
zakładach pracy i warsztatach zniszczone zostaje wyposaŜenie i surowce, a pracownicy tracą
miejsca  pracy.  Zalane  budynki  nie  nadają  się  do  eksploatacji  i  wymagają  kosztownych
remontów.  Zniszczona  zostaje  infrastruktura  komunikacyjna,  jak  drogi,  mosty  i  linie
kolejowe.  Remontu  wymagają  instalacje  dostarczające  energię  elektryczną,  gaz  i  wodę,
a takŜe  urządzenia  telekomunikacyjne.  Uszkodzone  zostają  instalacje  kanalizacyjne
i oczyszczalnie  ścieków.  Zniszczeniu  ulega  równieŜ  przyroda,  a  gleby  wymagają
rekultywacji.

Biorąc pod uwagę powyŜsze aspekty, podejmowane są działania w celu ochrony kraju

przed powodzią, a w przypadku jej wystąpienia do minimalizowania strat, jakie ze sobą niesie
ta klęska Ŝywiołowa.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Jako odpowiedzialni za bezpieczeństwo mieszkańców na danym terenie, działaniami

powodziowymi kierują:

−

na terenie gminy – wójt za pomocą Gminnego Zespołu Reagowania Kryzysowego,

−

na terenie powiatu – starosta za pomocą Powiatowego Zespołu Reagowania
Kryzysowego,

−

na terenie województwa – wojewoda za pomocą Wojewódzkiego Zespołu Reagowania
Kryzysowego,

−

na terenie kraju – minister właściwy do spraw wewnętrznych lub inny wyznaczony przez
Prezesa Rady Ministrów za pomocą Rządowego Zespołu Koordynacji Kryzysowej.

W skład zespołów reagowania kryzysowego wchodzą przedstawiciele słuŜb, wśród

których znajduje się Komendant odpowiedniego szczebla Państwowej StraŜy PoŜarnej.

Rola i zadania Państwowej StraŜy PoŜarnej w czasie powodzi

Głównymi zadaniami Państwowej StraŜy PoŜarnej w czasie powodzi jest:

−

patrolowanie wałów przeciwpowodziowych,

−

zabezpieczanie i umacnianie wałów przeciwpowodziowych,

−

ewakuacja zagroŜonych powodzią mieszkańców, inwentarza Ŝywego i mienia ruchomego
ludności,

−

ewakuacja mieszkańców i inwentarza Ŝywego z terenów zalanych przez powódź,

−

pomoc humanitarna ludności, która pozostała na terenach zalanych,

−

usuwanie skutków powodzi po ustąpieniu zjawiska powodziowego.

Skuteczne działania ratownicze muszą być poparte podstawową wiedzą o zjawiskach

powodziowych.  Do  prowadzenia  efektywnych  działań  ratownicy  muszą  posiadać  niezbędną
wiedzę na temat sprzętu ratownictwa wodnego, jego moŜliwości, sposobów posługiwania się
nim  oraz  sposobów  konserwacji.  Zastęp  ratowniczy,  który  stanowi  załogę  łodzi  jest
dowodzony  przez  dowódcę  zastępu.  Po  dojeździe  na  miejsce  zdarzenia  i  dokonaniu
rozpoznania dowódca wydaje polecenia określające:

−

drogę dotarcia do akwenu i miejsce wodowania łodzi,

−

sposób wodowania zaleŜny od warunków terenowych,

−

ilość osób na łodzi i rodzaj zabieranego sprzętu,

−

metodę zastosowanego działania ratowniczego,

−

zabezpieczenie miejsca działań i bezpieczeństwo załogi, jak i innych osób znajdujących
się na miejscu akcji,

−

bezpieczeństwo na szlaku Ŝeglugowym i przestrzeganie przepisów Ŝeglugowych,

−

sposób niesienia pomocy poszkodowanym i ich ewakuacji.

Dowódca osobiście współpracuje z innymi słuŜbami działającymi przy akcji, prowadzi

korespondencję radiową ze stanowiskiem kierowania PSP, zbiera wszystkie potrzebne dane
i sporządza meldunek ze zdarzenia.

Wały przeciwpowodziowe ciągną się na przestrzeni wielu kilometrów. Odpowiedzialność

za ich nadzór i działania ratownicze ponoszą Gminne Zespoły Reagowania Kryzysowego.
Długość wałów w jednej gminie wynosi czasem kilkadziesiąt kilometrów. W celu poprawy
efektywności działań cały obszar chroniony powinien zostać podzielony na mniejsze odcinki,
którymi zajmują się poszczególne ekipy ratownicze podległe Dowódcom Odcinków.

Do zadań związku taktycznego pracującego na odcinku naleŜy:

−

patrolowanie przydzielonego odcinka i stały nadzór nad stanem wałów i terenów
przyległych,

−

likwidowanie własnymi siłami wszelkich awarii mogących prowadzić do wzrostu
zagroŜenia,

−

dysponowanie sił i środków w przypadkach wystąpienia zjawisk przerastających

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

rozmiarami moŜliwości pododdziału ratowniczego,

−

dysponowanie na miejsce działań specjalistów kompetentnych w dziedzinach
technicznych związanych z ochroną budowli wodnych.

Patrolowanie wałów przeciwpowodziowych

Nadzór nad stanem umocnień ochronnych realizowany jest przez patrolowanie wałów

i terenów  bezpośrednio  do  nich  przyległych.  Patrol  powinien  składać  się  z  minimum  dwóch
osób wyposaŜonych w radiowy środek łączności, kapoki ochronne i latarki. Zadaniem patrolu
jest  obserwacja  wałów  i  lokalizowanie  miejsc  zagroŜonych.  Szczególną  uwagę  naleŜy
zwrócić na miejsca, gdzie występowały problemy podczas poprzednich powodzi. Miejscowa
ludność  zna  takie  miejsca  i  wskazane  jest,  aby  w  patrolach  uczestniczyli  takŜe  ratownicy
miejscowi.  KaŜdy  przeciek  powinien  być  oznaczony  i  zgłoszony  do  kierującego  akcją.
Dotyczy  to  wszelkich  pęknięć  powierzchni,  odkształceń,  obniŜeń  korony  czy  innych  zmian
dostrzegalnych  gołym  okiem.  Podczas  patrolu  konieczne  jest  takŜe  objęcie  obserwacją
obszaru  bezpośrednio  przyległego  do  wału,  poniewaŜ  róŜnego  typu  zmiany,  jak  przebicia
hydrauliczne  ujawniają  się  w  otoczeniu  wału.  Skuteczne  patrolowanie  powinno  być
prowadzone według następujących zasad:

−

podczas wyznaczania ludzi na patrole starać się przydzielać te same odcinki tym samym
patrolującym (ułatwi to zauwaŜenie nawet małych zmian),

−

teren patrolowany musi mieć ściśle określone granice,

−

poŜądany jest bezpośredni kontakt z patrolami sąsiednimi,

−

wskazane jest, aby patrol pierwszego obchodu dokonał z ratownikami znającymi odcinek,

−

powinien zostać ustalony sygnał nadzwyczajnego zagroŜenia oraz droga ewentualnej
natychmiastowej ewakuacji,

−

w porze nocnej ze względów bezpieczeństwa liczebność patrolu powinna zostać
zwiększona do trzech osób.

Zabezpieczanie i umacnianie wałów przeciwpowodziowych

W czasie powodzi na terenach równinnych powaŜne uszkodzenia wałów przewaŜnie

zaczynają  się  od  małych  przecieków.  Nie  uszczelniane  przecieki  powiększają  się  i  są
przyczyną  pękania  obwałowań  i  tworzenia  wyrw.  Ochrona  wałów  polega  między  innymi  na
wykonywaniu  bieŜących  uszczelnień  i  napraw  za  pomocą  środków  doraźnych  takich,  jak:
włóknina, folia, a przede wszystkim worki z piaskiem. Odpowiednio ułoŜone worki zamykają
swobodny  wypływ  wody  z  przecieków  i  staje  się  on  powolny.  Uszczelnienie  powoduje
stabilizację  struktury  obwałowania  i  niedopuszczenie  do  jej  rozmycia  oraz  działając  jak  filtr
nie  dopuszcza  do  wypłukiwania  przez  wodę  najdrobniejszych  ziaren  gruntu  z  konstrukcji
wału.  Stanowi  równieŜ  mechaniczne  dociąŜenie,  szczególnie  podstawy  wału,  najbardziej
naraŜonej  na  uszkodzenia.  Warunkiem  dobrze  działającego  uszczelnienia  jest  jego
prawidłowe  wykonanie.  W  czasie  wykonywania  uszczelnienia  naleŜy  kierować  się
następującymi zasadami:

−

worki bez względu na wielkość powinny być wypełnione do 2/3 objętości (tylko wtedy
szczelnie dolegają do powierzchni wału i do innych worków).

−

wskazane jest układanie ich boczną stroną i ręczne dociśnięcie w celu równego rozłoŜenia
ich zawartości,

−

układane worki powinny tworzyć wzór „dachówki” w celu uzyskania najlepszego efektu
uszczelniającego i wzmacniającego,

−

uszczelnienia naleŜy budować analogicznie jak wał (na dole najgrubiej, im wyŜej tym
cieniej).

Na długich odcinkach wałów występuje czasem miejscowe zaniŜenie. Istnieje wtedy

groźba przelania się wód powodziowych przez koronę wału. NaleŜy wówczas wykonać

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

podwyŜszenie  korony  wału.  Zadanie  to  wykonuje  się  z  zachowaniem  zasad  wymienionych
przy  uszczelnianiu.  Wybudowane  obwałowanie  z  worków  moŜe  zostać  mechanicznie
przesunięte  przez  wodę.  Konieczne  jest  więc  umocnienie  go  następnymi  rzędami  worków,
luźnym  nasypem  piasku  lub  przy  uŜyciu  kołków  drewnianych  i  desek.  Pierwszą  warstwę
worków  wskazane  jest  układać  na  folii,  którą  po  ułoŜeniu  kilku  warstw  worków  naleŜy
zawinąć,  tworząc  czołową  ścianę  obwałowania.  Działanie  takie  daje  gwarancję  szczelności
powstałego  w  ten  sposób  prowizorycznego  umocnienia.  Prowizoryczne  budowle  tego  typu
mogą słuŜyć takŜe do ochrony obiektów zagroŜonych zatopieniem. Aktualnie na wyposaŜeniu
straŜy  poŜarnej  znajdują  się  specjalistyczne  zapory  przeciwpowodziowe.  W  zaleŜności
od typów i przeznaczenia mogą być zbudowane  z gumowanego płótna, kompozytu tworzyw
sztucznych  lub  folii  w  osłonie  z  innego  materiału,  ale  generalnie  wykonane  są  w  formie
zamkniętych  rękawów  napełnianych  wodą.  JeŜeli  ich  cięŜar  nie  jest  wystarczający
do zrównowaŜenia siły naporu wody naleŜy dodatkowo umocnić je workami z piaskiem.

W przypadku mechanicznego uszkodzenia wału przeciwpowodziowego od strony wody

działania  ratownicze  są  bardzo  utrudnione.  Uszkodzone  i  rozrywane  powierzchnie  znajdują
się  pod  wodą  i  są  wymywane  przez  prąd  wody.  NaleŜy  uszczelnić  je  materiałem
nieprzepuszczalnym  (np.  folią)  obciąŜonym  workami  z  piaskiem.  Wykonanie  jest
pracochłonne  i  ryzykowne.  Najtrudniejszą  częścią  działania  jest  rozłoŜenie  pod  wodą
i w napierającym prądzie wody duŜej powierzchni folii. W tym celu naleŜy rozwinąć folię na
zewnętrznej  skarpie  wału.  Na  górnej  krawędzi  leŜącej  na  koronie  wału  trzeba  ułoŜyć
w rzędzie  worki  z  piaskiem.  UŜywając  worków  jako  szpuli  naleŜy  zrolować  folię,
sukcesywnie  podciągając  ją  do  góry.  Gdy  dolny  kraniec  folii  znajdzie  się  na  koronie  wału
naleŜy  ułoŜyć  na  nim  rząd  worków  z  piaskiem  przytwierdzając  go  w  ten  sposób  do  wału.
Następną czynnością jest stoczenie rolki do lustra wody. JeŜeli warunki bezpieczeństwa na to
pozwalają  wskazane  jest  wstrzymanie  rozwijania  w  stanie  częściowego  zanurzenia
i napełnienie rolki wodą. ObciąŜona workami z piaskiem rolka folii powinna rozwinąć się do
samej  podstawy  wału.  W  czasie  kiedy  część  ratowników  rozwija  rolkę  za  pomocą  bosaków
lub długich tyczek, pozostali natychmiast zatapiają na folii worki z piaskiem.

W przypadku pojawienia się pęknięć wzdłuŜnych na koronie wału moŜna przypuszczać,

e wystąpiło zjawisko osiadania podłoŜa i wał jest zagroŜony osunięciem skarpy. Jedynym

działaniem, jakie moŜna podjąć jest umocnienie podstawy od strony zewnętrznej. Realizacja
tego  zadania  polega  na  zbudowaniu  prowizorycznego  dociąŜenia  za  pomocą  worków
z piaskiem,  miejsca  styku  podstawy  wału  z  podłoŜem.  Działanie  powinno  polegać  na
stworzeniu  takiego  dociąŜenia  podstawy  wału,  które  powstrzyma  skarpę  zewnętrzną  przed
przemieszczeniem.  DociąŜenie  buduje  się  zaczynając  od  kilku  rzędów  worków  w  warstwie
najniŜszej  i  stopniowo  zmniejszając  grubość  dociąŜenia  o  jeden  lub  dwa  worki  w  kaŜdej
następnej  warstwie.  Szerokość  dociąŜenia  powinna  być  o  kilka  metrów  większa  od  odcinka
wału, na którym wystąpiły pęknięcia wzdłuŜne.

Ewakuacja osób, inwentarza Ŝywego i mienia z terenów zagroŜonych powodzią

Decyzję o ewakuacji z terenów zagroŜonych powodzią podejmują upowaŜnione do tego

Gminne  Zespoły  Reagowania  Kryzysowego  i  Sztaby  Kryzysowe  Powiatowych  Zespołów
Reagowania Kryzysowego. Ogłoszenie ewakuacji jest przez społeczeństwo odbierane bardzo
róŜnie.  Dokąd  wały  przeciwpowodziowe  chronią  zagroŜony  obszar,  część  ludzi  odbiera  ją
z niedowierzaniem  i  bardzo  sceptycznie.  Inna  część  ludzi  odbiera  decyzję  o  ewakuacji
przesadnie  katastroficznie,  szerząc  plotki,  strach  i  panikę.  Nawet  po  zerwaniu  wałów  są
ludzie, którzy ewakuować się nie chcą. Pamiętać naleŜy, Ŝe kaŜdy człowiek, który nie opuścił
miejscowości  przed  jej  zalaniem  stanowi  dla  słuŜb  ratowniczych  problem  po  ich  zalaniu.
Przytoczone  rodzaje  reakcji  są  dla  pracy  zespołów  ratowniczych  niepoŜądane  i  utrudniają
realizację  zadań.  DuŜą  rolę  odgrywają  wówczas  media,  szczególnie  lokalne  radio,  które

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

powinno  dostarczać  ludności  bieŜące  informacje  o  sposobach  postępowania  i  uspokajać
sytuację.  Na  miejscu  takich  zdarzeń  rolę  organizatorów  ewakuacji  przejmują  ekipy
ratownicze, które nie uczestniczą w umacnianiu obwałowań. Ludzie ci powinni wyróŜniać się
od  osób  ewakuowanych.  Warunek  ten  spełnia  umundurowanie  straŜackie  lub  policyjne  oraz
kamizelki odblaskowe.

Podstawową zasadą ruchu podczas ewakuacji jest zachowanie wolnej połowy drogi.

Powinna być ona przejezdna dla potrzeb prowadzonej akcji ratowniczej, przejazdu autobusów
ewakuacyjnych, karetek pogotowia, itp. O ile ewakuacja kołowa trwa maksymalnie kilka
godzin, to wywiezienie tej samej ilości ludzi na środkach pływających trwa kilkadziesiąt
godzin i wymaga posiadania odpowiedniego sprzętu.

W bezpośrednim sąsiedztwie wałów przeciwpowodziowych nie ma terenów całkowicie

bezpiecznych, a przerwania wałów zdarzały się  w miejscach uwaŜanych  za mało zagroŜone.
Wywołanie  paniki  powoduje  powaŜne  zakłócenia  w  prowadzeniu  akcji  ewakuacyjnej.  Na
lokalne  drogi  wyjeŜdŜają  samochody,  traktory,  furmanki  konne,  wychodzą  rolnicy
przepędzający  zwierzęta  hodowlane.  Tworzą  się  lokalne  zatory  komunikacyjne,
uniemoŜliwiające  dostarczenie  do  miejsc  akcji  potrzebnych  materiałów  i  ekip  ratowniczych.
Zdeterminowani ludzie przemieszczają się nie planowo nawet do miejsc bardziej zagroŜonych
niŜ  te,  w  których  znajdowali  się  ostatnio.  Aby  temu  zapobiec  na  drogach  wylotowych
z miejscowości, skrzyŜowaniach dróg lub miejscach, gdzie tworzą się zatory naleŜy wystawić
posterunki  ewakuacyjne.  Ratownicy  tam  działający  powinni  zachowywać  się  spokojnie,
rzetelnie  informować  ludność  o  panującej  sytuacji,  uspokajać  ludność,  oraz  wskazywać
miejsca lub kierunki ewakuacji. Mieszkańcy powinni mieć przekonanie, Ŝe akcja jest dobrze
zorganizowana,  a  słuŜby  czuwają  nad  bezpieczeństwem.  Ratownicy  muszą  pamiętać,  Ŝe
problem  człowieka,  który  znalazł  się  w  sytuacji  zagroŜenia  jest  dla  niego  w  tej  sytuacji
najwaŜniejszy.

Bardzo dobre efekty na obszarach zalewowych daje przekazywanie instrukcji przez

megafony  zamontowane  na  samochodach.  Przekazywane  komunikaty  powinny  być  zwięzłe
i dawać  konkretne  instrukcje.  Osobom,  które  pozostają  w  miejscowościach  na  obszarach
zalewowych  naleŜy  przekazać  informacje  o  potrzebie  zgromadzenia  odpowiedniej  ilości
czystej  wody,  Ŝywności,  wyniesieniu  na  wyŜsze  kondygnacje  cennych  przedmiotów
i odzieŜy.  NaleŜy  takŜe  poinformować  o  wyłączeniu  prądu  i  gazu  oraz  konieczności
zabezpieczenia  świec,  latarek  ręcznych,  radioodbiorników  bateryjnych,  a  przede  wszystkim
o potrzebie  zgłoszenia  ekipom  ratowniczym  obecności  ludzi  w  zalanym  budynku.  NaleŜy
nakazać,  aby  w  przypadku  pozostania  ludzi  w  budynku  otwarte  zostały  bramy  i  furtki
w ogrodzeniach  umoŜliwiające  wpłynięcie  łodziami  ratowniczymi  z  zaopatrzeniem  i  wodą
pitną.  JeŜeli  czas  pozwala,  naleŜy  nakazać  trwałe  mocowanie  za  pomocą  lin  lub  łańcuchów
wszystkich  przedmiotów,  które  mogą  unosić  się  na  wodzie  (np.  opryskiwaczy  rolniczych,
beczek,  składowanych  pni  drzew  lub  tarcicy).  Przedmioty  te  mogą  utrudnić  działanie
jednostkom  ratownictwa  wodnego  lub  pływającym  amfibiom.  Drogi  w  zalanych
miejscowościach  muszą  być  całkowicie  odblokowane  z  porzuconych  lub  uszkodzonych
pojazdów.

Ewakuację podczas powodzi moŜna podzielić na pierwotną i wtórną. Ewakuacja

pierwotna polega na wywiezieniu lub wyprowadzeniu ludzi z miejsca zagroŜenia do miejsca
bezpiecznego.  Jest  to zadanie  dla  ekip  ratowniczych,  którego  celem  jest  zmniejszenie  liczby
osób, które zostają w zalanych gospodarstwach do niezbędnego minimum. Przede wszystkim
wywiezione  powinny  zostać  kobiety,  dzieci  oraz  ludzie  w  podeszły  wieku.  Priorytet
w ewakuacji  mają  ludzie  przewlekle  chorzy:  cukrzycy  (muszą  mieć  dostęp  do  insuliny),
osoby okresowo dializowane, kobiety w ciąŜy, obłoŜnie chorzy. W sytuacji zagroŜenia osoby
te,  szczególnie  Ŝyjące  samotnie  są  całkowicie  bezradne  i  muszą  zostać  przez  ratowników
odnalezione i ewakuowane.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ewakuacja wtórna polega na dostarczeniu ludności do miejsc tymczasowego

przebywania  na  czas  powodzi.  Zadanie  to  spoczywa  na  Gminnych  Zespołach  Reagowania
Kryzysowego  lub  Powiatowym  Zespole  Reagowania  Kryzysowego,  administracji
samorządowej  lub  organizacjach  pomocy  społecznej.  Przy  ograniczonej  ilości  środków
transportowych nie naleŜy łączyć obu etapów. Nie wolno dopuścić do sytuacji, gdy autobusy
odwoŜą  ewakuowanych  na  odległości  kilkudziesięciu  kilometrów,  podczas  gdy  na  terenie
zagroŜonym  ludność  oczekuje  na  środki  transportowe.  NaleŜy  wyznaczyć  najbliŜszy
bezpieczny  punkt  zborny,  a  ewakuację  wtórną  prowadzić  po  całkowitym  zakończeniu
pierwszego etapu.

Ratownicy świadczą rolnikom wszelką moŜliwą pomoc w czasie ewakuacji zwierząt.

Pomagają  w  załadunku  zwierząt  na  przyczepy  lub  samochody  cięŜarowe,  pomagają  w  ich
wyłapywaniu  i  w  miarę  posiadanych  pojazdów  w  transportowaniu.  WaŜną  czynnością  jest
ustalenie  zapotrzebowania  na  środki  transportowe.  W  przypadku  ich  niedoboru  Gminne
Zespoły  Reagowania  Kryzysowego  dysponują  ich  większą  liczbę  mobilizując  rolników
z miejscowości które nie są zagroŜone. Gminny zespół określa miejsca, do których zwierzęta
mają być ewakuowane, zabezpiecza paszę i nadzór weterynaryjny.

Na terenie zagroŜonym zatopieniem mogą znajdować się szkoły, muzea, placówki

kultury archiwa lub magazyny. W składnicach chemicznych środków ochrony roślin znajdują
się  groźne  chemikalia.  Gminne  Zespoły  Reagowania  Kryzysowego  w  sytuacjach  zagroŜenia
podejmują  decyzję  o  ich  ewakuacji.  Obiekty  szczególnie  waŜne  powinny  mieć  opracowane
plany ewakuacji i powinny być ewakuowane zgodnie z ustalonymi procedurami. O kolejności
ewakuacji  mienia  i  postępowaniu  z  nim,  decydują  kompetentni  pracownicy  placówek,
w których  ono  się  znajduje.  Zastępy  ratownicze  na  polecenie  Zespołów  Reagowania
Kryzysowego  świadczą  wszelką  moŜliwą  pomoc  tym  instytucjom,  polegającą  głównie  na
pakowaniu przedmiotów, wynoszeniu i załadunku na środki transportowe.

Ewakuacja osób i inwentarza Ŝywego z terenów zalanych w wyniku powodzi

Po zalaniu terenów znajdujących się poniŜej aktualnego lustra wody na rzece sytuacja

ulega stabilizacji. Powstaje rozlewisko z wodą stojącą, bez występowania groźnych prądów.
Na ekipach ratowniczych spoczywa obowiązek dozorowania zalanych terenów i niesienia
pomocy osobom pozostałym w miejscowościach. Praktyka działań powodziowych wykazuje,
Ŝ

e poziom wody w rozlewiskach moŜe utrzymywać się w ciągu 3–6 dni, a szerokość

rozlewiska od miejsca wyrwy moŜe wynosić do kilku kilometrów. Wskazane jest podzielenie
terenu  na  odcinki  przypisane  do  działań  poszczególnym  ekipom  ratowniczym.  Po  terenie
zalanym  naleŜy  pływać  tylko  sprzętem  do  tego  przystosowanym.  Najlepsze  do  tego  celu  są
łodzie  płaskodenne  o  konstrukcji  poliestrowej  lub  metalowej.  Stosowanie  łodzi
pneumatycznych i pontonów jest niewskazane ze względu na duŜe zagroŜenie uszkodzeniem
powłok  przez  obiekty  pływające  lub  znajdujące  się  pod  powierzchnią  wody.  Najlepszymi
trasami  do  pływania  są  drogi,  które  dają  pewność,  Ŝe  pod  lustrem  wody  nie  ma  Ŝadnych
budowli. W przypadku prowadzenia ewakuacji lub zaopatrzenia za pomocą amfibii, naleŜy do
kaŜdej  dodać  lekką  łódź  ratowniczą.  Amfibia  porusza  się  nad  drogami.  Transport  osób  lub
zaopatrzenia  pomiędzy  amfibią  a  budynkami  powinien  odbywać  się  za  pomocą  łodzi.  JeŜeli
działania  na  wodzie  prowadzą  jednostki  odwodowe  zadysponowane  z  innych  terenów  nie
znające  obszaru  działań  ratowniczych,  wskazane  jest,  aby  na  kaŜdej  jednostce  pływającej
znajdował się miejscowy ratownik.

Głównym zadaniem ekip ratowniczych na zalanych terenach jest ewakuowanie osób,

które  teren  ten  chcą  opuścić  i  dowiezienie  zaopatrzenia  dla  osób,  które  na  terenie
powodziowym pozostają. Ewakuację naleŜy przeprowadzić z zachowaniem wszystkich zasad
bezpieczeństwa.  Ilość  osób  zabieranych  na  łódź  nie  moŜe  przekraczać  nośności  jednostki
pływającej.  KaŜda  osoba  ewakuowana  powinna  mieć  załoŜoną  kamizelkę  ratunkową  oraz

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

zostać poinstruowana o zasadach zachowania się na łodzi. Szczególną opieką naleŜy otoczyć
dzieci i osoby w podeszłym wieku, dla których sam fakt płynięcia po zalanych terenach moŜe
wiązać się z duŜym stresem. Po dowiezieniu ewakuowanych do punktu zbiorczego na lądzie
naleŜy przekazać ich funkcyjnym wyznaczonym przez Sztab Kryzysowy.

Podjęcie na pokład łodzi ratowniczych osób znajdujących się w budynkach nie stanowi

problemu,  jeŜeli  woda  zalała  przyziemia  i  częściowo  partery.  Osoby  ewakuowane
przyjmowane  są  na  łodzie  ze  schodów,  okien  lub  balkonów.  Na  problemy  ewakuacyjne
moŜna  natrafić  w  przypadku  znajdowania  się  osób  na  dachach.  W  budynkach,  po  zalaniu
kondygnacji  nie  moŜna  uŜyć  schodów  do  sprowadzenia  osób  na  łodzie.  Wysokość  dachów
nad wodą jest natomiast zbyt duŜa do bezpiecznego ich przyjęcia. Jedynym rozwiązaniem jest
zadysponowanie  zastępu  ratowniczego  z  właściwym  sprzętem.  Odpowiednio  wyszkoleni
i wyekwipowani  ratownicy  za  pomocą  lin  lub  szelek  bezpieczeństwa  opuszczą  bezpiecznie
ewakuowanych  do  łodzi.  JeŜeli  przebywanie  ludzi  na  dachach  nie  zagraŜa  ich  Ŝyciu  ani
zdrowiu,  zabronione  jest  uŜywanie  metod  zastępczych  i  niebezpiecznych.  JeŜeli  natomiast
zagroŜenie  takie  istnieje,  moŜna  zastosować  zasady  stanu  wyŜszej  konieczności
wykorzystując najwyŜszy stopień zabezpieczeń, jaki w danej chwili moŜna zastosować.

W najtrudniejszych sytuacjach moŜna poprosić Zespół Reagowania Kryzysowego

o zadysponowanie pomocy lotniczej. Przypadki takie mogą mieć miejsce szczególnie na
rzekach górskich lub w bezpośrednim sąsiedztwie niedawno powstałych wyrw w wałach,
gdzie występuje duŜa siła prądu wody i podejście łodzią do poszkodowanych jest niemoŜliwe.

Transport lotniczy stosowany jest takŜe w nagłych przypadkach medycznych zagroŜenia

ycia i zdrowia, gdzie najwaŜniejszym czynnikiem decydującym o Ŝyciu jest czas. Śmigłowce

mogące  wykonać  operację  ewakuacji  z  dachów  budynków  posiadają  specjalistyczne
wyposaŜenie i wyszkolone obsługi. Rola straŜaków, którzy znaleźli się na miejscu ewakuacji
lotniczej  sprowadza  się  do  dostarczenia  osób  w  miejsce,  z  którego  mogą  zostać  podjęci,
usunięcia  przeszkód  mogących  utrudniać  podjęcie  oraz  pomocy  w  zakładaniu  uprzęŜy
ratowniczej lub umieszczaniu ewakuowanych w noszach lotniczych.

Ewakuacja zwierząt z terenów zalanych wodami powodziowymi powinna być

prowadzona  specjalistycznym  cięŜkim  sprzętem  pływającym.  Zadaniem  sekcji  pływających
małymi  łodziami  ratowniczymi  jest  odszukiwanie  zwierząt  w  terenie  i  zgłaszanie  ich
lokalizacji  Sztabom  Kryzysowym.  Na  łodziach  ratowniczych  moŜna  ewakuować  tylko  małe
zwierzęta domowe. Nawet wtedy konieczne jest zabezpieczenie ich w klatkach lub workach.
PrzewoŜenie na łodziach większych zwierząt ze względów bezpieczeństwa jest niemoŜliwe.

Najtrudniejszym momentem ewakuacji jest ich załadunek na amfibię. Transportery

pływające  wyposaŜone  są  w  otwieraną  stalową  rampę  załadowczą.  MoŜna  ją  otwierać  tylko
w przypadku,  gdy  transporter  stoi  na  gąsienicach.  JeŜeli  zwierzęta  zgromadzone  są  na
wyniosłościach  terenu  moŜna  je  wprowadzić  na  amfibię  i  pod  nadzorem  słuŜby
weterynaryjnej zabezpieczyć do transportu. O sposobie ich zabezpieczenia decyduje Inspektor
Weterynaryjny.

Prowadzenie akcji humanitarnej na terenie powodziowym

StraŜak płynący łodzią po terenie zalanym jest dla powodzian przedstawicielem słuŜb

ratowniczych niosących pomoc. Do niego zwracają się ze wszystkimi problemami, jemu
zgłaszają swoje potrzeby, proszą o rady i informacje. Najczęściej wykonywanymi
czynnościami na terenie zalanym są,

−

udzielanie pomocy osobom znajdującym się w budynkach,

−

dostarczanie zaopatrzenia ludziom,

−

dostarczanie zaopatrzenia dla przebywających na terenie zalanym zwierząt.

Osoby przebywające w zalanych budynkach znajdują się w bardzo trudnej sytuacji.

Odcięci od świata zdani są na słuŜby ratownicze. Pozostanie w domach jest ich decyzją

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

podyktowaną  potrzebą  opieki  nad  swoim  majątkiem  lub  zwierzętami.  Są  takŜe  osoby,  które
pozostają  dlatego,  Ŝe  nie  chcą  być  przewiezione  do  ośrodków  tymczasowego  pobytu  i  wolą
przebywać w swoich domach. Bez względu na powody pozostania, słuŜby ratownicze muszą
przejąć nad nimi opiekę. Wskazane jest, Ŝeby do kaŜdego budynku łódź ratownicza dopłynęła
przynajmniej  raz  lub  dwa  razy  dziennie.  Stwarza  to  powodzianom  poczucie  bezpieczeństwa
i pewność,  Ŝe  jeŜeli  będą  potrzebowali  pomocy,  to  taką  otrzymają.  Po  dopłynięciu  do
budynku,  w  którym  przebywają  ludzie  naleŜy  przeprowadzić  wywiad  dotyczący  ilości  osób,
ich  stanu  zdrowia  oraz  podstawowych  potrzeb.  Zgłaszane  potrzeby  powinny  być
przekazywane  do  Sztabów  Kryzysowych.  Podstawowymi  produktami  potrzebnymi
powodzianom  jest  Ŝywność  i  woda  pitna.  Przebywając  w  zalanych  domach  pozbawieni  są
energii  elektrycznej  i  moŜliwości  przygotowania  posiłków.  Zespoły  Reagowania
Kryzysowego  organizują  dostawy  najbardziej  potrzebnych  produktów,  a  zadaniem  sekcji
ratowniczych  StraŜy  PoŜarnej  jest  dostarczenie  ich  potrzebującym.  Przy  transporcie
zaopatrzenia  na  teren  zalany  najwaŜniejsze  jest  zabezpieczenie  Ŝywności  przed  skaŜeniem
brudną  wodą  powodziową.  NaleŜy  zwracać  uwagę,  aby  zabierać  na  łodzie  tylko  Ŝywność
szczelnie  opakowaną  (metalowe  puszki,  szklane  słoiki  lub  opakowania  z  folii).  Wodę  pitną
naleŜy  przewozić  tylko  w  oryginalnych  butelkach  plastikowych  lub  handlowych
pojemnikach.

Ponadto zastępy ratownicze zajmują się dostarczaniem poŜywienia i wody dla zwierząt

hodowlanych.  Ilości  wody  i  paszy  dla  zwierząt  powinien  określić  odpowiedni  Inspektor
Weterynaryjny,  który  znajduje  się  w  składzie  Sztabu  Kryzysowego.  Do  transportu  wody
i paszy  dla  zwierząt  najbardziej  odpowiednie  są  transportery  pływające  posiadające  duŜą
wyporność.

Bardzo często Sztaby Kryzysowe zlecają jednostkom StraŜy PoŜarnej dowóz wody na

tereny  powodziowe.  JeŜeli  woda  dostarczana  jest  w  zbiornikach  pojazdów  gaśniczych,
powinny  one  zostać  oznaczone  napisem  –  woda  tylko  do  celów  gospodarczych.  Nie  wolno
takiej  wody  przeznaczać  do  picia  dla  ludzi,  ani  dla  zwierząt.  Do  rozwiezienia  wody
przeznaczonej  do  spoŜycia  przez  ludzi  słuŜą  tylko  cysterny  posiadające  atest  sanitarny,
a woda musi być pobierana z pewnych przebadanych źródeł.

Usuwanie skutków powodzi

Po opadnięciu wód powodziowych rozpoczyna się usuwanie skutków powodzi.

Prace z tym związane moŜna podzielić na następujące działania:

−

usuwanie i odpompowywanie rozlewisk,

−

odpompowywanie wody z obiektów,

−

usuwanie padliny,

−

usuwanie skaŜenia ekologicznego.

Największy problem stanowi usunięcie rozlewisk powstałych w miejscach zaniŜenia

terenu.  MoŜe  znajdować  w  nich  dziesiątki  tysięcy  metrów  sześciennych  wody.  Najlepszym
sposobem  usuwania  jest  spływ  powierzchniowy.  Po  opadnięciu  wody  w  rzekach,  naleŜy
dokonać  przeglądu  urządzeń  melioracyjnych.  NaleŜy  odblokować  i  otworzyć  śluzy  wałowe,
uszczelnione  w  czasie  powodzi.  NaleŜy  udroŜnić  rowy  i  przepusty,  które  zostały  zamulone
lub  zasypane.  JeŜeli  istnieją  przeszkody  terenowe  uniemoŜliwiające  spływ  wody,
w większości  przypadków  tańsze  jest  przekopanie  prowizorycznych  rowów  niŜ
przepompowywanie wody pompami spalinowymi.

W dyspozycji StraŜy PoŜarnej i Zespołów Reagowania Kryzysowego znajduje się duŜa

ilość róŜnego rodzaju pomp powodziowych. Ich główną zaletą jest duŜa wydajność sięgająca
6–8 tysięcy litrów na minutę, a wadą małe ciśnienie na wylocie pompy. Są doskonałe do
przerzutów duŜych ilości wody, ale nie mogą jej tłoczyć na duŜe odległości. Wydajność tych
pomp bardzo spada przy dławieniu ich po stronie tłocznej, dlatego naleŜy uŜywać węŜy

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

tłocznych W 110 lub kilku równoległych linii W 75. W przypadku przepompowywania wody
za wał przeciwpowodziowy, naleŜy zwrócić uwagę, aby strumień wody nie niszczył
konstrukcji wału. Wyloty węŜy naleŜy mocować na pływakach w pewnej odległości od wału
lub zabezpieczać konstrukcję wału za pomocą folii. Do likwidacji rozlewisk niecelowe jest
uŜywanie pomp spalinowych o wydajności mniejszej niŜ 2000 – 3000 litrów na minutę.

Wszelkie prace ziemne wykonywane w czasie usuwania skutków powodzi takie, jak:

przekopywanie  rowów  odwadniających,  przebicia  pod  drogami,  rozkopywanie  wałów
przeciwpowodziowych  itp.,  powinny  być  wykonywane  tylko  na  wyraźne  polecenie  sztabów
kryzysowych  w  porozumieniu  z  właścicielami  terenów  lub  odpowiednimi  Zarządami
Melioracji, Dróg i Urządzeń Wodnych.

Jednostki straŜy poŜarnej pracujące na terenie powodziowym mogą zacząć

wypompowywanie wody z obiektów dopiero po obniŜeniu się poziomu wód w gruncie. JeŜeli
zostanie rozpoczęte pompowanie wody z piwnic przy wysokim poziomie wód gruntowych, to
na  zasadzie  naczyń  połączonych,  nastąpi  ich  powtórne  napełnienie.  Woda  wpływająca  do
piwnic będzie wypłukiwać drobiny gruntu spod fundamentów. Grunt moŜe stracić i tak słabą
stabilność,  nastąpi  osiadanie  fundamentów  i  pękanie  ścian  nośnych.  Opóźnianie  momentu
rozpoczęcia  wypompowywania  wody  jest  bardzo  kłopotliwe.  Ludność  na  terenie
powodziowym  znajduje  się  w  bardzo  trudnej  sytuacji,  po  cięŜkich  przeŜyciach,  w  poczuciu
wielkiej  straty  nie  przyjmuje  logicznych  argumentów.  Ratownicy  w  kontaktach
z powodzianami, muszą wykazać zrozumienie i wielką cierpliwość. Dobrym argumentem jest
wykopanie w pewnej odległości od budynków dołów, które pokaŜą poziom wód gruntowych.
Deklaracja stwierdzająca, Ŝe pompowanie wody z piwnic zostanie rozpoczęte, jeŜeli w dołach
kontrolnych zniknie woda przewaŜnie trafia do przekonania właścicieli obiektów.

Inną metodą jest stopniowe wypompowywanie zalanych piwnic wykonywane równolegle

z  opadaniem  wód  gruntowych.  Po  wypompowaniu  np.  1/3  głębokości  wody  z  piwnicy
pompowanie  trzeba  przerwać.  JeŜeli  woda  powtórnie  nie  napłynie,  następnego  dnia  naleŜy
wypompować następną część wody. JeŜeli woda napłynie, pompowanie przerywa się na jedną
dobę. W czasie oczekiwania na osuszenie gruntu i obniŜenie wód gruntowych, straŜ poŜarna
zajmuje się innymi pracami takimi, jak: likwidacją rozlewisk lub dostarczaniem zaopatrzenia
dla  ludności.  Po  rozpoczęciu  pompowania  wody  z  obiektów  naleŜy  zwrócić  uwagę  na
odprowadzenie  wody.  Pompowanie  jednych  obiektów  nie  moŜe  powodować  zalewania
innych.

Motopompy napędzane silnikami spalinowymi emitują trujące spaliny i zuŜywają duŜe

ilości tlenu. Nawet po krótkiej pracy w pomieszczeniu zamkniętym, stęŜenie tlenu spada do
poziomu, który moŜe zagraŜać ratownikowi utratą Ŝycia. JeŜeli do pomieszczeń zamkniętych
nie mamy moŜliwości wprowadzenia węŜy ssących, to naleŜy uŜyć pomp turbinowych,
napędzanych ciśnieniem z autopomp lub pomp elektrycznych.

Usuwanie padłej zwierzyny z obszarów zalanych spoczywa na Sztabach Kryzysowych

i Urzędach  Administracji  Samorządowej.  Czynności  te  naleŜy  wykonać  natychmiast  po
opadnięciu  wody,  aby  nie  dopuścić  do  wystąpienia  epidemii.  Zadaniem  jednostek  straŜy
poŜarnej  jest  zgłaszanie  do  Sztabu  Kryzysowego  miejsca  wystąpienia  takich  przypadków.
Usuwaniem zajmują się firmy specjalistyczne działające przy akcji. Padlina musi być z terenu
akcji wywieziona i utylizowana. Nie wolno zakopywać padliny w przygodnych miejscach.

Samo wypompowanie wody z budynków nie wystarczy do ich eksploatacji.

Pomieszczenia  muszą  zostać  odkaŜone.  Podobne  działanie  dotyczy  studni  czerpalnych.
Wypompowanie  wody  ze  studni  czerpalnych  prowadzone  jest  wspólnie  z przedstawicielem
Inspekcji Sanitarnej. Studnia musi zostać opróŜniona z wody i wyczyszczona. Do wody, która
napływa  dodawane  są  środki  odkaŜające,  a  po  24  godzinach  następuje  ponowne
wypompowanie  jej.  Studnie  moŜna  uznać  za  odkaŜoną  dopiero  po  otrzymaniu  pozytywnego
badania wody wykonanego przez Inspekcję Sanitarną.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Usuwaniem skaŜeń chemiczno–ekologicznych z terenów zalanych zajmuje się

Państwowa  StraŜ  PoŜarna  i  specjalistyczne  firmy  zajmujące  się  utylizacją  materiałów
niebezpiecznych. ZagroŜenia chemiczno–ekologiczne występują na terenie zalanych hurtowni
chemicznych, hurtowni środków ochrony roślin, składów budowlanych, stacji paliw, kotłowni
olejowych  lub  sklepów  z  artykułami  chemicznymi.  Nie  wolno  wody  zanieczyszczonej  np.
ropopochodnymi przepompować z obiektu skaŜonego do systemu melioracyjnego lub za wał
do  rzeki.  Przypadek  stwierdzenia  miejsca  skaŜonego  naleŜy  zgłosić  do  Zespołu  Reagowania
Kryzysowego.  W  składzie  tego  zespołu  funkcjonują  przedstawiciele  Inspekcji  Ochrony
Ś

rodowiska, którzy podejmują wiąŜące decyzje w sprawie dalszego postępowania ze

skaŜeniem.

Uprawnienia straŜaków do kierowania sprzętem pływającym

W ramach jednostek Państwowej StraŜy PoŜarnej funkcjonują specjalistyczne grupy

ratownictwa  wodno–nurkowego.  Na  wyposaŜeniu  tych  grup  znajduje  się  między  innymi
sprzęt  pływający  z  napędem  motorowym,  umoŜliwiający  prowadzenie  działań  na  wszelkich
wodach  śródlądowych.  W  celu  zapewnienia  bezpiecznego  poruszania  się  po  śródlądowych
drogach  wodnych  straŜacy  kierujący  sprzętem  pływającym  z  napędem  motorowym,  zgodnie
z §19 ust. 1 pkt 7 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 23 stycznia 2003 r. w sprawie
kwalifikacji  zawodowych  i  składu  załóg  statków  Ŝeglugi  śródlądowej,  muszą  posiadać
uprawnienia zawodowe wynikające z posiadania patentu Ŝeglarskiego stermotorzysty Ŝeglugi
ś

ródlądowej.

Zasady podejmowania ludzi na środki pływające

Podejmowanie na pokład jednostki pływającej ludzi przebywających w wodzie

w  praktycznym  działaniu  StraŜy  PoŜarnej  zdarza  się  bardzo  rzadko.  Przypadki  takie  mogą
nastąpić  w  czasie  akcji  powodziowej,  podczas  której  ratowane  są  ofiary  klęski  Ŝywiołowej
lub w czasie działań, kiedy w wodzie moŜe znaleźć się jeden z ratowników. Mogą zdarzyć się
takŜe  przypadki  podejmowania  z  wody  załóg  wywróconych  jednostek  turystycznych,  czy
nieodpowiedzialnych  pływaków.  Jednostki  StraŜy  PoŜarnej  mogą  takŜe,  zostać  wezwane  do
wypadków  na  wodach  śródlądowych  lub  ewakuacji  ludzi  z  jednostek  pływających.  Metody
podejmowania  będą  róŜne,  w  zaleŜności  od  rodzaju  akwenu  i  okoliczności  zdarzenia.
W czasie  ratowania  ludzi  ze  środowiska  wodnego  obowiązują  dwie  podstawowe  zasady,
których naleŜy bezwzględnie przestrzegać:

−

o Ŝyciu ofiary mogą decydować sekundy, a więc, aby pomoc była skuteczna musi być
natychmiastowa, przy uŜyciu wszystkich dostępnych środków,

−

ratując innych naleŜy minimalizować naraŜanie Ŝycia ratowników.

Podejmowanie osób z wody stojącej

Na powierzchni wody stojącej, podejmowanie człowieka jest w miarę proste. NaleŜy

przestrzegać zasady jednokrotnego podejścia do osoby ratowanej. Podejście musi być
wykonane ostroŜnie i dokładnie.

W przypadku łodzi motorowej sternik dopływa w pobliŜe człowieka na duŜej prędkości

i kilkanaście metrów przed nim zwalnia. Łódź przechodząc ze ślizgu do płynięcia
wypornościowego wytwarza falę. Wytracenia szybkości naleŜy dokonać w takiej odległości,
Ŝ

eby fala nie zalała ratowanego. Przechodząc do małej prędkości, sternik podchodzi do

ratowanego,  zawsze  dziobem  lub  burtą  łodzi.  W  odległości  kilku  metrów  wyłącza  napęd
łodzi.  JeŜeli  łódź  posiada  silnik  zaburtowy  z  napędem  śrubowym,  ze  względów
bezpieczeństwa  wskazane  jest  podniesienie  śruby  silnika  ponad  powierzchnię  wody.  Dalsze
dojście do osoby ratowanej sternik wykonuje samym rozpędem lub za pomocą wioseł.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 10. Wydostawanie bezwładnego ratowanego na łódź [21]

Podejmowanie osób z wody płynącej

Podjęcie człowieka na wodzie płynącej jest o wiele trudniejsze. Ratowany nie pozostaje

w  miejscu,  lecz  przemieszcza  się  z  prądem,  często  z  duŜą  prędkością.  W  tym  przypadku
naleŜy  takŜe  zachować  zasadę  jednego  skutecznego  podejścia.  Najczęściej  stosowanym
sposobem jest wyprzedzenie płynącego i ustawienie łodzi na trasie prądu. W przypadku łodzi
z  napędem  śrubowym,  naleŜy  go  bezwzględnie  wyłączyć  i  oczekiwać  na  dopłynięcie  ofiary
z prądem  do  naszej  jednostki.  Pochwycenie  płynącego  musi  zostać  wykonane  pewnie
i  skutecznie.  W  Ŝadnym  wypadku  nie  wolno  dopuścić  do  sytuacji,  kiedy  osoba  płynąca
zostaje zniesiona prądem pod dno łodzi. JeŜeli osoba płynąca jest w dobrej kondycji,  a prąd
bardzo  szybki,  moŜna  spróbować  podać  mu  rzutkę  lub  koło  ratunkowe,  płynąc  do  niego
równolegle,  a  następnie  doholować  do  łodzi  ratowniczej.  Podjęcie  i  wciągnięcie  do  łodzi  za
pierwszym  razem  jest  warunkiem  bezpieczeństwa.  NaleŜy  przestrzegać  bezwzględnego
zakazu holowania człowieka za burtą łodzi z napędem motorowym.

Rys. 11.

Podchodzenie łodzią do człowieka w wodzie płynącej [opracowanie własne]

Po podjęciu na pokład łodzi, ratowanemu przytomnemu naleŜy zapewnić komfort cieplny

w  miarę  posiadanych  środków  i  szybko  dowieść  do  brzegu.  W  przypadku  osoby
nieprzytomnej,  na  pokładzie  łodzi  naleŜy  podjąć  akcję  reanimacyjną  i  kontynuować  ją  do
momentu  przekazania  poszkodowanego  słuŜbie  ratownictwa  medycznego.  W  przypadku
braku  rzutek  pływających  lub  kół  ratunkowych  na  linkach  (powinny  być  na  kaŜdej  łodzi

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ratunkowej) naleŜy podać osobie w wodzie bosak lub wiosło, pamiętając o odwróceniu go
i podaniu strony nie okutej, szczególnie w przypadku bosaka.

Podejmowanie osób z budowli wodnych i innych obiektów

Podejmowanie osób z budowli wodnych, budynków czy obiektów przyrody najczęściej

występuje w czasie powodzi. Na spokojnej wodzie operacja taka dla sternika i wioślarzy nie
powinna  stanowić  trudności.  Szczególną  uwagę  naleŜy  zwrócić  na  stabilność  jednostki
pływającej  w  czasie  przyjęcia  na  pokład  dodatkowej  osoby.  Zabrania  się  wskakiwania  na
łódź. Osoba skacząca moŜe wpaść do wody lub odnieść obraŜenia. Ponadto nagłe obciąŜenie
jednej  burty  moŜe  doprowadzić  do  niebezpiecznego  przechyłu.  Podczas  przyjmowania
ratowanych osób na łódź, powinna być ona ustabilizowana przy obiekcie bosakiem, cumą lub
trzymana  ręcznie  przez  załogę.  Niebezpieczeństwo  pojawia  się  podczas  przybijania  do
trwałych  elementów  budynków  takich,  jak  schody,  płyty  balkonowe,  tarasy  lub  parapety
okien. JeŜeli ratownicy płyną łodzią motorową z silnikiem zaburtowym, do balkonów i okien
powinni  przybijać  burtą,  a  do  schodów  dziobem.  Natomiast  łodzią  wiosłową  do  schodów
i balkonów najlepiej przybijać jest rufą, a do okien burtą. Dobrym sposobem stabilizacji jest
mocowanie  dziobu  łodzi  cumą  do  elementów  konstrukcji  budynku  np.  balustrady  schodów
lub  balkonu  i  podtrzymywanie  rufy  ręcznie.  Najbardziej  niekorzystny  przypadek  występuje
wtedy, gdy poziom wody uniemoŜliwia podjęcie ludzi przez naturalne otwory budowli (okna,
drzwi  wejściowe,  balkony).  W  takim  przypadku,  ratownicy  muszą  wejść  na  kondygnację
i opuścić osoby na pokład łodzi za pomocą szelek bezpieczeństwa lub lin ratowniczych.

Osoba wsiadająca do łodzi nie moŜe stawiać pierwszego kroku na burtę, lecz zawsze na

dno łodzi. JeŜeli w czasie działań ewakuujemy osoby starsze, mniej sprawne lub w stanie
wyczerpania organizmu, jeden z ratowników z zachowaniem zasad bezpieczeństwa powinien
wyjść do osoby ratowanej i po odpowiednim zabezpieczeniu się pomóc w wejściu na pokład.

JeŜeli podejmowane na pokład osoby znajdują się na obiekcie usytuowanym na wodzie

płynącej naleŜy zastosować inną technikę podejścia. Podstawowym błędem jest podchodzenie
do  obiektu  z  prądem.  Łódź  nawet  po  wyłączeniu  napędu  jest  przemieszczana  z  prądem
w stronę obiektu, a po dotarciu do niego znajduje się nadal pod działaniem sił dynamicznych
płynącej  wody.  Moment  niekontrolowanego  przybycia  do  przeszkody  moŜe  spowodować
uszkodzenie łodzi, a napór wody na jednostkę opartą o przeszkodę moŜe doprowadzić do jej
przewrócenia.  Do  obiektów  stałych  na  wodach  płynących  naleŜy  podchodzić  zawsze  pod
prąd.  Przy  umiejętnym  operowaniu  obrotami  silnika  lub  wiosłami  moment  przybicia  jest
bardzo  łagodny  i  nie  grozi  uszkodzeniem  jednostki  pływającej.  Po  przybiciu  do  obiektu,
osoby  ewakuowane  przyjmowane  są  na  dziób  łodzi  i  przemieszczane  wzdłuŜ  osi  jednostki.
Za przeszkodą  tworzy  się  martwe  pole  prądu,  a  obszar  spokojniejszej  wody  umoŜliwia
przyjęcie osób na pokład.

4.7.2.

Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Co to jest powódź?

Kto kieruje działaniami powodziowymi?

Jakie zadania stawia się Państwowej StraŜy PoŜarnej w czasie powodzi?

Jakie polecenia wydaje dowódca zastępu po dotarciu na miejsce zdarzenia
w ratownictwie wodnym?

Na czym polega patrolowanie wałów przeciwpowodziowych?

Na czym polega uszczelnienie przecieku wału przeciwpowodziowego?

Na czym polega podwyŜszenie korony wału przeciwpowodziowego?

Jak naleŜy zabezpieczyć uszkodzenie wału przeciwpowodziowego od strony wody?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Na czym polega ewakuacja osób z terenu zagroŜonego powodzią?

10.

Na czym polega ewakuacja osób z terenu zalanego w wyniku powodzi?

11.

Na czym polega prowadzenie akcji humanitarnej podczas powodzi?

12.

Na czym polega usuwanie skutków powodzi?

13.

Jakie uprawnienia powinien mieć straŜak do kierowania łodzią motorową na wodach
ś

ródlądowych?

14.

Jak naleŜy wykonać podejście łodzią motorową do tonącego na wodzie stojącej?

15.

Jak naleŜy wykonać podejście łodzią wiosłową do tonącego na wodzie stojącej?

16.

Jak naleŜy wykonać podejście łodzią do tonącego na wodzie płynącej?

17.

Jak naleŜy ustabilizować łódź przy tarasie balkonowym w celu podjęcia ewakuowanej
osoby podczas powodzi?

18.

Jak wykonać podejście łodzią motorową w celu podjęcia osoby z drzewa na wodzie
płynącej?

4.7.3.

Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wyjaśnij przyczyny powstawania powodzi.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych przyczyny powstawania powodzi,

dokonać analizy przyczyn powstawania powodzi,

wymienić i omówić przyczyny powstawania powodzi.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 2

Wyjaśnij rolę i zadania PSP podczas powodzi.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych rolę i zadania PSP podczas powodzi,

dokonać analizy zadań PSP podczas powodzi,

wymienić i omówić rolę i zadania PSP podczas powodzi.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 3

Wyjaśnij sposoby umacniania wałów podczas powodzi.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych sposoby umacniania wałów podczas powodzi,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

dokonać analizy sposobów umacniania wałów podczas powodzi,

wymienić i omówić sposoby umacniania wałów podczas powodzi.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 4

Scharakteryzuj działania PSP podczas usuwania skutków powodzi.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych działania PSP podczas usuwania skutków
powodzi,

dokonać analizy sposobów usuwania skutków powodzi,

omówić działania PSP podczas usuwania skutków powodzi.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 5

WskaŜ róŜnice pomiędzy ewakuacją ludzi z terenów zagroŜonych powodzią, a ewakuacją

ludzi z terenów zalanych w wyniku powodzi.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych cechy charakterystyczne działań związanych
z ewakuacją ludzi z terenów zagroŜonych powodzią,

odszukać w materiałach dydaktycznych cechy charakterystyczne działań związanych
z ewakuacją ludzi z terenów zalanych w wyniku powodzi,

dokonać analizy cech charakterystycznych porównywanych rodzajów działań
ewakuacyjnych,

wskazać róŜnice pomiędzy ewakuacją ludzi z terenów zagroŜonych powodzią,
a ewakuacją ludzi z terenów zalanych w wyniku powodzi.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 6

WskaŜ róŜnice pomiędzy podejściem i podjęciem tonącego przy uŜyciu łodzi wiosłowej,

a podejściem i podjęciem tonącego przy uŜyciu łodzi motorowej z silnikiem zaburtowym.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych cechy charakterystyczne podejścia i podjęcia
tonącego przy uŜyciu łodzi wiosłowej,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

odszukać w materiałach dydaktycznych cechy charakterystyczne podejścia i podjęcia
tonącego przy uŜyciu łodzi motorowej z silnikiem zaburtowym,

dokonać analizy cech charakterystycznych porównywanych obu rodzajów działań
ratowniczych,

wskazać róŜnice pomiędzy podejściem i podjęciem tonącego przy uŜyciu łodzi
wiosłowej, a podejściem i podjęciem tonącego przy uŜyciu łodzi motorowej z silnikiem
zaburtowym.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

4.7.4.

Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

sformułować definicję powodzi?

wymienić kierujących działaniami powodziowymi?

wymienić zadania Państwowej StraŜy PoŜarnej podczas powodzi?

wymienić zagadnienia zawarte w poleceniach dowódcy zastępu po
dotarciu na miejsce zdarzenia?

wymienić zasady wpływające na skuteczność patrolowania wałów
przeciwpowodziowych?

omówić

sposób

uszczelnienia

przecieku

wale

przeciwpowodziowym?

omówić sposób podwyŜszenia korony wału przeciwpowodziowego?

omówić

sposób

zabezpieczenia

uszkodzenia

wału

przeciwpowodziowego od strony wody?

omówić ewakuację ludzi z terenu zagroŜonego powodzią?

10)

omówić ewakuację ludzi z terenu zalanego w wyniku powodzi?

11)

omówić prowadzenie akcji humanitarnej na rzecz powodzian?

12)

omówić usuwanie skutków powodzi?

13)

wymienić uprawnienia straŜaka do kierowania sprzętem pływającym
po śródlądowych drogach wodnych?

14)

omówić podejście łodzią motorową do tonącego na wodzie stojącej?

15)

omówić podejście łodzią wiosłową do tonącego na wodzie stojącej?

16)

omówić podejście łodzią motorową do tonącego na wodzie płynącej?

17)

omówić sposób stabilizowania łodzi przy tarasie balkonowym w celu
podjęcia osoby ewakuowanej?

18)

omówić podejście łodzią motorową w celu podjęcia osoby z drzewa
na wodzie płynącej?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.8.

Kierowanie działaniami w ratownictwie chemicznym

4.8.1.

Materiał nauczania

Elementy organizacji akcji ratownictwa chemicznego

Do podstawowych elementów organizacji akcji ratownictwa chemicznego naleŜą

następujące składniki:

−

przyjęcie zgłoszenia, wstępne rozpoznanie i przygotowanie sprzętu,

−

dojazd i ustawienie samochodów,

−

podział terenu akcji na strefy,

−

rozpoznanie,

−

wyszukiwanie poszkodowanych, udzielanie pomocy przedlekarskiej i ewakuacja,

−

zabezpieczenie przeciwpoŜarowe,

−

zwalczanie obłoków gazowych,

−

zahamowanie lub zminimalizowanie wycieku,

−

likwidacja, neutralizacja rozlewisk,

−

dekontaminacja, złoŜenie i czyszczenie sprzętu,

−

postępowanie z zebranymi materiałami niebezpiecznymi.

Bardzo istotnym elementem jest dokładna i pełna informacja oraz odpowiednie

przygotowanie. Dlatego przyjmujący zgłoszenie powinien przeprowadzić w miarę
moŜliwości wywiad z osobą zgłaszającą zdarzenie, starając się uzyskać jak najwięcej
informacji o zaistniałym zdarzeniu.

Bardzo istotne są informacje dotyczące:

−

ewentualnych osób poszkodowanych,

−

rodzaj środka transportu,

−

występujące oznakowanie tj. numer rozpoznawczy niebezpieczeństwa i numer
rozpoznawczy substancji oraz rodzaj zagroŜenia,

−

rodzaj i ilość przewoŜonej substancji chemicznej,

−

w jakim terenie zdarzenie ma miejsce,

−

lokalizacja ścieków wodnych,

−

ewentualne zjawiska występujące na miejscu (parowanie, poŜar, zmiana koloru
roślinności, itp,).

Mając takie informacje, będziemy mogli dokładniej określić rodzaj substancji, z którą

moŜemy się zetknąć, a co za tym idzie będziemy wiedzieli jakie siły i środki wysłać juŜ
w pierwszej fazie do miejsca akcji.

DojeŜdŜając do miejsca zdarzenia istotnym elementem jest kierunek wiatru, dlatego

starajmy się dojeŜdŜać z wiatrem. Bierzemy pod uwagę rodzaj zagroŜenia, które stwarza dana
substancja.  W  pewnych  sytuacjach,  jeŜeli  okaŜe  się  to  konieczne,  musimy  zastosować
objazdy, aby uniknąć zagroŜenia. Rozwiązaniem jest równieŜ wyjazd do strefy niebezpiecznej
w  sprzęcie  ochronnym  tj.  w  aparatach  ochrony  dróg  oddechowych.  ZbliŜając  się  do  miejsca
nie  naleŜy  zbytnio  "wzbudzać  zainteresowania"  ludzi.  Chodzi  o  ograniczenie  moŜliwości
powstania zatrucia chemicznego przy duŜej liczbie osób postronnych. DojeŜdŜając do miejsca
zdarzenia  bacznie  obserwujmy  wszystkie  z  nim  związane  oraz  wypływającą  lub  rozlaną
substancję  niebezpieczną.  Staramy  się  przewidzieć  ewentualny  rozwój  sytuacji  (reguła  10
minut).

Bardzo waŜnym elementem jest ustawienie pojazdów. Podczas tego manewru naleŜy

uwzględnić:

−

dobry i wygodny dostęp do sprzętu,

−

moŜliwość szybkiej ewakuacji w wypadku niekorzystnego rozwoju sytuacji,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

ustawienie na wzniesieniu.

Większość gazów i par TSP (Toksycznych Substancji Przemysłowych) ściele się

po ziemi.

W sytuacji, gdy mamy do czynienia ze szczególnie niebezpieczną substancją

(wybuchową,  toksyczną)  naleŜy  się  liczyć  z  moŜliwością  gwałtownej,  niekontrolowanej
zmiany  sytuacji,  kierowcy  równieŜ  winni  mieć  załoŜony  sprzęt  ochrony  dróg  oddechowych.
Gdyby  strefa  zniszczeń  gwałtownie  się  rozszerzyła,  kierowcy  będą  mogli  ewakuować
wszystkich  ratowników,  którzy  pracowali  w  strefie  pracy  i  zostali  poddani  działaniu  TSP.
NaleŜy  pamiętać,  Ŝe  istotnym  elementem  mającym  wpływ  na  zdrowie  ratowników  jest  czas
przebywania w strefie bezpośredniego oddziaływania substancji niebezpiecznych.

Podstawowymi zasadami taktyki ratowniczej jest:

−

sprecyzowanie i rozpoznanie największych zagroŜeń.

−

stosowanie absolutnego pierwszeństwa dla ratownictwa ludzi i zapewnienie im ochrony.

−

podejmowanie decyzji w zaleŜności od zmieniających się warunków atmosferycznych.

−

określenie najwaŜniejszych zadań i koncentracji.

−

przestrzeganie reguły 10 minut tzn. w procesie decyzyjnym przewidywanie rozwoju
sytuacji po 10 min.

−

niedopuszczenie do nadmiernego podziału sił i środków.

−

korzystanie z doświadczenia i inicjatywy dowódcy.

−

stosowanie podziału miejsca akcji na 2 strefy.

−

zapewnienie ratownikom i poszkodowanym opieki medycznej.

Podział terenu akcji na strefy

Działania te są praktycznie wykonywane równocześnie z rozpoznaniem. Podział terenu

dokonujemy w oparciu o analizę sytuacji. Wyznaczone strefy muszą być w odpowiedni
sposób oznakowane np. taśmą, pachołkami, lampami itp.,

Wyznaczamy dwie strefy:

−

strefa I – strefa zniszczeń,

−

strefa II – strefa pracy słuŜb ratowniczych.

Ich wielkość dostosowujemy istniejących zaleŜności od istniejących warunków.

W strefie I ratownicy poruszają się tylko w pełnej ochronie chemicznej, tj. w aparatach

ochrony dróg oddechowych i ubraniach gazoszczelnych, chemoodpornych (w zaleŜności
od potrzeby).

W strefie II pracują pozostali członkowie sekcji (plutonu) chemicznego.
Taktyka ratownicza narzuca przybliŜone, minimalne odległości, które powinniśmy

zachować podejmując działania ze szczególnie niebezpiecznymi substancjami. Najlepszym
rozwiązaniem byłoby w takich sytuacjach ubranie wszystkich ratowników w aparaty ochrony
dróg oddechowych, ale będzie to zawsze uzaleŜnione od wielu czynników, m.in. od naszych
moŜliwości sprzętowych.

Kolejnym elementem jest rozpoznanie. MoŜemy wyodrębnić róŜne rodzaje rozpoznań:

ródła emisji (obiektu uszkodzonego).

Podczas tego rozpoznania rota pracująca na miejscu awarii, wycieku itp.
przeprowadza rozpoznanie właściwe, podczas którego określa m.in.:

−

objętość, pojemność roboczą urządzenia, zbiornika,

−

ciśnienie i temperaturę substancji,

−

powierzchnię nieszczelności lub średnicę zastępczą,

−

wielkość wypływu (wypływ określamy opisowo – gwałtowny, silny, lub dokonujemy
pomiaru),

−

rejonu awarii (bezpośrednie sąsiedztwo źródła emisji).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ponadto przeprowadzony jest pomiar stęŜeń toksycznych i wybuchowych gazów, par,

substancji niebezpiecznej w obrębie np. rozlewiska.
2)

strefy rozprzestrzeniania (w większej odległości od źródła).

To rozpoznanie pozwala określić stęŜenie gazów, par TSP w głąb rozprzestrzeniającego

się zgodnie z kierunkiem wiatru obłoku toksycznego, wybuchowego.

Gdy będziemy mieli do czynienia z gazami i parami cieczy ścielącymi się po podłoŜu,

waŜnym  elementem  będzie  sprawdzenie  wszelkiego  kanałów  i  innych  zagłębień  w  terenie
przez  odpowiednio  wykonane  pomiary.  Właściwe  określenie  strefy  rozprzestrzeniania  się
obłoku  TSP  jest  istotne  między  innymi  w  wypadku  przeprowadzania  ewakuacji  ludzi  (na
kierunku  rozprzestrzeniania  się  obłoku).  Występuje  tutaj  problem,  gdzie  dokonywać
właściwych  pomiarów.  Rzeczą  oczywistą  jest,  Ŝe  obłok  substancji  niebezpiecznej  będzie
rozprzestrzeniał  się  zgodnie  z  kierunkiem  wiatru.  Pomiary  powinny  być  przeprowadzone
w najistotniejszych miejscach na kierunku przesuwania się medium.

Pomiar przeprowadzamy w punktach charakterystycznych dla terenu, które moŜemy

w sposób  jednoznaczny  określić,  np.  wzdłuŜ  cieku  wodnego  (potok,  rzeka  itp.)  toru
kolejowego,  drogi,  granicy  obszaru  leśnego,  granicy  zabudowań  i  stopniowo  w  ich  głąb.
JeŜeli  stęŜenie  będzie  niebezpieczne  (toksyczne,  wybuchowe),  wtedy  moŜna  podjąć  decyzję
o potrzebie  wyłączenia  juŜ  określonego  przez  nas  pasa  ruchu  drogowego  i  kolejowego.
W przypadku  zabudowań  będziemy  wiedzieć,  gdzie  i  w  jakim  kierunku  naleŜy
przeprowadzać ewakuację ludzi i zwierząt. Są to tylko pewne najistotniejsze elementy, które
muszą być brane pod uwagę przy określaniu stref rozprzestrzeniania się obłoku TSP.

Do zadań funkcyjnych w sekcji ratownictwa chemicznego naleŜy:

zastęp chemiczny:

−

Dowódca – pełni rolę kierownika akcji .

−

Kierowca – pomaga przy zakładaniu ubrań i sprzętu, wydaje sprzęt z samochodu,
przygotowuje sprzęt do akcji, obsługuje urządzenia na samochodzie.

−

Rota I – jako pierwsza wchodzi do strefy skaŜenia, jej zadaniem jest ratowanie.

−

poszkodowanych, rozpoznanie wstępne, czynności doraźne przy źródle zagroŜenia
tzn. likwidacja lub ograniczenie wycieku.

−

Rota II – pomaga ubrać się rocie I i czuwa nad ich bezpieczeństwem.

zastęp techniczny:

−

Dowódca – pełni rolę meldunkowego, reguluje czas pracy ratowników w strefie I,
stale obserwuje strefę I, dysponuje ratowników do wszelkiego rodzaju zabezpieczeń,
zbiera dane od osób dokonujących pomiary, prowadzi dokumentację akcji.

−

Kierowca – przygotowuje sprzęt do akcji, pomaga mechanikom sekcji chemicznej.

−

Ratownicy – są do dyspozycji dowódcy.

zastęp gaśniczy:

−

Dowódca – dokonuje pomiarów i określa wielkość stref.

−

Rota I – pomaga prowadzić pomiary oraz wyznacza strefy, dokonuje ich oznakowań.

−

Rota II – przygotowuje stanowisko do dekontaminacji, rozwija linię gaśniczą

do granicy strefy II i stanowi rotę transportową.

−

Kierowca – obsługuje urządzenia na samochodzie.

Wyszukiwanie poszkodowanych w rejonie awarii i w pewnej odległości jest często

uzaleŜnione  od  naszych  moŜliwości  osobowych.  Nie  zawsze  będziemy  dysponowali
odpowiednią  liczbą  ratowników  do  prowadzenia  działań  w  większej  odległości  od  źródła
emisji.  W  przypadku  większych  działań  ewakuację  będzie  mogła  przeprowadzać  Policja  lub
StraŜ  Miejska.  Gdyby  jednak  doszło  do  sytuacji,  Ŝe  sami  musimy  ją  przeprowadzić,  naleŜy
pamiętać  o  zasadzie  ewakuowania  ludzi  w  kierunku  prostopadłym  do  kierunku
rozprzestrzeniania się substancji niebezpiecznej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Punkt ewakuacji powinien być jeden i usytuowany w bezpiecznej odległości od strefy

rozprzestrzenienia się substancji niebezpiecznej. Stanowi to ułatwienie dla słuŜb medycznych,
które wszystkich poszkodowanych będą miały zgromadzonych w jednym miejscu. Przed ich
przybyciem udzielamy pierwszej pomocy medycznej i dokonujemy wstępnej selekcji
rannych, w zaleŜności od stopnia obraŜeń.

Zabezpieczenie przeciwpoŜarowe wykonujemy wtedy, gdy mamy do czynienia

z substancjami  palnymi,  kiedy  zachodzi  niebezpieczeństwo  powstania  poŜaru  lub  wybuchu.
W takim przypadku linie węŜowe powinny być rozwinięte w pierwszej fazie naszych działań,
gdyŜ później moŜe juŜ nie być na to czasu. Zabezpieczenie takie będziemy wykonywali m.in.
podczas  uszczelniania,  przy  rozlewisku  i przepompowywaniu  cieczy  palnych.  Wszystkie
miejsca,  gdzie  moŜe  powstać  lub  być  zainicjowany  czynnik  termiczny  (np.  zaiskrzenie)
pokrywamy pianą.

W niektórych akcjach ratownictwa chemiczno–ekologicznego moŜemy zetknąć się

z sytuacją, gdy działania, np. uszczelnianie zbiornika, trzeba będzie przeprowadzić pod osłoną
prądów wody, gdyŜ dana substancja zapala się w temperaturze otoczenia, np. fosfor
(przewoŜony w postaci płynnej). Istotne jest, aby sprzęt i środki były gotowe do działań
w kaŜdej chwili.

zwalczaniu chmur gazowych, moŜemy uŜyć kurtyn wodnych. Kurtyny wodne

powinny być ustawiane jak najbliŜej źródła emisji. W głąb emisji moŜna zastosować od 4 do
6 działek wodno–pianowych, lecz w tym wypadku prądów wody nie naleŜy podawać na
rozlewisko, lecz na jego obrzeŜe. Ma to na celu m.in. nie zwiększanie powierzchni
rozlewiska.

DuŜy wpływ na naszą skuteczność będzie miał wiatr, jego zmienność i siła. Pełny efekt

moŜemy uzyskać np. przy kwasie solnym lub teŜ chlorowodorze, natomiast stawianie kurtyn
wodnych przy akcjach z chlorem mija się z celem. PoniewaŜ gęstość gazu chloru względem
powietrza wynosi 2,45 i po wydostaniu się ze zbiornika szybko odparowuje, tworząc cięŜki
obłok ścielący się tuŜ nad powierzchnią ziemi.

Zahamowanie lub zminimalizowanie wycieku jest jednym z najistotniejszych celów do

osiągnięcia  przez  jednostki  prowadzące  akcję.  DąŜymy  do  ograniczenia  wpływu
i rozpływania  się  danej  substancji  przez  stosowanie  sprzętu  uszczelniającego  (bandaŜe,
poduszki  i  inne  uszczelniacze  pneumatyczne),  środków  chemicznych  uszczelniających,
uszczelnień  prowizorycznych  (kołki,  kliny  drewniane,  kołki  z  polipropylenu)  i  sprzętu
uszczelniającego.

Decyzje o tym, który sprzęt lub jaki środek zastosować, podejmuje dowódca, natomiast

ratownicy  przez  właściwe  rozpoznanie  w  rejonie  źródła  emisji  dostarczają  mu  niezbędnych
informacji do oceny sytuacji i wypracowania odpowiedniej decyzji. JeŜeli wiemy, Ŝe nie uda
się  nam  zahamować  wycieku  ze  zbiornika,  cysterny  itp.,  staramy  się  przynajmniej
zminimalizować wypływ TSP. Starajmy się, aby na miejsce zdarzenia w stosunkowo krótkim
czasie  dostarczono  sprzęt  zapewniający  pełne  uszczelnienie.  Gdy  tego  nie  moŜemy  spełnić,
a transport  zbiornika  nie  będzie  moŜliwy,  musimy  rozwaŜyć  koncepcje  całości  działań  na
miejscu  zdarzenia.  Zahamowanie  lub  zminimalizowanie  wycieku  jest  elementem
pozwalającym  na  ograniczenie  wielkości  i  stopnia  strefy  przesuwającej  się  zgodnie
z kierunkiem wiatru.

W zaleŜności od rodzaju TSP i czasu trwania wycieku będziemy mieli do czynienia

z róŜnymi  wielkościami  rozlewisk.  Zawsze  tworzą  one  zagroŜenie  dla  wszelkich  cieków
wodnych.  Dlatego  istotną  czynnością,  którą  musimy  wykonać  na  miejscu  zdarzenia,  jest
czopowanie  kanalizacji.  Ponadto  musimy  wykonać  zabezpieczenie  innych  cieków  wodnych
przed przedostaniem się do nich TSP. Do czopowania kanalizacji wykorzystujemy:

−

korki stałe i pneumatyczne (w metodach technicznych),

−

formy ziemne,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

przegrody drewniane (w metodach prowizorycznych).

Gdy zdarzenie miało miejsce np. na stacji PKP, trzeba pamiętać, Ŝe większość z nich ma

kanalizację deszczową, którą naleŜy zabezpieczyć. Likwidację, a przede wszystkim
neutralizację rozlewiska przeprowadzamy kilkoma sposobami. W praktyce najczęściej stosuje
się:

−

rozcieńczanie wodą (do ok. pH 7),

−

posypywanie neutralizatorem lub sorbentem,

−

wytworzenie roztworu przez działanie na kwas zasadą i odwrotnie,

−

spalanie małymi porcjami (na podłoŜu lub na pochodni),

−

zmiatanie i zasysanie (np. rtęć posypać sproszkowaną siarką i zmiatać),

−

odpompowywanie do przygotowanych zbiorników.

Neutralizacja rozlewisk będzie miała szczególne znaczenie sytuacjach z kwasami

i ługami. Gdy nie wsiąkają w podłoŜe, wypompowujemy je i dalej neutralizujemy.

Przykłady przeprowadzania neutralizacji:

−

kwas – wapno palone / soda + kroplisty prąd wody (aby rozpuścić),

−

węglowodory – wypompowuje się (nie zabrudzone), gdy nie moŜna tego zrobić, naleŜy
wypalać je małymi porcjami. W praktyce po spłukaniu wodą pozostawia się. MoŜna tutaj
zastosować wymianę gruntu.

−

gazy skroplone – stosuje się ewentualnie kurtyny wodne, jak np. przy amoniaku.

W sytuacjach, w których występują kwasy i ług naleŜy pamiętać, Ŝe w zdecydowanej

większości rozpuszczą się one w wodzie, ale w przypadku przedostania się do cieku wodnego
moŜe  dojść  do  zniszczenia  Ŝycia  biologicznego.  SkaŜoną  ziemię  naleŜy  zneutralizować
i zostawić.  W  przypadku,  gdy  jest  to  rejon  zamieszkały  –  naleŜy  ją  zebrać  i  wywieźć
w ustalone  miejsce.  Gdy  ziemia  jest  mocno  nasiąknięta,  kopiemy  doły,  szalujemy  i  po
ś

cieknięciu medium wypompowujemy.

Po zakończeniu czynności ratowniczych konieczne będzie zabezpieczenie miejsca akcji,

złoŜenie oraz oczyszczenie i dekontaminacja sprzętu.

Dekontaminacja – to zespół czynności wykonywanych przez słuŜby i jednostki

ratownicze bezpośrednio na terenie akcji ratownictwa chemicznego, ekologicznego oraz poza
terenem akcji, zmierzających do zneutralizowania szkodliwego działania TSP na środowisko,
obiekty, urządzenia, ludzi, zwierzęta i inne.

W pierwszej kolejności segregujemy ratowników i sprzęt do procesu dekontaminacji.

Selekcja  ta  powinna  doprowadzić  do  wyodrębnienia  grupy  sprzętu,  który  podczas  dalszych
działań nie będzie juŜ uŜywany oraz grupę sprzętu, który będzie nadal uŜywany, lub teŜ jego
dekontaminacja  moŜe  się  odbyć  w  sposób  bezpieczny  w  późniejszym  terminie.  NaleŜy
przyjąć zasadę pierwszeństwa dekontaminacji ratowników, a przyniesiony ze strefy skaŜonej
sprzęt  zgromadzić  w  wyznaczonym  miejscu,  do  późniejszego  odkaŜania.  Zdjęte  ubrania
i sprzęt  naleŜy  w  późniejszym  czasie  zapakować  do  worków  foliowych  i  w  skrzyniach
plastikowych  przenieść  do  samochodu  w  celu  odtransportowania  do  miejsca  dekontaminacji
właściwej.

W dalszej kolejności przeprowadzamy dekontaminację wstępną – którą realizujemy

bezpośrednio po zakończeniu działań ratowniczych i najczęściej prowadzimy ją na miejscu
akcji. Jej celem jest odkaŜenie ratowników w takim stopniu, aby mogli bezpiecznie zdjąć
ubranie ochronne. MoŜe ona odbywać się przez:

−

rozcieńczenie (zmniejszenie stęŜenia substancji niebezpiecznej przez rozproszenie
w rozcieńczalniku),

−

neutralizację (zobojętnienie substancji, inaczej mówiąc podziałanie zasadą na kwas
i odwrotnie),

−

sorpcję (pochłanianie gazów, par, itp. przez ciała porowate tj. sorbenty).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W dalszej kolejności przeprowadzamy dekontaminację właściwą – którą prowadzi się

poza terenem akcji, w straŜnicy lub miejscu specjalnie to tego przeznaczonym. Jej zadaniem
jest pełne odkaŜenie ratowników oraz sprzętu. NaleŜy pamiętać o tym, aby odpowiednio
zabezpieczyć miejsce wykonywania dekontaminacji, aby skaŜona woda nie dostała się do
ś

rodowiska naturalnego. Po dokonaniu dekontaminacji ratowników i sprzętu pracującego

w strefie skaŜonej naleŜy przeprowadzić dekontaminację osób i sprzętu pracującego w strefie
dekontaminacyjnej.  Ratowników  dokonujących  odkaŜania  naleŜy  traktować  tak  samo  jak
pozostałych  ratowników  pracujących  w  strefie  skaŜonej,  zwłaszcza  gdy  mamy  do  czynienia
ze  związkiem  silnie  trującym.  OdkaŜanie  ratowników  odbywa  się  tam,  gdzie  pracowali,
w strefie dekontaminacji.
Dobór stopnia ochrony osobistej ratowników

Przed wejściem ratowników w strefę skaŜoną kierujący akcją powinien ustalić rodzaj

substancji  chemicznej.  Pozwoli  to  na  podstawie  informacji  zawartych  w  tabeli  odporności
chemicznej dobrać odpowiednie ubranie gazoszczelne.
W  przypadku  gdy  nie  ma  moŜliwości  ustalenia  rodzaju  substancji  naleŜy  uŜyć  ubranie
o najwyŜszej  odporności  chemicznej.  Dodatkowo  naleŜy  zobowiązać  ratowników  do
systematycznej  obserwacji  materiałów  ubrania  i  w  przypadku  zauwaŜenia  jakichkolwiek
zmian  naleŜy  ratowników  wycofać  ze  strefy  skaŜonej.  Kolejną  dyspozycją  dla  ratowników
wchodzących  w  strefę  skaŜenia  nierozpoznanego  jest  nakaz  natychmiastowego  opuszczenia
tej strefy w przypadku, gdy ratownik będzie odczuwał jakiekolwiek zmiany w organizmie lub
w ogólnym pojęciu poczuje się gorzej.

Właściwy stopień ochrony osobistej zapewnia ochronę ratowników przed skaŜeniem

przez drogi oddechowe i skórę. Ponadto nie dopuszcza do skaŜenia przez przewód
pokarmowy, oczy czy uszy.

Po analizie właściwości medium, ustaleniu miejsca, ilości i ciśnienia wycieku dowódca

określa stopień ochrony dla ratowników delegowanych od I strefy i dla ratowników
asekurujących. Bardzo waŜną zasadą jest w sytuacjach wątpliwych, niepewnych i przy braku
jednoznacznie sprecyzowanych właściwości medium, Ŝe stosuje ochronę pełną. Na ochronę
pełną składają się:

−

chemiczne ubrania gazoszczelne,

−

aparat ochronny dróg oddechowych.

W poŜarnictwie stosuje się ubrania firm: DRÄGER, SCHMITZ o nazwie Responder,

TRELLEBORG o nazwie Trelleborg i AUER. Wszystkie ubrania firm produkowane są
w dwóch podstawowych wersjach róŜniących się jedynie rodzajem materiału do ich produkcji
i ich kolorystyką.

Podział ubrań wg DRÄGER’a:

−

ubrania wersji A noszą oznaczenia jako typ 500,

−

ubrania w wersji B

noszą oznaczenia jako typ 600,

−

ubrania w wersji B noszą oznaczenia jako typ 700.

KaŜdy związek chemiczny posiada kod cyfrowy zgodny z listą sporządzoną przez

Komitet  Ekspertów  do  spraw  Transportu  Materiałów  Niebezpiecznych  przy  ONZ.  Dla
kaŜdego  z  czterech  rodzajów  materiałów  (Viton,  Neopren,  Butyl,  PCW)  przyporządkowana
jest jedna z czterech klas odporności na rozpoznawany związek chemiczny.

Klasyfikacja odporności chemicznej materiałów na ubrania przy działaniu związków:

A  –  odporny:  brak  wpływu  lub  niewielki  wpływ  na  materiał,  ubrania  przystosowane
do wielokrotnego uŜytkowania,
B – dostatecznie odporny: ubranie zabezpiecza na czas działania aparatu powietrznego,
C  –  nieodporny:  materiał  ubrania  poddaje  się  agresywnemu  działaniu  związku  chemicznego
w zaleŜności  od  stęŜenia  substancji,  praca  w  ubraniu  ograniczona  do  kilku  minut  –  nie
gazoszczelny.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Czas pracy w ubraniu gazoszczelnym

Badania odporności chemicznej materiału „A–odporny” dowiodły, Ŝe przy tej ochronie

moŜna pracować przez okres 1 godziny. Dla chemikaliów, w stosunku do których ubranie nie
posiada odporności chemicznej klasy A, podawane są orientacyjne czasy odporności ubrania
oparte  na  wynikach  badań.  WaŜnym  elementem  ograniczającym  czas  pracy  w  ubraniu  jest
zasób powietrza w aparacie, który starcza na około 30 minut. Czas pracy w ubraniu typu 700
zgodnie  z  normą  DIN  jest  ograniczona  do  30  minut.  Wynika  to  z  kumulacji  ciepła
i wystąpienia  u  ratownika  udaru  cieplnego.  Inny  czynnik,  który  ogranicza  czas  pracy
w ubraniu jest wydolność fizyczna ratownika, która zaleŜy od:

−

temperatury otoczenia,

−

rodzaju wykonywanej pracy (lekka lub cięŜka),

−

konstrukcji ubrania (krój, wentylacja).

Elementy te mają wpływ na udar termiczny, aby temu zapobiec w ubraniach typu 600 i 700
stosuje się naturalną i sztuczną wentylację ciała.

Ubrania Ŝaroochronne.

Ubrania te są przeznaczone do ochrony straŜaka przed promieniowaniem cieplnym.

Dzielą się one na:

−

ubrania typu lekkiego,

−

ubrania typu średniego.

Ubrania typu lekkiego tzw. zbliŜeniowe, pozwalają na swobodne operowanie przez

straŜaka prądem wody lub innym środkiem gaśniczym i wykonywanie nawet cięŜkich prac
w strefie promieniowania cieplnego. Ubrania te są wytwarzane z cienkich tkanin niepalnych,
powlekanych folią aluminiową o wysokiej zdolności odbijania promieniowania cieplnego.

Ubranie typu średniego tzw. bliskiego podejścia, wykonane jest z włókna azbestowego

powlekanego folią aluminiową lub z tkaniny szklanej powlekanej. Ma cienkie wykładziny
izolujące i podszewki. Ubrania te przeznaczone są do wykonywania pracy bezpośrednio przy
poŜarze. Praca w tym ubraniu wymaga stosowania aparatu ochrony dróg oddechowych.

Czas pracy w warunkach podwyŜszonej temperaturze określają przepisy Centralnego

Instytutu Ochrony Pracy zawarte w poniŜszych tabelach:

−

przy wysiłku średnim 300 kcal/godz.,

Temperatura

Czas pracy w minutach

23,2

18,7

14,1

11,2

−

przy wysiłku cięŜkim 600 kcal/godz.,

Temperatura

Czas pracy w minutach

11,6

10,3

8,8

7,6

Aparaty dróg oddechowych

Pobieranie tlenu z powietrza i oddawanie do niego dwutlenku węgla jest istotą

oddychania. Wymiana ta odbywa się w płucach. Płuca i cały system dróg oddechowych
regulujący proces oddychania stanowią, więc w ustroju ludzkim niezwykle waŜny narząd.

Wprowadzenie do atmosfery o normalnym składzie dodatkowych substancji trujących

powoduje  zakłócenia,  utrudnia  oddychanie,  co  w  następstwie  moŜe  doprowadzić  do  zmian
fizjologicznych  w  organizmie  ludzkim.  Ilość  wprowadzonych  do  organizmu  poprzez  drogi
oddechowe  substancji  trujących  jest  zaleŜna  nie  tylko  od  ich  stęŜenia  w  powietrznym
ś

rodowisku pracy, ale równieŜ zaleŜy ona od rodzaju wykonywanych czynności. Im praca jest

cięŜsza, tym moŜliwości wprowadzania do organizmu większej ilości substancji trujących
wzrasta.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sprzęt ochronny dróg oddechowych jest produktem złoŜonym z róŜnorodnych tworzyw

i surowców. Z uwagi na róŜnorodność występujących zagroŜeń wymagane jest zróŜnicowanie
asortymentu indywidualnego sprzętu ODO, ale w licznych jego rozwiązaniach moŜna
wyodrębnić trzy zasadnicze elementy, są to:

−

element umoŜliwiający odizolowanie dróg oddechowych uŜytkownika od skaŜonego
ś

rodowiska powietrznego, zwany częścią twarzową,

−

element oczyszczający lub uzdatniający powietrze wydychane,

−

element łączący elementy oczyszczające lub uzdatniające z częścią twarzową.

W poŜarnictwie najbardziej rozpowszechniony sprzęt ODO to aparaty powietrzne

polskiej firmy FASER, APS2/2–50, APS3 oraz aparaty firm: DRÄGER i AUER.

Aparaty umoŜliwiają oddychanie przy niedostatku tlenu oraz w razie obecności

w otaczającej  atmosferze  substancji  szkodliwych,  występujących  w  dowolnym  stęŜeniu.
Aparaty  nie  zabezpieczają  przed  moŜliwością  zatrucia  poprzez  skórę.  Podczas  działania
w rejonie  awarii,  w  którym  mogą  występować  strefy  skaŜeń  toksycznych  środkami
przemysłowymi i środkami biologicznymi wpływającymi niszcząco na aparat i na moŜliwość
zatrucia ratownika poprzez skórę, aparat naleŜy stosować, w skompletowaniu z gazoszczelną
odzieŜą ochronną i rękawicami ochronnymi.

Sam dobór stopnia ochrony osobistej ratownika nie wystarczy. Bardzo waŜne jest

prawidłowe  zakładanie,  eksploatowanie  i  zdejmowanie  sprzętu  ochrony  osobistej,  zgodnie
z obowiązującymi  instrukcjami.  Część  sprzętu  ochrony  osobistej  wymaga,  zwłaszcza  przy
jego  zakładaniu,  pomocy  innego  ratownika,  który  jest  takŜe  niejako  ostatnim  ogniwem
kontrolnym przed wejściem do I strefy.

Wyznaczanie stref niebezpiecznych przy pomocy programów informatycznych.

Dzięki duŜemu rozwojowi systemów informatycznych powstały programy komputerowe

przy  zastosowaniu,  których  moŜna  wyznaczyć  strefy  niebezpieczne  podczas  prowadzonych
działań  ratownictwa  chemicznego.  Warunkiem  uzyskania  faktycznych  wielkości  stref
niebezpiecznych  jest  ustalenie  maksymalnie  dokładnie  niezbędnych  parametrów  Ŝądanych
przez program jak równieŜ spełnienie określonych warunków meteorologicznych.

Przykładowym takim programem jest np. ALOHA, który dokładność obliczeń przy

pomocy modelu matematycznego uzyskuje dla następujących warunków:

−

stosunkowo niewielkich prędkości wiatru,

−

stałości parametrów meteorologicznych,

−

niezmiennym kierunku wiatru.

Program nie oblicza skutków zdarzeń w następujących wypadkach:

−

poŜaru lub tworzenia się zanieczyszczeń w wyniku reakcji chemicznych,

−

dla substancji, która jest mieszaniną, roztworem (z wyjątkami) lub ciałem stałym,

−

nie uwzględnia efektów związanych z przeszkodami terenowymi, np. nierównościami
terenu, obecnością lasów, duŜych aglomeracji miejskich, itp.

W celu obliczenia skutków awarii, po wypływie substancji w stanie gazowym lub

ciekłym, naleŜy do programu wprowadzić prawidłowe dokładne dane związane z awarią.
Programy uŜytkowe do wyznaczania stref niebezpiecznych, będące na wyposaŜeniu jednostek
PSP mają instrukcje dotyczące obsługi tych programów, z którymi naleŜy się zapoznać
i przećwiczyć, aby skutecznie móc z nich korzystać.

Do prognozowania rozprzestrzeniania gazów toksycznych wykorzystuje się równieŜ

programy komputerowe, które pozwalają na szybsze uzyskanie informacji charakteryzujących
dany wypływ.

Przy pomocy programu Gasmal moŜna obliczyć skutki wycieków dla następujących

rodzajów awarii:

−

wypływ cieczy na ziemię z odparowaniem,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

wypływ cieczy na wodę z odparowaniem,

−

wypływ skroplonego gazu pod ciśnieniem przez otwór w ściance zbiornika,

−

wypływ skroplonego gazu pod ciśnieniem wskutek pęknięcia zbiornika,

−

wypływ toksycznych substancji, produktów spalania.

Program Gasmal umoŜliwia pracę z wykorzystaniem wielu opcji urealniających wyniki

prognoz:

−

praca z rzeczywistymi mapami terenu,

−

moŜliwość umieszczenia i scharakteryzowania istotnych obiektów,

−

uwzględnia dość szczegółowo panujące warunki atmosferyczne,

−

posiada bazę danych substancji toksycznych,

−

daje moŜliwość modelowania kilku typów awarii.

4.8.2.

Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Z jakich podstawowych elementów organizacyjnych składa się akcja ratownictwa
chemicznego?

Co oznacza reguła 10 minut?

Na jakie strefy naleŜy podzielić teren działania w ratownictwie chemicznym?

Co naleŜy określić podczas rozpoznania w ratownictwie chemicznym?

W jaki sposób naleŜy przeprowadzić pomiary w strefie zagroŜenia?

Jakie zadania mają funkcyjni w sekcji ratownictwa chemicznego?

Jaką rolę odgrywa wiatr podczas działań w ratownictwie chemicznym?

Na czym polega neutralizacja substancji niebezpiecznych?

Na czym polega dekontaminacja podczas działań w ratownictwie chemicznym?

10.

Jakie typy ubrań gazoszczelnych stosowane są w ratownictwie chemicznym?

11.

Ile czasu moŜe pracować ratownik w ubraniu gazoszczelnym?

12.

Jakie korzyści wynikają ze stosowania programów informatycznych w ratownictwie
chemicznym?

4.8.3.

Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Scharakteryzuj podstawowe elementy organizacji akcji ratownictwa chemicznego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych podstawowe elementy akcji ratownictwa
chemicznego,

dokonać analizy sposobu organizacji akcji ratownictwa chemicznego,

omówić podstawowe elementy organizacji akcji ratownictwa chemicznego.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Scharakteryzuj podstawowe elementy rozpoznania podczas akcji ratownictwa

chemicznego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych podstawowe elementy rozpoznania podczas akcji
ratownictwa chemicznego,

dokonać analizy elementów rozpoznania podczas akcji ratownictwa chemicznego,

omówić podstawowe elementy rozpoznania podczas akcji ratownictwa chemicznego.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 3

Wyjaśnij zadania funkcyjnych w sekcji ratownictwa chemicznego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych zadania funkcyjnych w sekcji ratownictwa
chemicznego,

dokonać analizy zadań funkcyjnych w sekcji ratownictwa chemicznego,

omówić podstawowe zadania funkcyjnych w sekcji ratownictwa chemicznego.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 4

Określ rodzaje ochron ratowników stosowanych w ratownictwie chemicznym.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych rodzaje ochron ratowników stosowanych
w ratownictwie chemicznym,

dokonać analizy skuteczności zabezpieczenia ratowników stosowanego w ratownictwie
chemicznym,

omówić rodzaje ochron ratowników stosowanych w ratownictwie chemicznym.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 5

Wyjaśnij zastosowanie podstawowych przyrządów pomiarowych, jakich uŜywa PSP do

identyfikacji substancji niebezpiecznych w strefie skaŜenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych cechy charakterystyczne poszczególnych typów
przyrządów do pomiaru skaŜeń,

dokonać analizy zasady działania poszczególnych typów przyrządów do pomiaru skaŜeń,

opisać zakres zastosowania poszczególnych typów przyrządów do pomiaru skaŜeń.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 6

Z rozszczelnionej cysterny wydobywa się pod ciśnieniem par własnych amoniak.

Za pomocą programu informatycznego Gasmal określ wielkość strefy zagroŜenia przy
załoŜeniu, Ŝe temperatura otoczenia wynosi 20

C, rozszczelnienie ma charakter pęknięcia o

długości 5cm, a wiatr zachodni wieje z prędkością 2 m/s.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych właściwości fizykochemiczne amoniaku,

dokonać analizy moŜliwości programu informatycznego Gasmal,

wprowadź dane do programu informatycznego,

sporządź wykresy strefy zagroŜenia (w płaszczyźnie poziomej i w pionowej).

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, przybory do pisania,

−

komputer z oprogramowaniem,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

4.8.4.

Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

wyjaśnić, z jakich podstawowych elementów organizacyjnych składa
się akcja ratownictwa chemicznego?

wyjaśnić, co oznacza reguła 10 minut?

wymienić, na jakie strefy naleŜy podzielić teren działania w
ratownictwie chemicznym?

wymienić, co naleŜy określić podczas rozpoznania w ratownictwie
chemicznym?

wyjaśnić , w jaki sposób naleŜy przeprowadzić pomiary w strefie
zagroŜenia?

wymienić, jakie zadania mają funkcyjni w sekcji ratownictwa
chemicznego?

Wyjaśnić, jaką rolę odgrywa wiatr podczas działań w ratownictwie
chemicznym?

wyjaśnić, na czym polega neutralizacja substancji niebezpiecznych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.9.

SkaŜenie ekologiczne wody i gruntu substancjami
ropopochodnymi

4.9.1.

Materiał nauczania

Zachowanie się plam substancji ropopochodnych na wodzie i gruncie.

Przedostanie się do otoczenia większej ilości substancji ropopochodnych bardzo często

powoduje zaburzenie funkcjonowania całego ekosystemu. Podejmując interwencję
ekologiczną naleŜy mieć pełną świadomość ponoszonego wysiłku i ryzyka zagroŜenia dla
ś

rodowiska naturalnego. Umiejętnie zorganizowana i prowadzona akcja usuwania substancji

ropopochodnych łagodzi ich szkodliwe skutki i pozwala na szybsze przywrócenie
pierwotnego stanu środowiska.

Np. olej rozlany na powierzchni wody ulega przeobraŜeniom fizycznym i chemicznym.

Ich przebieg jest uzaleŜniony od czynników zewnętrznych takich jak: warunki atmosferyczne,
temperatura wody, burzliwość jej przepływu oraz obecność ciał stałych  w wodzie. Z punktu
widzenia  ratownictwa  ekologicznego  najwaŜniejsze  są  zjawiska,  które  wpływają  na  te
właściwości  i  zachowania  oleju,  od  których  zaleŜy  skuteczność  prowadzonych  działań
technicznych. Do tych zjawisk naleŜą:

−

Odparowanie (odparowuje od 20 do 40% rozlanego oleju w ciągu pierwszych kilku
godzin).

Proces odparowywania rozpoczyna się w momencie rozlania oleju na wodzie i trwa

niekiedy przez kilka tygodni. Lotne składniki oleju odparowują natychmiast po przedostaniu
się  do  wody.  Intensywność  parowania  zaleŜy  od  składu  oleju,  temperatury  i  powierzchni
plamy.  Odparowaniu  podlegają  w  pierwszym  rzędzie  frakcje  węglowodorowe  o  najniŜszych
temperaturach  wrzenia.  Ilość  odparowywanych  w  ciągu  kilku  dni  składników  ropy,  moŜe
osiągnąć  ponad  30  %  masy.  Przy  bardzo  lekkich  i  lotnych  benzynach  moŜe  się  zdarzyć,  Ŝe
odparowuje 100 % rozlewu. Procesowi odparowania podlegają węglowodory o temperaturze
wrzenia niŜszej niŜ 270

C, posiadające do 20 atomów węgla w cząsteczce. Po odparowaniu

wzrasta lepkość pozostałego oleju, co utrudnia usuwanie go z wody, a przy niekorzystnych
warunkach moŜe prowadzić do zjawiska tonięcia oleju. Odparowywanie zwiększa się przy
burzliwym nurcie a obniŜa natomiast przy niskiej temperaturze.

−

Rozprzestrzenianie się na powierzchni wody (2 tony oleju po kilku godzinach tworzy
plamę o powierzchni od kilku do kilkunastu kilometrów kwadratowych).

Substancje ropopochodne od momentu znalezienia się na powierzchni wody ulegają

natychmiastowemu  rozproszeniu  się  w  kierunkach  poziomych.  Siła  grawitacji  skierowana
poprzez  warstwę  olejową  ku  dołowi,  przyczynia  się  do  rozprzestrzeniania  plamy  na  boki.
Plama  rozlewu  dąŜy  do  wytworzenia  jak  najcieńszej  warstwy  w  jak  najkrótszym  czasie.
Grubość  warstwy  najcieńszej  przyjęto  określać  jako  grubość  molekularną,  czyli  grubość
pojedynczej  cząsteczki.  Rozprzestrzenianie  uzaleŜnione  jest  od  następujących  czynników:
lepkość  rozlanych  substancji  ropopochodnych,  napięcie  powierzchniowe,  temperatura  wody
i powietrza, czynników pogodowych jak: wiatry, prądy wody, opady, zalodzenia itp.,

−

Emulgacja (mieszanie się oleju z wodą tworząc emulsję o zawartości 10–80% wody).

Substancja ropopochodna, która dostała się do wody, ulega mechanicznemu zmieszaniu

się  z  nią  oraz  z  powietrzem,  tworząc  emulsję  olejowo  wodną,  która  jest  dwuskładnikową
mieszaniną  zawierającą  10  –  80  %  wody.  Emulsja  ta  zmieszana  jest  w  róŜnych  stosunkach
wagowych,  przy  czym  cięŜar  emulsji  zbliŜony  jest  do  cięŜaru  właściwego  wody,  co
powoduje,  Ŝe  emulsja  moŜe  znajdować  się  w  kaŜdym  punkcie  objętości  wody.  Procesowi
wytwarzania się emulsji olej – woda, sprzyja oddziaływanie mas wodnych. Trwa on szybciej
im  bardziej  wzburzona  jest  powierzchnia  wody.  Przyjmuje  się,  Ŝe  wskutek  emulgacji  ilości
zaolejonej  mieszaniny,  którą  trzeba  wybrać  z  wody  jest  dla  rzek  polskich  –  0  30%  większa

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

od ilości  oleju,  która  została  wprowadzona  do  wody.    Emulsja  wodno  –  olejowa  stanowi,
powaŜny  problem  dla  ekip  ratowniczych.  Obserwuje  się  niekiedy  zjawisko  zanikania  plam
rozbijanych  przez  fale  na  małe  drobiny,  które  następnie  w  sprzyjających  warunkach  tworzą
emulsję  w  postaci  pianki.  Taka  pianka,  wyrzucona  na  brzeg,  po  utracie  wody  tworzy  wraz
z piaskiem  i  Ŝyjątkami  wodnymi  smoliste  grudy,  które  trudno  podlegają  degradacji
ś

rodowiskowej. Emulsja jest takŜe początkiem intensywnego rozpraszania rozlewu.

−

Biodegradacja (biologiczny rozkład przez mikroorganizmy, rozkład oleju wynosi 15g/m

na rok przy temperaturze 250C).
Jest to likwidacja rozlewów olejowych w sposób naturalny. Wszystkie produkty

ropopochodne są podatne na rozkład przez niektóre bakterie. Liczba gatunków bakterii
i

grzybów, które są zdolne do biologicznego rozkładu węglowodorów wynosi około 1000.

Na obszarach chronicznie zanieczyszczonych węglowodorami obserwuje się wzrost populacji
mikroorganizmów  zdolnych  do  Ŝerowania  na  substancjach  ropopochodnych.  Aktywność
mikroorganizmów zaleŜy od składu substancji ropopochodnej, zawartości soli biogenicznych
i  tlenu  oraz  składu  gatunkowego  kultur  mikroorganizmów.  Najbardziej  podatnymi  na
biodegradację  są  n–alkany,  a  następnie  węglowodory  aromatyczne  i  nafteny.  Odporność  na
biodegradację zaleŜy od  długości łańcucha węglowego alkanów.  Im dłuŜszy łańcuch alkanu,
tym  większa  jest  jego  odporność.  Bardziej  odporne  na  biodegradację  są  alkany
o rozgałęzionych  łańcuchach  węglowych.  Temperatura,  w  której  moŜliwy  jest  rozkład
ropopochodnych  waha  się  w  granicach  od  –2  do  +  70

C. Mikroorganizmy zdolne są

w przeciągu doby rozłoŜyć od 0,02 do 2 gramów węglowodorów na obszarze 1 metra
kwadratowego powierzchni wody w granicach temperatur 20–30

C. Kultury

mikroorganizmów mogą spełniać funkcję „oczyszczaczy” na pozostałościach olejowych.

−

Porywanie i przetłaczanie (przedostawanie się cząstek oleju, przemieszczającego się
w warstwie powierzchniowej wody pod przeszkodą stałą.
Ruch cząstek zaczyna się przy prędkości nurtu w stosunku do przeszkody około 0,5 m/s.

Olej  rozlany  na  warstwę  powierzchniową  gruntu  częściowo  odparowuje,  a  częściowo  wnika
w nią. Szybkość i głębokość wsiąkania zaleŜy od ilości i lepkości oleju oraz rodzaju gruntu.
Przemieszczający  się  olej  w  głąb  natrafia  na  wody  gruntowe  lub  na  poziomą  warstwę
nieprzepuszczalną, jaką jest glina, wskutek czego przemieszcza się w kierunku poziomym aŜ
do  związania  się  z  gruntem  lub  wypłynie  do  wód  powierzchniowych.  Prędkość  przenikania
przez podłoŜe o bardzo małej lepkości np. nafty wynosi:

−

dla piasku gruboziarnistego około 5 m/godz.,

−

dla piasku drobnoziarnistego około 1 cm/ 8 miesięcy.

JednakŜe większość olejów ma lepkość większą niŜ nafta, a co za tym idzie będą one

wnikać z prędkościami mniejszymi.

−

Rozpraszanie, rozdrabnianie (dyspersja) i rozpuszczanie plamy.
Dyspersja zaleŜy od dynamiki akwenu w szczególności od falowania prądów itp. Oraz

pośrednio  od  wielkości  rozprzestrzeniającej  się  plamy.  Wskutek  oddziaływania
mechanicznego  odrywają  się  od  macierzystej  plamy  niewielkie  drobinki,  a  następnie
przemieszczają się w wodzie. Im cieńsza warstewka, tym bardziej podatna jest na rozrywanie.
Rozpraszanie  dotyczy  jedynie  niewielkiej  części  plamy.  Procesy  rozpuszczania  i  dyspersji
ropopochodnych  w  wodzie  przebiegają  równocześnie  z  procesem  parowania.  Zdolność
rozpuszczania  się  węglowodorów  w  wodzie  oraz  niektórych  niepolarnych  związków
wchodzących w skład olejów jest niewielka. Rozpuszczalność wzrasta wraz ze zmniejszeniem
się  ilości  atomów  węgla  w  cząsteczce.  Rozpuszczalność  ma  charakter  wybiórczy.
Im składniki ropy są bardziej toksyczne, tym lepiej rozpuszczają się w wodzie.

−

Utlenianie.

Substancje ropopochodne znajdujące się na powierzchni wody podlegają utlenianiu.

Działa na nie tlen atmosferyczny i promieniowanie słoneczne. Stopień i szybkość utleniania

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

są uzaleŜnione od fizycznej postaci oleju. Węglowodory rozlane cienką warstwą lub unoszące
się w niewielkich skupiskach na powierzchni wody, szybciej ulegają utlenianiu niŜ substancje
rozlane  grubą  warstwą  czy  teŜ  przybierające  postać  emulsji.  Na  skutek  utlenienia  następuje
rozerwanie  dłuŜszych  łańcuchów  węglowodorowych  i  powstaje  szereg  nowych  związków.
Nowo  powstałe  związki  małocząsteczkowe  przewaŜnie  odparowują  lub  rozpuszczają  się
w wodzie,  a  wielocząsteczkowe  przybierają  postać  lepkich  grud  lub  mazi,  które  opadają  na
dno bądź wędrują z masą wód.

−

Wyrzucenie cząsteczek olejowych do atmosfery.

Jest to zjawisko inne niŜ parowanie. Następuje wtedy, gdy wyzwalane są duŜe siły

podczas załamywania się fal. Masa wód uderzając z duŜą siłą w warstwę substancji
ropopochodnych powoduje wyrzucanie cząsteczek do atmosfery, w której mogą pokonywać
znaczne odległości. W tym czasie naraŜone są szczególnie na działanie procesów utleniania.

−

Sedymentacja.

Jest to proces osadzania się na dnie cięŜkich frakcji olejowych. Sedymentacja jest

znacznie  większa  przy  frakcjach  lekkich  –  następuje  zagęszczenie  frakcji  przez  szybsze
odparowywanie  lotnych  związków.  Cząsteczki  węglowodorów  mogą  ulegać  wymieszaniu
z drobinami materii zawieszonymi w wodzie, następnie opadają na dno, skąd mogą ponownie
przechodzić w stan zawiesiny.

Metody likwidacji rozlewów olejowych z wody i gruntu.
Likwidacja rozlewów olejowych na wodach powierzchniowych dokonywana jest poprzez:
1.

Zbieranie – jest najlepszą metodą pod względem ekologicznym ,poniewaŜ stosowanie jej
nie powoduje Ŝadnych ubocznych i szkodliwych dla środowiska skutków,

Zbieranie rozlanych zanieczyszczeń urządzeniami mechanicznymi jest najbardziej

poŜądanym sposobem likwidowania rozlewisk z tego względu, Ŝe same w sobie nie zagraŜają
ś

rodowisku. Warunkiem wstępnym zbierania jest zaistnienie odpowiednio grubej warstwy

substancji ropopochodnych, ich płynność i w miarę sprzyjające warunki pogodowe
i hydrologiczne. Zbieranie mechaniczne polega na odpowiednim wykorzystaniu zapór
i zbieraczy.
2.

Dyspergowanie – jest to metoda chemicznego rozproszenia oleju celem przyspieszenia
procesu jego biologicznego rozkładu. Dyspergenty są toksyczne, a razem z olejem tworzą
bardziej szkodliwą substancję niŜ sam olej.

    Polega  na  chemicznym  rozpraszaniu  oleju  w  celu  przyspieszenia  jego  biologicznego
rozkładu.  Dyspergenty  są  środkami  powierzchniowo  czynnymi,  zwiększającymi  napięcie
powierzchniowe  oleju,  dzięki  czemu  rozlana  ciecz  ulega  rozproszeniu,  rozbiciu  na
nieograniczoną  ilość  mikrokropel.  Dyspergowanie  polega  na  wykorzystaniu  procesu
zmydlenia przy uŜyciu tzw. środków zmydlających. Dawkowaniu dyspergentów towarzyszyć
musi  mieszanie  oleju  z  wodą.  Wywołuje  ono  migrację  powstałych  cząsteczek  w  głąb  słupa
wodnego.  Cząstki  te  w  odróŜnieniu  od  kropel  pozbawionych  dyspergentu  powstają
w zawieszeniu  w  wodzie  przez  długi  czas.  UmoŜliwia  to  mnoŜenie  się  mikroorganizmów
odŜywiających  się  węglowodorami  i  przetwarzających  je  na  obojętne  dla  środowiska
substancje,  dzięki  budowie  chemicznej  dyspergentów.  Związki  te  dysponują  grupami
chemicznymi,  pokrewnymi  grupom  wchodzącym  w  skład  cząsteczek  węglowodorów,  jak
i wody. RozróŜnia się następujące rodzaje dyspergentów:

−

niejonowe,

−

anionowe,

−

kationowe.

Proces dyspersji przyspiesza rozkład biologiczny, lecz nie jest całkowicie obojętny dla

rodowiska. W połączeniu z olejem dyspergenty tworzą substancje bardziej szkodliwą niŜ

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

sam olej. W Polsce metoda ta jest zabroniona. Obszary, na których stosowano dyspergenty
wymagają obserwacji ekologów.
3.

Spalanie na powierzchni wody.

Spalanie rozlewów olejowych jest działaniem pomocniczym. Istnieją duŜe problemy

techniczne,  aby  spalić  rozlewisko  na  powierzchni  wody.  Odparowywanie  lekkich  frakcji
węglowodorowych, zmieszanie się oleju z wodą, a takŜe duŜy odpływ ciepła do masy wodnej
przeciwdziałają  podtrzymywaniu  procesu  palenia.  Jest  on  moŜliwy  w  przypadku  lekkich
olejów w grubej warstwie, tuŜ po rozlewie. Efektem końcowym takiego działania jest zwykle
ok.  60  %  pierwotnej  masy  oleju  o  znacznie  większej  lepkości,  duŜe  ilości  frakcji  cięŜkich,
które  nie  spalają  się,  lecz  ulegają  sedymentacji.  Znacznie  utrudnione  jest  teŜ  wydobycie
bardzo  lepkiego  oleju  z  wody.  Metoda  ta  jest  w  Polsce  zabroniona,  poniewaŜ  w  czasie
spalania  wydzielają  się  duŜe  ilości  zanieczyszczeń,  które  wędrują  z  wiatrem  na  duŜe
odległości, powodując wtórne skaŜenie środowiska.
4.

Zatapianie  oleju  –  metoda  polegająca  na  zwiększaniu  cięŜaru  właściwego  oleju,  np.
przez  piasek.  Olej  znika  z  powierzchni  wody,  pozostaje  jednak  w  środowisku  wodnym,
tyle  Ŝe  w  warstwie  dennej,  co  prowadzi  do zniszczenia  flory  i  fauny.  Po pewnym  czasie
olej wypływa na powierzchnię osiągając stan sprzed interwencji.

Metoda ta jest stosowana w okresie początkowym rozwoju metod zwalczania rozlewów

olejowych. Najczęściej do zatapiania oleju stosowano piasek. Olej znikał z powierzchni wody
pozostając na dnie, powodując zniszczenie flory i fauny zakłócając równowagę biologiczną
ś

rodowiska wodnego. Skuteczność tej metody była niewielka, poniewaŜ po pewnym czasie

olej wypływał z powrotem na powierzchnię. Zatapianie oleju jest zakazane zarówno w Polsce
jak i na obszarze całego Bałtyku.
5.

Sorbowanie.

Odbywa się na zasadzie pochłaniania przez niektóre materiały i ich związki chemiczne

substancji

ropopochodnych.

Sorbentami

są

materiały

pochodzenia

naturalnego

i syntetycznego, organiczne i nieorganiczne, posiadające zdolność zatrzymywania olejów
i innych związków chemicznych wewnątrz przestrzeni porów (absorpcja) lub na powierzchni
(adsorpcja) lub charakteryzujące się występowaniem obu tych zjawisk jednocześnie.
Sorbentami powinny być materiały zdolne do długotrwałego utrzymywania się na wodzie.
Sorbenty dzielimy na organiczne i nieorganiczne.

Organiczne dzielą się na naturalne, pochodzenia roślinnego i syntetyczne otrzymywane

w instalacjach przemysłowych. Do naturalnych sorbentów organicznych zaliczamy: słomę
zboŜową, siano, trzcinę, trociny, torf itp. Zdolność zatrzymywania cieczy przez sorbenty
organiczne to między innymi pianki poliuretanowe, mocznikowo – formaldehydowe, włókna
nylonowe i polipropanowe.

Nieorganiczne np. wełna szklana, pumeks (spieniona masa szklana), wełna mineralna.

Sorbenty  te  uŜywa  się  głównie  w  postaci  mat,  zapór  pływających  i  taśm.  Plamy  olejowe
posypane  sorbentem  tracą  zdolność  do  dowolnego  rozprzestrzeniania  się  i  mogą  być
kierowane na obszar zbierania. Sorbenty w postaci np. mat, taśm, rozkłada się na powierzchni
plamy.  Ograniczają  one  powierzchnię  rozlewiska  i  jednocześnie  wchłaniają  substancje
ropopochodne. Maty mogą być jednorazowego lub wielorazowego uŜytku.
6.

Zestalanie olejów.

Metodzie tej podlega niewielka grupa olejów, które za pomocą róŜnych substancji moŜna

zestalić i jako rozdrobnione ciało stałe wydobyć z wody. Metoda ta nie jest dotychczas
stosowana w Polsce.

Istnieje takŜe problem zbierania oleju na obszarach wodnych pokrytych krą lodową.

Zasadą postępowania w tej sytuacji jest zatrzymanie rozlewów olejowych w wodzie przed
dopłynięciem do pokrywy lodowej. Jeśli jednak do tego dojdzie, to najskuteczniejszym

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

działaniem  jest  przechwytywanie  lodu  i  kierowanie  go  poza  pole  operacji,  lub  teŜ  zbieranie
zanieczyszczonego  olejem  lodu  w  izolowanych  zbiornikach  topnienia.  Do  przechwytywania
kry  lodowej  moŜna  ustawić  kierunkowe  zapory  typu  silnego  (na  jednostkach  pływających),
a ponadto wykorzystać wszystkie wolne przestrzenie od lodu do przechwytywania rozlewu.

Najskuteczniejszym sposobem odzyskiwania oleju spod zwartych pokryw lodu jest

wykonanie w nim nacięć równoległych, ułoŜonych pod ostrym kątem, do prądu wody. Winny
być  one  zaopatrzone  w  przegrody  (zapory)  umieszczone  przy  dolnej  ścianie  nacięcia
z jednoczesnym  wybieraniem  oleju.  Aby  zmniejszyć  zamarzanie  wody  w  miejscach  nacięć
przykrywa  się  je  sorbentami  pływającymi  lub  materiałami  izolacyjnymi.  Substancje
ropopochodne w zimie zwiększają ową lepkość i nie są zatrzymywane przez pokrywę lodową,
lecz wciągane pod nią.

4.9.2.

Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jakie czynniki mają wpływ na przebieg przeobraŜeń, którym podlega olej rozlany na
powierzchni wody?

Jakim zjawiskom podlega olej rozlany na powierzchni wody?

Jak moŜna scharakteryzować zjawisko odparowania?

Jak moŜna scharakteryzować zjawisko emulgacji?

Jak moŜna scharakteryzować zjawisko sedymentacji?

Jakimi metodami moŜna likwidować rozlewy olejowe na powierzchni wody i gruntu?

Jak moŜna scharakteryzować likwidację rozlewów olejowych metodą zbierania?

Jak moŜna scharakteryzować likwidację rozlewów olejowych metodą dyspergowania?

Jak moŜna scharakteryzować likwidację rozlewów olejowych metodą sorbowania?

10.

Jakimi metodami moŜna usuwać rozlewy olejowe na wodzie spod kry lodowej?

4.9.3.

Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wyjaśnij zjawiska, którym podlega olej rozlany na powierzchni wody.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych opis zjawisk, którym podlega olej rozlany na
powierzchni wody,

dokonać analizy cech charakterystycznych kaŜdego z wymienionych zjawisk,

wymienić i omówić zjawiska, którym podlega olej rozlany na powierzchni wody.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

100

Ćwiczenie 2

Określ metody likwidacji rozlewów olejowych z powierzchni wody i gruntu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych metody likwidacji rozlewów olejowych
z powierzchni wody i gruntu,

dokonać analizy metod likwidacji rozlewów olejowych z powierzchni wody i gruntu,

wymienić i omówić metody likwidacji rozlewów olejowych z powierzchni wody i gruntu.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 3

Określ metody likwidacji rozlewów olejowych z powierzchni wody pod krą lodową.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych metody likwidacji rozlewów olejowych
z powierzchni wody pod krą lodową,

dokonać analizy metod likwidacji rozlewów olejowych z powierzchni wody pod krą
lodową,

omówić metody likwidacji rozlewów olejowych z powierzchni wody pod krą lodową.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

4.9.4.

Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

wymienić czynniki mające wpływ na przebieg przeobraŜeń, którym

podlega olej rozlany na powierzchni wody?

wymienić zjawiska, którym podlega olej rozlany na powierzchni

wody?

scharakteryzować zjawisko odparowania?

scharakteryzować zjawisko emulgacji?

scharakteryzować zjawisko sedymentacji?

Jakimi metodami moŜna likwidować rozlewy olejowe na powierzchni

wody i gruntu?

scharakteryzować likwidację rozlewów olejowych metodą zbierania?

scharakteryzować

likwidację

rozlewów

olejowych

metodą

dyspergowania?

scharakteryzować likwidację rozlewów olejowych metodą

sorbowania?

10)

scharakteryzować metody usuwania rozlewów olejowych na wodzie

spod kry lodowej?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

101

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

Przeczytaj uwaŜnie instrukcję.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

Test zawiera 20 zadań. Do kaŜdego zadania dołączone są 4 moŜliwości odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawidłowa.

Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki naleŜy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

Niektóre zadania wymagają stosunkowo prostych obliczeń, które powinieneś wykonać
przed wskazaniem poprawnego wyniku.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóŜ jego rozwiązanie
na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

Na rozwiązanie testu masz 40 min.

Powodzenia!

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

Kierowanie działaniami ratowniczo–gaśniczymi zobowiązany jest przejąć
a)

Komendant Powiatowy PSP.

Komendant Główny PSP.

Dowódca JRG PSP.

Komendant Wojewódzki PSP.

2. Typem

kierowania

działaniami

ratowniczo–gaśniczymi

niewymienionym

w rozporządzeniu MSWiA z dn. 29 grudnia 1999 r. w sprawie szczegółowych zasad
organizacji krajowego sytemu ratowniczo–gaśniczego jest

kierowanie strategiczne.

kierowanie taktyczne.

kierowanie interwencyjne.

kierowanie lokalne.

3. Sposobem nie zaliczającym się do systemów dostarczania wody do poŜaru z duŜych

odległości jest

system przetłaczania.

system mieszany.

system dowoŜenia.

system kombinowany.

4. NatęŜenie nominalne przepływu wody dla węŜa W–110 wynosi

18,6 dm

/s.

26,7 dm

/s.

30,5 dm

/s.

32,0 dm

/s.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

102

5. Zbiornik samochodu GCBA 6/32 zostanie opróŜniony za pomocą 2 węŜy W–75 do

otwartego zasobnika wody w ciągu
a)

200 s.

272 s.

226 s.

300 s.

6. Stanowisko kierowania PSP o zasięgu terytorialnym powiatu oznacza skrót

WSK.

KSK.

MSK.

GSK.

7. W skład dokumentacji podstawowej stanowiska kierowania nie wchodzą

regulaminy.

schematy łączności.

plany miasta.

mapy rejonu.

8. Ze zdarzenia dokumentację sporządza

dyŜurny PSK.

dowódca sekcji.

dowódca zmiany.

kierownik działań ratowniczych.

Po przybyciu na miejsce wypadku drogowego jako pierwsze działanie naleŜy
a)

rozwinąć linię szybkiego natarcia.

podłączyć samochód do hydrantu.

wykonać rozpoznanie.

wyjąć z samochodu sprzęt hydrauliczny.

10. W miejscu akcji ratowniczej w wypadku pojazdu szynowego w wyniku zerwania trakcji

na gruncie moŜe pojawić się napięcie

niskie.

wysokie.

krokowe.

zmienne.

11.

Najczęstszą przyczyną wypadków lotniczych jest

błąd pilota i obsługi naziemnej.

awaria samolotu.

warunki atmosferyczne.

inne przyczyny.

Zbiorniki paliwa w samolocie znajdują się

w części bagaŜowej.

w części ogonowej kadłuba.

w skrzydłach.

w dolnej części kadłuba.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

103

13. Z ratownictwem w katastrofach budowlanych nie wiąŜe się działanie polegające na

odblokowaniu wyjść do budynku.

odgruzowaniu.

dostarczaniu wody.

przebijaniu elementów budowlanych.

14. Do zlokalizowania osób zagruzowanych wykorzystuje się

geofon.

analizator substancji chemicznych.

eksplozymetr.

czujnik bezruchu.

15. Wśród rodzajów wykopów wykonywanych w celu dotarcia do poszkodowanych

w katastrofie budowlanej nie występuje wykop

wąskoprzestrzenny.

głębokościowy.

szerokoprzestrzenny.

mieszany.

16. W celu naprawy wyrwy w wale przeciwpowodziowym od strony wody poniŜej lustra

naleŜy tę część wału

zasypać piaskiem.

uszczelnić folią obciąŜoną workami z piaskiem.

zabudować workami z piaskiem.

zasypać tłuczniem skalnym.

17.

Kierujący łodzią o napędzie motorowym znajdującą się na wyposaŜeniu PSP po drogach
wodnych śródlądowych powinien posiadać uprawnienia zawodowe
a)

płetwonurka PSP.

sternika.

stermotorzysty.

szypra.

18. Podczas akcji ratownictwa chemicznego teren działań naleŜy

nie dzielić na strefy.

podzielić na 2 strefy.

podzielić na 3 strefy.

podzielić na 4 strefy.

19. Podczas akcji ratownictwa chemicznego ratownik wchodzący do I strefy zagroŜenia

powinien być zabezpieczony ubraniem

koszarowym.

bojowym.

aroodpornym.

gazoszczelnym.

20. Rozlewisko oleju na powierzchni wody nie podlega zjawisku

odparowania.

emulgacji.

wietrzenia.

biodegradacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

104

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko:...............................................................................

Kierowanie działaniami ratowniczo–gaśniczymi w zastępie

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

105

6. LITERATURA

Bednarek Z., Marciniak A.: Działania ratownicze podczas katastrof budowlanych. SA
PSP Kraków,1995

Bielicki P.: Organizacja pracy w zastępie gaśniczym. CS PSP, Częstochowa 2000

Bielicki P.: Podstawy taktyki gaszenia poŜarów. SA PSP, Kraków 1996

CSPSP w Częstochowie: Taktyka Działań Ratowniczych. Zasady Postępowania.
Działania Gaśnicze – Częstochowa 1998

Frątczak J., Frątczak P.T.: Projektowanie, wykonywanie i stosowanie środków
dydaktycznych w kształceniu kadr poŜarniczych. SP PSP, Bydgoszcz 1998

Gierski E. : Efektywność Dowodzenia. firex Warszawa 1997

Gierski E.: Problemy działań ratowniczo–gaśniczych w tunelach kolejowych. SA PSP
Kraków,1996

Guzewski P, Pawłowski R, Ranecki J.: Ubrania ochrony przeciwchemicznej Wydawca:
SA PSP, Poznań 1997

Kamiński A.: Sytuacje poŜarowe, siły i środki niezbędne w działaniach taktycznych,
SGSP, Warszawa 1998

10.

Kociołek K.T.: Taktyka działań ratowniczych – wypadki i katastrofy w transporcie
lotniczym. SA PSP Kraków,1997

11.

Kodeks karny

12.

Kodeks wykroczeń

13.

Mataczyński M.: Podręcznik szkolenia ekologicznego – Nadzwyczajne zagroŜenia
ś

rodowiska. SA PSP Kraków,1994

14.

Morris B.: Techniki ratownictwa drogowego Holmatro. Podręcznik technik ratownictwa
drogowego i zastosowanie narzędzi ratowniczych. Delta Sernice, Zielonka 2004

15.

Plewka Cz.: Metodyka nauczania teoretycznych przedmiotów zawodowych. Instytut
Technologii Eksploatacji, Radom 1999

16.

Praca zbiorowa: Taktyka działań ratowniczych. Zasady postępowania. Działania
gaśnicze. KG PSP i CS PSP, Częstochowa 1998

17.

Pulm M.: Błędy w taktyce – duŜe straty. Fundacja Edukacja i Technika Ratownictwa,
Warszawa 2005

18.

Ranecki J, Schroeder M.: Uszczelnienia w ratownictwie. Firex, Warszawa 1998

19.

Ranecki J.: Ratownictwo chemiczno–ekologiczne. SAPSP, Poznań 1998

20.

Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 29 grudnia 1999 r.
w sprawie szczegółowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo–gaśniczego
(Dz. U. Nr 111 poz. 1311)

21.

Sajkowski R.: Ratownictwo na wodzie. Przygotowanie ratowników do wykonywania
działań ratowniczych na wodzie. Opolska Oficyna Wydawnicza, Opole 2002

22.

Stadniczuk M., Koksanowicz L.: Przygotowanie ratowników do działań w zakresie
ratownictwa chemicznego i ekologicznego. Opolska Oficyna Wydawnicza, Opole 2000

23.

Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991r. o Państwowej StraŜy PoŜarnej

24.

Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991r o ochronie przeciwpoŜarowej