Wprowadzenie do psychologii społecznej

Ludzie ciągle znajdują się pod wpływem innych. Psychologia społeczna
została określona jako naukowe badanie sposobu, w jaki myślimy,
odczuwamy i zachowujemy się pod wpływem rzeczywistej bądź
wyobrażonej obecności innych. Wpływ społeczny jest często bardzo
silny, nierzadko dominując różnice indywidualne w ludzkich
osobowościach stanowiących determinanty naszego zachowania.
Uznając ten fakt, musimy jednak unikać popełniania podstawowego
błędu atrybucji — tendencji do wyjaśniania zachowania własnego i
zachowania innych poprzez cechy osobowości, przy niedocenianiu siły
wpływu społecznego.
Zauważając działanie tej siły, musimy zrozumieć, w jaki sposób ludzie
tworzą konstrukty swego społecznego otoczenia. Nie jesteśmy
komputeropodobnymi organizmami, które reagują bezpośrednio i
mechanicznie na bodźce ze środowiska; jesteśmy złożonymi istotami,
które spostrzegają, myślą, a czasem zniekształcają informację
dotyczącą swego otoczenia. Wyróżniając sposób, w jaki ludzie
konstruują świat społeczny, psychologia społeczna jest bardziej
zakorzeniona w psychologii postaci niż w behawioryzmie.
Choć ludzkie zachowanie jest złożone i niemechaniczne, to nie jest
niezgłębione. Osobiste konstrukty dotyczące świata są zakotwiczone
głównie w dwóch podstawowych motywach: pragnieniu podtrzymania
samooceny i pragnieniu tworzenia adekwatnego obrazu siebie i świata
społecznego (podejście związane z poznawaniem społecznym). Tak więc,
by zrozumieć, w jaki sposób wpływa na nas otoczenie społeczne,
musimy zrozumieć, jak spostrzegają, myślą i błądzą nasze serce i umysł.
Określają to zwięźle dwa główne postulaty psychologii społecznej:
a) wpływ społeczny w znaczący sposób oddziałuje na ludzi; b) aby
zrozumieć siłę wpływu społecznego, musi
my badać motywy, które kierują tym, jak konstruujemy swój obraz
społecznego środowiska.

Wskazaliśmy także inny ważny element: psychologia społeczna jest nauką

empiryczną. Psychologowie społeczni usiłują znaleźć odpowiedzi na kluczowe

pytania o wpływ społeczny, raczej projektując i prowadząc badania niż opierając
się na zdrowym rozsądku czy mądrości wieków. W rozdziale 2 omówimy metody

naukowe stosowane przez psychologów podczas prowadzenia badań.

Metodologia: proces przeprowadzania badań

Celem psychologii społecznej jest naukowe poszukiwanie odpowiedzi na
pytania o zachowania społeczne. Główne procedury badawcze
stosowane w psychologii społecznej to metoda obserwacyjna, metoda
korelacyjna i metoda eksperymentalna. Każda z tych procedur ma wady
i zalety i każda z nich jest odpowiednią metodą w odniesieniu do
specyficznych pytań badawczych. Zastosowanie każdej z nich
zobowiązuje też badacza do wyprowadzania innego typu wniosków.

Metoda obserwacyjna — tak w formie systematycznej, uczestniczącej,

jak i archiwalnej — pełni przede “ wszystkim funkcję opisową. Umożliwia

badaczowi obserwowanie zjawisk społecznych i ich opisywanie. Obie-
ktywność owych obserwacji ocenia się następnie poprzez sprawdzanie
zgodności sędziów kompetentnych. Metoda korelacyjna pozwala z kolei
na określanie, czy zmienne są ze sobą związane, a więc czy wartości
jednej zmiennej można przewidywać na podstawie wartości innych
zmiennych. Jeżeli istnieje dodatnia korelacja, to wzrost wartości
zmiennej A jest związany ze wzrostem wartości zmiennej B. Jeżeli
natomiast istnieje korelacja ujemna, to wzrost wartości zmiennej A jest
powiązany z obniżaniem się wartości zmiennej B. Często wylicza się
korelacje na podstawie dokonanych wcześniej pomiarów uzyskanych z
próby osób wybranych z populacji za pomocą doboru losowego. Ów
losowy dobór gwarantuje, że odpowiedzi badanej próby są
reprezentatywne dla sądów całej populacji. Główną wadą metody
korelacyjnej jest to, że nie pozwala ona wnioskować na temat
przyczynowości. Nie jest w jej ramach możliwe stwierdzenie, czy A
powoduje B, czy może B powoduje A, czy też jakaś inna zmienna
powoduje i A, i B.
Z tego właśnie względu preferowaną procedurą badawczą w psychologii
społecznej jest metoda eksperymentalna. Tylko ona pozwala wnioskować
na temat przyczynowości. Eksperymenty mogą być przeprowadzane w
laboratoriach albo w warunkach naturalnych. Zmienne niezależne to te,
którymi badacz systematycznie manipuluje. To o nich właśnie zakłada,
że mają przyczynowy wpływ na zachowanie. Zmienne zależne to z kolei
te zmienne, o których badacz zakłada, że są efektem zmiennych
niezależnych. Badacz musi zagwarantować, że wszyscy uczestnicy
eksperymentu będą stawiani w sytuacjach różniących się wyłącznie
wartością zmiennej niezależnej. Musi on również zadbać o to, by :
osoby badane były losowo przydzielane do sytuacji eksperymentalnych.
Owo losowe przydzielanie — probierz jakości procedury
eksperymentalnej — gwarantuje, że różne typy osób badanych będą
równomiernie rozłożone na wszystkie sytuacje. Z kolei poziom ufności .
(wartość p) informuje o tym, jakie jest prawdopodobieństwo, że wyniki
eksperymentu są dziełem przypadku, a nie efektem działania zmiennej
niezależnej.
Psychologowie społeczni używają często w swoich eksperymentach
planu wieloczynnikowego. Procedura ta uwzględnia więcej niż jedną
zmienną niezależną i więcej niż jeden poziom na każdej z tych
zmiennych. W eksperymencie pojawiają się wszystkie możliwe
kombinacje poziomów zmiennych niezależnych. Badacz może dzięki
temu określić efekty główne każdej zmiennej niezależnej oraz swoiste
interakcje czy też kombinacje poziomów wszystkich wykorzystanych
zmiennych niezależnych.

Badacz powinien starać się zapewnić swoim eksperymentom tak

wysoką, jak to tylko jest możliwe trafność wewnętrzną (gwarancja, że
nic poza zmiennymi niezależnymi nie wpływa na wyniki) oraz trafność
zewnętrzną (gwarancja, że wyniki mogą być uogólniane, na innych ludzi
i na inne sytuacje). Realizm sytuacyjny to stopień, w jakim sytuacje
eksperymentalne podobne są do sytuacji spotykanych w życiu

codziennym. Realizm psychologiczny natomiast to stopień, w jakim
kontrolowane w eksperymencie procesy psychologiczne są podobne do
procesów psychologicznych pojawiających się w życiu codziennym.
Najlepszym sposobem sprawdzenia trafności zewnętrznej jest
powtarzalność. Polega ona na przeprowadzaniu tego samego
eksperymentu z udziałem innych ludzi i w innych sytuacjach oraz na
porównywaniu wyników.
Podejmowane są zarówno badania podstawowe, jak i badania
stosowane. Granica pomiędzy tymi dwoma rodzajami badań jest często
nieostra, jednak celem badań podstawowych jest zrozumienie
zachowania społecznego bez wnikania w specyficzne i szczegółowe
problemy; celem badań stosowanych jest natomiast rozwiązywanie
właśnie specyficznych zagadnień, które często mają spore znaczenie dla
życia społecznego. Na koniec trzeba zaznaczyć, że ważnym problemem
w psychologii społecznej jest etyczny stosunek do osób badanych.
Wskazówki wypracowane przez Stowarzyszenie Psychologów Amery-
kańskich zalecają ostrożne postępowanie i akcentują takie kwestie, jak
na przykład uzyskanie przyzwolenia osób badanych, możliwość
rezygnacji z udziału w badaniach w każdym momencie ich trwania,
zapewnienie anonimowości i dyskrecji, przeprowadzenie sesji
wyjaśniającej po zakończeniu eksperymentu, zwłaszcza wtedy, gdy
wykorzystano maskowanie (a więc instrukcję maskującą, która dotyczyła
rzekomego celu badań albo zmiennych niezależnych lub zależnych).

Dysonans poznawczy

Jednym z najsilniejszych czynników wpływających na zachowanie

ludzi jest potrzeba podtrzymywania wysokiej samooceny. W tym
rozdziale dowiedliśmy, że potrzeba ta prowadzi do znaczących
konsekwencji dla postaw i zachowań. Wedle teorii dysonansu
poznawczego ludzie zawsze doświadczają przykrego napięcia (dy-
sonansu), kiedy stają wobec elementów poznawczych odnoszących się
do jakiegoś aspektu zachowania, które jest niezgodne z ich pojęciem Ja.
Wtedy są pobudzani do likwidowania tego dysonansu albo przez zmianę
swego zachowania, albo przez jego usprawiedliwianie tak, aby było ono
zgodne z pozytywnym obrazem samego siebie. Powstająca w ten
sposób zmiana zachowania jest wynikiem procesu autoperswazji.

Dysonans nieuchronnie pojawia się po podjęciu ważnych decyzji

(dysonans podecyzyjny), gdy element poznawczy: “Wybrałem
alternatywę X" jest niezgodny z elementem: “Skorzystałbym znacznie
więcej, wybierając alternatywę Y". Można usunąć taki dysonans, pod-
wyższając ocenę wybranego przedmiotu, a zaniżając ocenę alternatywy
odrzuconej. Pozbawieni skrupułów sprzedawcy znani są z tego, że
wykorzystują tę tendencję ludzi, stosując strategię zwaną techniką
niskiej pitki, która polega na stworzeniu w umyśle klienta iluzji, że
nastąpiła transakcja kupna produktu, podczas gdy w rzeczywistości nic
takiego nie zaistniało.

Dysonans pojawia się także wtedy, kiedy ludzie wkładają dużo

wysiłku, aby czynić coś nudnego lub uzyskać coś niepotrzebnego.

http://notatek.pl/psychologia-spoleczna?notatka