1.

BAZYLIKA SANTA MARIA NOWELLA

Jedna z pierwszych florenckich bazylik.

To kościół i klasztor zbudowany w okresie 1279-1360 na miejscu

wcześniejszego oratorium z IX

w. poświęconej

pw. Marii Panny Patronki

.

Renesansowa Fasada

Wzorowana na proporcjach i formach antycznych fasada wykonana wg projektu Albertiego może sugerować, że S.M.N.
jest budowlą renesansową. Nic bardziej błędnego. Marmurowa mozaika pojawiła się na frontowej ścianie w połowie XV
wieku, natomiast mury, dzwonnica i krużganki klasztorne pochodzą z epoki budownictwa romańskiego. Wysoko
sklepiona i wsparta na smukłych kolumnach nawa główna oraz okna i kaplice boczne to już przykład eleganckiego

gotyku włoskiego. Gotyckie są także dekoracje dolnej części fasady oraz charakterystycznego muru okalającego budowlę
od strony wschodniej.

Marmurowa Fasada Bazyliki jest arcydziełem sztuki renesansu.

Alberti integruje istniejącą elewację powięzi w

rzymskiej świątyni i wymyśla projekt z wolutami bocznymi, które łączą dwie górne , nowe i dolne części. Między
innymi jest to skuteczny sposób , aby

ukryć spadzisty dach nad nawami bocznymi .

Wkład Albertiego w przebudowę klasztoru to szerokim fryz : cztery biało-zielone pilastry z okrągłym oknem,
zwieńczony frontonem z herbem Dominikanów i kaskadami słonecznymi, Dodano również cztery kolumny Kroynckie
drukowane na dolnej części elewacji. Fryz fronton i są wyraźnie zainspirowany starożytnością,
Kolorowe (zielone, białe i różowe) płyty marmuru dzielą ele

wację na mniejsze pola.

Wnęrze bazykiki

Centralną ścianę kaplicy Tornabuonich zajmują trzy witrażowe okna. Okna są ogromne, umieszczone dość nisko i jak na
witraże przystało – bardzo dekoracyjne. W podstawie ołtarza, rozciągniętego w poziomie, umieszczono niewielkie
malowidła, zwieńczenie stanowi misterna koronka z miniaturowymi gotyckimi wieżyczkami.

Wewnętrzna struktura bazyliki przypomina cysterskie kościoły, jest oddzielona od nawy szerokimi zatokami i pokryta
gotyckimi sklepieniami.

Trójnawowe wnętrze bazyliki dzieli kolumnada, w której rozstaw kolumn zmniejsza się w

kierunku ołtarza (co optycznie wydłuża nawę). Nawy kończy transept poprzedzający prezbiterium.

2.

PAŁAC RUCELLAI

Pałac Rucdowany w latach 1446 - 1457 na zamówienie Giovanniego Rucellai. Architektem budynku był Leon Battista
Alberti, który zaprojektował pałac ściśle według klasycznych porządków architektonicznych. Na gzymsie budynku
wyrzeźbione są symbole rodów Ruccellai - wzdęte żagle i Medyceuszy - obrączka - ponieważ żoną Giovanniego była
Lukrecja de'Medici.

•

Jest to pierwsza konsekwentna próba zastosowania klasycznych porządków w fasadzie pałacowej, Alberti nawiązał
do precedensu stworzonego w Koloseum, gdzie dwie górne kondygnacje mają korynckie kolumny i —wyżej —
korynckie pilastry: parter ma pilastry w typie toskańskim, piano nobile bogatszą odmianę pilastrów korynckich
(zamiast jońskich), a najwyższe piętro prostszą i bardziej poprawną odmianę pilastrów korynckich. W pałacu
Rucellai: porządek spiętrzony (spiętrzenie porządków architektonicznych) => parter - pilastry toskańskie; 2 kond.
jońskie; 3- korynckie

•

Podział horyzontalny został osiągnięty dzięki starannie dekorowanym belkowaniom - każdy gzyms pełni też rolę
podokiennika. Te horyzontalne elementy są wsparte na pilastrach o poprawnych proporcjach.

•

Wysokości kondygnacji zostały ustalone przez wysokości pilastrów, które z kolei zostały z góry określone przez ich
wzajemne proporcje. Parterowi nadano konieczną wysokość — gdyż pilastry toskańskie muszą być niższe i cięższe
od pozostałych — przez dodanie pod pilastrami wysokiego cokołu tworzącego długą ławę z oparciem rzeźbionym
w kamieniu we wzór diamentowy (rombowy), naśladujący rzymski wątek.

•

Bogaty efekt fakturowy uzyskano dzięki wcięciom rustyki na powierzchni ściany głównej, zaakcentowanym
wcięciom zamkniętych półkoliście okien oraz innym kontrastom wywołanym przez gładkie pilastry i opus
reticulatum służące za cokół.

Alberti zaprojektował możliwie jak najwyższy gzyms odpowiedni
dla rozmiarów górnego porządku i silnie go wysunął do przodu podpierając

wystające elementy ciągiem klasycznych wsporników wstawionych we fryz. W ten sposób, patrząc na budynek z
poziomu ulicy,

można odczytać gzyms jednocześnie jako część górnego piętra i jako część całej budowli. Przyjęte

rozwiązanie, podobnie jak użycie porządków, zostało skopiowane z Koloseum. W tym najprawdopodobniej pierwszym
dziele Albertiego jest już wyraźnie czytelna jego cała postawa wobec klasycznej starożytności, podobnie jak i skłonność
do traktowania rzymskiej architektury jako normy dla architektury nowożytnej.

3.

TEMPIETTO

czyli mała renesansowa kaplica zbudowana na planie koła, na dziedzińcu kościoła
San Pietro in Montorio w Rzymie została wybudowana
w 1502 roku według projektu Donato Bramantego. Inspiracją była świątynia Westy w Tivoli.
Wzniesiono ją na życzenie hiszpańskiej pary królewskiej- Ferdynanda i Izabeli.
Tempietto, zajmujące czworoboczny plac między zabudowaniami klasztornymi i kościołem, widoczne jest właściwie
tylko z jednej strony. Pierwotny plan założenia mógł być jednak inny. W XVI wieku Sebastiano Serlio opublikował

broszurę, wedle której dążeniem Bramantego było umieszczenie kaplicy wewnątrz podwórka otoczonego pierścieniem
kolumn, co pozwoliłoby obserwować ją z każdego miejsca.
Jest to centralna budowla na planie koła (co nawiązuje do boskiej doskonałości), na 4 stopniowym postumencie,
zwieńczona kopułą na bębnie. Średnica okręgu na którym oparte jest założenie wynosi 4,5m.
Trzon kaplicy obiega obejście otoczone wieńcem 16 toskańskich kolumn, na głowicach których spoczywa doryckie
belkowanie, a na nim taras z balustradą. Wielkość celli równa jest na planie promieniowi perystylu.
Do wnętrza prowadzi jeden portal wejściowy zwieńczony prostym gzymsem. Na osi wejścia w górnej kondygnacji
pojawia się ozdobny kartusz.
Długość promienia budowli jest równa wysokości całej kolumnady.

4.

VILLA ROTONDA

Renesansowa

rezydencja zaprojektowana przez

włoskiego

architekta

Andrea Palladia

. Znajduje się w

Vicenzy

(

Wenecja

Euganejska

,

Włochy

. Rezydencja została wzniesiona na rzucie

kwadratu

. Jej naczelną cechą charakterystyczną

jest

centralny układ przestrzenny

,

symetryczne

rozplanowanie, według

matematycznie

obliczonych proporcji.

Oryginalność projektu Palladia polegała na zastosowaniu w willi pozamiejskiej elementów architektury antycznej,
wcześniej zarezerwowanej dla świątyń i budynków publicznych. Przykładowo do rezydencji prowadzą z każdej z
czterech stron

portyki

o

porządku jońskim

.

Architektura
Położona na wzgórzu rezydencja zbudowana jest na planie

krzyża greckiego

wpisanego w

kwadrat

. Pośrodku znajduje

się duża, reprezentacyjna sala, nakryta kopułą, na planie koła wpisanego

w kwadrat. Pomieszczenia znajdujące się w

niewielkiej przestrzeni rozplanowane między kołem i kwadratem zaadaptowano na klatki schodowe. Do centralnego
pomieszczenia prowadzą ze wszystkich stron wąskie korytarze. W obrębie kwadratowej przestrzeni całego gmachu
rozplanowano osiem prostokątnych w planie pomieszczeń, cztery mniejsze na osi oraz cztery mniejsze poza nią.
Wspomnianą oś wyznacza identyczna szerokość sali centralnej, dwóch par mniejszych pomieszczeń i korytarzy
pomiędzy nimi oraz dwóch portyków i schodów zewnętrznych.
Założenia architektoniczne były ustalane na zasadzie stosunków harmonicznych. Ważnym czynnikiem kształtującym
styl było wytyczenie idei całości i hierarchizacja poszczególnych elementów budynku, które są wzajemnie
podporządkowane. Dyspozycja przestrzenna rezydencji została rozplanowana w oparciu o geometrię. Proporcje
wymiarów pomieszczeń i całej bryły są ściśle dopasowane do przenikających się w sposób harmonijny kół,

kwadratów i

rombów. Villa Rotonda jest trójkondygnacyjna. Ponad niskim przyziemiem znajduje się piano nobile – kondygnacja z
reprezentacyjnymi pomieszczeniami. Powyżej trzecia kondygnacja o wysokości podobnej do przyziemia. Wysokość
przyziemia i górnej kondygnacji razem wziętych odpowiadają wysokości piano nobile.
Architekt zadbał także o estetykę elewacji zewnętrznych. Odznaczają się one oszczędnym zastosowaniem dekoracji i
elementów architektonicznych, w celu wyeksponowaniu bryły.
Villa Rotonda należy do wzorcowych budowli renesansowych w Europie. Stanowiła pierwowzór licznych
budynków klasycystycznych, stanowiła inspirację dla kierunku
ukształtowanego w XVIII wieku w Anglii zwanym palladianizmem, który objął swoim zasięgiem większość krajów
Europy w tym Polskę.

5.

KOPUŁA BRUNELLESCHIEGO

Jego sława rozpoczęła się od momentu, kiedy wygrał ogłoszony w 1418 konkurs na budowę kopuły florenckiej katedry
Santa Maria del Fiore. Budowę katedry rozpoczęto znacznie wcześniej, bo już w 1294; mimo to na początku XV wieku
kopuła nadal pozostawała niewzniesiona. Skonstruowanie jak najwyższej kopuły było ambicją Florencji, która w ten
sposób chciała przewyższyć swoje rywalki: Pizę iSienę, obie mające wielkie katedry kopułowe.

Zadanie to przedstawiało znaczne trudności techniczne, bowiem jej rozpiętość miała mieć ponad 40 m, a wysokość od
posadzki do jej klucza – 55 m. Trzeba więc było wymyślić sposób wzniesienia kopuły bez skomplikowanego,
kosztownego systemu rusztowań. Brunelleschi zaprojektował kopułę żebrową (jakie znane były już w architekturze
bizantyjskiej) na powstałym wcześniej ośmioboku bębna, murowaną przy pomocy podwieszanych rusztowań o
zmniejszanym wieńcu. Ostrołukowy profil kopuły pozwolił zmniejszyć wywierany przez nią nacisk boczny, którego nie
można było zredukować poprzez zastosowanie łuków przyporowych. Ponadto Brunelleschi zdecydował się na
wykonanie kopuły o dwóch powłokach oraz zastąpienie w górnych jej partiach kamienia lżejszą cegłą.

6.

SZPITAL NIEWINIĄTEK- budowla przy placu Santissima Annunziata we Florencji, wzniesiona w latach 1419-24 we-

dług projektu Filippa Brunelleschiego. Jedna z pierwszych budowli renesansowych.

Szpital Niewiniątek był przytułkiem dla opuszczonych dzieci, ufundowanym przez florencki cech jedwabników i złotni-
ków, do którego należał także Brunelleschi. Zgodnie z życzeniem cechu, który dążył do jak najszybszego i najtańszego
wzniesienia ochronki, jej jedyna widoczna fasada – czyli ta od strony placu – miała być prosta, a zarazem estetyczna.
Brunelleschi zdecydował się dostawić do niskiego i dość długiego budynku szpitala lekką loggię kolumnową, spoczywa-
jącą na dziewięciostopniowym podwyższeniu. Loggia złożona jest z dziewięciu okrągłołukowych arkad wspartych na

kolumnach z

kompozytowymi

kapitelami

. Skrajne arkady zostały ujęte w żłobkowane pilastry z kapitelami korynckimi.

Łuki arkad są oprofilowane, a nad nimi znajduje się nieklasyczne belkowanie. W wolnych polach umieszczone zostały
płaskorzeźbione medaliony z wizerunkami niemowląt, wykonane przez Andreę della Robbię.

7.

PAŁAC FARNESE W RZYMIE

Historia:
ok.1514- rozpoczęcie przebudowy wg. projektu Antonio Sangallo Młodszego i Baldasare Peruzziego
1525- nowym właścicielem został kardynał Aleksandro Farnese II podjęto w miejscu wcześniejszej fortecy budowę
okazałej rezydencji palazzo in fortezza według projektów Giacomo Barozzi da Vignola.
Pojęcia:

•

PALAZZO IN FORTEZZA-specyficzny rodzaj pałacu, posiadający cechy obronne. Zazwyczaj był to budynek
pałacowy otoczony umocnieniami typu bastejowego, bastionowego, a w oszczędniejszych realizacjach
parkanem i fosą. Idea tego typu budowli narodziła się w okresie renesansu we Włoszech (stąd włoska nazwa) i
rozpowszechniła się w Europie.

•

BASTION- umocnienie na załamaniu fortyfikacji

•

TARASOWY OGRÓD- wykorzystywał naturalne spadki lub wzniesienia terenu i umożliwiał obserwację
otaczającego ogród krajobrazu. Dzięki temu tworzono ciąg tarasów ogrodowych przy pomocy schodów i ramp,
z których pierwszy i główny stanowił połączenie z budynkiem pałacu lub willi, jako parter ozdobny, wejściowy
lub dziedziniec. Pozostałe miały charakter ogrodowy z parterem kwiatowym, basenem i wodotryskiem były
zakończone pawilonem.

Cechy budowli:
- Całość zespołu zamkowego jest ściśle osiowa, z budowlą główną na planie pięcioboku , z bastionami w narożach i
otoczona fosą.
- Fasada budowli bardziej o charakterze pałacu niż zamku jest powściągliwa, raczej surowa , z silnie akcentowanymi
narożami , kontrastuje z kolistym wewnętrznym dziedzińcem urozmaiconym otwartymi arkadami i loggiami
-Wejście główne od frontu, zaakcentowane loggią na pierwszym piętrze , poprzedza rozwinięty system schodów i ramp.
w powiązaniu z obszernym tarasem wejściowym od strony miasta.
Ogrody:
-Za zamkiem wzdłuż dwóch tylnych ścian znajdują się bliźniacze ogrody na tarasach.
-Każdy z nich na planie kwadratu, składa się z czterech dużych kwater, podzielonych z kolei na cztery mniejsze
ozdobione ornamentowym żywopłotem, czyli razem 16 małych kwater.
-Ogrody te są przedzielone suchą fosą od zamku łączyły się z mostami z reprezentacyjnymi wnętrzami piano nobile na
piętrze zamku
-W środku każdej dużej kwatery mieściły się baseny z fontanną.

8.

KOŚCIÓŁ IL GESU W RZYMIE

Kościół Najświętszego Imienia Jezus w Rzymie zwany Kościołem Jezusa (wł. Il Gesu) zaprojektowany został przez
włoskich architektów: Giacomo della Porta oraz
Jacopo Barozzi da Vignola na zamówienie dla zakonu jezuitów. Jest głównym kościołem zakonu.
Zbudowany został w latach 1568-1584.
Ś

wiątynia stanowi prototyp wielu barokowych kościołów jezuickich znajdujących się na terenie Europy ( w tym również

w Polsce).
Fasada:
Autorem fasady jest jeden z architektów budowli -Giacomo della Porta.

•

fasada jest dwukondygnacyjna, zakończona trójkątnym przyczółkiem, silnie podkreślone gzymsy dodatkowo
"dzielą" fasadę w kierunku horyzontalnym

•

poziomym podziałom przeciwstawione są podziały pionowe w formie pilastrów

•

różnica szerokości obu kondygnacji wyrównana jest za pomocą łączących je miękkich linii spływów
wolutowych (ślimacznic)

•

dolna kondygnacja fasady jest pięciopolowa, górna trójpolowa

•

na osi centralnej: portal główny ujęty kolumnami, zwieńczony trójkątnym przyczółkiem

•

w polach bocznych wnęki (nisze) na pomieszczenie rzeźb

•

elewacja jest plastyczna - niektóre elementy wystawione są przed lico muru, by później z powrotem jemu
dorównać; stosowanie licznych gzymsów, linii podziałów, pilastrów - takie potraktowanie elewacji wprowadza
dodatkowy element czyli grę światła i cienia co wzmaga wrażenie jej plastyczności

Bryła świątyni Il Gesu w Rzymie
Pierwszy projektant kościoła,
najsławniejszy uczeń Michała Anioła -
Giacomo Barozzi da Vignola, stworzył plan łączący elementy układu centralnego i podłużnego.

Układ wnętrza zaprojektowany przez Vignolę był odpowiedzią na potrzeby kaznodziejskie zakonu jezuitów. Szeroka
nawa główna otwarta na transept i prezbiterium olbrzymimi półkolistymi arkadami, stanowi z nimi jednolitą całość, co
umożliwia bezpośredni kontakt między wiernymi a kapłanem. Natomiast przylegające do nawy boczne kaplice mogą
służyć modlitwie w odosobnieniu.

•

Bryła kościoła jedynie nawiązuje do formy krzyża łacińskiego, gdyż wydaje się bardziej zwarta niż świątynie
budowane na planie typowego krzyża łacińskiego.

•

Szeroką, dość krótką nawę główną przecina obszerny transept – lecz nie wystaje on poza ściany boczne (tzw.
transept pozorny). Powstałą w ten sposób na skrzyżowaniu naw, obszerną przestrzeń przykrywa potężna kopuła
wsparta na żaglach (pendentywach).

•

Prezbiterium zakończone jest półkolistą absydą

•

Nawy boczne zostały zastąpione kaplicami połączonymi przejściem, które służy jako miejsce modłów
indywidualnych i odprawiania mszy.

•

Dzięki zwartemu korpusowi, wypunktowaniu ołtarzowego centrum, jednonawowemu rozwiązaniu, w którym
zgromadzony tłum mógł łatwo śledzić przebieg nabożeństw czy kazań, powstało wnętrze czytelne, przestronne i
funkcjonalne

•

Sklepienie pokryte zostało iluzjonistycznymi freskami, w latach 1676-1679, których autorem jest Giovanni
Battista Gaulli-Centralny fresk, nad nawą główną, zatytułowany
„Triumf Imienia Jezus” nosi cechy malarstwa iluzjonistycznego tzw. trompe.
W oświetlonej, jasnej plamie na środku malowidła widnieje IHS
(Jezus Hominum Salvator).
Fresk jest wkomponowany w elementy architektoniczne i rzeźbiarskie.
Stiukowe anioły jakby fruwały w powietrzu
„Il Gesu przegląda się w lustrze”- W kościele Il Gesu zastosowano fenomenalne i jakże proste rozwiązanie. Na
posadzce nawy ustawiono długie lustro. Oprawione w grubą drewnianą ramę, wychylone pod kątem około 45
stopni, przypomina do złudzenia pokojowe tremo odbijające całą postać i jej tło w rzeczywistym wymiarze.

9.

BAZYLIKA ŚW. PIOTRA W RZYMIE

Kościół ten to największa świątynia świata .Wymiary bazyliki przedstawiają się następująco:211,5 m długości, długość
nawy poprzecznej 137,5 m, wysokość kopuły 119m, a jej średnica 42m. W bazylice wśród elementów dekoracyjnych
możemy wyróżnić 135 malowideł i mozaik (10 000 metrów kwadratowych) oraz 395 posągów. Łączna powierzchnia
ś

wiątyni wynosi 22 067 metrów kwadratowych. W kościele znajduje się 45 ołtarzy i 11 kaplic. Pochowanych zostało

tu147 papieży. Przed bazyliką znajduje się Plac, a z kopuły roztacza się widok na Wieczne Miasto – Rzym.
Bazylikę zaczęto budować w okresie wczesnego chrześcijaństwa nad grobem św. Piotra. Miała typowy plan krzyża
łacińskiego. W okresie renesansu postanowiono ją zburzyć i wybudować nową, bogato dekorowaną świątynię. Prace
trwały do okresu baroku.
Fasada jest jednokondygnacyjna, choć widać wyraźny podział łamanym gzymsem na część dolną i górną. Widać jej
barokowy charakter - łamanie gzymsu, wielki porządek (kolumny i pilastry obejmują więcej niż jedno piętro), kształt
okien, pozostałe po wieżach dzwony, figury świętych (Jezusa i apostołów) na szczycie ponad naczółkiem.
Kolumnada, najwspanialsze dzieło Berniniego, stanowi niejako uroczyste wejście do Bazyliki św. Piotra i do Watykanu.
Kolumnada złożona z 284 kolumn w czterech rzędach. Ogólna wysokość kolumnady, wraz z balustradą wynosi 21m,
natomiast szerokość 17m. Oba skrzydła kolumnady, prawe - Konstantyna Wielkiego i lewe - Karola Wielkiego, mają
długość 120 m. Tym szeregiem kolumn, Bernini zademonstrował wielkość swojego geniuszu. Jest on również twórcą
projektu posągów Świętych, które ozdabiają kolumnadę (dokładnie 140); posągi wykonali jednak uczniowie szkoły
Berniniego. Wśród nich, po lewej stronie, na wysokości fontanny, można znaleźć pomnik św. Jacka Odrowąża,
dominikanina, jedynego świętego na kolumnadzie, pochodzącego z Polski.
Wnętrze bazyliki jest barokowe i w większości zaprojektowane przez Gianlorenzo Berniniego, który zajął się pracami w
ś

wiątyni w drugiej połowie XVII wieku. Do najważniejszych elementów wnętrza należą dwa dzieła tego wielkiego

architekta i rzeźbiarza: ołtarz św. Piotra i baldachim.



Ramiona transeptu z prezbiterium łączy obejście. Po lewej stronie umieszczony jest monumentalny pomnik
modlącego się Aleksandra VII. Poniżej umieszczono symboliczne postacie uosabiające m.in. śmierć i prawdę.
Jest to dzieło Berniniego.



W głębi obejścia, na prawo od nagrobka Aleksandra VII, znajduje się ołtarz pochodzący z pierwszej,
konstantyńskiej bazyliki, z postacią Matki Boskiej, Matki Kościoła. Tytuł ten został nadany w 1964 r.
przez Pawła VI. Dalej płaskorzeźba ołtarza z połowy XVII wieku przedstawiająca Attylę pod Rzymem. Jest to
ołtarz Leona Wielkiego, pierwszego papieża pochowanego w bazylice konstantyńskiej.

Filippo Brunelleschi (1377 - 1446) - florencki rzeźbiarz i architekt oraz inżynier tworzący w epoce quattrocenta, jeden z
pionierów renesansowej architektury. Naukę rozpoczął we florenckich warsztatach złotniczych i rzeźbiarskich. W swej
twórczości czerpał z techniki starożytnych Rzymian. Opracował również zasady perspektywy linearnej. Dokonania
Brunelleschiego należą do najwcześniejszego etapu architektury renesansowej i stąd niektóre używane przez niego

elementy należą jeszcze do architektury średniowiecznej. Pomimo tych nielicznych pozostałości gotyckich, uważa się go
za pioniera i ojca architektury renesansu. To on jako pierwszy wykorzystał na tak dużą skalę motywy antyczne, ale robił
to w sposób swobodny, nie niewolniczy. Jego dzieła charakteryzuje logika, uporządkowanie, harmonia, lekkość i
oszczędna dekoracja. Zaprojektował kopułę katedry we Florencji, Szpital Niewiniątek, kościół San Lorenzo we Florencji
(bez fasady), kościół Santa Maria degli Angeli (niezrealizowany), kaplicę Pazzich, kościół Santo Spirito. Jego sława
zaczęła się od momentu, kiedy wygrał ogłoszony w 1418r. konkurs na budowę kopuły florenckiej katedry Santa Maria
del Fiore.
Rafael Santi

- (1483-1520), włoski malarz i architekt. Czołowy przedstawiciel dojrzałego renesansu zarówno w

malarstwie, jak i w architekturze. Urodzony w Urbino, do 1502 uczył się malarstwa w Perugii u P. Perugina, pod koniec
1504 przeniósł się do Florencji - tam poznał dzieła L. da Vinci, które wywarły na niego olbrzymi wpływ. W 1508 osiedlił
się w Rzymie, gdzie za pośrednictwem D. Bramantego otrzymał od papieża Juliusza II zlecenie udekorowania freskami
apartamentów reprezentacyjnych, tzw. stanz, z których pierwszą ukończył w 1511. Za pontyfikatu kolejnego papieża
Leona X (od 1513) objął kierownictwo budowy kościoła św. Piotra i sprawował je od 1515 do 1520. Jednocześnie
mianowano go też konserwatorem zabytków starożytnych. Rafael doskonalił swój warsztat malarski tworząc słynne
Madonny (1500-1504). 1514-1516 sporządził siedem kartonów-wzorów do arrasów watykańskich przeznaczonych do
zawieszenia w dolnej strefie Kaplicy Sykstyńskiej.

Giacomo della Porta -

(ok. 1540-1602), architekt włoski, uczeń Michała Anioła i Vignoli. Jego twórczość reprezentuje

fazę przejściową od manieryzmu do baroku. Znaczenie Porty polega głównie na kontynuacji prac Michała Anioła, po
którym przejął prace nad zabudową wzgórza kapitolińskiego w Rzymie (1573-1598) (Kapitol). Zaprojektował w
Rzymie fasadę kościoła Il Gesù (1571-1584), która stała się wzorem dla świątyń jezuickich w całej Europie. Inne prace:
ukończenie kopuły w bazylice Św. Piotra (1588-1590, wraz z D. Fontaną), dziedziniec i loggia pałacu Farnese (1573-
1589), pałac Aldobrandinich w Rzymie (ok. 1562), Villa Aldobrandini we Frascati (1598-1604).

Domenico Fontana

(1543 - 1607) - tesyński architekt tworzący w okresie późnego renesansu. Studiował

w Rzymie architekturę starożytną i współczesną. Pierwszą pracę wykonał na zlecenie kardynała Montalto
(późniejszego papieża Sykstusa V) - wybudowanie Cappella del Prespio (współcześnie znana jako kaplica Sykstyńska)
w bazylice Santa Maria Maggiore (1584). Następnym jego dziełem był pałac Montalto w pobliżu bazyliki Santa Maria
Maggiore. Po wyborze na papieża kardynał Montalto ustanowił Fontanę architektem bazyliki Św. Piotra. W bazylice
zaprojektował on m.in. latarnie na kopule bazyliki. Ważne prace wykonał także w bazylice św. Jana na Lateranie, m.in.
fasadę północnego ramienia transeptu. Ponadto znanymi dziełami Fontany są kościół Santa Trinita dei Monti oraz
gmach Biblioteki Watykańskiej oraz pałac na Kwirynale.

Carlo Moderna - 1607 - 1626, do istniejącego założenia centralnego dobudował trójnawowy korpus. Skutki okazały się
fatalne. Wysoka fasada z attyką, zasłoniła kopułę Michała Anioła, którą można było teraz zobaczyć tylko z dużej
odległości i stojąc dokładnie na osi symetrii.

Uczeń

Dominika Fontany

, od 1587 w Rzymie, następca

Giacoma della

Porty

na stanowisku papieskiego architekta. Od 1603 główny budowniczy watykańskiej bazyliki św. Piotra – zmieniając

jej fasadę i plan z centralnego na podłużny, nadał jej obecny kształt (projekt nawy i nowej fasady – 1607).

Giovanni Lorenzo Bernini - 1665 - 1667, aby stworzyć możliwość eksponowania kopuły i miejsca dla gromadzenia się
wiernych zaprojektował eliptyczny plac z centralnie usytuowanym obeliskiem egipskim z dwoma fontannami. Otoczony
został poczwórną kolumnadą. Rozchylenie eliptyczne kolumnady stworzyło złudzenie, że oddalenie od świątyni jest
niewielkie. Jest arcydziełem urbanistyki i największym osiągnięciem architektonicznym Berniniego.

Leon Battista Alberti- zaprojektował fasadę pałacu Rucellai we Florencji. Innym ważnym dziełem Albertiego jest
fasada florenckiego kościoła Santa Maria Novella, gdzie po raz pierwszy zostały zastosowane wolutymające złagodzić
przejście między nawą główną i nawami bocznymi, oraz zakryć dachy boczne. Poza tym Alberti jest twórcą kościoła San
Andrea w Mantui.Alberti nie był z wykształcenia architektem, lecz uczonym – stworzył m.in. dzieło De re aedificatoria
libri decem (Dziesięć ksiąg o sprawach budownictwa), oparte na traktacie Witruwiusza. W dziele De pictura (O
malarstwie, 1435[1]) jako pierwszy sformułował naukowe zasady perspektywy oraz wprowadził siatkę ułatwiającą jej
wykreślanie. Był to pierwszy renesansowy traktat. Alberti poświęcił go teorii malarstwa, gdyż sam był malarzem i
uważał tę sztukę za najdoskonalszą.
Michał Anioł- włoski malarz, rzeźbiarz, poeta i architektepoki Odrodzenia. Autor między innymi fresków w Kaplicy
Sykstyńskiej. Wśród rzeźb najbardziej znane są Pietà i Dawid. Z dziełarchitektonicznych – projekt kopuły bazyliki
ś

więtego Piotra.

Michał Anioł może się poszczycić kilkoma osiągnięciami architektonicznymi, m.in.

•

kontynuacją budowy bazyliki św. Piotra w Rzymie w latach 1546–1564,

•

projektem placu na wzgórzu Kapitol w Rzymie,

•

projektem Kaplicy Medyceuszy, przy której budowie pracował w latach 1520–1535,

•

salą i przedsionkiem biblioteki medycejskiej zw. biblioteką Laurenziana.

Donato Bramante- architekt i malarz włoski. -

w latach 1504 - 1514 zaprojektował abudowlę centralną na planie

krzyża greckiego wpisanego w kwadrat, a każde ramię zakończył półkolistą absydą. Kopuła znalazła się na
skrzyżowaniu naw i cztery mniejsze na przecięciu się ramion krzyża.

•

prezbiterium i kopuła kościoła Santa Maria delle Grazie w Mediolanie

•

pierwotny projekt bazyliki Św. Piotra

•

rozbudowa Pałacu Watykańskiego

•

centralne Tempietto przy kościele San Pietro in Montorio w Rzymie

•

udział przy budowie katedry w Pawii

•

klasztor Matki Bożej Królowej Pokoju w Rzymie

•

zaprojektował chór kościołów : Santa Maria del Poppolo, Palazzo dei Tribunali i Palazzo Caprini

•

freski w Castello Sforzesco w Mediolanie

Andrea Palladio- wloski architekt i teoretyk architektury. W latach 1558 do 1566 zajmował się odbudową i

dokończeniem budowy XV-wiecznej katedry w Vicenzie. Następne prace powstawały w tej samej okolicy, były to

rezydencje i budynki użyteczności publicznej, w tym pałace miejskie: Barbaran da Porto, Chiericati, Thiene, Porto,

Valmarana, wille [pałace, rezydencje podmiejskie]: Villa Capra zwana Villa Rotonda w Vicenzie czy willa Foscari (la

Malcontenta) w Mestre koło Wenecji. Palladio był jednym z pierwszych nowożytnych architektów, który zawarł w

formie traktatu i następnie stosował systemowe zasady organizacji i projektowania przestrzeni rezydencjonalnych. Był

pod silnym wpływem architektury i starożytnej sztuki rzymskiej, wykorzystywał wiele rozwiązań znanych z budowli

antycznych.