Diagnoza nauczycielska

w klasach I–III

szkoły podstawowej

Szk

oł

a podst

aw

ow

a kl. 1

–3

29

Próby oceniające umiejętność czytania i pisania

dla klas I–III szkoły podstawowej

Instrukcja dla nauczyciela

Próbami pomagającymi ocenić umiejętność czytania i pisania obejmuje się uczniów wyłonionych na

podstawie badania przesiewowego Kwestionariuszem rozpoznawania specyficznych trudności w czyta-
niu i pisaniu. Próby te należy przeprowadzić w pierwszym miesiącu zajęć, rozkładając badanie w czasie,
zależnie od warunków i zgodnie z możliwościami grupy.

Opisane próby służą ocenie opanowania przez ucznia umiejętności czytania i pisania. O kolejności ich

wykonywania decyd uje nauczyciel, który może wziąć pod uwagę preferencje ucznia. Próby należy prze-
prowadzić dwukrotnie, przed rozpoczęciem pracy z uczniem i po jej zakończeniu. Ocenę wstępną należy
przeprowadzić za pomocą testów dla klasy niższej niż ta, do której obecnie uczęszcza uczeń. Przeprowadza
się ją przed udzieleniem wsparcia. Informuje ona o wyjściowym poziomie umiejętności uczniów oraz po-
zwala ukierunkować pracę. Pod koniec okresu udzielania pomocy należy przeprowadzić ocenę końcową,
posługując się testami dla klasy, do której obecnie uczęszcza uczeń. Porównanie wyników oceny wstępnej
i końcowej umożliwia sprawdzenie efektywności udzielonej pomocy, czyli postępów uczniów. Pozwala
także sformułować wnioski do dalszej pracy. Jeśli okaże się, że osiągnięcia ucznia objętego wsparciem nie
są wystarczająco satysfakcjonujące, pracę należy kontynuować w kolejnym roku. Wtedy nie ma potrzeby
przeprowadzania oceny wstępnej, gdyż tę funkcję spełnia próba przeprowadzona na zakończenie pracy
w poprzednim roku szkolnym. Stanowi ona punkt odniesienia do wyników prób (odpowiednich do danej
klasy), które nauczyciel przeprowadzi po kolejnym okresie udzielania pomocy.

Podczas badania osoba prowadząca korzysta z Narzędzia oceny. Są w nim zawarte polecenia dla ucznia,

polecenia odpowiednie do przeprowadzenia każdej próby, a także miejsce na odnotowanie błędów po-
pełnianych przez ucznia oraz uwag badającego. Uczeń wykonuje w tym czasie polecenia w Karcie pracy
ucznia (osoba prowadząca badanie czyta polecenia ze swojego arkusza). Po zakończeniu badania należy
uzupełnić Arkusz oceny.

Do dokonania ostatecznej oceny niezbędna jest również niezależna obserwacja prac i szkolnych ze-

szytów ucznia oraz określenie lateralizacji. W tym celu badający obserwuje ucznia i wpisuje do Arkusza
oceny, którą ręką pracuje badany, które oko jest jego okiem dominującym (próba zaglądania do kalej-
doskopu lub spoglądania do otworu w kartoniku) oraz określa nogę dominującą przez obserwację, którą
nogą uczeń kopie przedmiot, np. piłkę lub klocek.

W czasie badania należy kompleksowo zwrócić uwagę na następujące aspekty: kontakt werbalny,

tempo pracy, sprawność grafomotoryczną, koncentrację uwagi, kontakt emocjonalny, motywację do pra-
cy. Dane wynikające z tych obserwacji trzeba również zawrzeć w Arkuszu oceny.

Test obejmuje następujące obszary:

mowa opowieściowa (opowiadanie historyjki obrazkowej lub treści obrazka),

znajomość liter (rozpoznawanie i odtwarzanie liter małych i wielkich),

próby czytania (technika czytania oraz czytanie ze zrozumieniem),

próby pisania (pisanie z pamięci, pisanie ze słuchu i przepisywanie)

spostrzegawczość wzrokowa (tekst korektorski).

30

MOWA OPOWIEŚCIOWA

1. Opowiadanie historyjki obrazkowej lub treści obrazka

Na etapie edukacji wczesnoszkolnej we wszystkich klasach sprawdza się, czy uczeń dostrzega zależno-

ści przyczynowo-skutkowe. W tym celu badany układa historyjkę obrazkową według kolejności zdarzeń
(Tab. 1a). Uczeń otrzymuje fragmenty historyjki w postaci czterech obrazków lub – jeśli nie potrafi ułożyć
historyjki obrazkowej – obrazek przedstawiający jakąś akcję (np. zabawy na podwórku – Tab. 1b). Należy
go poprosić o opowiedzenie treści obrazka. Próba jest również sprawdzianem umiejętności wypowiadania
się dziecka.

ZNAJOMOŚĆ LITER

Próby przeprowadza się w klasach I i II. W klasie III w zasadzie nie ma takiej potrzeby, jednak próbę moż-

na przeprowadzić, jeśli dziecko nie potrafi napisać niektórych wyrazów. Zdarza się, że dzieci mają trudno-
ści w rozpoznawaniu liter rzadziej używanych, takich jak f, ł, h.

2. Rozpoznawanie liter

Uczeń czyta litery kolumnami w pionie, najpierw małe, potem wielkie. Ważne jest, aby nie zastanawiał

się nad literami, których nie zna, tylko szybko mówił: „Nie wiem” i przechodził do następnych liter. Rozpo-
znawanie liter małych i wielkich ocenia się odrębnie, jednak w taki sam sposób.

Ocena rozpoznawania liter

Liczba rozpoznanych liter

Liczba punktów

Ocena

23–20

5

wysoka

19–15

3

przeciętna

14–10

1

niska

9 i poniżej

0

bardzo niska

3. Odtwarzanie małych i wielkich liter

Badający dwukrotnie dyktuje uczniowi zestaw liter. Uczeń zapisuje je po pierwszym wysłuchaniu jako

małe litery, a po drugim – jako wielkie. Ważne, by wymawiać głoski będące odpowiednikami liter w po-
staci możliwie wyizolowanej (np. [m], nie [em]).

Ocena odtwarzania liter

Liczba odtworzonych liter

Liczba punktów

Ocena

17–14

5

wysoka

13–10

3

przeciętna

9–6

1

niska

5 i poniżej

0

bardzo niska

Szk

oł

a podst

aw

ow

a kl. 1

–3

31

PRÓBY CZYTANIA

4. Technika czytania głośnego

Na sprawdzian składa się zestaw wyrazów. Dzięki niemu nauczyciel określa, na poziomie której klasy

czyta dany uczeń. Czas czytania wynosi minutę. Badający zaznacza w Narzędziu oceny błędy popełnia-
ne przez ucznia. Zwraca uwagę na przestawianie, dodawanie lub opuszczanie liter, odnotowuje również
zniekształcanie wyrazów. Po wykonaniu próby osoba badająca odnotowuje, ile wyrazów uczeń zdołał
przeczytać i ile popełnił błędów. Uzyskane wyniki porównuje z normami odpowiednimi dla danej klasy.

Tym samym testem można się posłużyć do sprawdzenia techniki i tempa głośnego czytania uczniów

I, II i III klasy.

Uśrednione normy tempa czytania głośnego dla pierwszego etapu kształcenia

*

Osoba przeprowadzająca badanie ocenia sposób czytania, technikę i rodzaje popełnionych błędów.

W tym badaniu istotne jest określenie tempa czytania. W opracowaniach dotyczących pomiaru tempa
i techniki czytania określa się, że dobrze czytający uczeń:

w klasie I pod koniec roku szkolnego czyta w ciągu minuty do 30 wyrazów,

w klasie II – około 50 wyrazów,

w klasie III – około 65 wyrazów.

Dużo lepsze wyniki uczniowie są w stanie uzyskać, czytając po cichu. Sprawdzenie tempa czytania na

danym etapie edukacji oraz porównanie go z normami wskazuje na to, czy umiejętność czytania jest na
odpowiednim poziomie. Uzyskane wyniki powinny być impulsem do doskonalenia umiejętności płynne-
go czytania na głos.

Przy ocenie tej próby należy uwzględnić zarówno liczbę wyrazów przeczytanych w ciągu minuty, jak

i liczbę popełnionych przez ucznia błędów.

Tempo czytania wyrazów – normy dla klasy I

Liczba wyrazów przeczytanych

w ciągu minuty

Liczba punktów

Ocena

22 i więcej

5

wysoka

21–13

3

przeciętna

12–6

1

niska

poniżej 6

0

bardzo niska

Liczba błędów

Liczba punktów

Ocena

0–1

5

wysoka

2–4

3

przeciętna

5 i więcej

0

niska

* Uśrednione normy tempa czytania głośnego wyrazów w klasach IV–VI powstały w wyniku porównania badań własnych z danymi

pochodzącymi z następujących źródeł: T. Straburzyńska, T. Śliwińska, „Seria testów czytania i pisania dla klas I–III szkoły podsta-

wowej”, Warszawa 1992; M. Sobolewska, A. Matuszewski, „Test czytania głośnego wersja I i II dla klas IV–VI szkoły podstawowej

i I–II gimnazjum”, Warszawa 2002; W. Puślecki, „Test pomiaru szybkości czytania głośnego”, Kraków 2003; T. Buzan „Podręcznik

szybkiego czytania”, Łódź 1999; J. Konopnicki, „Test do badania techniki czytania głośnego dla kl. I–VII”, Warszawa 1976.

32

Tempo czytania wyrazów – normy dla klasy II

Liczba wyrazów przeczytanych

w ciągu minuty

Liczba punktów

Ocena

50 i więcej

5

wysoka

49–27

3

przeciętna

26–6

1

niska

poniżej 6

0

bardzo niska

Liczba błędów

Liczba punktów

Ocena

0–1

5

wysoka

2–4

3

przeciętna

5 i więcej

1

niska

Tempo czytania wyrazów – normy dla klasy III

Liczba wyrazów przeczytanych

w ciągu minuty

Liczba punktów

Ocena

65 i więcej

5

wysoka

64–37

3

przeciętna

36–10

1

niska

poniżej 10

0

bardzo niska

Liczba błędów

Liczba punktów

Ocena

0–1

5

wysoka

2–4

3

Przeciętna

5 i więcej

1

niska

5. Czytanie głośne ze zrozumieniem

Prócz zdiagnozowania płynności i poprawności czytania ważne jest sprawdzenie rozumienia czytanego

tekstu jako całości. Podczas próby uczeń samodzielnie czyta tekst. Może użyć nakładki do czytania, która
umożliwia lepszą koncentrację, lub wodzić palcem pod tekstem. Następnie zaznacza odpowiedzi na pyta-
nia dotyczące treści. Uczeń czyta tekst głośno.

Skala oceny rozumienia tekstu w teście wyboru jest taka sama jak podczas sprawdzania rozumienia

przez zadawanie pytań. Ostatnie pytanie do tekstu dla klasy I nie podlega ocenie. Tekst sprzyja zadaniu
takiego pytania, a odpowiedź może posłużyć badającemu do oceny innych aspektów badania, zawartych
w Arkuszu oceny (jak np. umiejętność budowania wypowiedzi, ocena zasobu słownictwa).

Ocena czytania ze zrozumieniem

Liczba poprawnych

odpowiedzi

Liczba punktów

Ocena

klasy I i II

klasa III

3

5–6

5

pełne rozumienie

2

3–4

3

częściowe rozumienie

0–1

0–2

0

brak rozumienia

Szk

oł

a podst

aw

ow

a kl. 1

–3

33

PRÓBY PISANIA

We wszystkich próbach pisania ocenia się poziom graficzny pisma. Charakterystyczne błędy to nie-

mieszczenie się w liniaturze, pismo zachodzące na siebie lub litery nadmiernie oddalone od siebie w wyra-
zie, bez połączeń. Ponadto należy zwrócić uwagę na prawidłowy kierunek kreślenia liter, ich kształt, jakość
linii (zbyt delikatny lub zbyt silny nacisk na kartkę) oraz płynność ruchów ręki podczas pisania. Istotne
jest rozmieszczenie tekstu na stronie. Ważna jest obserwacja uchwytu środka piszącego i ułożenie rąk
podczas pisania.

W klasie I nie stosuje się prób pisania samodzielnego ani pisania z pamięci. W ramach formy pisania

samodzielnego można jedynie ocenić napisanie imienia i nazwiska w Karcie pracy ucznia.

6. Pisanie ze słuchu

Pisanie ze słuchu jest próbą stosowaną od klasy II. Nauczyciel czyta uczniowi cały tekst i sprawdza jego

rozumienie. Następnie dyktuje po jednym zdaniu. Uczeń po wysłuchaniu każdego zdania powtarza je,
a potem zapisuje. Dłuższe zdania nauczyciel dyktuje logicznymi cząstkami.

7. Pisanie z pamięci

Uczeń czyta cały tekst przeznaczony do napisania z pamięci. Jeśli czyta słabo, tekst odczytuje badający,

który sprawdza także stopień rozumienia czytanego tekstu, zadając uczniowi pytania o to, czego dotyczy
przeczytany tekst.

Następnie uczeń przygląda się pojedynczemu zdaniu nie dłużej niż przez 30 sekund i stara się je zapa-

miętać. Po tym czasie badający zakrywa tekst i poleca uczniowi, zapisać zapamiętane zdanie. Podobnie
postępuje się przy każdym kolejnym zdaniu.

Ocena pisania z pamięci

Liczba błędów

Liczba punktów

Ocena

0

5

wysoka

1–2

3

przeciętna

3 i więcej

1

niska

nie zapamiętuje zdania

0

bardzo niska

8. Przepisywanie

Przepisywanie stosuje się jako jedną z ostatnich prób pisania. Przeprowadza się ją we wszystkich klasach

pierwszego etapu edukacyjnego. Szczególną uwagę należy tu zwrócić na uczniów, jeśli poprzednie próby
wykazały, że niedokładnie spostrzegają, mają duże trudności w pisaniu z pamięci lub pisaniu ze słuchu.

Badający przekazuje uczniowi kartkę z tekstem, zachęcając go do uważnego przepisania. Uczeń prze-

pisuje tekst w tempie dostosowanym do swoich możliwości percepcyjnych. Badający obserwuje tempo
i sposób pisania – czy uczeń przepisuje po literce, czy pisze po kilka liter, czy całe wyrazy.

Ocena przepisywania

Liczba błędów

Liczba punktów

Ocena

0

5

wysoka

1–2

3

przeciętna

3 i więcej

1

niska

34

SPOSTRZEGAWCZOŚĆ WZROKOWA

9. Tekst korektorski

Od klasy III spostrzegawczość wzrokową sprawdza się poprzez tzw. teksty korektorskie, w których celowo

zostały popełnione błędy. Nie zawierają one błędów typowo ortograficznych. Zadaniem ucznia jest zna-
lezienie pomyłek literowych w wyrazach. Sprawdzian pozwala ocenić, na ile uczeń utrwalił sobie obraz
wzrokowy wyrazu i jak trwały jest jego ślad pamięciowy. Jest to badanie orientacyjne, którego słaby wy-
nik daje badającemu sygnał, że uczeń postrzega niedokładnie.

Po zakończeniu całego badania obserwacje należy zanotować w Arkuszu oceny uczniów klas I–III. Ze-

branie informacji w Arkuszu ułatwi nauczycielowi pomiar umiejętności czytania i pisania ucznia. Analiza
dokumentacji i problemów charakterystycznych dla badanego ucznia jest podstawą do określenia, które
funkcje percepcyjno-motoryczne wykształcają się u niego nieprawidłowo (rodzaje popełnianych błędów
stanowią ich symptomy) i jakie występują dysfunkcje.

Ocena wysoka dziecka, które od początku roku znajduje się pod opieką psychologiczno-pedagogiczną

wskazuje na wyrównanie jego poziomu i brak konieczności kontynuowania zajęć dodatkowych w przy-
szłym roku szkolnym (możliwą przyczyną początkowych trudności było zaniedbanie edukacyjne).

Ocena przeciętna świadczy o tym, że zastosowana wobec dziecka forma pomocy jest odpowiednia i że

należy kontynuować zajęcia w przyszłym roku szkolnym.

Ocena niska oznacza, że uczeń nie opanował treści polonistycznych. Wskazane jest skierowanie dziecka

do poradni psychologiczno-pedagogicznej na pogłębione badania.

Na początku klasy III nauczyciel powinien już mieć dobrą orientację w zakresie trudności występujących

u uczniów. Po stwierdzeniu deficytów rozwojowych we wcześniejszych klasach uczniowie powinni być
objęci pracą polegającą na stymulowaniu sfer, w których zakresie występowały braki lub dysharmonie
rozwojowe. Mimo to wskazane jest, by na początku III klasy przeprowadzić badanie, tym razem za pomocą
Kwestionariusza rozpoznawania specyficznych trudności w czytaniu i pisaniu specjalnego dla tego wie-
ku. Dzięki niemu można ocenić, u których dzieci trudności ustąpiły, a u których się utrzymują lub dopiero
się pojawiły. Jest to wyraźny sygnał, że konieczne jest ukierunkowanie pracy korekcyjno-kompensacyjnej
z uczniem. Jeśli nie przyniesie ona oczekiwanych rezultatów, wówczas w klasie IV niezbędne jest wykona-
nie w poradni psychologiczno-pedagogicznej diagnozy specjalistycznej w kierunku dysleksji.

Diagnoza nauczycielska

w klasach IV–VI

szkoły podstawowej

37

Szk

oł

a podst

aw

ow

a kl. 4

–6

Próby oceniające umiejętność czytania i pisania

dla klas IV–VI szkoły podstawowej

Instrukcja dla nauczyciela

Próbami pomagającymi ocenić umiejętność czytania i pisania obejmuje się uczniów wyłonionych na

podstawie badania przesiewowego Kwestionariuszem objawów dysleksji u uczniów klas IV–VI. Próby te
należy przeprowadzić w pierwszym miesiącu zajęć, rozkładając badanie w czasie, zależnie od warunków
i zgodnie z możliwościami grupy.

Opisane próby służą ocenie opanowania przez ucznia umiejętności czytania i pisania. O kolejności ich

wykonywania decyduje nauczyciel, który może wziąć pod uwagę preferencje ucznia. Sprawdzian zna-
jomości reguł ortograficznych jest próbą, która może być przeprowadzona jednocześnie dla wszystkich
uczniów wyłonionych na podstawie badania przesiewowego. Próby należy przeprowadzić dwukrotnie,
przed rozpoczęciem pracy z uczniem i po jej zakończeniu. Ocenę wstępną należy przeprowadzić za po-
mocą testów dla klasy niższej niż ta, do której obecnie uczęszcza uczeń. Przeprowadza się ją przed udzie-
leniem wsparcia. Informuje o wyjściowym poziomie umiejętności uczniów oraz pozwala ukierunkować
pracę. Pod koniec okresu udzielania pomocy należy przeprowadzić ocenę końcową, posługując się testami
dla klasy, do której obecnie uczęszcza uczeń. Porównanie wyników oceny wstępnej i końcowej umożli-
wia sprawdzenie efektywności udzielonej pomocy, czyli postępów uczniów. Pozwala także sformułować
wnioski do dalszej pracy. Jeśli się okaże, że osiągnięcia ucznia objętego wsparciem nie są wystarczająco sa-
tysfakcjonujące, pracę należy kontynuować w kolejnym roku. Nie trzeba wówczas przeprowadzać oceny
wstępnej, gdyż funkcję tę spełnia próba przeprowadzona na zakończenie pracy w poprzednim roku szkol-
nym. Stanowi ona punkt odniesienia do wyników prób (odpowiednich dla danej klasy), które nauczyciel
przeprowadzi po kolejnym okresie udzielania pomocy.

Podczas badania osoba prowadząca korzysta z Narzędzia oceny. Są w nim zawarte polecenia dla ucznia,

teksty odpowiednie do przeprowadzenia każdej próby, a także miejsce na odnotowanie błędów popełnia-
nych przez ucznia oraz uwag badającego. Uczeń wykonuje w tym czasie polecenia w Karcie pracy ucznia
(osoba prowadząca badanie czyta polecenia ze swojego arkusza). Po zakończeniu badania należy uzupeł-
nić Arkusz oceny.

Do dokonania ostatecznej oceny niezbędna jest również niezależna obserwacja prac i szkolnych zeszy-

tów ucznia oraz określenie lateralizacji. W tym celu badający obserwuje ucznia i wpisuje do Arkusza oce-
ny, którą ręką pracuje badany, które oko jest jego okiem dominującym (próba zaglądania do kalejdosko-
pu lub spoglądania do otworu w kartoniku) oraz określa nogę dominującą przez obserwację, którą nogą
uczeń kopie przedmiot, np. piłkę lub klocek.

W czasie badania należy kompleksowo zwrócić uwagę na następujące aspekty: kontakt werbalny, tem-

po pracy, koncentracja uwagi, kontakt emocjonalny, motywacja do pracy. Dane wynikające z tych obser-
wacji trzeba również zawrzeć w Arkuszu oceny.

Test obejmuje następujące obszary:

znajomość reguł pisowni,

próby pisania (pisanie ze słuchu, pisanie z pamięci, przepisywanie, samodzielne pisanie na zada-
ny temat),

próby czytania (technika i tempo czytania oraz czytanie ze zrozumieniem),

spostrzegawczość wzrokową.

38

ZNAJOMOŚĆ REGUŁ PISOWNI

1. Sprawdzian znajomości reguł pisowni

W klasach IV–VI przed przystąpieniem do wykonania innych testów przeprowadza się sprawdzian zna-

jomości reguł pisowni [K?]. Jeśli uczeń nie zna podstawowych reguł ortografii, trudno jest określić przy-
czynę popełnianych przez niego błędów ortograficznych. Mogą one być konsekwencją zaniedbań dy-
daktycznych, wykonania zbyt małej liczby ćwiczeń utrwalających pisownię lub skutkiem dysharmonii
rozwojowych funkcji percepcyjno-motorycznych. Należy pamiętać, że znajomość reguł ortografii u dzieci
i młodzieży z dysleksją nie ustrzega ich przed popełnianiem błędów. Test nie ma na celu sprawdzenia
umiejętności, jego celem jest sprawdzenie znajomości reguł ortograficznych. W wypadku uczniów z dys-
leksją umiejętności są zwykle rozbieżne względem świadomości i wiedzy ortograficznej. Oceny znajomo-
ści reguł pisowni badający dokonuje na podstawie klucza do oceny sprawdzianu. [N?]

Ocena znajomości reguł pisowni

Liczba punktów

Ocena

63–44

bardzo dobra znajomość reguł pisowni

43–25

dobra znajomość reguł pisowni

24–14

słaba znajomość reguł pisowni

13–0

brak znajomości reguł pisowni

PRÓBY PISANIA

2. Pisanie ze słuchu

Od klasy IV pisanie ze słuchu można sprawdzać na dwa sposoby: dyktando wyrazowe i dyktan-

do zdaniowe.

Badający czyta najpierw cały zestaw wyrazów, a następnie dyktuje je po kolei.
Nauczyciel czyta uczniowi cały tekst i sprawdza jego rozumienie. Następnie dyktuje po jednym zdaniu.

Uczeń po wysłuchaniu każdego zdania powtarza je, a potem zapisuje.

3. Pisanie z pamięci

Uczeń czyta cały tekst przeznaczony do napisania z pamięci. Jeśli czyta słabo, tekst odczytuje badający.

Sprawdza on również stopień rozumienia czytanego tekstu, zadając uczniowi pytania, o to, czego dotyczy
przeczytany tekst.

Następnie uczeń przygląda się pojedynczemu zdaniu nie dłużej niż przez minutę i stara się je zapa-

miętać. Po tym czasie badający zakrywa tekst i poleca uczniowi, zapisać zapamiętane zdanie. Podobnie
postępuje się przy każdym kolejnym zdaniu.

4. Przepisywanie

Badający przekazuje uczniowi kartkę z tekstem, zachęcając go do uważnego przepisania. Uczeń przepi-

suje tekst w tempie dostosowanym do swoich możliwości percepcyjnych.

5. Samodzielne pisanie na zadany temat

Samodzielna wypowiedź pisemna ucznia na zadany temat pozwoli ocenić, na jakim poziomie uczeń

buduje zdania i formułuje wypowiedź pisemną, jakim zasobem słów operuje, czy pisze na zadany temat.
Niektórzy uczniowie niechętnie przystępują do tej czynności. Zadaniem osoby badającej jest zatem rów-
nież zachęcenie ucznia i skłonienie go do pisania. Wypowiedzi uczniów nie muszą być długie, spełniające
pod tym względem wymogi określonej formy literackiej. Powinny jednak wyrażać treści narzucone przez

39

Szk

oł

a podst

aw

ow

a kl. 4

–6

temat. Należy umożliwić uczniowi pisanie w tempie dostosowanym do swoich możliwości percepcyjnych.
Nie wolno ponaglać ani krytykować. Po zakończeniu pisania nie należy wyrażać żadnych negatywnych
komentarzy na temat pracy pisemnej ucznia.

Ocena prób pisania (dotyczy wszystkich prób)
Osoba przeprowadzająca badanie analizuje błędy popełnione przez ucznia we wszystkich próbach pi-

sania i wpisuje wyniki do Arkusza oceny. Wyniki te posłużą do oceny ewentualnych postępów po serii
ćwiczeń zaproponowanych w ramach pomocy, którą zostanie objęty uczeń. W tej kategorii nie stosuje się
norm. Materiałem do analizy dla osoby oceniającej ucznia są popełnione przez niego błędy. Jeśli w pró-
bach pisania występują wyłącznie błędy ortograficzne, może to wskazywać na słabą znajomość reguł
pisowni, może również świadczyć o wykonaniu zbyt małej liczby ćwiczeń utrwalających pisownię oraz
niewystarczającej pracy nad wyrobieniem nawyku autokorekty. Występowanie obok błędów typowo or-
tograficznych błędów o charakterze dyslektycznym może ułatwić osobie badającej wskazanie podłoża
trudności w pisaniu.

Badający obserwuje tempo i sposób pisania, kontroluje, czy uczeń przepisuje wyrazy po literce, czy pisze

po kilka liter, czy zapamiętuje całe wyrazy.

We wszystkich próbach pisania ocenia się poziom graficzny pisma. Charakterystyczne błędy to nie-

mieszczenie się w liniaturze, zachodzące na siebie linie pisma, nadmiernie oddalone litery w wyrazie, litery
bez połączeń, błędy w proporcjach, czyli wielkości liter. Ponadto należy zwrócić uwagę na prawidłowy kie-
runek kreślenia liter, ich kształt, jakość linii – zbyt delikatny lub zbyt silny nacisk na kartkę oraz płynność
ruchów ręki podczas pisania. Istotne są również rozmieszczenie tekstu na stronie oraz czytelność i strona
estetyczna wypowiedzi pisemnych. Ocenie powinny podlegać także: sposób uchwytu środka piszącego,
ułożenie rąk podczas pisania oraz poziom prac i prowadzenie zeszytów szkolnych ucznia.

PRÓBY CZYTANIA

6. Technika i tempo głośnego czytania wyrazów

Na sprawdzian składa się 115 wyrazów. Dzięki niemu nauczyciel określa, na poziomie której klasy czyta

dany uczeń. Czas czytania wynosi minutę. Badający zaznacza w swoim narzędziu błędy popełniane przez
ucznia. Zwraca uwagę na przestawianie, dodawanie lub opuszczanie liter, odnotowuje również zniekształ-
canie wyrazów. Po wykonaniu próby osoba badająca odnotowuje, ile wyrazów uczeń zdołał przeczytać
i ile popełnił błędów. Uzyskane wyniki porównuje z normami odpowiednimi dla danej klasy.

Tym samym testem można się posłużyć do sprawdzenia techniki i tempa głośnego czytania uczniów IV,

V i VI klasy.

Uśrednione normy tempa czytania głośnego dla wszystkich klas na poziomie szkoły

podstawowej

*

Osoba przeprowadzająca badanie ocenia sposób czytania, technikę i rodzaje popełnionych błędów.

W tym badaniu istotne jest określenie tempa czytania. W opracowaniach dotyczących pomiaru tempa
i techniki czytania określa się, że dobrze czytający uczeń:

w klasie I pod koniec roku szkolnego czyta w ciągu minuty do 30 wyrazów,

* Uśrednione normy tempa czytania głośnego wyrazów w klasach IV–VI powstały w wyniku porównania badań własnych z danymi

pochodzącymi z następujących źródeł: T. Straburzyńska, T. Śliwińska, „Seria testów czytania i pisania dla klas I–III szkoły podsta-

wowej”, Warszawa 1992; M. Sobolewska, A. Matuszewski, „Test czytania głośnego wersja I i II dla klas IV–VI szkoły podstawowej

i I–II gimnazjum”, Warszawa 2002; W. Puślecki, „Test pomiaru szybkości czytania głośnego”, Kraków 2003; T. Buzan „Podręcznik

szybkiego czytania”, Łódź 1999; J. Konopnicki, „Test do badania techniki czytania głośnego dla kl. I–VII”, Warszawa 1976.

40

w klasie II – do 50 wyrazów,

w klasie III – do 65 wyrazów,

w klasie IV – do 80 wyrazów,

w klasie V – do 90 wyrazów,

w klasie VI – do 100 wyrazów.

Jak widać tempo głośnego czytania w starszych klasach szkoły podstawowej wzrasta nieznacznie. Dużo

lepsze wyniki uczniowie są w stanie uzyskać, czytając po cichu. Sprawdzenie tempa czytania na danym
etapie edukacji oraz porównanie go z normami wskazuje na to, czy umiejętność czytania jest na odpo-
wiednim poziomie. Uzyskane wyniki powinny być impulsem do doskonalenia umiejętności płynnego czy-
tania na głos.

7. Czytanie ze zrozumieniem

Prócz zdiagnozowania płynności i poprawności czytania ważne jest sprawdzenie rozumienia czytanego

tekstu jako całości. Istotne jest, aby uczeń rozumiał zdarzenia i fakty. Podczas próby uczeń czyta tekst,
a następnie zaznacza odpowiedzi na pytania dotyczące treści. Niektórzy uczniowie muszą wodzić palcem
pod tekstem w trakcie czytania.

Skala oceny rozumienia tekstu w teście wyboru jest taka sama jak podczas sprawdzania rozumienia

przez zadawanie pytań.

Ocena czytania ze zrozumieniem

Liczba poprawnych odpowiedzi

Ocena

Klasa IV

Klasa V

Klasa VI

3

5–6

5–6

pełne rozumienie

2

3–4

3–4

częściowe rozumienie

0–1

0–2

0–2

brak rozumienia

SPOSTRZEGAWCZOŚĆ WZROKOWA

8. Tekst korektorski

W wieloaspektowej diagnozie przyczyn niepowodzeń szkolnych ucznia wykonywanej w poradni psy-

chologiczno-pedagogicznej funkcje wzrokowe diagnozuje psycholog. Pedagogiczna próba oceny spostrze-
gawczości wzrokowej przeprowadzona przez nauczyciela polega na sprawdzeniu stopnia utrwalenia
przez ucznia obrazu wzrokowego danego wyrazu. Uczeń znajduje i zaznacza nieprawidłowości w pisowni
zawarte w tekście korektorskim. Tekst ten nie zawiera błędów typowo ortograficznych. Nieprawidłowy
zapis polega na opuszczeniu, dodaniu lub przestawieniu liter w wyrazach. Na podstawie analizy korekty
tekstu można wnioskować, że funkcje wzrokowe ucznia wykształcają się prawidłowo lub nie. Nauczyciel
ocenia opisowo, czy uczeń dostrzega błędy w tekście, czy też ma z tym trudności.

W tekście dla klasy IV błędy zamieszczono w 10 wyrazach. Dostrzeżenie i poprawienie połowy z nich

świadczy o tym, że spostrzegawczość wzrokowa ucznia jest dobra. Pominięcie ponad 5 błędów wskazuje
na niską spostrzegawczość wzrokową. Konieczne jest wówczas sprawdzenie tej funkcji percepcyjnej w ba-
daniu psychologicznym.

W tekście dla klasy V błędy popełniono w 20 wyrazach. Dostrzeżenie i poprawienie 10 z nich świadczy

o tym, że spostrzegawczość wzrokowa ucznia jest dobra. Pominięcie ponad 10 błędów wskazuje na ni-

41

Szk

oł

a podst

aw

ow

a kl. 4

–6

ską spostrzegawczość wzrokową. Konieczne jest wówczas sprawdzenie tej funkcji percepcyjnej w bada-
niu psychologicznym.

W teście dla klasy VI popełniono błędy w 20 wyrazach. Dostrzeżenie i poprawienie 15 z nich świadczy

o tym, że spostrzegawczość wzrokowa ucznia jest dobra. Pominięcie ponad 5 błędów wskazuje na ni-
ską spostrzegawczość wzrokową. Konieczne jest wówczas sprawdzenie tej funkcji percepcyjnej w bada-
niu psychologicznym.

Po zakończeniu badania obserwacje należy zanotować w Arkuszu oceny uczniów klas IV–VI. Zebranie

informacji w Arkuszu ułatwi nauczycielowi pomiar umiejętności czytania i pisania ucznia. Analiza do-
kumentacji i problemów charakterystycznych dla badanego ucznia jest podstawą do określenia, które
funkcje percepcyjno-motoryczne wykształcają się u niego nieprawidłowo (rodzaje popełnianych błędów
są ich symptomami) i jakie występują dysfunkcje.