Wprowadzenie
do psychologii klinicznej i zdrowia.

W 4. Stres pourazowy (PTSD)

.

Krystyna Drat-Ruszczak

SWPS Sopot

sem. letni 2006



The New York Times *** Sep.12, 2001 N.R. Kleinfield



Budynki płoną i walą się, zaś obserwatorzy szukają

ulotnego bezpieczeństwa



„Horror nadszedł wraz z wybuchem zimnego niedowierzania,

którego pierwszą oznaką były trzęsące się podłogi, gwałtowne

wybuchy i pękające szyby. Ogromna, płonąca dziura w pierwszej z

dwóch bliźniaczych wież urzeczywistniała się w niepojęty

sposób

.

W chwilę potem, to samo stało się z drugą wieżą. Widok

spadających w przepaść ciał, niektórych w płomieniach, był

bezlitosny.



Ostatecznie potężne wieże zredukowały się do niczego. Słupy

gęstego dymu gnały przez ulice dolnego miasta, przybierając

kształt tornada.



Każdy dźwięk alarmował. W górze pojawił się samolot. Czy to

jeszcze jeden? Nie, to był myśliwiec. Ale przyjaciel czy wróg?

Ludzie drżeli o swe życie ale nie wiedzieli dokąd iść. Czy powinni

uciekać na północ, na południe, na wschód czy na zachód? Zostać

w domach, czy wyjść na zewnątrz? Chowali się pod samochodami i

jeden za drugim. Niektórzy rozważali skok do rzeki.

.

Stres pourazowy: opis

Stres pourazowy: definicja



Tym, którzy próbowali uciec z epicentrum zawalonych wież World Trade

Center, w końcu zaświtała okropna myśl: nigdzie nie byli bezpieczni.



W tych kilku panicznych godzinach wczorajszego poranka, ludzie z

Dolnego Manhattanu byli świadkami czegoś niewyrażalnego,

nieporównywalnego i nie do pomyślenia. Nie wiem jak wyglądają

bramy piekła, ale chyba muszą wyglądać właśnie tak -

powiedział John Maloney, szef ochrony firmy Internetowej z WTC.

„Jestem weteranem wojennym z Wietnamu ale nigdy nie widziałem

czegoś podobnego



PTSD/def.

Długo utrzymujące się (miesiącami lub latami), uporczywe

symptomy ekstremalnego zdarzenia stresującego takiego jak

wojna, przemoc (gwałt) katastrofy naturalne (np. powódź,

trzęsienie ziemi) lub technologiczne (np. skażenie

radioaktywne). Zdarzenie to wykracza poza zwykłe ludzkie

doświadczenie i powoduje uraz psychiczny czyli traume.



Zdarzenie jest niezwykłe nie dlatego, że jest rzadkie, ale dlatego, że

przekracza zwykłe zdolnosci adaptacyjne.



Zdarzenia traumatyczne wiążą się z zagrożeniem zdrowia lub

życia, bądź też polegają na bliskim osobistym zetknięciu się z

przemocą i śmiercią. Konfrontują z poczuciem skrajnej

bezradności i przerażenia.



PTSD psychologicznie jest zdarzeniem pozbawiającym

o d w a g i i z a u f a n i a.



Urazowi towarzyszy zawsze: uczucie

intensywnego strachu,

bezradności, utraty kontroli i zagrożenia

unicestwieniem

. Reakcje urazowe pojawiają się kiedy

podjęcie działania nie jest możliwe. Jeśli nie są możliwe ani

opór ani ucieczka –

system samoobrony ulega

przeciążeniu i dezorganizacji

.



Traumatyczne wydarzenia powodują głębokie, trwałe zmiany w

fizjologicznym pobudzeniu, uczuciowości, zdolnościach

poznawczych w tym – pamięci.

Stres pourazowy: definicja

Stres pourazowy: objawy

2.

Nadmierne pobudzenie

: nadmierna czujność (wypatrywanie

niebezpieczeństwa), koszmary senne, dolegliwości

psychosomatyczne. Poirytowanie, wybuchy agresji.

3.

Wtargnięcia :

niezależne od osoby, natrętne powracanie

wspomnień, opisywane jako „fiksacja na urazie”. Wspomnienia

te:



są obrazowe, niewerbalne, pozbawione kontekstu

są obrazowe, niewerbalne, pozbawione kontekstu

(„nadrealistyczne”).

(„nadrealistyczne”).



Są „zamrożone” – nie przepracowane i nie zintegrowane

Są „zamrożone” – nie przepracowane i nie zintegrowane

4.

Zawężenie

: zmiany świadomości: spostrzeganie zdarzeń z

pozycji obserwatora, zobojętnienie, oddalenie, Inaczej:

zaburzenie poczucia rzeczywistości (odrealnienie).



Utrzymywanie wspomnień poza świadomością jest ochroną

przed bólem nie do zniesienia.

2. i 3. pojawiają się naprzemiennie - uniemożliwiają integrację

traumatycznego wydarzenia, pogłębiają poczucie

nieprzewidywalności i bezradności

Stres pourazowy:

skutki psychologiczne



Zdarzenie traumatyczne to takie,

które nie

które nie może być

włączone do schematu siebie w relacji ze światem.

Powoduje, że zburzone zostają założenia jednostki co do:

1.

1.

Bezpieczeństwa w świecie (podstawowego zaufania -

Bezpieczeństwa w świecie (podstawowego zaufania -

przekonania, że sprawy potoczą się dobrze)

przekonania, że sprawy potoczą się dobrze)

2.

2.

Pozytywnej wartości siebie (w tym nietykalności)

Pozytywnej wartości siebie (w tym nietykalności)

3.

3.

Naturalnego porządku rzeczy

Naturalnego porządku rzeczy



Efektem jest poczucie wyalienowania = zerwania związków

z innymi: doświadczenie całkowitego porzucenia, samotności:

„ jednostka ma wrażenie, że jest wyrzutkiem ludzkiego i boskiego

systemu opieki i ochrony, które są niezbędne do życia”



Tzw. „okaleczone Ja” (utrata szacunku do siebie, poczucie

winy i niższości ponieważ działania jednostki, niezależnie od

jej odwagi i zdolności okazały się niewystarczające, by obronić

się przed nieszczęściem)



Uraz znacznie głębszy jeśli zdarzeń nie można wytłumaczyć

wyższymi wartościami lub celami



w stos. do innych: oscylacja pomiędzy wycofywaniem się z

bliskich związków a rozpaczliwym lgnięciem do innych.

Stres pourazowy: Kto jest

odporny? Rola społeczności



Nikt, jeśli zdarzenie jest drastyczne i przekracza pewną granicę



Osoby, które:

1.

Posiadają duże umiejętności społeczne (towarzyskość,

umiejętność komunikowania się – najsłabsze objawy u tych, którzy

przetrwali dzięki współpracy z innymi)

2.

Działają aktywnie (strategia zadaniowa, wykorzystanie każdej

możliwości celowego działania w porozumieniu z innymi)

3.

Przekonane o możliwości kontroli własnego losu



Warunkiem odzyskania wiary w sens świata jest

podzielenie się traumatycznym doświadczeniem z

innymi ludźmi. Na to czy ofiara poradzi sobie z urazem ma

wpływ reakcja społeczności. Konieczne jest:



przyjęcie do wiadomości – publiczne potwierdzenie

traumatycznego zdarzenia – żeby nie zostało zapomniane (medale,

pomniki, pochody, krzyże przydrożne)



zadośćuczynienie – podjęcie przez społeczność jakiejś formy

działania; wymiar sprawiedliwości nie może być wrogi wobec

ofiary.

Stres pourazowy:

Etapy powrotu do zdrowia

ETAPY PROCESU POWROTU DO ZDROWIA

4.

Bezpieczeństwo (uczenie się zaufania)



nazwanie problemu (informacja)



przywracanie poczucia kontroli (kontrola nad ciałem i

otoczeniem, sen, jedzenie, bezpieczne warunki życia)



tworzenie bezpiecznego otoczenia (zwracanie się o wsparcie

do tych, którym ufa;

6.

Wspominanie i żałoba (integracja wspomnień)

7.

Odbudowanie związków (ponowna integracja osobowości,

powrót do normalnego życia)

(Forma terapii przydatna na jednym etapie – mało przydatna lub

szkodliwa w innej fazie)

Stres pourazowy:

pomoc psychologiczna

1.

Skonfrontowanie uczestn. z rzeczywistością. Dokładna, realistyczna,

aktualna informacja o tym co się naprawdę zdarzyło. (Spekulacje hamują

proces zdrowienia)

2.

Przetworzenie reakcji. Mówienie o doświadczeniach, wrażeniach,

uczuciach i myślach Ujmowanie w słowa – dzielenie się z innymi

uczestnikami. Dyskusja tendencji do atrybucji przyczynowych, poczucia

winy.

3.

Przygotowanie na przyszłe reakcje: wzmacnianie p. bezpieczeństwa i

przewidywalności. Informacja o możliwych symptomach, podkreślanie

normalności takich R. i wzrostu ich tolerancji

4.

Poczucie radzenia sobie – Analiza sposobów zwiększania poczucia

bezpieczeństwa w podobnych warunkach (na morzu, w metrze) m.in.. Udział

w ćwiczeniach ratowniczych ( z drugiej strony – podkreślanie codziennej,

normalnej aktywności

5.

Zwiększenie poczucia więzi w grupie, która dzieliła to samo

doświadczenie Rozmowy z ludźmi, którzy mieli podobne przeżycia.

Informacje dla członków rodzin

debriefing - „wysłuchanie” - forma psych. interwencji, która ma pomóc

ofiarom katastrof (także ratownikom) przepracować swoje reakcje (grupy do

10 osób w tym 2 liderów): 3 pierwszych dni od katastrofy

Badania fińskie: Katastrofa promu Estonia wrzesień 1994. Zginęło 859 osób

przeżyło 137

M.in..:

Jak ze stresem urazowym poradzić sobie

i swojej rodzinie

Internetowa Informacja APA
(American Psychological Asociation

)

Co zdarza sie ludziom po wydarzeniu traumatycznym?



Typowe reakcje: szok (nagłe, intensywne zaburzenie stanu

emocjonalnego doświadczane jako oszołomienie lub ogłuszenie) i

zaprzeczanie (nie dopuszczanie do świadomości informacji o

zdarzeniu).



Intensywne i nieprzewidywalne uczucia: lęk, nerwowość, irytacja,

zmiany nastroju



Będące pod wpływem traumy myśli i zachowania (wtargnięcia –

flashback), trudn.z konc.uwagi, zaburzenia snu, jedzenia, pocenie

się



Napięte relacje interpersonalne (kłótnie, konflikty lub wycofanie,

izolacja);



Symptomy fizyczne (bóle głowy, nudności, bóle w klatce

piersiowej)



Nawrót objawów w rocznice (miesiące) wydarzeń

Jak moge pomóc sobie i swojej rodzinie? (1)



Daj sobie czas na ozdrowienie. Przewiduj, ze będzie to trudny

okres w twoim życiu. Pozwól sobie rozpaczać nad stratą. Staraj się

być cierpliwy wobec swoich zmiennych emocji;



Poproś o wsparcie ludzi, którzy się o ciebie troszczą, którzy

będą cię słuchać i empatyzować z twoją sytuacją. Pamiętaj, że

jeśli są to Twoi bliscy lub także byli świadkami traumy, to ich

zdolność udzielenia wsparcia może być słabsza; Komunikuj o

swoich doświadczeniach w jakikolwiek sposób, który

przynosi ci ulgę – rozmawiaj z rodziną, z przyjaciółmi lub pisz

dziennik;



Dowiedz się gdzie funkcjonują lokalne grupy wsparcia Znajdź

grupę prowadzoną przez właściwie wyszkolonych i

doświadczonych profesjonalistów. Grupa pomoże ci stwierdzić, że

inni, w tych samych okolicznościach wykazują podobne reakcje;

Jak ze stresem urazowym poradzić sobie i

swojej rodzinie

Internetowa Informacja APA
(American Psychological Asociation

)

Jak mogę pomóc sobie i swojej rodzinie? (2)



Dbaj o zdrowe zachowania, które zwiększą twoją zdolność

radzenia sobie z nadmiernym stresem. Jedz dobre, urozmaicone

posiłki i dużo wypoczywaj. Jeśli będziesz mieć trudności ze snem,

ulgę mogą przynieść ci techniki relaksacji. Unikaj alkoholu i

narkotyków.



Ustal rozkład dnia (posiłki w stałych godzinach, program ćwiczeń

fizycznych). Zajmuj się hobby lub czymkolwiek co cię cieszy, by

odpocząć od codziennych obowiązków.



Unikaj poważnych decyzji życiowych (jak zmiana zawodu lub

pracy) ponieważ są one bardzo stresujące.

Jak ze stresem urazowym poradzić sobie i swojej

rodzinie

Internetowa Informacja APA
(American Psychological Asociation

)

Jak zadbać o szczególne potrzeby dzieci?



Dzieci mogą przejawiać regresję (moczyć się, ssać kciuk, itp), mogą mieć

koszmarne sny lub bać się spać samemu. Popadać w zły humor, wycofywać

się, izolować.



Rodzice lub opiekunowie mogą zrobić kilka rzeczy, w tym:



Spędzać z dzieckiem więcej czasu i pozwolić mu być zależnym od siebie,

przez kilka miesięcy po traumie (np. pozwolić dziecku kurczowo trzymać

się opiekuna). Fizyczne wyrażanie emocji jest dla dzieci b. ważne,

szczeg.po traumie.



Planować ćwiczenia, które mogłyby rozładować napięcie, szczególnie

niewerbalne, jak rysowanie, które ułatwia podzielenie się uczuciami i

myślami.



Starsze dzieci zachęcać do rozmowy o tym co myślą i czują. Pomaga to

obniżyć zmieszanie i lęk związany z traumą. Na pytania odpowiadać

słowami zrozumiałymi dla dziecka. Powtarzać zapewnienia, że się o nie

troszczy, rozumie ich lęki i zmartwienia;



Zapewnić regularność takich aktywności jak jedzenie, zabawa, chodzenie

spać, aby odbudować poczucie bezpieczeństwa i normalności.

Jak ze stresem urazowym poradzić sobie i swojej

rodzinie

Internetowa Informacja APA
(American Psychological Asociation

)