„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Joanna Pieczyńska
Anna Wachowicz

Wykorzystanie produktów spożywczych jako źródła
składników pokarmowych 341[07].Z1.03

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
mgr inż. Elżbieta Gębura
mgr inż. Magdalena Kaźmierczak



Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Małgorzata Pruszyńska



Konsultacja:
dr Justyna Bluszcz

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 341[07].Z1.03,
„Wykorzystanie produktów spożywczych jako źródła składników pokarmowych”, zawartego
w modułowym programie nauczania dla zawodu technik organizacji usług gastronomicznych.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

3

2. Wymagania wstępne

5

3. Cele kształcenia

6

4. Przykładowe scenariusze zajęć

7

5. Ćwiczenia

11

5.1. Podział składników pokarmowych i ich znaczenie dla organizmu

11

5.1.1. Ćwiczenia

11

5.2. Trawienie i przyswajanie pożywienia

18

5.2.1. Ćwiczenia

18

5.3. Przemiany energetyczne w organizmie

20

5.3.1. Ćwiczenia

20

5.4. Wartość odżywcza żywności

25

5.4.1. Ćwiczenia

25

5.5. Normy żywienia i wyżywienia (racje pokarmowe)

29

5.5.1. Ćwiczenia

29

5.6. Zasady racjonalnego żywienia. Choroby spowodowane wadliwym

odżywianiem

33

5.6.1. Ćwiczenia

33

6. Ewaluacja osiągnięć ucznia

36

7. Literatura

50

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu

zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie: technik organizacji usług
gastronomicznych 341[07].

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne,

−

wykaz umiejętności, jakie uczeń opanuje podczas zajęć,

−

przykładowe scenariusze zajęć,

−

propozycje ćwiczeń, które mają na celu wykształcenie u uczniów umiejętności
praktycznych,

−

wykaz literatury, z jakiej uczniowie mogą korzystać podczas nauki.
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze

szczególnym uwzględnieniem:

−

wykładu,

−

pogadanki z elementami dyskusji,

−

tekstu przewodniego,

−

metody projektów,

−

ćwiczeń praktycznych.
W zależności od wyposażenia pracowni, w której będą odbywać się zajęcia edukacyjne,

uczniowie mogą wykorzystać do wykonania ćwiczeń obliczania wartości energetycznej
i odżywczej dostępne programy komputerowe.

Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od

samodzielnej pracy uczniów do pracy zespołowej.

W celu przeprowadzenia sprawdzianu wiadomości i umiejętności ucznia, nauczyciel

może posłużyć się zamieszczonymi w rozdziale 6 zestawami zadań testowych, zawierającymi
różnego rodzaju zadania.

W tym rozdziale podano również:

−

plan testu w formie tabelarycznej,

−

punktację zadań,

−

propozycje norm wymagań,

−

instrukcję dla nauczyciela,

−

instrukcję dla ucznia,

−

kartę odpowiedzi,

−

zestawy zadań testowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

Schemat układu jednostek modułowych

341[07].Z1

Podstawy gastronomii i żywienia

341[07].Z1.01

Organizowanie działalności

gastronomicznej

341[07].Z1.03

Wykorzystanie produktów spożywczych

jako źródła składników pokarmowych

341[07].Z1.02

Przestrzeganie zasad higieny

w procesie produkcyjnym

341[07].Z1.04

Planowanie żywienia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien:

−

posiadać podstawowy zasób wiedzy i umiejętności z zakresu budowy związków
odżywczych (białka, tłuszcze, węglowodany),

−

korzystać z tabel, wykresów,

−

stosować jednostki układu SI,

−

potrafić korzystać z różnych źródeł informacji,

−

posłużyć się specjalistycznym oprogramowaniem komputerowym do obliczania wartości
energetycznej i odżywczej pożywienia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

rozróżnić składniki pokarmowe,

−

określić podstawowe funkcje składników pokarmowych,

−

scharakteryzować skutki nadmiaru i niedoboru składników pokarmowych dla organizmu
człowieka,

−

określić zapotrzebowanie organizmu na energię i składniki pokarmowe,

−

scharakteryzować proces trawienia, wchłaniania oraz przemian w organizmie składników
odżywczych,

−

obliczyć podstawową i całkowitą przemianę materii,

−

obliczyć bilans energetyczny organizmu,

−

określić wartość energetyczną i odżywczą surowców, półproduktów i potraw,

−

sklasyfikować produkty spożywcze pod względem wartości energetycznej i odżywczej,

−

określić substancje antyodżywcze występujące w żywności,

−

zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii,

−

zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, sanitarno-epidemiologiczne,
ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska,

−

skorzystać z różnych źródeł informacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca

……………………………………………….

Modułowy program nauczania:

Technik organizacji usług gastronomicznych 341[07]

Moduł:

Podstawy gastronomii i żywienia 341[07].Z1

Jednostka modułowa:

Wykorzystanie produktów spożywczych jako źródła
składników pokarmowych 341[07].Z1.03.

Temat: Trawienie i wchłanianie białek, tłuszczów, węglowodanów w organizmie

człowieka.

Cel ogólny: poznanie procesów trawienia i wchłaniania podstawowych składników

odżywczych w przewodzie pokarmowym człowieka.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

opisać etapy trawienia i wchłaniania składników pokarmowych,

−

wyjaśnić rolę enzymów trawiennych,

−

zdefiniować pojęcia: trawienie, wchłanianie.

Metody nauczania–uczenia się:

−

pogadanka z elementami dyskusji,

−

praca z tekstem,

−

ćwiczenia praktyczne,

−

prezentacja.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

praca w grupach.

Czas: 1 godzina dydaktyczna.

Środki dydaktyczne:

−

tablice: Budowa przewodu pokarmowego człowieka,

−

poradnik dla ucznia, literatura,

−

zeszyt, przybory do pisania,

−

arkusze papieru szarego,

−

komputer z przyłączem internetowym.

Przebieg zajęć:
1. Sprawy organizacyjne.
2. Nawiązanie do tematu, omówienie celów zajęć edukacyjnych.
3. Przypomnienie przez uczniów budowy przewodu pokarmowego (z wcześniejszych

zajęć).

4. Omówienie etapów trawienia i wchłaniania białek, tłuszczów, węglowodanów.

Wskazanie enzymów niezbędnych w procesach trawienia.

5. Realizacja tematu:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

Ćwiczenie 1

Wskaż enzymy odpowiedzialne za trawienie białek w organizmie człowieka i odcinki
przewodu pokarmowego, w których odbywa się trawienie białek.

Ćwiczenie 2

Do podanych enzymów dobierz trawiony składnik odżywczy.

Enzymy: lipaza żołądkowa, trypsyna, amylaza ślinowa, maltaza, lipaza jelitowa,
chymotrypsyna, podpuszczka oraz laktaza (ćwiczenie 1 i ćwiczenie 3 poradnik dla ucznia
str.30 i str. 31, poradnik dla nauczyciela str. 19 i str. 20).

−

omówienie przez nauczyciela sposobu wykonania ćwiczeń,

−

sposób realizacji ćwiczeń: uczniowie w parach uzupełniają otrzymane schematy budowy
przewodu pokarmowego, zapisują na arkuszach papieru w formie tabelarycznej
rozwiązanie ćwiczenia 2. W formie ustnej, na forum grupy prezentują rozwiązania
ćwiczeń.

Zakończenie zajęć:

Nauczyciel podsumowuje przebieg zajęć wskazując na zaangażowanie uczniów.

Praca domowa

Wyszukaj z dostępnej literatury (i z Internetu) informacje, które pozwolą Ci

wyczerpująco odpowiedzieć na następujące pytania:
1. Od czego zależy i ile wynosi czas przebywania różnych pokarmów w żołądku?
2. Jaka jest rola jelita grubego jako odcinka przewodu pokarmowego?

Odpowiedzi zapisz w zeszycie i na najbliższych zajęciach zaprezentuj na forum grupy.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−

uczniowie naklejają kolorowe karteczki na specjalnym arkuszu ze swoja oceną przebiegu
zajęć, organizacji zajęć, zdobytej na zajęciach wiedzy (zielone – podobało mi się, żółte –
czasem mi się podobało, a czasem nie, czerwone – zdecydowanie nie podobało mi się).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca

……………………………………………….

Modułowy program nauczania:

Technik organizacji usług gastronomicznych 341[07]

Moduł:

Podstawy gastronomii i żywienia 341[07].Z1

Jednostka modułowa:

Wykorzystanie produktów spożywczych jako źródła
składników pokarmowych 341[07].Z1.03.

Temat: Metody obliczania PPM i CPM.

Cel ogólny: kształtowanie umiejętności określenia metod obliczania PPM i CPM.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

opisać metody obliczania PPM i CPM,

−

obliczyć metodami rachunkowymi PPM i CPM.

Metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

praca z tekstem,

−

dyskusja dydaktyczna,

−

ćwiczenia.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

praca w grupach,

−

indywidualna praca uczniów.

Czas: 2 godziny dydaktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

poradnik dla ucznia, literatura,

−

arkusz papieru szarego,

−

pinezki kolorowe,

−

mazaki,

−

stanowisko komputerowe z oprogramowaniem, przyłączem do Internetu, drukarką.

Przebieg zajęć:
1. Sprawy organizacyjne.
2. Nawiązanie do tematu (określenie wydatków energetycznych, które obejmuje PPM

i CPM oraz czynników wpływających na wielkość przemiany materii). Omówienie
celów zajęć.

3. Omówienie metod obliczania PPM i CPM.
4. Realizacja tematu:

−

podanie treści ćwiczenia: Oblicz swoją PPM i CPM poznanymi metodami
rachunkowymi. Porównaj otrzymane wyniki (strona 35 poradnik dla ucznia,
strona 20 poradnik dla nauczyciela),

−

omówienie przez nauczyciela sposobu wykonania ćwiczenia. Zwrócenie
szczególnej uwagi na obliczenia z wykorzystaniem karty aktywności dziennej.
Wskazanie na możliwości korzystania z różnych źródeł informacji,

−

sposób realizacji ćwiczenia: uczniowie obliczają swoją PPM i CPM według opisu
umieszczonego w poradniku dla ucznia na str. 35 dla ćwiczenia 1. Wyniki

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

obliczeń zapisują na plakacie zawierającym zestawienie obliczeń wykonanych
przez uczniów, a następnie analizują otrzymane wyniki. Wyciągają wnioski
dotyczące wpływu wybranych czynników na wielkość przemiany materii.

Zakończenie zajęć:

Nauczyciel podsumowuje przebieg zajęć, ocenia zaangażowanie uczniów w realizację

zadania. Wskazuje przydatność wykonanych obliczeń i ich wykorzystanie na zajęciach
obliczania i ustalania typu bilansu energetycznego.

Praca domowa

Oblicz PPM i CPM dla członków swojej rodziny wykorzystując wybraną metodę

rachunkową. Wyciągnij wnioski co do sposobu odżywiania.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−

uczniowie naklejają kolorowe karteczki na specjalnym arkuszu ze swoją oceną przebiegu
zajęć, organizacji zajęć, zdobytej na zajęciach wiedzy (zielone – podobało mi się, żółte –
czasem mi się podobało, a czasem nie, czerwone – zdecydowanie nie podobało mi się).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

5. ĆWICZENIA

5.1. Podział składników pokarmowych i ich znaczenie dla

organizmu

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Uzupełnij tabelę wpisując rodzaj bilansu azotowego (dodatni +, ujemny -, zrównoważony =)

dla podanych dwóch przypadków:

I

II

Spożycie białka g/kg m.c

0,6

2,0

Pobranie azotu g/dzień

5,6

22,4

Azot wydalony:

−

z moczem

−

z kałem

−

z potem

10,0

0,7
0,2

14,9

0,9
0,2

Bilans (+, -, =)

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i wyjaśnić sposób wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia i obliczyć wydatki azotu,
2) porównać ilość azotu pobranego i wydalonego z organizmu,
3) ustalić rodzaj bilansu azotowego i zaprezentować wyniki na forum grupy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pogadanka z elementami dyskusji,

−

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

zeszyt, przybory do pisania,

−

materiał nauczania z poradnika dla ucznia, literatura.

Ćwiczenie 2

Podaj przykłady 10 potraw, w których występuje efekt uzupełniania aminokwasów.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i wyjaśnić sposób wykonania ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odszukać w materiale nauczania lub innych źródłach informacji wiadomości dotyczące

odpowiedniego łączenia produktów białkowych różnego pochodzenia – uzupełnianie
aminokwasów,

2) wybrać potrawy, w których występuje efekt uzupełniania aminokwasów,
3) zapisać w zeszycie wyniki swoich poszukiwań.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pogadanka z elementami dyskusji,

−

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

zeszyt, przybory do pisania,

−

materiał nauczania z poradnika dla ucznia, literatura,

−

komputer z łączem do Internetu.

Ćwiczenie 3

Wybierz trzy dowolne zestawy śniadaniowe, korzystając z różnych źródeł informacji.

Oblicz i porównaj zawartość błonnika pokarmowego oraz węglowodanów przyswajalnych
w wybranych zestawach. Uszereguj produkty występujące w zestawach według:

−

malejącej zawartości błonnika pokarmowego,

−

malejącej zawartości węglowodanów przyswajalnych.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i wyjaśnić sposób wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia i z literatury uzupełniającej,
2) zaproponować na podstawie różnych źródeł informacji trzy zestawy śniadaniowe,
3) ustalić na podstawie tabel składu i wartości odżywczej zawartość błonnika pokarmowego

i węglowodanów przyswajalnych,

4) obliczyć zawartość błonnika pokarmowego i węglowodanów przyswajalnych w ilości

produktów występujących w ćwiczeniu,

5) obliczyć zawartość błonnika pokarmowego i węglowodanów przyswajalnych

w zestawach śniadaniowych,

6) porównać wyniki,
7) uszeregować produkty wg malejącej zawartości błonnika pokarmowego i malejącej

zawartości węglowodanów przyswajalnych,

8) sporządzić i zaprezentować wykres na forum grupy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pogadanka z elementami dyskusji,

−

ćwiczenia praktyczne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

Środki dydaktyczne:

−

poradnik dla ucznia, literatura,

−

zeszyt, przybory do pisania,

−

kalkulator,

−

komputer z łączem do Internetu, programem do obliczania wartości energetycznej
i odżywczej produktów.

Ćwiczenie 4

Oblicz, jaką ilość podanych produktów należałoby spożyć, aby dostarczyć do organizmu

taką ilość wapnia, jaka zawarta jest w 250 g mleka chudego?

Produkty: ser podpuszczkowy, ser twarogowy chudy, serek topiony, serek

homogenizowany, jogurt naturalny.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i wyjaśnić sposób wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia i z literatury uzupełniającej,
2) wypisać na podstawie tabel składu i wartości odżywczej zawartość wapnia w 100 g

mleka i 100 g podanych w ćwiczeniu produktów,

3) obliczyć zawartość wapnia w 250 g mleka chudego,
4) obliczyć ilości produktów, które dostarczą taką ilość wapnia, jaka zawarta jest w 250 g

mleka chudego,

5) zaprezentować otrzymane wyniki na forum grupy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pogadanka z elementami dyskusji,

−

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

poradnik dla ucznia, literatura,

−

zeszyt, przybory do pisania,

−

kalkulator,

−

tabele składu i wartości odżywczej produktów,

−

komputer z łączem do Internetu i programem do obliczania wartości odżywczej
produktów.

Ćwiczenie 5

Zaproponuj produkty spożywcze osobom, u których stwierdzono: niedokrwistość,

osteoporozę, kurzą ślepotę (niedowidzenie o zmroku).

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i wyjaśnić sposób wykonania ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odszukać w materiale nauczania, literaturze lub innych źródłach, niedobór których

składników odżywczych powoduje niedokrwistość, osteoporozę czy kurzą ślepotę,

2) wskazać na podstawie materiału nauczania, tabeli składu i wartości odżywczej lub innych

źródeł, które produkty są bogate w te składniki odżywcze,

3) sporządzić wykaz produktów zalecanych w niedokrwistości, osteoporozie, kurzej

ślepocie,

4) zaprezentować wyniki na forum grupy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pogadanka z elementami dyskusji,

−

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

zeszyt, przybory do pisania,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura,

−

tabela składu i wartości odżywczej,

−

komputer z łączem do Internetu.

Ćwiczenie 6

Na podstawie informacji zawartej na opakowaniach soków, napojów, nektarów

owocowych, owocowo – warzywnych, warzywnych różnych producentów, wybierz te, które
są szczególnie bogatym źródłem witaminy C.

Sporządź wykres przedstawiający zawartość witaminy C (w mg/100 g produktu)

w badanych produktach. Możesz w tym celu wykorzystać program Microsoft Excel.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i wyjaśnić sposób wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zorganizować stanowisko pracy,
2) odszukać deklarowaną przez producentów zawartość witaminy C na opakowaniach

produktów spożywczych wskazanych w ćwiczeniu, dostępnych w ofercie handlowej,

3) wybrać produkty spożywcze będące bogatym źródłem witaminy C,
4) sporządzić wykres przedstawiający zawartość witaminy C (w mg/100 g produktu)

w badanych produktach. Możesz wykorzystać program Microsoft Excel,

5) zaznaczyć na wykresie produkty będące dobrym źródłem witaminy C i zaprezentować

wyniki na forum grupy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pogadanka z elementami dyskusji,

−

ćwiczenia praktyczne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

Środki dydaktyczne:

−

zeszyt, przybory do pisania,

−

opakowania wybranych produktów spożywczych,

−

komputer.

Ćwiczenie 7

Oceń dietę stosowaną przez siebie pod kątem zachowania równowagi kwasowo-

zasadowej.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i wyjaśnić sposób wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odszukać w materiale nauczania z poradnika, literaturze lub innych źródłach informacje

dotyczące równowagi kwasowo-zasadowej i wpływu diety na jej zachowanie,

2) ocenić

swoją

dietę

pod

kątem

występowania

produktów

kwasotwórczych

i zasadotwórczych.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pogadanka z elementami dyskusji,

−

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

zeszyt, przybory do pisania,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura,

−

komputer z łączem do Internetu.

Ćwiczenie 8

Ustal, czy zachowany został zrównoważony bilans wody w organizmie, gdy:

−

ilość wody dostarczonej z produktami stałymi wynosiła 950 cm

3

,

−

ilość wody dostarczonej z napojami wynosiła 1200 cm

3

,

−

ilość wody powstającej ze spalania białek, tłuszczów, węglowodanów wynosiła 300 cm

3

,

−

ilość wody wydalonej z moczem wynosiła 650 cm

3

,

−

ilość wody wydalonej z wydychanym powietrzem wynosiła 550 cm

3

,

−

ilość wody wydalonej z kałem wynosiła 250 cm

3

.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i wyjaśnić sposób wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odszukać w materiale nauczania z poradnika dla ucznia obliczanie bilansu wody

w organizmie,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

2) obliczyć ilość wody dostarczonej i wydalonej z organizmu,
3) porównać otrzymane ilości,
4) ustalić czy ilość wody dostarczonej równa jest ilości wody wydalonej z organizmu,
5) określić rodzaj bilansu wodnego, wskazać jego skutki zdrowotne dla organizmu.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pogadanka z elementami dyskusji,

−

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

zeszyt,

−

przybory do pisania,

−

materiał nauczania,

−

kalkulator.

Ćwiczenie 9

Wykonaj wykres przedstawiający zawartość wody w wymienionych produktach.

Produkty: morele świeże, morele suszone, mleko płynne 2%, mleko pełne w proszku,

pieczarki, ziemniaki, wołowina, ser podpuszczkowy, dorsz, jaja, chleb razowy, masło, olej
słonecznikowy, cukier puder.

Dokonaj analizy zawartości wody w wymienionych produktach.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i wyjaśnić sposób wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia i z literatury uzupełniającej,
2) korzystając z różnych źródeł informacji odszukać zawartość wody w wybranych

produktach,

3) wykonać wykres przedstawiający zawartość wody w produktach wskazanych

w ćwiczeniu ( można wykorzystać program Microsoft Excel ),

4) dokonać analizy zawartości wody w produktach spożywczych,
5) wyniki przedstawić na forum grupy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pogadanka z elementami dyskusji,

−

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

zeszyt,

−

przybory do pisania,

−

komputer z łączem do Internetu,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

Ćwiczenie 10

Połącz w pary substancje antyodżywcze występujące w produktach roślinnych

i zwierzęcych oraz składnik odżywczy, w stosunku do którego działają.

−

A: Siarkocyjanki

1: Biotyna

−

B: Enzym askorbinaza 2: Witamina B

1

−

C: Enzym tiaminaza

3: Witamina C

−

D: Kwas szczawiowy

4: Jod

−

E: Awidyna

5: Wapń

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i wyjaśnić sposób wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odszukać w materiale nauczania informacje o substancjach antyodżywczych

i toksycznych występujących w produktach roślinnych i zwierzęcych,

2) dobrać substancję antyodżywczą do składnika odżywczego, w stosunku do którego

działa,

3) porównać wyniki z kolegami z grupy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pogadanka z elementami dyskusji,

−

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

zeszyt,

−

przybory do pisania,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

5.2. Trawienie i przyswajanie pożywienia

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wskaż enzymy odpowiedzialne za trawienie białek w organizmie człowieka i odcinki

przewodu pokarmowego, w których odbywa się trawienie białek.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i wyjaśnić sposób wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeczytać materiał nauczania zamieszczony w poradniku i w literaturze dotyczący

trawienia składników odżywczych,

2) zaznaczyć odcinki przewodu pokarmowego, w których odbywa się trawienia białek,
3) do odcinków przewodu dobrać odpowiednie enzymy trawiące białka,
4) przedstawić na forum grupy, w których odcinkach przewodu pokarmowego i przy

udziale, jakich enzymów trawione są białka.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pogadanka z elementami dyskusji,

−

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

zeszyt, przybory do pisania,

−

poradnik dla ucznia, literatura,

−

schemat budowy przewodu pokarmowego.

Ćwiczenie 2

Korzystając z różnych źródeł informacji (literatura, Internet) opisz rolę żółci w trawieniu

tłuszczów.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i wyjaśnić sposób wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odszukać w literaturze (Internecie) informacje dotyczące roli żółci w trawieniu

tłuszczów,

2) informacje zapisać w zeszycie i zaprezentować na forum grupy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pogadanka z elementami dyskusji,

−

praca z tekstem,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

−

prezentacja.

Środki dydaktyczne:

−

zeszyt,

−

przybory do pisania,

−

poradnik dla ucznia, literatura,

−

komputer z łączem do Internetu.

Ćwiczenie 3

Do podanych enzymów dobierz trawiony składnik odżywczy.

Enzymy: lipaza żołądkowa, trypsyna, amylaza ślinowa, maltaza, lipaza jelitowa,

chymotrypsyna, podpuszczka oraz laktaza.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i wyjaśnić sposób wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia i z literatury uzupełniającej,
2) na podstawie zebranych wiadomości dotyczących trawienia składników odżywczych,

dobrać do podanych enzymów odpowiedni składnik odżywczy,

3) wyniki swojej pracy w formie tabelarycznej przedstawić na forum grupy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pogadanka z elementami dyskusji,

−

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

zeszyt,

−

przybory do pisania, arkusze papieru,

−

poradnik dla ucznia, literatura,

−

komputer z łączem do Internetu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

5.3. Przemiany energetyczne w organizmie

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Oblicz swoją PPM i CPM wykorzystując znane Ci metody rachunkowe.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i wyjaśnić sposób wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z materiałem nauczania z poradnika dla ucznia,
2) wypisać odpowiednie współczynniki do obliczenia PPM i obliczyć PPM,
3) obliczyć CPM na podstawie obliczonej PPM uwzględniając odpowiedni współczynnik

aktywności,

4) obliczyć PPM na podstawie wzorów Harrisa i Benedicta odszukując w materiale

nauczania odpowiednie wzory,

5) obliczyć PPM na podstawie wzoru Breitmana odszukując w materiale nauczania

i literaturze odpowiednie wzory i tabelę,

6) obliczyć CPM na podstawie obliczonej PPM (przy wykorzystaniu wzorów Harrisa

i Benedicta oraz Breitmana) uwzględniając odpowiedni współczynnik aktywności,

7) obliczyć CPM wykorzystując kartę aktywności dziennej oraz tabelę kosztu

energetycznego wybranych czynności,

8) porównać otrzymane wyniki i wyciągnąć wnioski,
9) zaprezentować wyniki na forum grupy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pogadanka z elementami dyskusji,

−

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

zeszyt, przybory do pisania, mazaki, szary papier,

−

poradnik dla ucznia, literatura,

−

karta aktywności dziennej,

−

kalkulator.

Ćwiczenie 2

Ustal typ bilansu energetycznego dla twojego organizmu, na podstawie całodobowych

wydatków energetycznych obliczonych metodą karty aktywności dziennej w ćwiczeniu 1 oraz
ilości energii pobranej z żywnością w ciągu tego dnia. Ustal, jakie skutki zdrowotne może
mieć ten typ bilansu energetycznego dla organizmu człowieka. Do obliczenia ilości energii
pobranej wykorzystaj następujące dane:

−

I śniadanie - 700 kcal

−

II śniadanie - 300 kcal

−

obiad - 1000 kcal

−

podwieczorek - 300 kcal

−

kolacja - 650 kcal

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i wyjaśnić sposób wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z materiałem nauczania z poradnika dla ucznia i z literatury,
2) zaplanować tok postępowania,
3) obliczyć ilość energii dostarczonej w ciągu dnia,
4) porównać ilość energii dostarczonej z wydatkami energii,
5) ustalić typ bilansu energetycznego i jego skutki zdrowotne dla organizmu,
6) na forum grupy przedstawić bilans i wskazać jego wpływ na stan organizmu.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pogadanka z elementami dyskusji,

−

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

zeszyt, przybory do pisania,

−

poradnik dla ucznia,

−

kalkulator,

−

literatura.

Ćwiczenie 3

Oblicz ilość energii dostarczonej przez kobietę, która w ciągu dnia spożyła:

−

50 g sacharozy,

−

20 g glukozy

−

8 g laktozy.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i wyjaśnić sposób wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z materiałem nauczania z poradnika,
2) obliczyć ilość spożytych węglowodanów przyswajalnych,
3) dobrać odpowiedni równoważnik energetyczny,
4) obliczyć wartość energetyczną jaką dostarczyły węglowodany i porównać z wynikami

kolegów.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pogadanka z elementami dyskusji,

−

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

zeszyt, przybory do pisania,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

−

poradnik dla ucznia, literatura,

−

kalkulator.

Ćwiczenie 4

Oblicz wartość energetyczną surówki. Wykorzystaj równoważniki energetyczne

Atwatera. Wynik podaj w kcal i kJ. Porównaj z wartością energetyczną surówki, w której
majonez (10 g) zastąpiono jogurtem naturalnym (10 g).

Składniki surówki:

−

kapusta biała (90 g),

−

papryka (50 g),

−

marchew (50 g),

−

majonez (10 g),

−

por (20 g),

−

cukier (5 g).

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i wyjaśnić sposób wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) określić na podstawie tabeli składu i wartości odżywczej zawartość białka, tłuszczu,

węglowodanów, błonnika pokarmowego w 100 g produktów wchodzących w skład
surówki,

2) obliczyć zawartość węglowodanów przyswajalnych w 100 g podanych produktów,
3) obliczyć zawartość tłuszczu, białka, węglowodanów przyswajanych w ilości produktów

podanej w ćwiczeniu,

4) obliczyć wartość energetyczną produktów wchodzących w skład surówki,
5) obliczyć wartość energetyczną surówki sumując otrzymane wyniki dla poszczególnych

produktów,

6) podać wynik w kcal oraz wyrazić wartość energetyczną w kJ,
7) obliczyć wartość energetyczną dla surówki, w której majonez zastąpiono jogurtem

naturalnym,

8) porównać otrzymane wyniki i wyciągnąć wnioski,
9) zaprezentować wyniki na forum grupy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pogadanka z elementami dyskusji,

−

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

poradnik dla ucznia, literatura,

−

zeszyt, przybory do pisania,

−

tablice składu i wartości odżywczej produktów,

−

kalkulator,

−

komputer z łączem internetowym, programem do obliczania wartości energetycznej
produktów spożywczych oraz potraw.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

Oblicz i porównaj wartość energetyczną podanych dwóch zestawów potraw

wchodzących w skład śniadania, obiadu, kolacji.

Zestaw I

Zestaw II

Śniadanie:

musli 50 g
mleko chude 250 g
chleb mazowiecki 50 g
masło 20 g
polędwica drobiowa 50 g
pomidor 80 g

Obiad:

zupa ogórkowa czysta 450 g
filet sauté z indyka 100 g
ziemniaki 150 g
surówka wielowarzywna 100 g
kompot z truskawek 200 g

Kolacja:

chleb graham 50 g
mało 20 g
rzodkiewka 20 g
sałata 5g
ogórek świeży 20 g
ser edamski 50 g
napój pomarańczowy 200 g

Śniadanie:

jajecznica na boczku 120 g
chleb mazowiecki 50 g
pomidor 50 g
masło 20 g
herbata z cytryną 250 g

Obiad:

zupa fasolowa z zacierką 450 g
kotlet schabowy 100 g
frytki 150 g
mizeria ze śmietaną 100 g
kisiel truskawkowy 250 g

Kolacja:

sałatka jarzynowa 100 g
parówka 80 g
pomidor 50 g
napój wieloowocowy 200 g

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i wyjaśnić sposób wykonania ćwiczenia.

Uczeń powinien:

1) obliczyć na podstawie tabel wartości odżywczej produktów spożywczych i typowych

potraw (lub wykorzystując program komputerowy), wartość energetyczną potraw,
posiłków, wchodzących w skład podanych dwóch zestawów,

2) obliczyć wartość energetyczną zestawu I i II,
3) dokonać analizy otrzymanych wyników pod kątem kaloryczności potraw i posiłków

w zestawie I i II oraz kaloryczności całych zestawów,

4) wskazać potrawy (produkty), których nie zastosowałbyś w żywieniu osób z dodatnim

bilansem energetycznym,

5) zaprezentować wyniki na forum grupy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pogadanka z elementami dyskusji,

−

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

poradnik dla ucznia, literatura,

−

zeszyt, przybory do pisania,

−

kalkulator,

−

tabele wartości odżywczej wybranych produktów spożywczych i typowych potraw,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

−

komputer z programem do obliczania wartości energetycznej i odżywczej, łączem do
Internetu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

5.4. Wartość odżywcza żywności

5.4.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Oceń wartość odżywczą dwóch dowolnie wybranych posiłków obiadowych na podstawie

zawartości wybranych składników pokarmowych. Wyniki zamieść w tabeli. Ustal, czy
pokrywają one 35% dziennego zapotrzebowania energetycznego, które wynosi 2800 kcal.

Tabela do ćwiczenia 1

Obiad

Jadłospis

Produkty

Ilo

ść

[

g]

E

n

e

rg

ia

[

k

c

al]

B

ia

łko

[g]

T

łu

sz

c

z

[g]

W

ęg

lo

w

o

d

a

n

y

ogó

łem

[g]

B

łon

n

ik

[

g]

Wap

ń

[m

g]

Ż

e

la

z

o

[

m

g]

W

it

ami

n

a

C

[m

g]

Cho

le

ste

ro

l

[m

g]

Razem

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i wyjaśnić sposób wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z materiałem nauczania z poradnika dla ucznia i z literatury,
2) zaplanować tok postępowania,
3) wybrać dowolne posiłki obiadowe z literatury, Internetu,
4) wpisać do tabeli potrawy i produkty wchodzące w skład poszczególnych posiłków oraz

ich ilości,

5) obliczyć na podstawie tabeli składu i wartości odżywczej produktów i potraw, zawartość

wybranych składników pokarmowych,

6) obliczyć wartość energetyczną produktów i potraw,
7) obliczyć wartość energetyczną i odżywczą posiłków sumując otrzymane wyniki

i wyciągając odpowiednie wnioski,

8) ustalić, czy proponowane zestawy obiadowe pokrywają 35% dziennego zapotrzebowania

energetycznego, które wynosi 2800 kcal,

9) zaprezentować otrzymane wyniki na forum grupy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pogadanka z elementami dyskusji,

−

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

poradnik dla ucznia, literatura,

−

zeszyt, przybory do pisania,

−

tabele składu i wartości odżywczej produktów spożywczych i potraw,

−

komputer z programem do obliczania wartości odżywczej i łączem internetowym.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

Ćwiczenie 2

Z oferty handlowej wybierz produkty należące do niżej wymienionych grup. Na

podstawie informacji zawartych na opakowaniach, oceń i porównaj wartość odżywczą
i energetyczną produktów z poszczególnych grup.

Grupy produktów:

−

produkty zbożowe,

−

mleko i produkty mleczne,

−

mięso i jego przetwory, ryby, drób,

−

masło i śmietana,

−

tłuszcze inne,

−

cukier i słodycze.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i wyjaśnić sposób wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia i z literatury,
2) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii,
3) wybrać produkty należące do wskazanych w ćwiczeniu grup produktów,
4) odszukać informacje dotyczące wartości energetycznej i zawartości składników

pokarmowych zamieszczone na opakowaniach,

5) porównać wartość odżywczą i energetyczną produktów i wyciągnąć wnioski,
6) zaprezentować wyniki na forum grupy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pogadanka z elementami dyskusji,

−

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

poradnik dla ucznia, literatura,

−

zeszyt, przybory do pisania, opakowania produktów spożywczych.

Ćwiczenie 3

Oceń wartość odżywczą produktów spożywczych wypełniając tabelę.

Produkty

Białko

Węglowodany

ogółem

Błonnik Tłuszcz Cholesterol NNKT Żelazo Wapń

Wit.

C

Pieczywo razowe
Bułka pszenna
Mleko
Sery
podpuszczkowe
Cielęcina
Ziemniaki
Porzeczki czarne
Brokuły
Soja
Kasza gryczana

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

Cukier kryształ
Olej sojowy
Wątróbka
Jaja (żółtka)
Morszczuk

Zawartość składnika pokarmowego w produkcie:

−

Bardzo duża

Bd

−

Mała

M

−

Duża

D Średnia Ś

−

Brak

B

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i wyjaśnić sposób wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z materiałem nauczania z poradnika dla ucznia i z literatury,
2) wyszukać informacje o zawartości składników odżywczych w produktach,
3) uzupełnić tabelę,
4) wskazać produkty będące dobrym źródłem składników odżywczych oraz produkty

o wysokiej zawartości cholesterolu.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pogadanka z elementami dyskusji,

−

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

zeszyt,

−

przybory do pisania,

−

poradnik dla ucznia, literatura,

−

kalkulator,

−

tablice składu i wartości odżywczej produktów.

Ćwiczenie 4

Jakie zamienniki i w jakiej ilości użyjesz do zastąpienia 120 g mięsa.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i wyjaśnić sposób wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z materiałem w poradniku, literaturą,
2) ustalić na podstawie tabeli zamiany, jakimi produktami w grupie i między grupami,

można zastąpić 100 g mięsa,

3) obliczyć ilości zamienników do zastąpienia 120 g mięsa i zaprezentować wyniki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pogadanka z elementami dyskusji,

−

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

zeszyt, przybory do pisania,

−

poradnik dla ucznia, literatura,

−

kalkulator,

−

tabele zamiany produktów spożywczych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

5.5. Normy żywienia i wyżywienia (racje pokarmowe)

5.5.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Oblicz, ile gramów węglowodanów powinna zawierać dieta dziewczyny w wieku 18 lat,

masie ciała 60 kg, aby pokryć 60% jej dziennego zapotrzebowania energetycznego.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i wyjaśnić sposób wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia i z literatury,
2) odszukać w tabelach norm na energię, jakie jest zapotrzebowanie na energię dla

dziewczyny w wieku 18 lat i masie ciała 60 kg,

3) obliczyć ilość kcal, jaką powinny dostarczyć węglowodany, aby pokryć 60% dziennego

zapotrzebowania energetycznego,

4) odszukać w materiale nauczania, jaką ilość energii otrzymujemy po spaleniu 1 g

węglowodanów,

5) obliczyć, ile gramów węglowodanów powinna zawierać dieta dziewczyny, aby

dostarczyć obliczoną ilość energii.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pogadanka z elementami dyskusji,

−

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

poradnik dla ucznia, literatura,

−

zeszyt, przybory do pisania,

−

kalkulator,

−

normy na energię dla różnych grup ludności.

Ćwiczenie 2

Ustal, jaki procent dziennego zapotrzebowania na NNKT dla mężczyzny w wieku 50 lat,

o masie ciała 80 kg pokryją następujące potrawy:

surówka z kapusty pekińskiej

pasta z makreli wędzonej i twarogu

−

kapusta pekińska (100 g),

−

jabłko (30 g),

−

marchew (30 g),

−

olej sojowy (10 g).

−

makrela (80 g),

−

twaróg (60 g),

−

szczypiorek (10 g).

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i wyjaśnić sposób wykonania ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia i z literatury,
2) obliczyć zawartość NNKT w potrawach w oparciu o informacje zawarte w materiale

nauczania, literaturze, tabelach składu i wartości odżywczej,

3) odczytać w tabelach normy na NNKT dla mężczyzny w wieku 50 lat i masie ciała 80 kg,
4) ustalić, jaki procent zapotrzebowania dziennego na NNKT pokrywają potrawy,

wyciągnąć wnioski,

5) przedstawić wyniki na forum grupy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pogadanka z elementami dyskusji,

−

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

poradnik dla ucznia, literatura,

−

zeszyt, przybory do pisania,

−

kalkulator,

−

tabele norm na NNKT,

−

komputer ze specjalistycznym oprogramowaniem i dostępem do Internetu.

Ćwiczenie 3

Sprawdź, czy produkty i potrawy spożyte przez Ciebie w ciągu jednego dnia, pokryły

Twoje dzienne zapotrzebowanie na białko, wapń, żelazo, witaminę C, energię? Wykorzystaj
tabele składu i wartości odżywczej, Internet lub program komputerowy do obliczania wartości
odżywczej.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i wyjaśnić sposób wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia i z literatury,
2) wypisać wszystkie produkty i potrawy spożyte w ciągu wybranego dnia oraz ich ilości,
3) obliczyć zawartość wymienionych w ćwiczeniu składników odżywczych dostarczonych

w ciągu tego dnia oraz wartość energetyczną produktów, potraw,

4) porównać otrzymane wyniki zawartości wybranych składników odżywczych w diecie

z zaleceniami dziennych norm spożycia,

5) porównać obliczoną wartość energetyczną z zaleceniami norm na energię dla określonej

grupy ludności,

6) przedstawić wyniki na forum grupy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pogadanka z elementami dyskusji,

−

ćwiczenia praktyczne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

Środki dydaktyczne:

−

poradnik dla ucznia, literatura,

−

zeszyt, przybory do pisania,

−

kalkulator,

−

tabele składu i wartości odżywczej produktów,

−

normy na energię i składniki odżywcze,

−

komputer z programem do obliczania wartości odżywczej i łączem do Internetu.

Ćwiczenie 4

Wybierz dowolny jadłospis dzienny stołówki internatu. Oblicz, jaką ilość (wg)

przedstawicieli niżej wymienionych grup produktów zawiera wybrany jadłospis. Porównaj
obliczone ilości produktów z racjami pokarmowymi na poziomie C dla dziewcząt lub
chłopców w Twoim wieku.

Grupy produktów:

−

warzywa i owoce bogate w witaminę C,

−

warzywa i owoce bogate w karoten,

−

ziemniaki,

−

mleko,

−

cukier i słodycze.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i wyjaśnić sposób wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odszukać w literaturze, Internecie, dowolny jadłospis oraz ilości produktów wchodzących

w skład poszczególnych potraw,

2) obliczyć ilości produktów wskazanych w ćwiczeniu,
3) odszukać w tabelach norm wyżywienia, zalecane racje pokarmowe na poziomie C dla

dziewcząt lub chłopców w Twoim wieku,

4) porównać otrzymane wyniki obliczeń z odszukanymi racjami pokarmowymi,
5) wyciągnąć wnioski i zaprezentować wyniki na forum grupy.

Grupa produktów

Jednostka

Ilość produktów

w jadłospisie

Racja pokarmowa

na poziomie C

Warzywa

i

owoce

bogate

w witaminę C

Warzywa

i

owoce

bogate

w karoten

Ziemniaki

Mleko

Cukier i słodycze

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pogadanka z elementami dyskusji,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

32

−

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

zeszyt, przybory do pisania,

−

literatura, tabele zalecanych racji pokarmowych,

−

kalkulator, komputer z łączem do Internetu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

33

5.6. Zasady racjonalnego żywienia. Choroby spowodowane

wadliwym odżywianiem

5.6.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Oceń masę ciała członków Twojej rodziny, przyjaciół, na podstawie wskaźnika BMI.

W przypadku wystąpienia otyłości oblicz także WHR oraz przedstaw zalecenia żywieniowe
dla osób z nadwagą i otyłością.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i wyjaśnić sposób wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) dokonać pomiarów (lub zebrać je) masy ciała oraz wzrostu badanych osób,
2) obliczyć BMI oraz ocenić otrzymane wyniki,
3) w przypadku stwierdzenia otyłości dokonać osobom pomiaru obwodu ciała w okolicy

pępka i bioder oraz obliczyć WHR,

4) przedstawić na forum grupy zalecenia żywieniowe dla osób z nadwagą i otyłością.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pogadanka z elementami dyskusji,

−

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

waga, miara,

−

zeszyt, przybory do pisania,

−

literatura,

−

komputer z łączem do Internetu.

Ćwiczenie 2

Opracuj poradnik racjonalnego żywienia w profilaktyce i leczeniu miażdżycy.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i wyjaśnić sposób wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia i z literatury,
2) odszukać informacje w literaturze, Internecie dotyczące przyczyn i skutków miażdżycy

oraz diety zalecanej w przypadku jej występowania,

3) umieścić w poradniku założenia tej diety, szczególnie ilość i jakość tłuszczów,

cholesterolu, błonnika w codziennej diecie,

4) sporządzić wykaz produktów zabronionych i dozwolonych,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

34

5) opracować i zamieścić przykładowe jadłospisy,
6) opracować podstawowe wskazówki dotyczące aktywności fizycznej w utrzymaniu

zdrowia,

7) zaprezentować poradnik na forum grupy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pogadanka z elementami dyskusji,

−

metoda projektów.

Środki dydaktyczne:

−

poradnik dla ucznia, literatura,

−

przybory do pisania, zeszyt,

−

komputer z dostępem do Internetu i drukarką.

Ćwiczenie 3

Na podstawie informacji zawartych na opakowaniach margaryn, olejów, oliwy, wskaż

te produkty, które poleciłbyś w żywieniu osób z podwyższonym lub wysokim poziomem
cholesterolu.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i wyjaśnić sposób wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia i z literatury,
2) ustalić wpływ kwasów tłuszczowych nasyconych, jednonienasyconych i wielonienasyconych

na poziom cholesterolu w organizmie człowieka,

3) odszukać na etykietach wybranych produktów zawartość kwasów tłuszczowych,
4) wskazać produkty zalecane osobom z podwyższonym lub wysokim poziomem

cholesterolu,

5) zaprezentować wybrane produkty na forum grupy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pogadanka z elementami dyskusji,

−

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

poradnik dla ucznia, literatura,

−

komputer z łączem do Internetu,

−

przybory do pisania,

−

zeszyt.

Ćwiczenie 4

Omów na forum grupy dietę wegetariańską oraz śródziemnomorską. Jakie skutki

zdrowotne wywołuje ich stosowanie?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

35

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i wyjaśnić sposób wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia i z literatury,
2) odszukać w dostępnych źródłach informacje dotyczące diety śródziemnomorskiej,

wegetarianizmu oraz innych modeli i trendów żywieniowych,

3) poznać założenia tych diet oraz pozytywne i negatywne efekty ich stosowania,
4) zaprezentować informacje dotyczące diet na forum grupy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pogadanka z elementami dyskusji,

−

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

poradnik dla ucznia, literatura,

−

komputer z dostępem do Internetu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

36

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

Test 1
Test dwustopniowy do jednostki modułowej

„Wykorzystanie produktów

spożywczych jako źródła składników pokarmowych”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 14, 18, 19, 20 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 13, 15, 16, 17 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów. Suma punktów możliwych do uzyskania wynosi 20.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 10 zadań,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 13 zadań,

−

dobry – za rozwiązanie 17 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 19 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu
ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. d, 2. d, 3. c, 4. a, 5. a, 6. d, 7. c, 8. a, 9. c, 10. b, 11. a,
12. a, 13. a, 14. b, 15. c, 16. d, 17. a, 18. d, 19. a, 20. c.

Plan testu

Nr

zad.

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1

Rozróżniać składniki pokarmowe
uwzględnieniem roli jaką pełnią
w organizmie

B

P

d

2

Sklasyfikować produkty pod względem
wartości odżywczej

B

P

d

3

Sklasyfikować produkty spożywcze pod
względem wartości energetycznej

C

P

c

4

Sklasyfikować produkty spożywcze pod
względem wartości odżywczej

C

P

a

5

Określić produkty stanowiące źródło
poszczególnych składników pokarmowych

B

P

a

6

Rozróżnić produkty o charakterze
kwasotwórczym

C

P

d

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

37

7

Określić normy spożycia składników
pokarmowych dla określonych grup
żywieniowych

B

P

c

8

Scharakteryzować skutki niedoboru
składników pokarmowych dla organizmu
człowieka

P

P

a

9

Scharakteryzować proces trawienia

B

P

c

10

Określić normy spożycia składników
pokarmowych dla określonych grup
ludności

C

P

b

11

Określić produkty stanowiące źródło
poszczególnych składników pokarmowych

B

P

a

12 Obliczyć podstawową przemianę materii

C

P

a

13 Ustalić rodzaj bilansu azotowego

C

PP

a

14 Obliczyć wartość energetyczną potraw

C

P

b

15

Scharakteryzować skutki niedoboru wody
w organizmie

C

PP

c

16 Określić wartość odżywczą potraw

C

PP

d

17

Sklasyfikować produkty spożywcze pod
względem wartości odżywczej

C

PP

a

18 Zastosować zasady racjonalnego żywienia

C

P

d

19

Rozróżnić substancje antyodżywcze
występujące w produktach spożywczych

C

P

a

20

Rozróżnić składniki pokarmowe
z uwzględnieniem roli jaką pełnią
w organizmie

C

P

c

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

38

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z co najmniej jednotygodniowym

wyprzedzeniem.

2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4. Przeprowadź z uczniami próbę udzielania odpowiedzi na takie typy zadań testowych,

jakie będą w teście.

5. Omów z uczniami sposób udzielania odpowiedzi (karta odpowiedzi).
6. Zapewnij uczniom możliwość samodzielnej pracy.
7. Rozdaj uczniom zestawy zadań testowych i karty odpowiedzi, podaj czas przeznaczony

na udzielanie odpowiedzi.

8. Postaraj się stworzyć odpowiednią atmosferę podczas przeprowadzania pomiaru

dydaktycznego (rozładuj niepokój, zachęć do sprawdzenia swoich możliwości).

9. Kilka minut przed zakończeniem sprawdzianu przypomnij uczniom o zbliżającym się

czasie zakończenia udzielania odpowiedzi.

10. Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych.
11. Sprawdź wyniki i wpisz do arkusza zbiorczego.
12. Przeprowadź analizę uzyskanych wyników sprawdzianu i wybierz te zadania, które

sprawiły uczniom największe trudności.

13. Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.
14. Opracuj wnioski do dalszego postępowania, mającego na celu uniknięcie niepowodzeń

dydaktycznych – niskie wyniki przeprowadzonego sprawdzianu.

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań dotyczących wiadomości i umiejętności z zakresu żywienia.

Wszystkie pytania są wielokrotnego wyboru i tylko jedna odpowiedź jest prawidłowa.

5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej Karcie odpowiedzi, w pytaniach wielokrotnego

wyboru zaznacz prawidłową odpowiedź X (w przypadku pomyłki należy błędną
odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową).

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego

rozwiązanie na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

8. Na rozwiązanie testu masz 45 min.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

39

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. W skład grupy składników odżywczych, które pełnią w organizmie funkcję energetyczną

wchodzą
a) węglowodany, składniki mineralne, woda.
b) tłuszcze, węglowodany, witaminy.
c) alkohol, witaminy, węglowodany.
d) białka, tłuszcze, węglowodany.

2. Dobre źródła pełnowartościowego białka to

a) soja, wołowina, ciemne pieczywo.
b) drób, fasola, mleko.
c) jaja, ziemniaki, sery żółte.
d) ryby, sery, jaja.

3. Do produktów spożywczych wysokoenergetycznych nie należą

a) majonez, banany, ser żółty.
b) miód, margaryna, orzechy.
c) soki warzywne, mleko, kiwi.
d) dżem, margaryna, ziemniaki.

4. Grupa produktów bogatych w NNKT to

a) olej słonecznikowy, margaryny kubkowe.
b) olej sojowy, masło świeże wiejskie.
c) smalec domowy, oliwa z oliwek.
d) margaryny kubkowe, smalec.

5. Dobrym źródłem witaminy B

2

są

a) mleko, wątróbka, drożdże.
b) jogurt, sałata, pietruszka.
c) truskawki, ryby, masło.
d) smalec, mięso, pomidory.

6. Produktami spożywczymi o działaniu kwasotwórczym są

a) cytryna, kapusta kiszona, pomarańcza.
b) maślanka, mleko, czarna porzeczka.
c) pomarańcze, ziemniaki, szczaw.
d) kasza jęczmienna, ryż, jaja.

7. Dorosły mężczyzna o masie ciała 85 kg powinien spożyć białka

a) 680 g białka.
b) 68 g białka.
c) 85 g białka.
d) 8,5 g białka.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

40

8. Zajady, łojotokowe zapalenie skóry, nadwrażliwość na światło, utrata apetytu, to typowe

objawy niedoboru w organizmie
a) witaminy B

2

.

b) witaminy K.
c) wapnia.
d) żelaza.

9. Za trawienie białek w przewodzie pokarmowym człowieka odpowiedzialne są enzymy

proteolityczne, do których należą:
a) lipaza, amylaza ślinowa.
b) esteraza, amylaza trzustkowa.
c) pepsyna, trypsyna, chymotrypsyna.
d) żółć, lipaza żołądkowa, amylaza ślinowa.

10. Ilość tłuszczu, jaką należy spożyć, aby pokryć 30 % dziennego zapotrzebowania na

energię wynoszącego 2700 kcal wynosi
a) 90 g.
b) 202,5 g
c) 162,5 g.
d) 900 g.

11. Zestaw, w którym wszystkie produkty zawierają błonnik pokarmowy, składa się z

a) soi, kapusty, pieczywa razowego.
b) kapusty, jabłka, sera twarogowego.
c) gruszki, oliwy z oliwek, płatków owsianych.
d) truskawek świeżych, jaj, kaszy jęczmiennej.

12. Podstawowa przemiana materii u mężczyzny o masie ciała 75 kg wynosi

a) 1800 kcal/dobę.
b) 1320 kcal/dobę.
c) 900 kcal/dobę.
d) 2700 kcal/dobę.

13. Bilans azotowy kobiety ciężarnej, rekonwalescentów jest

a) dodatni.
b) ujemny.
c) przeciętny.
d) zrównoważony.

14. Oblicz wartość energetyczną kanapki składającej się z : 50 g chleba Graham, 10 g masła,

30 g pasztetu, 50 g ogórka świeżego. Wartość energetyczna 100 g produktów wynosi:
chleb graham 226g kcal, masło 735 kcal, pasztet 390 kcal, ogórek 10 kcal.
a) 617 kcal.
b) 308,5 kcal.
c) 1361 kcal.
d) 136,1 kcal.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

41

15. Poniżej przedstawiono bilans wodny. Skutkiem takiego bilansu jest

a) gromadzenie się wody w organizmie, obrzęki.
b) brak zmian, gdyż ilość wody dostarczonej i wydalonej nie ma większego wpływu na

funkcjonowanie organizmu.

c) odwodnienie.
d) anemia.

ilość wody dostarczonej

ilość wody wydalonej

−

napoje - 1000 cm

3

−

pokarm stały - 1000 cm

3

−

woda metaboliczna - 300 cm

3

−

z wydychanym powietrzem - 500 cm

3

−

z moczem - 1500 cm

3

−

z potem - 700 cm

3

−

z kałem - 200 cm

3

16. Uzupełnianie składu aminokwasowego białek w największym stopniu zachodzi w

a) ziemniakach z sosem pieczarkowym.
b) naleśnikach z truskawkami.
c) knedlach ze śliwkami.
d) pierogach z serem.

17. W profilaktyce miażdżycy zalecanym zestawem produktów spożywczych jest

a) oliwa, chuda wołowina, pieczywo razowe.
b) olej, chuda wołowina, wątróbka.
c) margaryna, ser żółty, wątróbka.
d) brokuły, olej sojowy, jaja.

18. Podstawą „piramidy żywieniowej” zalecanej w żywieniu osób dorosłych są produkty

a) mięso czerwone, przetwory zbożowe.
b) owoce, warzywa strączkowe.
c) mleko, czerwone mięso.
d) pieczywo, ziemniaki.

19. Substancją antyodżywczą, naturalnie występującą w produktach roślinnych, która

zmniejsza przyswajalność wapnia jest
a) kwas szczawiowy.
b) witamina D.
c) awidyna.
d) fosfor.

20. Składnikiem mineralnym niezbędnym do produkcji hormonów tarczycy jest

a) żelazo.
b) wapń.
c) jod.
d) fluor.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

42

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ……………………………………………………..

Wykorzystanie

produktów

spożywczych

jako

źródła składników

pokarmowych

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr

pytania

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

43

Test 2

Test dwustopniowy do jednostki modułowej

„Wykorzystanie produktów

spożywczych jako źródła składników pokarmowych”

Test składa się z 20 zadań, z których:

−

zadania 1, 2, 3, 4, 6, 8, 9, 10, 11, 12, 15, 16, 17, 18, 19, 20 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 5, 7, 13, 14 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów. Suma punktów możliwych do uzyskania wynosi 20.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 10 zadań,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 13 zadań,

−

dobry – za rozwiązanie 17 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 19 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu
ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. d, 2. d, 3. a, 4. c, 5. b, 6. a, 7. b, 8. a, 9. a, 10. c, 11. a,
12. b, 13. c, 14. d, 15. d, 16. d, 17. b, 18. a, 19. c, 20. b.

Plan testu

Nr

zad.

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1

Rozróżniać składniki odżywcze

B

P

d

2

Sklasyfikować produkty spożywcze pod
względem wartości energetycznej

B

P

d

3

Sklasyfikować produkty spożywcze pod
względem wartości odżywczej

B

P

a

4

Określać podstawowe funkcje witaminy K

B

P

c

5

Rozróżnić produkty o charakterze
kwasotwórczym i zasadotwórczym

C

PP

b

6

Określić zapotrzebowanie na składniki
pokarmowe określonych grup ludności

C

P

a

7

Scharakteryzować proces wchłaniania
składników pokarmowych

C

PP

b

8

Scharakteryzować proces trawienia tłuszczów

B

P

a

9

Określić normy spożycia składników
pokarmowych dla określonych grup ludności

C

P

a

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

44

10

Określić produkty stanowiące źródło
poszczególnych składników pokarmowych

C

P

c

11

Określić skutki nadmiaru sodu dla organizmu
człowieka

C

P

a

12 Obliczyć podstawową przemianę materii

C

P

b

13

Określić skutki niezrównoważonego bilansu
wodnego

C

PP

c

14 Obliczyć wartość energetyczną potrawy

C

PP

d

15

Sklasyfikować produkty pod względem
wartości odżywczej

C

P

d

16

Rozróżnić substancje antyodżywcze
występujące w produktach spożywczych

C

P

d

17 Zastosować zasady racjonalnego żywienia

B

P

b

18 Obliczyć wartość odżywczą potrawy

C

P

a

19 Określić skutki niedoboru witaminy

B

P

c

20

Rozróżnić składniki pokarmowe z
uwzględnieniem roli jaką pełnią w
organizmie

B

P

b

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

45

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z co najmniej jednotygodniowym

wyprzedzeniem.

2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4. Przeprowadź z uczniami próbę udzielania odpowiedzi na takie typy zadań testowych,

jakie będą w teście.

5. Omów z uczniami sposób udzielania odpowiedzi (karta odpowiedzi).
6. Zapewnij uczniom możliwość samodzielnej pracy.
7. Rozdaj uczniom zestawy zadań testowych i karty odpowiedzi, podaj czas przeznaczony

na udzielanie odpowiedzi.

8. Postaraj się stworzyć odpowiednią atmosferę podczas przeprowadzania pomiaru

dydaktycznego (rozładuj niepokój, zachęć do sprawdzenia swoich możliwości).

9. Kilka minut przed zakończeniem sprawdzianu przypomnij uczniom o zbliżającym się

czasie zakończenia udzielania odpowiedzi.

10. Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych.
11. Sprawdź wyniki i wpisz do arkusza zbiorczego.
12. Przeprowadź analizę uzyskanych wyników sprawdzianu i wybierz te zadania, które

sprawiły uczniom największe trudności.

13. Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.
14. Opracuj wnioski do dalszego postępowania, mającego na celu uniknięcie niepowodzeń

dydaktycznych – niskie wyniki przeprowadzonego sprawdzianu.

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 pytań dotyczących wiedzy i umiejętności z zakresu żywienia. Wszystkie

pytania są wielokrotnego wyboru i tylko jedna odpowiedź jest prawidłowa.

5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej Karcie odpowiedzi, w pytaniach wielokrotnego

wyboru zaznacz prawidłową odpowiedź X (w przypadku pomyłki należy błędną
odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową).

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego

rozwiązanie na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

8. Na rozwiązanie testu masz 45 min.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

46

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Zestaw zawierający wyłącznie węglowodany przyswajalne powinien składać się z

a) sacharozy, laktozy, błonnika pokarmowego.
b) błonnika pokarmowego, glukozy, fruktozy.
c) skrobi opornej, glukozy, sacharozy.
d) glukozy, fruktozy, glikogenu.

2. Do produktów wysokoenergetycznych zaliczamy

a) napoje mleczne, jaja, ziemniaki.
b) grzyby, makarony, galaretki.
c) ziemniaki, groch, cytryny
d) smalec, chipsy, orzechy.

3. Produkty o wysokiej zawartości cholesterolu to

a) wątroba wieprzowa, ser żółty, masło.
b) majonez, pomarańcze, móżdżek.
c) olej sojowy, masło, boczek.
d) oliwa, śmietana, mleko.

4. Witaminą przeciwkrwotoczną jest nazywana

a) witamina B

1

.

b) witamina E.
c) witamina K.
d) witamina B

2

.

5. Produkty o charakterze kwasotwórczym to:

a) jabłka, gruszki, morele.
b) śliwki, żurawiny, borówki.
c) cytryny, pomidory, porzeczki.
d) pomarańcze, ananasy, szpinak.

6. W żywieniu dzieci, młodzieży, kobiet ciężarnych i karmiących nie należy stosować

a) racji pokarmowej A.
b) racji pokarmowej B.
c) racji pokarmowej C.
d) racji pokarmowej D.

7. Wchłanianie żelaza niehemowego w organizmie zwiększa

a) witamina A.
b) witamina C.
c) witamina B

6

.

d) witamina PP.

8. Odcinkami przewodu pokarmowego, w których są trawione tłuszcze to

a) żołądek, dwunastnica, jelito cienkie.
b) jama ustna, żołądek, wątroba.
c) jelito cienkie, jelito grube, żołądek.
d) dwunastnica, jelito grube, wątroba.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

47

9. Ustal, ile gramów węglowodanów powinna spożyć osoba, której dzienne

zapotrzebowanie na energię wynosi 2000 kcal, wiedząc, że 55% zapotrzebowania
powinna pokryć z węglowodanów.

a) 275 g.
b) 27,5 g.
c) 625 g.
d) 575 g.

10. Do grupy, w której wszystkie produkty są dobrym źródłem prowitaminy witaminy

A należą:

a) olej sojowy, buraki, żółtko jaja.
b) nerki, mięso cielęce, oliwa.
c) marchew, dynia, szpinak, brukselka.
d) wątróbka, tran, tłuste ryby.

11. Nadmiar sodu w organizmie może być powodem:

a) nadciśnienia, obrzęków.
b) zmian skórnych, próchnicy.
c) kruchości naczyń, zajadów.
d) rogowacenia skóry, miażdżycy.

12. Dobowa podstawowa przemiana materii u osoby dorosłej o masie ciała 50 kg wynosi

a) 1560 kcal.
b) 1200 kcal.
c) 2200 kcal.
d) 1300 kcal.

13. Wymioty i długotrwała biegunka mogą prowadzić do

a) dodatniego bilansu wodnego organizmu.
b) zrównoważonego bilansu wodnego.
c) ujemnego bilansu wodnego.
d) biegunka i wymioty nie mają wpływu na bilans wodny.

14. Po spożyciu potrawy zawierającej: 50 g sacharozy, 10g laktozy, 10 g tłuszczu, 30 g

białka, 20g błonnika pokarmowego, ilość energii dostarczonej do organizmu wyniesie

a) 530 kcal.
b) 490 kcal.
c) 480 kcal.
d) 450 kcal.

15. Uzupełnienie składu aminokwasowego białek zachodzi w

a) surówce z pomarańczy i truskawek.
b) ryżu z sosem pieczarkowym.
c) pierogach z truskawkami.
d) pierogach leniwych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

48

16. Produktem zawierającym awidynę jest

a) kawa.
b) kakao.
c) rabarbar.
d) surowe jajo kurze.

17. Z zasadami żywieniowymi dla osób dorosłych nie jest zgodna zasada

a) ryby – zdrowszym źródłem białka niż mięso.
b) pieczywo białe jest zdrowsze niż pieczywo ciemne, razowe.
c) unikanie słodyczy chroni przed próchnicą i nadwagą.
d) ograniczenie spożycia tłuszczów zwierzęcych.

18. Oblicz ilość białka w potrawie składającej się z: 250 g fasoli szparagowej, 30 g masła

extra i 10 g bułki tartej. Wiedząc, że w 100 g tych produktów ilość białka wynosi
odpowiednio: fasola szparagowa – 2,4 g, masło extra – 0,7 g, bułka tarta – 9,7 g.

a) 7,18 g.
b) 12,8 g.
c) 71,8 g.
d) 16,4 g.

19. „Kurza ślepota” to objaw niedoboru witaminy

a) C.
b) B

6

.

c) A.
d) D.

20. Do grupy składników odżywczych, które pełnią w organizmie funkcję regulującą należą

a) białka i tłuszcze.
b) witaminy i składniki mineralne.
c) witaminy i węglowodany.
d) składniki mineralne i tłuszcze.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

49

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ……………………………………………………..

Wykorzystanie

produktów

spożywczych

jako

źródła składników

pokarmowych

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr

pytania

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

50

7. Literatura

1. Cybulska B. Łukaszewska.: Dietetyka. WSiP, Warszawa 1990
2. Czerwińska D., Gulińska E.: Podstawy żywienia człowieka. WSiP, Warszawa 2005
3. Czerwińska D., Kołłajtis-Dołowy A., Kozłowska K., Pietruszka B.: Podstawy żywienia

człowieka. Format –AB, Warszawa 2004

4. Gawęcki J., Hryniewiecki L. (red.): Żywienie człowieka. PWN, Warszawa 1998
5. Górecka D., Limanówka H., Superczyńska E., Żylińska-Kaczmarek M.: Technologia

gastronomii z obsługą konsumenta. Format –AB, Warszawa 2006

6. Hasik J., Hryniewiecki L., Grzymisławski M.: Dietetyka. PZWL, 1999
7. Kołłajtis-Dołowy A., Gulińska E.: Problematyka konsumencka w nauczaniu racjonalnego

żywienia. Polskie Towarzystwo Ekonomiki Gospodarstwa Domowego, Warszawa 1999.

8. Konarzewska M., Zielonka B., Konarzewska - Sokołowska M,: Technologia

gastronomiczna z towaroznawstwem. REA, Warszawa 2004

9. Kunachowicz H., Czarnowska-Misztal E., Turlejska H.: Zasady żywienia człowieka.

WSiP, Warszawa 2000

10. Kunachowicz H., Nadolna I., Iwanow K., Przygoda B.: Wartość odżywcza wybranych

produktów spożywczych i typowych potraw. PZWL, Warszawa 2003

11. Materiały wykładowe SGGW w Warszawie
12. Superczyńska E., Żylińska-Kaczmarek M.: Zasady żywienia. REA, Warszawa 2004
13. Wieczorek-Chełmińska Z.: Zasady żywienia i dietetyka stosowana. PZWL, Warszawa

1992

14. Włodarek D.: Dietetyka. Format – AB, Warszawa 2005
15. Ziemlański S.: Podstawy prawidłowego żywienia człowieka. Wydawca Instytut Danone

– Fundacja Promocji Zdrowego Żywienia, Warszawa 1998

Literatura metodyczna

1. Figurski J., Symela K. (red.): Modułowe programy nauczania w kształceniu zawodowym,

Wyd. ITEE, Radom 2001

2. Niemierko B.: Pomiar wyników kształcenia, WSiP S.A., Warszawa 1999
3. Okoń W.: Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej, Wydawnictwo Akademickie „Żak”,

Warszawa 2003

4. Plewka Cz.: Metodyka nauczania teoretycznych przedmiotów zawodowych, cz. I i II,

Wyd. ITEE, Radom 1999

5. Szlosek F.: Wstęp do dydaktyki przedmiotów zawodowych. ITE, Radom 1995