ZASTOSOWANIE TERAPEUTYCZNE PÓL ELEKTOMAGNETYCZNYCH

WIELKIEJ CZĘSTOTLIWOŚCI Z ZAKRESU

KRÓTKOFALOWEGO, MIKROFALOWEGO I DECYMETROWEGO

PROMIENIOWANIA RADIOWEGO

Anna Polak

Elektromagnetyczne promieniowanie radiowe obejmuje zakres promieniowania od 0.003 MHz do

3000 000 MHz (3 kHz – 3000 GHz). W lecznictwie najczęściej wykorzystywane jest promieniowanie

elektromagnetyczne z zakresu krótkofalowego, mikrofalowego i decymetrowego promieniowania

radiowego.

Krótkofalowe promieniowanie radiowe mieści się w zakresie częstotliwości od 3 do 30 MHz

i cechują go fale o długości odpowiednio od 100 m do 10 m.

Decymetrowe promieniowanie radiowe obejmuje zakres częstotliwości od 300 do 3 000 MHz.

Długość fali wynosi odpowiednio od 1 do 0.1 m.

Mikrofalowemu promieniowaniu radiowemu odpowiada zakres częstotliwości od 1000

do 300 000 MHz (1 GHz - 300 GHz). Długość promieniowania wynosi odpowiednio od 30 cm

do 1 mm.

Biorąc pod uwagę dekadowy podział promieniowania radiowego mikrofalom odpowiada część

promieniowania decymetrowego (1000 - 3 000 MHz; 0.3 – 0.1 m), promieniowanie centymetrowe

(3 000 - 30 000 MHz; 0.1 – 0.01 m) i milimetrowe (30 000 – 300 000 MHz; 0.01 - 0.001 m).

W terapii wykorzystuje się promieniowanie elektromagnetyczne wielkiej częstotliwości

o następujących częstotliwościach:

Częstotliwość

(MHz)

Długość fali

Nazwa promieniowania

elektromagnetycznego

13.56

22 m

Promieniowanie krótkofalowe

27.12*

11 m

Promieniowanie krótkofalowe

40.68

7.5 m

Promieniowanie metrowe

(ultrakrótkie)

430-460*

60 – 69 cm

Promieniowanie decymetrowe

2450.00*

12 cm

Promieniowanie mikrofalowe

(centymetrowe)

* najczęściej wykorzystywane częstotliwości

Anna Polak

2

W niniejszym opracowaniu omówione zostanie działanie i zastosowanie terapeutyczne

promieniowania krótkofalowego, mikrofalowego i decymetrowego.

Pola elektromagnetyczne (PEM) wielkiej częstotliwości z zakresu promieniowania krótkofalowego

i mikrofalowego mogą wywoływać w tkankach skutki termiczne i nie termiczne. Tkanki mogą ulegać

rozgrzewaniu gdy moc promieniowania przekracza 35 W. Powstawanie ciepła w organizmie pod

wpływem PEM wielkiej częstotliwości zależy od długości fali, rodzaju aplikatora, natężenia pola

magnetycznego lub elektrycznego, rodzaju tkanki i stopnia jej ukrwienia, przewodności elektrycznej

tkanki itp.

Głównym celem stosowania PEM wielkiej częstotliwości w lecznictwie jest rozgrzewanie tkanek.

Zabiegi, w których uzyskuje się rozgrzanie tkanek noszą nazwę diatermii (z greckiego: „dia” – przez;

„thermos" – ciepło, gorąco). Ciepło powstające wskutek promieniowania elektromagnetycznego jest

ciepłem endogennym, powstającym we wnętrzu ciała – bezpośrednio w tkankach, do których dociera

promieniowanie elektromagnetyczne.

W zależności od częstotliwości zastosowanego PEM wywołującego rozgrzanie tkanek wyróżnia się

diatermię krótkofalową (DKF), diatermię mikrofalową (DMF), diatermię decymetrową itd.

Promieniowanie elektromagnetyczne wielkiej częstotliwości o działaniu nie termicznym określa się

mianem atermicznego promieniowania radiowego. W zależności od częstotliwości promieniowania

mówimy o atermicznym promieniowaniu krótkofalowym, atermicznym promieniowaniu

mikrofalowym i atermicznym promieniowaniu decymetrowym.

Pola elektromagnetyczne mogą być stosowane w terapii w postaci promieniowania ciągłego

lub pulsującego.

W przypadku promieniowania wywołującego rozgrzanie tkanek w zależności od rodzaju emisji

promieniowania wyróżniamy:

 ciągłą diatermię krótkofalową

 pulsującą (impulsową) diatermię krótkofalową

 ciągłą diatermię mikrofalową

 pulsującą (impulsową) diatermię mikrofalową

 ciągłą diatermię decymetrową

 pulsującą (impulsową) diatermię decymetrową.

Anna Polak

3

I analogicznie w przypadku promieniowania atermiczego wyróżniamy:

 ciągłe atermiczne promieniowanie krótkofalowe

 pulsujące (impulsowe) atermiczne promieniowanie krótkofalowe

 ciągłe atermiczne promieniowanie mikrofalowe

 pulsujące (impulsowe) atermiczne promieniowanie mikrofalowe

 ciągłe atermiczne promieniowanie decymetrowe

 pulsujące (impulsowe) atermiczne promieniowanie decymetrowe.

DAWKOWANIE

Powstawanie ciepła w tkankach pod wpływem PEM zależy od mocy promieniowania.

Moc promieniowania odzwierciedla ilość energii promieniowania dostarczanej do tkanek w jednostce

czasu.

P = E / t, gdzie: P – moc [W]

E – energia [J]

t – czas [s]

Im większa jest ilość energii dostarczanej do tkanek w jednostce czasu tym rozgrzanie tkanek

następuje szybciej i jest silniejsze.

W zależności od mocy promieniowania i wywołanego rozgrzania tkanek wyróżnia się 4 dawki

promieniowania elektromagnetycznego.

Dawka I (atermiczna)

Moc promieniowania wynosi poniżej 35 W

Pacjent nie odczuwa rozgrzania tkanek. Dawkę tę ustala się tuż poniżej progu czucia ciepła.

Szybkość rozgrzewania tkanek  0.4 – 0.8 ºC/min

Podniesienie temp. tkanek  do 37.5 – 38.5 ºC

Wskazania  Ostre stany zapalne

Dawka II (oligotermiczna)

Moc promieniowania: 35 - 80 W

Pacjent odczuwa delikatne, przyjemne rozgrzanie tkanek. Dawkę tę ustala się nieco powyżej progu

czucia ciepła

Szybkość rozgrzewania tkanek  0.8 – 1.2 ºC/min

Podniesienie temp. tkanek  do 38.5 – 40.0 ºC

Wskazania  Podostre stany zapalne

Anna Polak

4

Dawka III (termiczna)

Moc promieniowania: 80 - 300 W

Pacjenta odczuwa wyraźne ale przyjemne rozgrzanie tkanek.

Szybkość rozgrzewania tkanek  1.2 – 2.0 ºC/min

Podniesienie temp. tkanek  do 40.0 – 42.0 ºC

Wskazania  przewlekłe stany zapalne, przykurcze mięśni, ścięgien, tkanki miękkiej itp.

Dawka IV (hipertermiczna)

Moc promieniowania  300 – 665 W

Pacjent odczuwa silne rozgrzewanie ale niebolesne, dobrze tolerowane

Szybkość rozgrzewania tkanek  2.0 – 2.7 ºC/min

Podniesienie temp. tkanek  do 42.0 – 44.0 ºC

Wskazania  nawracające, przewlekłe zapalenia w okresie remisji, przykurcze mięśni, tkanek

okołostawowych itp.

OBLICZANIE MOCY PROMIENIOWANIA W PRZYPADKU EMISJI PULSUJĄCEJ

Pole elektromagnetyczne może być emitowane w sposób ciągły lub jego emisja może być okresowo

przerywana. Uzyskuje się wtedy pulsujące PEM.

Na rycinie 1 przedstawiono w sposób graficzny pulsującą emisję PEM.

Ryc. 1. Pulsująca emisja promieniowania elektromagnetycznego

W przypadku pulsującej emisji promieniowania elektromagnetycznego moc średnią oblicza się biorąc

pod uwagę energię dostarczaną w czasie trwania pojedynczego impulsu (wynika ona z czasu trwania

impulsu i jego mocy szczytowej) oraz liczbę impulsów w jednostce czasu (czyli ich częstotliwość):

Anna Polak

5

Moc średnią oblicza się według wzoru:

P

śr =

t

imp

∙ P

max

∙ f

Gdzie: P

śr

– moc średnia promieniowania

P

max

– moc szczytowa impulsu

t

imp

– czas trwania impulsu

f – częstotliwość impulsów

Przykład obliczania dawki:

P

max

= 1000 W

t

imp

= 400 μs = 0.0004 s

f = 200 Hz

P

śr

= P

max

• t

imp

• f

P

śr

= 1000 W • 200 Hz • 0.0004 s

P

śr

= 80 W

METODY APLIKOWANIA POLA ELEKTROMAGNETYCZNEGO

Pola magnetyczne i elektryczne indukują się nawzajem.

W zależności od sposobu aplikowania PEM podczas zabiegu uzyskuje się silne działanie pola

elektrycznego lub magnetycznego.

METODA KONDENSATOROWA (Ryc. 2)

Ryc. 2. Kondensatorowa metoda aplikowania pola elektromagnetycznego

Anna Polak

6

Okolica ciała pacjenta poddawana leczeniu umieszczona jest we wnętrzu kondensatora. W metodzie

tej na pacjenta oddziałuje silne pole elektryczne (PE). Natomiast pole magnetyczne jest bardzo słabe.

Indukcja magnetyczna wynosi około 30-70 μT i jest zbliżona do indukcji pola magnetycznego ziemi.

W polu elektrycznym ciepło powstaje w wyniku ruchu cząstek elektrycznych (polaryzacja jonowa)

oraz w wyniku drgań dielektryków (polaryzacja orientacyjna dielektryków) i tarcia powstającego

w tkankach w wyniku tych ruchów (Ryc. 3)

Ryc. 3. Rodzaje polaryzacji występującej w tkankach wskutek działania zewnętrznego pola
elektrycznego (za SL. Michlovitz: Thermal agents in rehabilitation. FA Davis Company Philadelphia
1996)

W polu elektrycznym najwięcej ciepła powstaje w wyniku oscylacji dielektryków znajdujących się

w tkankach. Dielektryki nie przewodzą prądu elektrycznego. Posiadają zrównoważoną liczbę

ładunków dodatnich i ujemnych i nie mają wolnych cząstek elektrycznych. Pod wpływem

zewnętrznego PE ulegają polaryzacji w wyniku czego powstaje w nich wewnętrzne pole elektryczne

zwrócone przeciwnie do kierunku działania zewnętrznego pola elektrycznego. Pod wpływem

działania zmiennego pola elektrycznego w kondensatorze ulegają polaryzacji orientacyjnej – co

oznacza, że ustawiają się swoimi biegunami elektrycznymi w kierunku odpowiednio spolaryzowanej

okładki kondensatora. W trakcie zmian kierunku działania pola elektrycznego następują intensywne

drgania dielektryków.

Pod wpływem PE rozgrzewają się najmocniej tkanki, które zawierają duża liczbę dielektryków czyli

są słabymi przewodnikami prądu elektrycznego - kości, chrząstki, tkanka tłuszczowa, naskórek.

Anna Polak

7

Metoda ta jest najbardziej polecana do leczenia okolicy stawów, utrudnionych zrostów kości, stanów

zapalnych skóry itp.. W tych przypadkach stosuje się poprzeczne ułożenie aplikatora

kondensatorowego (Ryc. 4).

Ryc. 4. Poprzeczne ułożenie aplikatora kondensatorowego

Stosując metodę kondensatorową do leczenia tkanek dobrze przewodzących prąd elektryczny

aplikator kondensatorowy należy układać wzdłuż leczonych tkanek. Na rycinie 5 przedstawiono

ułożenie aplikatorów kondensatorowych w zabiegu, którego celem jest poprawa ukrwienia w okolicy

podudzia i stopy.

Ryc. 5. Podłużne ułożenie aplikatora kondensatorowego

Ze względu na silne rozgrzewanie skóry i podskórnej tkanki tłuszczowej należy pamiętać aby podczas

zabiegu aplikatorów kondensatorowych nie układać zbyt blisko powierzchni skóry. Dochodzi wtedy

do dużego zagęszczenia pola elektrycznego w tkankach powierzchownych i następuje bolesne

odczucie ciepła na skórze. Parzenie odczuwane w skórze uniemożliwia odpowiednie rozgrzanie

tkanek położonych głębiej. Aplikatory powinno się umieścić w odległości 3 - 8 cm od powierzchni

skóry.

Anna Polak

8

METODA INDUKCYJNA (Ryc. 6)

Ryc. 6. Indukcyjna metoda aplikowania pola elektomagnetycznego

W metodzie indukcyjnej na tkanki działa silne pole magnetyczne, a natężenie pola elektrycznego jest

niskie (około 130 V/m) jest zbliżone do pola elektrycznego ziemi.

Pole magnetyczne łatwo przenika przez tkanki. Indukuje w tkankach prądy wirowe (Ryc. 7). Pod

wpływem pola magnetycznego rozgrzewają się przede wszystkim tkanki, które zawierają dużo

elektrolitów, są dobrymi przewodnikami prądu elektrycznego – mięśnie, krew, nerwy.

Metoda ta jest najbardziej polecana do leczenia uszkodzeń i stanów zapalnych mięśni, w celu

uzyskania poprawy miejscowego ukrwienia, w leczeniu nerwów.

Ryc. 7. Indukowanie prądów wirowych pod wpływem pola magnetycznego (za SL. Michlovitz:
Thermal agents in rehabilitation. FA Davis Company Philadelphia 1996)

W metodzie indukcyjnej w zależności od wielkości leczonego obszaru stosuje się różnej wielkości

aplikatory. Przykłady aplikatorów umieszczono na rycinach 8 i 9.

Zwojnica

Prąd wirowy

Aplikator

indukcyjny

Anna Polak

9

Ryc. 8. Monoda Ryc. 9. Diploda

DIATERMIA MIKROFALOWA

W zabiegach diatermii mikrofalowej (Ryc. 10) najczęściej wykorzystuje się wpływ zmiennego pola

magnetycznego, czyli największemu rozgrzewaniu ulegają tkanki dobrze przewodzące prąd

elektryczny.

Ryc. 10. Diatermia mikrofalowa

Pewnym ograniczeniem jest mała długość fali promieniowania mikrofalowego. W urządzeniach do

diatermii mikrofalowej wykorzystuje się promieniowanie o częstotliwości 2450 MHz gdzie długość

fali wynosi 12 cm. Rozgrzanie mięśni i tkanek położonych głęboko będzie zależeć od grubości

podskórnej tkanki tłuszczowej. Gruba tkanka tłuszczowa może znacznie utrudniać przechodzenie

mikrofal o długości 12 cm do mięśni i innych tkanek położonych głęboko.

Anna Polak

10

Przy małej grubości tkanki tłuszczowej mikrofala z łatwością przechodzi do mięśni (Ryc. 11).

Ryc. 11. Rozgrzewanie mięśni pod wpływem DMF pokrytych cienką warstwą tkanki tłuszczowej

Im grubsza tkanka tłuszczowa tym bardziej utrudnione jest docieranie mikrofali do mięśni i ich

rozgrzanie może nie być efektywne (Ryc 12-13).

Ryc. 12. Rozgrzewanie mięśni pod wpływem DMF pokrytych grubą warstwą tkanki tłuszczowej

Ryc. 13. Rozgrzewanie mięśni pod wpływem DMF pokrytych grubą warstwą tkanki tłuszczowej c.d.

DIATERMIA DECYMETROWA

Diatermie mikrofalowe (o długości fali 12 cm) mogą być zastąpione promieniowaniem

decymetrowym o częstotliwości w zakresie 430 – 460 MHz, którego długość fali wynosi około 60 -

69 cm. Umożliwia to więc dostatecznie głębokie przenikanie fali do tkanek. Fale te mogą być

Anna Polak

11

wykorzystywane do rozgrzewania głęboko położonych okolic ciała i narządów (duże stawy, narządy

wewnętrzne, tkanki przykryte grubą warstwą tkanki tłuszczowej).

W zabiegach diatermii decymetrowej, podobnie jak w mikrofalowej, zwykle wykorzystuje się

zmienne pole magnetyczne, czyli największemu rozgrzewaniu ulegają tkanki dobrze przewodzące

prąd elektryczny.

STOSOWANIE UKŁADÓW CHŁODĄCYCH SKÓRĘ W ZABIEGACH DIATERMII

Niektóre urządzenia do diatermii krótkofalowej, mikrofalowej i decymetrowej są wyposażone w

układy chłodzące tkanki powierzchowne podczas zabiegu. Ma to istotne znaczenie ponieważ w

trakcie zabiegu, szczególnie wtedy gdy wskazane są dawki termiczne, następuje rozgrzewanie skóry i

silne pobudzanie termoreceptorów. Ból związany z pobudzeniem termoreceptorów skóry

uniemożliwia dostatecznie mocne rozgrzanie tkanek głębokich. Chłodzenie skóry wykonywane

podczas diatermii zmniejsza bolesne pobudzenie powierzchownych termoreceptorów i możliwe staje

się silniejsze rozgrzewanie głębokich okolic ciała.

Na rycinie 14 przedstawiono przykładowe urządzenie do diatermii decymetrowej wyposażone w

układ chłodzący. Do aplikatora (od spodu) przymocowany jest pojemnik, w którym znajduje się płyn

chłodzący. Podczas zabiegu pojemnik z płynem chłodzącym przykłada się do powierzchni ciała

(Ryc. 15).

W odpowiedni sposób, na czas trwania zabiegu, ustala się temperaturę płynu chłodzącego oraz

temperaturę jaką chcemy osiągnąć w tankach na poszczególnych głębokościach. Taki sposób

dawkowania umożliwia dokładne rozgrzewanie tkanek bez efektu parzenia odczuwanego w skórze.

Ryc. 14. Diatermia mikrofalowa wyposażona w układ chłodzący

Anna Polak

12

Ryc. 15. Ułożenie pojemnika chłodzącego na powierzchni ciała

BIOLOGICZNE

SKUTKI

TERMICZNEGO

PROMIENIOWANIA

ELEKTROMAGNETYCZNEGO

Pod wpływem promieniowania elektromagnetycznego wielkiej częstotliwości ciepło powstaje

bezpośrednio w tkankach, które pochłaniają promieniowanie. Jest to ciepło endogenne. Dzięki

działaniu ciepła endogennego rozgrzanie tkanek (szczególnie głębokich) jest efektywniejsze niż pod

wpływem ciepła egzogennego, gdzie pewna ilość energii cieplnej ulega stracie nim dotrze do tkanek

głębokich.

Ciepło endogenne:

 powoduje rozszerzenie naczyń krwionośnych, poprawia ukrwienie i odżywienie tkanek

 powoduje rozluźnienie ośrodkowego układu nerwowego

 zmniejsza wrażliwość receptorów bólowych i intensywność przewodzenia impulsów

bólowych do centralnego układu nerwowego

 bezpośrednio po zabiegu obserwuje się zmniejszenie pobudliwości układu nerwowo-

mięśniowego i obniżenie napięcia mięśni

 powoduje przekrwienie mięśni i poprawę odżywienia mięśni co usprawnia procesy

metaboliczne przebiegające w mięśniach i wpływa na zwiększenie wydolności wysiłkowej

mięśni

 wskutek działania ciepła następuje rozluźnienie włókien kolagenowych i uelastycznienie

skóry, jak również rozluźnienie ścięgien i więzadeł

 przyspiesza wchłaniane wysięków, obrzęków i krwiaków

Anna Polak

13

 we krwi obwodowej wzrasta liczba leukocytów, podwyższeniu ulega synteza immunoglobulin

co usprawnia funkcje układu immunologicznego i powoduje wzrost odporności organizmu na

choroby.

Wskazania

Wskazania do diatermii krótko-, mikrofalowej i decymetrowej obejmują wskazania do termoterapii.

Wśród nich można wymienić:

 Przewlekłe choroby zapalne stawów, tkanek miękkich, mięśni, ścięgien, więzadeł i narządów

wewnętrznych

 Reumatoidalne zapalenie stawów w okresie remisji

 Przykurcze mięśni i tkanek okołostawowych

 Przewlekłe choroby zatok, nosa, jamy ustnej, gardła i krtani.

 Choroby kobiece

Przeciwwskazania

 Ostre choroby zapalne narządu ruchu, tkanek miękkich i narządów wewnętrznych

 Ostre zapalenia nerwów

 Zaawansowana miażdżyca naczyń krwionośnych (III i IV okres choroby niedokrwiennej)

 Choroba Sudecka

 Zarostowe zapalenie tętnic i zapalenia żył

 Nowotwory łagodne i złośliwe

 Obrzęki (przeciwwskazane jest silne rozgrzewanie obrzęku ze względu na możliwość

nadmiernego rozgrzania płynu w obrębie obrzęku i poparzenia tkanek otaczających)

 Ciąża

 Choroby układu nerwowego o nieznanej dokładnie etiologii (padaczka, dystrofie mięśniowe,

stwardnienie rozsiane itp.)

 Psychozy

 Obecność w tkankach elementów metalowych

 Wszczepione urządzenia elektroniczne (rozrusznik serca)

 Grużlica płuc

 Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy

 Ostre zapalenie gruczołu krokowego

 Nie wykonuje się zabiegów w okolicy jamy brzusznej u chorych na cukrzycę

 Nie wykonuje się zabiegów silnego rozgrzewania w okolicy nasad kości u dzieci

Anna Polak

14

 Nie wykonuje się zabiegów u chorych w krótkim czasie po leczeniu promieniowaniem

jonizującym

 Nie wykonuje się zabiegów w okolicy twarzy u osób noszących soczewki kontaktowe (na czas

trwania zabiegu pacjent powinien zdjąć soczewki)

ZABIEGI

PROMIENIOWANIEM

ELEKTROMAGNETYCZNYM

WIELKIEJ

CZĘSTOTLIWOŚCI O DZIAŁANIU NIETERMICZNYM

Jako atermiczne uważa się te zabiegi z użyciem pól elektromagnetycznych, podczas których w

trakcie 1 godzinnej ekspozycji wzrost temperatury tkanek nie przekracza 1

o

C.

Atermiczne skutki działania pól elektromagnetycznych wielkiej częstotliwości:

1. Pola magnetyczne oddziałują na pierwiastki o właściwościach magnetycznych -

paramagnetyki i ferromagnetyki, które znajdują się w tkankach organizmu. Paramagnetykami

są między innymi: tlen, tlenek azotu, lit, sód, potas, magnez, wapń. Do ferromagnetyków

należą: żelazo, kobalt, nikiel. Jony o właściwościach magnetycznych w organizmie wchodzą

w skład grup prostetycznych i koenzymów biorących udział w wielu procesach życiowych

komórek i tkanek. Poprzez pobudzenie aktywności pierwiastków magnetycznych może

nastąpić uaktywnienie reakcji enzymatycznych biorących udział w przemianach

metabolicznych. Zwiększenie aktywności żelaza zwiększa możliwości wiązania tlenu przez

hemoglobinę. Od komórkowej aktywności wapnia zależą między innymi procesy proliferacji

komórek, aktywność włókien mięśniowych.

2. PEM oddziałują na ciekłe kryształy zawarte w organizmie zmieniając ich właściwości. Ciekłe

kryształy wchodzą w skład wielu struktur organizmu, m.in. kora nadnerczy, jajniki, błony

wewnątrzkomórkowe, rdzeń kręgowy. Poprzez wpływ na ciekłe kryształy PEM mogą

wpływać na pobudliwość błon komórkowych i funkcje narządów.

3. Wskutek działania sił Lorenza w polu magnetycznym dochodzi do odchylenia kierunku

przemieszczania się poruszających się ładunków elektrycznych (efekt Halla) i zmian

potencjałów elektrycznych na błonach komórkowych. Powstające w ten sposób różnice napięć

w komórkach i tkankach prowadzą do powstania w nich prądów elektrycznych wpływających

na aktywność komórek. Pobudzeniu ulegają procesy komórkowe (synteza DNA i ATP w

Anna Polak

15

mitochondriach, migracje fibroblastów, synteza kolagenu, proliferacja i migracja komórek

naskórka, migracja, proliferacja i pobudzanie aktywności leukocytów itp.).

4. Pola elektromagnetyczne wpływają na substancje budulcowe tkanek o budowie krystalicznej

(hydroksyapatyty, kolagen, keratyna, dentyna itd.) wywołując w nich efekty piezoelektryczne.

Skutkiem efektów piezoelektrycznych jest powstawanie w tkankach potencjałów

elektrycznych, przepływy prądów elektrycznych, migracja komórek i zmiany aktywności

komórek.

Przykładowo - w pobliżu ujemnego potencjału elektrycznego powstającego w kościach

wskutek zjawisk piezoelektrycznych obserwuje się przyrost tkanki kostnej (Ryc. 16-17).

Zjawisko to jest podstawą stosowania PEM w celu pobudzenia procesów kostnienia w

leczeniu utrudnionego zrostu kostnego lub hamowania osteoporozy.

Ryc. 16. Zmiany piezoelektryczne w kościach (źródło: RO. Becker, G. Seldon: Elektropolis.
Elektromagnetyzm i podstawy życia. Instytut Wydawniczy PAX Fundacja Bioelektroniki, Warszawa
1994)

Anna Polak

16

Ryc. 17. Skutki występowania zjawisk piezoelektrycznych w kościach (źródło: RO. Becker, G.
Seldon: Elektropolis. Elektromagnetyzm i podstawy życia. Instytut Wydawniczy PAX Fundacja
Bioelektroniki, Warszawa 1994)

Pozytywne skutki atermicznego PEM wielkiej częstotliwości obserwowano między innymi w:

 leczeniu ostrych stanów zapalnych [Pennington, Wilson, Sambasivan]

 leczeniu ostrych dolegliwości bólowych [Wilson]

 leczeniu stanów pourazowych, którym towarzyszyły obrzęki i krwiaki [Wilson]

 leczeniu uszkodzeń tkanek miękkich (odleżyn, oparzeń) [Itoh, Ionescu]

 leczeniu uszkodzeń nerwów obwodowych [Raji]

Wskutek działania atermicznych PEM obserwowano także rozszerzenie tętniczek i wzrost przepływu

krwi [Miura], rozluźnienie mięśni i zwiększenie rozciągliwości i elastyczności włókien

kolagenowych.

Atermiczne PEM wielkiej częstotliwości wprowadzono do terapii w 1959 roku. W 1972 FDA (Food

and Drug Administration; Center for Devices and Radiological Health) zawiesiła stosowanie

atermicznych PEM wielkiej częstotliwości w terapii. Powodem decyzji był brak dostatecznych

dowodów naukowych potwierdzających efektywność działania atermicznych PEM w leczeniu

chorych. Badania eksperymentalne (laboratoryjne i na zwierzętach) kontynuowano nadal. W 1987

roku atermiczne PEM zostały ponownie wprowadzone do terapii. Nadal jednak nie ma ustalonych

dokładnych wytycznych co do sposobów wykonywania zabiegów. Dawkowanie atermicznych PEM

w terapii nastręcza pewnych trudności.

Anna Polak

17

Podczas zabiegów moc promieniowania zawsze odpowiada I dawce (atermicznej) PEM, czyli w

trakcie zabiegów moc średnia nie przekracza 35 W.

Aby mieć pewność, że PEM oddziałuje wystarczająco mocno na pacjenta w urządzeniach, w których

możliwe jest zarówno termiczne jak i nie termiczne dawkowanie moc zwiększa się stopniowo do

uzyskania delikatnego odczucia ciepła po czym nieco zmniejsza się tuż poniżej progu czucia ciepła.

Jest to około 10% poniżej dawki, którą pacjent odczuwał jako oligotermiczną.

W przypadkach gdy należy szczególnie unikać efektu termicznego (np. ostre stany zapalne, elementy

metalowe w tkankach) dawkę atermiczną ustala się na poziomie około 30% poniżej dawki, którą

pacjent odczuł jako oligotermiczną.

WSKAZANIA

Wśród wskazań do stosowania PEM wielkiej częstotliwości wymienia się:

 Ostre i przewlekłe stany zapalne stawów, mięśni i tkanek miękkich

 Ostre i przewlekłe nerwobóle

 Choroby reumatoidalne w okresie zaostrzeń i remisji

 Przykurcze mięśni, ścięgien, więzadeł, torebek stawowych i przykurcze bliznowate

 Przewlekłe obrzęki, wysięki zapalne i krwiaki

 Trudno gojące się rany, owrzodzenia i odleżyny

PRZECIWWSKAZANIA

Negatywne skutki działania atermicznych PEM wielkiej częstotliwości nie są opisane.

Nie zaleca się stosowania PEM wielkiej częstotliwości u kobiet w ciąży, u osób z wszczepionymi

urządzeniami elektronicznymi (rozrusznik serca, elektrostymulator pęcherza moczowego itp.) i u osób

chorujących na nowotwory.