DIOKSYNY W ŻYWNOŚCI I ICH WPŁYW NA ZDROWIE
Jadwiga Piskorska-Pliszczyńska, Radosław Lizak, Sebastian Maszewski, Paweł Małagocki
i Tadeusz Wijaszka
Państwowy Instytut Weterynaryjny – Państwowy Instytut Badawczy
Zakład Radiobiologii
WSTĘP
Dioksyny należą do niepożądanych w żywności i zagrażających zdrowiu substancji chemicznych.
O zagrożeniu jakie stanowią przypominają wynikające głównie z błędu ludzkiego katastrofy
ekologiczne oraz awarie takie jak paszowa afera belgijska z 1999 roku, czy kryzys irlandzki z grudnia
roku 2008, który dotknął prawie całą Europę a dotyczył skażonego dioksynami mięsa. Dioksyny to
potoczna nazwa grupy organicznych związków chemicznych liczącej kilkaset ksenobiotyków. Zalicza
się do nich 75 toksycznych kongenerów polichlorowanych dibenzo-p-dioksyn (PCDD), 135
kongenerów polichlorowanych dibenzofuranów (PCDF) oraz 12 dioksynopodobnych mono-orto
i non-orto polichlorowanych bifenyli (dl-PCB). Toksyczne kongenery dioksyn ze względu na wysoką
odporność metaboliczną i lipofilny charakter podlegają bioakumulacji w bogatych w tłuszcz tkankach
i narządach zwierząt hodowlanych. Ciągła kontrola analityczna żywności zwiększa bezpieczeństwo
konsumentów poprzez eliminację substancji szkodliwych z diety. W ramach takiej kontroli w mięsie
wieprzowym w Irlandii natrafiono na zwiększoną zawartość PCB a następnie na dioksyny.
METODYKA
W pracy przedstawiono studium przypadku zanieczyszczonej dioksynami irlandzkiej wieprzowiny,
importowanej do Polski w grudniu 2008 r. podczas „kryzysu irlandzkiego”. Celem podjętych badań
było określenie poziomów dioksyn (7 polichlorowanych dibenzo-p-dioksyn 10 polichlorowanych
dibenzofuranów oraz 12 dioksynopodobnych PCB) w podejrzanych próbkach bekonu, wątroby
i pasztetów pobranych w masarniach oraz zakładach przetwórczych przez inspekcję weterynaryjną.
Analizę dioksyn wykonano metodą rozcieńczeń izotopowych z zastosowaniem kapilarnej
chromatografii gazowej w połączeniu ze spektrometrią mas wysokiej rozdzielczości (HRGC-HRMS)
(3).
WYNIKI
Wyniki badań uzyskane metodą HRGC-HRMS wykazały, że spośród przebadanych 78 próbek,
w osiemnastu przypadkach potwierdzono obecność toksycznych związków w stężeniach
przekraczających dopuszczalne limity (4). Spośród 29 analizowanych toksycznych kongenerów,
polichlorowane dibenzofurany (2,3,4,7,8-, 1,2,3,4,7,8-, 1,2,3,6,7,8- i 2,3,4,6,7,8-) oraz polichlorowane
bifenyle (PCB 118, 156, 157 i 189) występowały we wszystkich skażonych próbkach i stanowiły
około 90% sumy dioksyn (PCDD/PCDF/dl-PCB). W surowym bekonie zawartość sumy dioksyn,
furanów i dl-PCB wynosiła od 1,5 do 423,7 pg WHO-TEQ/g tłuszczu, podczas gdy średnie stężenia
w krajowej wieprzowinie tych związków analizowanych w 2008 r. wynosiły 0,39 ± 0,09 pg WHO-
PCDD/F/dl-PCB-TEQ/g tłuszczu (5). Wyniki badań laboratoryjnych na bieżąco były przesyłane do
Głównego Inspektoratu Weterynarii a skażona żywność została zniszczona zgodnie z obowiązującymi
procedurami.
WNIOSKI
Tendencja dioksyn do kumulowania się w łańcuchu żywieniowym wywołuje potrzebę stałego
monitorowania ich obecności w żywności, ponieważ człowiek znajduje się na końcu łańcucha
pokarmowego. Podstawowy niepokój budzi narażenie ogólnej populacji mieszkańców Europy na te
groźne związki, dla których dawka tolerowana i oszacowany dzienny pobór są tego samego rzędu.
„Kryzys irlandzki” udowodnił, że na globalnym światowym rynku żywności w celu zapewnienia
