© P o l s k i e T o w a r z y s t w o G i n e k o l o g i c z n e

287

P R A C E P O G L Ñ D O W E

po∏o˝nictwo

Ginekol Pol. 2010, 81, 287-291

Poród drogą pochwową po cięciu cesarskim

Vaginal birth after cesarean delivery

KostrzewaTomasz

1

,WalczakJoanna

2

,WięckowskaKatarzyna

1

1

Oddział Położniczo-Ginekologiczny, SPZOZ w Łowiczu,

2

Oddział Ginekologiczno-Położniczy, SPZOZ w Głownie,

Streszczenie

Poród siłami i drogami natury po przebytym cięciu cesarskim stał się w ostatnich latach ważnym problemem
praktyki położniczej.
Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie aktualnego stanu wiedzy fachowej na temat porodu pochwowego
po cięciu cesarskim, z uwzględnieniem wymienianych w literaturze korzyści i wad.

Słowa kluczowe:

poród pochwowy

/

cięcie cesarskie

/

ryzyko pęknięcia macicy

/

Abstract

Vaginal birth after cesarean delivery has recently become a significant problem in obstetrics.
The purpose of this paper was to present current expert knowledge about vaginal birth after cesarean delivery
(VBAC), taking into account advantages and disadvantages mentioned in literature.

Key words:

vaginal birth

/

caesarean section

/

risk of uterine rupture

/

Otrzymano:

18.05.2009

Zaakceptowano do druku:

20.03.2010

Adres do korespondencji:
Tomasz Kostrzewa
Oddział Położniczo-Ginekologiczny SPZOZ
99-400 Łowicz, ul. Ułańska 28
tel. tel. [phone] w. 203
e-mail:[e-mail]

W ostatnich dekadach zmalała w Polsce umieralność

okołoporodowa noworodków. Fakt ten wiąże się ze wzrostem

ilości wykonywanych cięć cesarskich, co jest rezultatem

rozszerzenia wskazań, chęci zmniejszenia liczby powikłań,

umieralności i zachorowalności noworodków, a także

efektem presji otoczenia. Ocena wskazań wymaga wiedzy

idoświadczenialekarzaprzydokonywaniuoptymalnegowyboru.

Najczęstszymi wskazaniami do ukończenia ciąży cięciem

cesarskimsą:zagrażającazamartwicawewnątrzmacicznapłodu,

nieprawidłowepołożenieiułożeniepłodu,brakpostępuporodu

istanpoprzebytychcięciachcesarskich.

Przebyte cięcie cesarskie, bez dodatkowych czynników

ryzyka, nie jest bezwzględnym wskazaniem do ponownego

rozwiązaniaciążycięciemcesarskim.Historycznym,choćprzez

lata obowiązującym, było stwierdzenie Cragina (New York

Association of Obstetricians & Gynecologist) z 1916 r.: „raz

cięciecesarskie–zawszecięciecesarskie”.

Wówczas cięcia wykonywano jednak bardzo rzadko,

najczęściej sposobem klasycznym, co stwarzało duże ryzyko

pęknięciamacicypodczaskolejnegoporodu.

Nr

4/2010

288

P R A C E P O G L Ñ D O W E

po∏o˝nictwo

Kostrzewa T, et al.

Ginekol Pol. 2010, 81, 287-291

Jednym z największych osiągnięć współczesnej medycy-

nyperinatalnejjestrozwójtechnikwykonywaniacięcia,dzięki

czemuoperacjatastałasięstosunkowobezpiecznąmetodąza-

kończenia ciąży. Pod koniec XX wieku stwierdzono, że cięcie

wdolnejczęścimacicyniewiążesięzeznaczącozwiększonym

ryzykiem pęknięcia macicy w kolejnej ciąży. Opublikowane

danewskazują,żewUSArozejściesiębliznypocięciucesar-

skimwystępujeu<1%pacjentekpoporodziedrogąpochwową.

Wgrupie8899kobietpocięciucesarskim,któreEnkinobjąłana-

lizą,79,9%urodziłodrogaminatury,20,1%zapomocącięcia.

Mimotychdanych,odsetekkobietrodzącychdrogąpochwową

pocięciucesarskimwynosiłwUSAw1993jednaknadaltylko

25,4%[1,2].

Analiza częstości cięć cesarskich w latach 1979-1999

wSzpitaluWojewódzkimwGorzowieWielkopolskim,wykazała

prawie trzykrotny wzrost liczby cięć (1,64% ogółu rodzących;

>1,8razyniżw1979r.),wktórymznaczącąrolęodegrałowska-

zanie:„stanpoprzebytymcięciucesarskim”[3].Należypodkre-

ślić,żew2000r.porazpierwszypojawiłosięnowewskazanie:

prośbapacjentkiooperacyjneukończenieporodu(0,25%).Stan

po cięciu cesarskim, jako wskazanie do kolejnego, od 1985 r.

występowałorzadziej.Częstośćtegowskazaniado2000r.spadła

dwukrotnie[4].

Wlatach1970-93liczbaporodówdrogaminaturypocięciu

cesarskimwzrosła.

W1996r.28%kobiet,zcięciemcesarskimwwywiadzie,

urodziłodrogąpochwową(50%wzrostod1989r.).

WPolscewlatach1966-75odsetekporodówdrogaminatu-

rypocięciucesarskimwynosił47,4%,alewlatach1986-96już

tylko21,7%.Niektóreźródłapodają,żewostatnichlatach,stan

pocięciucesarskimstałsięnaświeciejednymznajczęstszych

wskazańdokolejnegocięcia(do94%wNorwegii).

WPolsceelektywnepowtórne,cięciecesarskiestanowioko-

ło1/3tychzabiegów.Stanpocięciucesarskimstanowiłw2002

roku35%wskazańdocięciacesarskiegoibyłotowskazanienaj-

częstsze(np.brakpostępuporodu–30%,położeniemiednicowe

–12%,).WedługSzachułowicza,którydokonałanalizysposobu

poroduwgrupie262pacjentekwlatach1993-95,najczęstszym

wskazaniemdowykonaniaelektywnegocięciacesarskiegobyły

chorobymatkiorazpogarszaniesięparametrówupłodu.Nato-

miastbrakpostępuporodubyłwskazaniemdocięciacesarskiego

popodjęciupróbyporodudrogąpochwową.U27%pacjentek

wskazania do kolejnego cięcia cesarskiego pokrywały się ze

wskazaniamidopierwszejoperacji[5,6].

Cozatemprzemawiaprzeciw,acozaporodemdrogamiisi-

łaminaturypoprzebytymcięciucesarskim?

Przeciwnicy twierdzą, że poród drogą pochwową po cię-

ciucesarskimjestbardziejryzykowny.WdoniesieniuYetmana

iNolanazWirginiiczytamy,żepróbęporodudrogamiisiłami

naturypodjętow42%przypadkówkobietpocięciucesarskim.

Śmiertelnośćnoworodkówwtymbadaniuwyniosła9/1000,ale

trudnojestbezpośrednioprzypisaćtezgonypróbieporodudrogą

pochwową.

Chazotte i Cohen z NowegoYorku donoszą, że pęknięcie

macicyiłożyskoprzodująceorazłożyskoprzyrośnięteztowa-

rzyszącymkrwawieniembyłygłównymiprzyczynamiśmiertel-

ności i poważnych powikłań w porodach drogą pochwową po

cięciucesarskim.

W1998r.zaprezentowanopracęzUtah,wktórejpodano,iż

wlatach1990-96wSaltLakeCityodnotowano26pęknięćma-

cicy,a23%noworodkówzporodówdrogąpochwowąpoprze-

bytymcięciucesarskimzmarłolubdoznałouszkodzeńwwyniku

niedotlenieniaokołoporodowego.

Jak wskazują przytoczone dane, poważnym problemem

związanym z porodami drogami i siłami natury po przebytym

cięciucesarskimbyłopęknięciemacicy.Raportyzlat90suge-

rują,żepęknięciemacicywystąpiłou8/1000kobiet,uktórych

podjętopróbęporodudrogąpochwowąpouprzednimcięciuce-

sarskim,wykonanymzcięciapoprzecznegomacicy.Inniautorzy

sugerują,żepęknięciemacicywystąpiłotylkou5/1000kobiet,

uktórychwykonanocięciepoprzeczne.Ryzykopęknięciamaci-

cywydawałosięwzrastaćwrazzliczbąpoprzedniowykonanych

cięćcesarskich.Podawanieoksytocynyrównieżmożezwiększyć

toryzyko.

Wmetaanalizie11badań,obejmującej39000przypadków,

MozurkewitchiHuttonprześledziliwieledanychzestronymatki

ipłodu.

Oszacowano statystycznie znaczące wzrosty ryzyka pęk-

nięciamacicy/ilorazszans-OR=2,1/,Apgar<7wpierwszych

5min./OR=2,2/iśmiercidziecka/OR=1,7/,związanejzporodem

pochwowympocięciu,wporównaniuzplanowym,powtórnym

cięciemcesarskim.

Zdrugiejstronycisamiautorzyodnotowaliznacząconiż-

szeryzykomatczynejgorączki/OR=0,7/,koniecznościtransfuzji/

OR=0,6/czyusunięciamacicy/OR=0,4/[7].Danetepochodzi-

ły z obserwacji klinicznych, a nie z badań randomizowanych.

Zwiększoneryzykopęknięciamacicyniepowinnojednakdzi-

wić.Wiadomo,żeżadnatkankagojącsię,niestworzybliznysil-

nejjaktkankaprzedprzerwaniemjejciągłości,pomimonaszych

największych starań. Dlatego pękanie blizn po cięciach cesar-

skichwkolejnychciążach,niepowinnobyćniespodzianką.

Zlicznychbadańretrospektywnychwwieluośrodkachna

świeciewynika,iżzagrożenieto,wporównaniuzryzykiemrzę-

du0,03-0,1%dlapopulacjiwszystkichrodzących,wwybranej

grupiepoprzebytymcięciucesarskimkształtujesięnastępująco

[6]:

•4-9%–pocięciuklasycznym,

•4-9%–ponacięciumięśniamacicywkształcieliteryT,

•1-7%–popionowymnacięciuwdolnymodcinku,

•0,2-1,5%–popoprzecznymnacięciuwdolnymodcinku.

Ryzykotorosłodo1,8-2%po≥2poprzednichcięciach,oraz

przydodatkowychczynnikachryzyka,jak:ciążawielopłodowa,

krótkie przerwy między kolejnym ciążami (<18 miesięcy od

poprzedniego cięcia), pooperacyjne ropienie rany. Okazało się

również, że na częstość tego powikłania miało wpływ sposób

zamknięciarany.

Itak:przyszyciujednowarstwowymryzykopęknięciabyło

największe i wynosiło 3,3%, przy podwójnej warstwie szwów

0,6%.Większeryzykowystępowałoteżprzymniejszejgrubości

dolnegoodcinkamięśniawokolicypocięciucesarskimwbada-

niuUSG.

NowoczesnysprzętUSGowysokiejrozdzielczościumożli-

wiadokładneobrazowaniemięśniamacicy.Pomiargrubościdol-

negoodcinkawmiejscubliznypocięciucesarskimcorazczęś-

ciejmawpływnawybórsposoburozwiązania,aledoniesienia

wpiśmiennictwiedotyczącetegozagadnieniasąskąpe.

© P o l s k i e T o w a r z y s t w o G i n e k o l o g i c z n e

289

P R A C E P O G L Ñ D O W E

po∏o˝nictwo

Poród drogą pochwową po cięciu cesarskim.

Ginekol Pol. 2010, 81, 287-291

U331kobietocenianychwKatedrzeiKlinicePołożnictwa

Chorób Kobiecych i Ginekologii Onkologicznej wWarszawie,

rozwiązywano ciążę cięciem cesarskim po ultrasonograficznej

oceniebliznywjejnajcieńszymmiejscu.Warunkiembyłśrednio

wypełnionypęcherzmoczowy(200-300ml–większailośćmo-

czumogłagonadmiernierozciągnąćdającpozornezmniejszenie

szerokościblizny).Ocenęprzeprowadzano0-4dniprzedporo-

dem. Gdy obraz z sondy przezbrzusznej był niezadowalający

uzupełnionogoUSGprzezpochwowym.

Wyróżniono4grupygrubości:

I. <2mm,

II. 2-2,9mm,

III.3-3,9mm,

IV.≥4mm.

W śródoperacyjnej ocenie dolnego odcinka wyróżniono 3

grupy:

1.prawidłowydolnyodcinek,

2.papierowateścieczenie,polegającenaobecnościbardzo

cienkiejblizny,

3.pęknięciemięśniamacicy.

Ryzyko pęknięcia wzrastało wraz ze zmniejszeniem sze-

rokościblizny.Przygrubości<2mm,w100%śródoperacyjnie

stwierdzanonieprawidłowościdolnegoodcinka.

Zabezpiecznągranicznąszerokośćdolnegoodcinkawmiej-

scubliznyprzyjęto3mm.Rozenbergiwsp.w1996uznaliza

grupęniskiegoryzykaprzypadki,wktórychgrubośćbliznybyła

>3,5mmitylkoutychciężarnychpodejmowanopróbęporodu

drogaminatury.Dolnyodcinekjednakże,byłmierzonyw36-38

tygodniuciąży[8,9].

Zagrażającepęknięciemacicyzaczynasięzwykleniepopra-

wiającymsięzapisemKTG,podpostaciązmiennychdecelera-

cji,przechodzącychwpóźne,anastępniewbradykardię,ażdo

zanikuFHR.Rzadziejstwierdzamy:stałybólwmiejscublizny

czykrwawieniezdrógrodnychzobjawamihipowolemii.Wcał-

kowitympęknięciumięśniamacicypojawiająsiępoważnezagro-

żeniadlażyciamatkiidziecka:zamartwicapłodu,zwiększone

ryzykorozejścialubpęknięciamacicywkolejnejciąży(<6%,je-

ślipęknięciebyłowdolnymodcinku,a<32%,jeśliobjęłotrzon),

ryzykookołoporodowegousunięciamacicy.

Skutkiemtychpowikłańjestzalecenie,abyciążępopęknię-

ciumacicyrozwiązywaćplanowymcięciemcesarskim,natych-

miast po osiągnięciu przez płód dojrzałości do samodzielnego

życia.

Zapróbąporodudrogąpochwowąpocięciucesarskimprze-

mawia[10,11]:

•spadekczęstościzachorowalnościpooperacyjnejipopo-

rodowej,powikłańanestezjologicznych,zakażeńran,

•szybszypowrótdozdrowia,

•krótszyokrespobytuiniższekoszty,

•korzystniejszeaspektypsychologiczne,

•wzrostczęstościnaturalnegokarmienia,

•częstszepodejmowaniedecyzjionastępnychciążach,

•rzadszawtórnaniepłodność.

WprzeprowadzonejwUSAmetaanalizie,nieodnotowano

znaczącychróżnicwliczbiepęknięćmacicyczyokołoporodowej

bądźmatczynejśmiertelności.Wkolejnejobszernejmetaanalizie

międzynarodowychbadańzlat1989-99odnotowanowynoszącą

0,4%częstośćpęknięćmacicyzwiązanychzporodemdrogąpo-

chwową(0,2%wprzypadkachplanowanychcięć).

Wskaźnikśmiertelnościokołoporodowejnoworodkówwy-

nosił2/1000wgrupiepoporodziedrogąpochwową,a1/l000

wprzypadkachpowtórnychplanowychcięćcesarskich.Mimo,

żeryzykopęknięciamacicyiśmierciokołoporodowejnoworod-

kabyłowiększepodczasporodudrogąpochwową,toitakbyło

ononiskie,aplanowepowtórnecięciecesarskienieeliminowało

gowzupełności.

Stanowisko skrajne zajął O’Driscoll z Dublina, który

uwszystkichrodzącychpouprzednimcięciucesarskim,podej-

mował próbę porodu drogami naturalnymi. Uważał on, że nie

wykonującklasycznychcięćcesarskich,niemapowodówdoza-

niechaniapróbyporodudrogaminatury[12].

Zdecydowanawiększośćautorówprezentujejednakpoglądy

mniejskrajne.Jużw1981rokuNIZorazACOGzaczęłypropa-

gowaćideęporodusiłaminaturypoprzebytymcięciucesarskim.

Wgnich,próbęporodusiłaminaturypopoprzedniowykonanym

cięciucesarskimpowinnosiępodjąć,gdy[6]:

1.Uciężarnejniewystępująpowtarzalnewskazaniado

cięciacesarskiego,np.nieprawidłowabudowakanału

rodnegoitp.orazniewystąpiłynowe,np.łożysko

przodujące.

2.Poprzedniecięciebyłopoprzeczne,wdolnymodcinku.

3.Pojedynczypłódwpołożeniupodłużnymgłówkowym.

4.Szacowanamasapłodu<4000g,

5.Bliznawdolnymodcinkumacicy,oceniana

wUSG>3,5mm,

6.Dostępnasalaoperacyjnaipersonel.

7.Pacjentkawyrażazgodęnatensposóbukończeniaciąży.

Zakresopiekiwciążyuciężarnejpoprzebytymcięciucesar-

skimznacząconieodbiegaodprzyjętychstandardów.Dodatko-

wymelementemmożebyćtylkoocenaultrasonograficznablizny

pouprzedniejoperacji.

Kwalifikacjapacjentkipocięciucesarskimdopróbyporodu

drogaminaturytonajtrudniejszyelementpostępowania.

Ważnajestzgodapacjentkinapodjęcietakiejpróby.(ACOG

dopuszczawykonaniecięciacesarskiegonażyczenieupacjentki

poprzebytymcięciucesarskim/1999r./).

Takiporódwymagaszczególnegonadzoru.ZaleceniaACOG

dotyczące porodu pacjentek po uprzednim cięciu cesarskim

(1999)przedstawiatabelaI[13].

Obecniezalecasięstałynadzórkardiotokograficzny.Znie-

czuleniezewnątrzoponoweniejestprzeciwwskazane,gdyżtylko

wyjątkowomaskujeobjawyzagrażającegopęknięciamacicy.

Ustalono,żeczynnikamiwiążącymisięzniepowodzeniem

porodupochwowegopocięciucesarskimsą[6]:

•Wiekmatki>30lat.

•Masaciałapacjentki>100kg.

•Masadziecka>4000g.

•Indukcjaporodu.

•Brakuprzedniegoporodudrogaminatury.

•Poródwośrodku<IIIºreferencyjności.

•Poprzedniecięciecesarskiezpowodubrakupostępupo-

rodu.

Niestety,jeżelipróbaporodusiłaminaturyniepowiedziesię,

towporównaniuzelektywnymcięciemcesarskim,wzrastaryzy-

kozakażeniazarównoumatki,jakiupłodu,rośnieteżodsetek

powikłań neurologicznych u noworodków, wzrasta zagrożenie

okołoporodowymusunięciemmacicyiodsetekjejpęknięć.

Nr

4/2010

290

P R A C E P O G L Ñ D O W E

po∏o˝nictwo

Kostrzewa T, et al.

Ginekol Pol. 2010, 81, 287-291

Wedlenajnowszychdoniesień,zastosowanieoksytocynynie

zwiększazagrożenia,choćbyłydoniesieniawskazującenatakie

ryzykoprzypodawaniudużychdawekleku.Podobniesytuacja

przedstawiasięznaszyjkowymlubdopochwowymstosowaniem

żeluzawierającegoprostaglandyny.Większośćbezobjawowych

rozejśćmacicygoisiębezpowikłań,toteżrutynowekontrolowa-

niejamymacicypoporodzieniejestzalecane[6].

Zdaniem Goeschena wzniecenie porodu przez wykonanie

amniotomiiizastosowanieoksytocynywdożylnymwlewiekro-

plowym nie prowadzi do wzrostu częstości pęknięcia macicy

wbliźnie,podwarunkiemścisłegonadzoruKTG.Jeżelizacho-

dzikoniecznośćwznieceniaporodu,należyuwzględnićprzede

wszystkimstopieńdojrzałościszyjki.

WedługGoeschenawzniecenieporoduprzydojrzałejszyjce

macicy kończy się porodem drogami naturalnymi w ok.80%.

Natomiast przy niedojrzałej szyjce, (>8 pkt. wg Bishopa) –

zczęstością<50%.

Wedługpracyprof.Palatyńskiego,zIKlinikiInstytutuGi-

nekologiiiPołożnictwaAMwŁodzi,szansenasukcesporodu

drogaminaturymożnaocenićstosujączmodyfikowanysystem

punktowy.Weinsteinaiwsp.Możebyćonużytecznyklinicznie

doprzewidywaniasukcesuprzypróbieporodudrogaminatury

upacjentekpoprzebytymcięciu.Jednakwbadaniuprzeprowa-

dzonymprzezPorębęiwsp.niebyłozgodnościpomiędzypro-

gnozowaniemwedługskaliWeinsteinaaopisanąprzeznichme-

todąwłasną[14,15,16].

Wobec tych doniesień, przed planowanym wznieceniem

porodu znajduje uzasadnienie stymulacja dojrzewania szyjki.

Wceluuniknięcianadmiernejstymulacjiczynnościskurczowej

macicy,Goeschenzalecapodanie1tabletkiFenoterolu(Partu-

sisten) na 30min. przed zastosowaniem wewnątrzszyjkowym

PGE2wdawce0,4-0,5mgwpostaciżelu.

Zastosowanie oksytocyny w próbie prowadzenia porodu

naturalnego po cięciu cesarskim może być uzasadnione. Lek

należypodawaćprecyzyjnie,przyciągłymmonitorowaniuczyn-

nościskurczowejmacicyorazstanupłodu.Wczesnaodpowiedź

skurczowamacicyjestczynnikiemprognostyczniekorzystnym

iwskazujenadużeprawdopodobieństwoporodunaturalnego.

Jeśli jednak przy adekwatnej odpowiedzi, brak jest

dostatecznegorozwieraniakanałuszyjkimacicy,należyrozważyć

wykonaniecięciacesarskiego.

Wskazania do ponownego cięcia cesarskiego bez uprzed-

niejpróbyporodudrogaminaturywgGoeschenasąnastępujące

[17]:

•nieprawidłowa budowa miednicy na podstawie pomia-

rówsprzężnejprawdziwejwykonanychprzedpoprzednią

operacją,

•zniekształcona miednica (rozpoznanie potwierdzone

RTG,np.pociężkimurazieitd.)

•zagrażającepęknięciemięśniamacicywbliźnie,

•silnykrwotokzdrógrodnych,

•objawy zagrożenia płodu wobec dużej niedojrzałości

szyjkimacicy,

•miednicowepołożeniepłodu.

WytyczneSOGCz2004r.,zaprzeciwwskazaniadoporodu

drogaminaturyuznająnastępująceczynniki[13]:

•uprzednienacięciemacicy,klasycznelubwkształcieko-

twicy,

•przebytewycięciemięśniaka,sięgającegojamymacicy,

•przebytepęknięciemacicy,

•przeciwwskazaniadoporodudrogąpochwową,

•odmowaciężarnejprzeprowadzeniapróbyporodudrogą

pochwową.

Częstośćporodówdrogaminaturypouprzednimcięciuce-

sarskim jest jednym z parametrów charakteryzujących jakość

opiekipołożniczejwdanymośrodku.Obecnieuważasię,żewe

wszystkichsytuacjach,gdybrakprzeciwwskazań,należypodjąć

próbęporodudrogaminatury.Wośrodkachzdużymdoświad-

czeniempróbęporodudrogąpochwowąpocięciucesarskimpo-

dejmujesięw82-87%,codajedużączęstośćporodówdrogami

naturywynosząca50-85%.

Większość kobiet po przebytym cięciu cesarskim

z poprzecznym nacięciem w dolnym odcinku powinna być

zachęcanadopróbyporodusiłaminatury[11].

Wporównaniuzplanowympowtórnymcięciemcesarskim,

poróddrogąpochwowązwiązanyjestzwiększym,choćbardzo

niskimryzykiemśmiertelnościokołoporodowejnoworodka.

Tabela I. Zalecenia ACOG dotyczące porodu pacjentek po uprzednim cięciu cesarskim (1999) [13].

© P o l s k i e T o w a r z y s t w o G i n e k o l o g i c z n e

291

P R A C E P O G L Ñ D O W E

po∏o˝nictwo

Poród drogą pochwową po cięciu cesarskim.

Ginekol Pol. 2010, 81, 287-291

Różnicajestmała,apotencjalnekorzyściudanegoporodu

drogą pochwową są warte ryzyka. Może więc prawdą jest, że

„poróddrogapochwowąpocięciucesarskimjestbezpieczniejszy

niżsięwydaje”[10,11].

Wybórporodudrogąpochwowąpocięciucesarskimzależy

odindywidualnejocenypotencjalnychczynnikówryzykaiko-

rzyściukażdejpacjentki.

Mimo, że planowe cięcie cesarskie może być najlepszym

wyboremdlaniektórychkobiet,aktualnepiśmiennictwowwięk-

szości nie popiera powrotu do sztywnego, obowiązującego

wszystkichpodejścia„razcięciecesarskiezawszecięciecesar-

skie”.Porodydrogaminaturypowinnyodbywaćsięjednakna

zasadziewyboru,anieobowiązku.

Piśmiennictwo

1. Bręborowicz G.H, Słomko Z. Operacje położnicze. Ciąża wysokiego ryzyka. 2006, 15, 302-

306.

2. Bręborowicz G.H. Poród po cięciu cesarskim. W: Położnictwo i ginekologia. 2005, t. 1, 386-

388.

3. Chrustowska A, Dębniak B, Makowski A, [i wsp.]. Ewolucja wskazań do cięcia cesarskiego w

latach 1979-1999 w szpitalu wojewódzkim nr 2 w Gorzowie Wlkp. Klin Perinat Ginekol. 2002,
36, 69-71.

4. Bręborowicz G.H, Mróz M. Ewolucja wskazań do cięcia cesarskiego pod koniec XX wieku. Klin

Perinat Ginekol. 2002, 36, 328-334.

5. Szachułowicz J, Karwan-Płońska A, Balcer A, [i wsp.]. Sposób ukończenia ciąży I porodu po

przebytym cięciu cesarskim. Ginekol Pol. 1999, 70, 588-592.

6. Bednarowska A, Dębski R. Poród siłami natury po przebytym cięciu cesarskim. Ginekologia po

Dyplomie. 2002, 3, 23.

7. Leyeno K, Socoł M. Czy powinniśmy zmienić wskazania do porodu drogami i siłami natury u

pacjentek po cięciu cesarskim? Ginekologia po Dyplomie. 2000, 7, 53-58.

8. Mazurek-Kantor J, Osuch B, Sawicki W, [i wsp]; Porównanie ultrasonograficznego pomiaru

grubości dolnego odcinka macicy w miejscu blizny po cięciu cesarskim z oceną śródoperacyjną,.
Ultrasonografia w ginekologii i położnictwie. 2006, t. 2, 191-197.

9. Mazurek-Kantor J, Osuch B, Sawicki W, [i wsp.]. Przedporodowy ultrasonograficzny pomiar

grubości dolnego odcinka macicy w bliźnie po cięciu cesarskim a wskazania do aktualnego
cięcia. Ultrasonografia w ginekologii i położnictwie. 2007, t.3, 46-49.

10. Simpson L. Czy poród drogą pochwową po uprzednim cięciu cesarskim jest wart zachodu?

Ginekologia po Dyplomie. 2005, 7, 79-82.

11. Paszkowski T, Dębski R. Cięcie cesarskie na życzenie. Ginekologia po Dyplomie. 2005, 3, 21-

33.

12. O’Driscoll K, Foley M, MacDonald D. Active management of labor as an alternative to cesarean

section of dystocia. Obstet Gynecol. 1984, 63, 485-490.

13. Leszczyńska-Gorzelak B, Oleszczuk J, Poniedziałek-Czajkowska E. Poród po cięciu cesarskim.

Rekomendacje postępowania w najczęstszych powikłaniach ciąży i porodu. 2002, 27, 166-
167.

14. Palatyński A, Skoczylas P. Ocena przydatności systemu punktowego D. Weinsteina i

współpracowników do przewidywania sukcesu próby porodu drogami natury u pacjentek po
przebytym cięciu cesarskim. Ginekol Prakt. 1999, 8, 24-28.

15. Palatyński A, Skoczylas P. Przewidywanie sukcesu próby porodu drogami natury u pacjentek

po przebytym cięciu cesarskim - modyfikacja skali D. Weinsteina i współpracowników. Ginekol
Prakt. 1999, 9, 12-14.

16. Poręba R, Dudkiewicz D, Drygalski M, [i wsp.]. Poród po przebytym cięciu cesarskim –

porównanie prognozy porodu wg metody własnej I skali prognozy wg Weinsteina. Ginekol Pol.
2000, 71, 352-357.

17. Behrens O, Goeschen K, Jakob H, [et al.]. Induced labor with prostaglandin E2 gel after previous

cesarean section. Geburtshilfe Frauenheild. 1994, 54, 144-150. German.

Sekcja Ginekologii Operacyjnej PTG

Klinika Ginekologii Operacyjnej i Endoskopowej

Instytutu Centrum Zdrowia Matki Polki w Łodzi

Serdecznie zapraszają na

Kursy Doskonalące – Warsztaty Operacyjne

dla ginekologów w roku 2010

T E R M I N Y :

12/01

Pochwowa Hysterektomia

18-19/01

Operacje Pochwowe – Zaburzenia Statyki

Narządów Płciowych

1-2/02

Operacje Pochwowe – Zaburzenia Statyki

Narządów Płciowych

3/03 Pochwowa Hysterektomia

22-23/03

Operacje Laparoskopowe w Ginekologii

13/04

Laparoskopowa i Pochwowa Hysterektomia

26-27/04

Operacje Pochwowe – Zaburzenia Statyki

Narządów Płciowych

11/05

Pochwowa Hysterektomia

24-25/05

Operacje Pochwowe – Zaburzenia Statyki

Narządów Płciowych

21-22/06

Operacje Laparoskopowe w Ginekologii

6-7/09 Operacje Pochwowe – Zaburzenia Statyki

Narządów Płciowych

28/09 Pochwowa Hysterektomia

11-12/10

Operacje Laparoskopowe w Ginekologii

26/10

Laparoskopowa i Pochwowa Hysterektomia

15-16/11 Operacje Pochwowe – Zaburzenia Statyki

Narządów Płciowych

23/11 Pochwowa Hysterektomia

6-7/12 Operacje Pochwowe – Zaburzenia Statyki

Narządów Płciowych

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

Pochwowa Hysterektomia:

12/01, 3/03, 11/05, 28/09, 23/11

Operacje Pochwowe – Zaburzenia Statyki Narządów Płciowych:

18-19/01, 1-2/02, 26-27/04, 24-25/05, 6-7/09, 15-16/11, 6-7/12

Operacje Laparoskopowe w Ginekologii:

22-23/03, 21-22/06, 11-12/10

Laparoskopowa i Pochwowa Hysterektomia:

13/04, 26/10

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

Szczegóły, cena, warunki na:

www.laparoskopia.org.pl

Przewodniczący Sekcji Ginekologii Operacyjnej PTG

Kierownik Kliniki Ginekologii Operacyjnej i Endoskopowej ICZMP

prof. dr hab. n med. Andrzej Malinowski

K O M U N I K A T