Nazwa przedmiotu:
Kierunek: Zarządzanie
FINANSE PUBLICZNE
Semestr V
Wykład III: Środki publiczne
Klasyfikacja źródeł środków publicznych:
1. z danin publicznych
z własności publicznej
ze źródeł zwrotnych
2. przymusowe i dobrowolne
3. odpłatne i nieodpłatne
4. zwrotne i bezzwrotne
5. zasadnicze i uboczne
6. krajowe i zagraniczne
7. bieżące i majątkowe
8. rzeczywiste i rozliczeniowe
Klasyfikacja instrumentów wydatkowania środków publicznych: 1. rzeczywiste i rozliczeniowe
2. bieżące i majątkowe
3. osobowe i rzeczowe
4. zwyczajne i nadzwyczajne
5. dokonywane w trybie prywatno-prawnym i publiczno- prawnym 6. zwrotne i bezzwrotne
Źródła środków publicznych zostały zdefiniowane w art. 5 ustawy o finansach publicznych.
Są to:
1. dochody publiczne
2. środki pochodzące z budżetu UE, bezzwrotna pomoc państw członkowskich EFTA (Europejskie Porozumienie o Wolnym Handlu)
3. środki pochodzące ze źródeł zagranicznych, nie podlegające zwrotowi 4. przychody budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego oraz innych jednostek sektora finansów publicznych pochodzące: Materiały dydaktyczne stworzone przez Wyższą Szkołę Zarządzania i Bankowości w Poznaniu nr Rej. MEN 9/92. Wszelkie prawa zastrzeżone –
wykorzystanie poza programem nauczania we WSZiB zabronione bez zgody właściciela wyrażonej na piśmie. Powyższe nie dotyczy studentów Programu SIN we WSZiB. Przygotowane w oparciu o know-how programu Zarządczego Herkules firmy PASSAT - Paweł Pietrzyk.
strona 2
a. ze sprzedaży papierów wartościowych oraz innych operacji finansowych b. z prywatyzacji majątku SP oraz majątku jst c. ze spłat pożyczek udzielonych ze środków publicznych d. z otrzymanych pożyczek i kredytów
5. przychody jednostek sektora finansów publicznych pochodzące z prowadzonej przez nie działalności oraz pochodzące z innych źródeł.
Prawo wzrastających wydatków publicznych:
Prawo Wagnera – prawo wzrastającego zakresu publicznej, a w szczególności państwowej działalności. To prawo nieustannego wzrostu wydatków publicznych, a w szczególności wydatków budżetowych.
Jest to wzrost rzeczywisty wynikający ze wzrastających potrzeb publicznych, a nie wynikający z inflacji czy wzrostu ogólnego bogactwa (dlatego powyższe zestawienia pokazują wydatki tych państw w stosunku do PKB lub dochodu narodowego).
Przyczyny stałego wzrostu wydatków publicznych: 1. przyczyny socjologiczne: w miarę rozwoju podmiotu finansowane ze środków publicznych potrzebują coraz więcej pieniędzy na dalszy rozwój i poszerzanie zakresu działalności,
2. historyczne: jeżeli państwo obciążone długiem zaciąga zobowiązania na spłatę tego długu to efektem jest wzrost globalnego zadłużenia, a to pociąga za sobą wzrost kosztów obsługi tego zadłużenia,
3. polityczne: rozwój koncepcji państwa opiekuńczego wiąże się ze wzrostem zapotrzebowania na środki finansowe także z powodu zmian w opodatkowaniu.
4. ekonomiczno-społeczne: rozwój gospodarczy i postęp techniczny skutkują koniecznością wzrostu wydatków na nowe badania i rozwój.
Przyczyny wzrostu wydatków publicznych można również podzielić na: 1. ekstensywne-spowodowane koniecznością ilościowego zakresu świadczonych usług publicznych,
2. intensywne-spowodowane jakościowym wzrostem świadczonych usług.
Wielkość wydatków budżetu poszczególnych krajów zależy od: 1. prowadzonej polityki społecznej i ekonomicznej, 2. sytuacji międzynarodowej,
Materiały dydaktyczne stworzone przez Wyższą Szkołę Zarządzania i Bankowości w Poznaniu nr Rej. MEN 9/92. Wszelkie prawa zastrzeżone –
wykorzystanie poza programem nauczania we WSZiB zabronione bez zgody właściciela wyrażonej na piśmie. Powyższe nie dotyczy studentów Programu SIN we WSZiB. Przygotowane w oparciu o know-how programu Zarządczego Herkules firmy PASSAT - Paweł Pietrzyk.
strona 3
3. koniunktury ekonomicznej,
4. postępu technicznego.
Skutki wzrostu wydatków publicznych:
1. dalszy ich wzrost,
2. konieczność wzrostu dochodów na ich sfinansowanie (społeczeństwo i gospodarka ten wzrost jest w stanie unieść do pewnej granicy).
Tab.1. Wydatki publiczne Stanów Zjednoczonych jako procent PKB w latach 1890-1987: Lata %
PKB
1890 6,5
1902 7,3
1913 7,8
1922 12,6
1929 10,4
1940 17,6
1950 23,1
1960 27,0
1970 32,2
1980 33,1
1987 36,0
Źródło: S.Owsiak,…, Równowaga budżetowa.
Tab.2. Wydatki publiczne Niemiec jako procent dochodu narodowego i PKB w latach 1872-1985: Lata
% dochodu narodowego
% PKB
1872 18,5
1913 16,5
1925 25,2 20,6
1935 38,7 30,1
1950 36,5 28,5
1960 35,8 27,9
1970 36,8 28,9
1980 44,3 34,3
1987 41,4 31,9
Źródło: S. Owsiak, ..., Równowaga budżetowa.
Powyższe tabele pokazują na przestrzeni około stuletnich okresów wzrost wydatków publicznych w USA oraz w Niemczech. Ta prawidłowość występuje w długim okresie w każdym kraju. Spadki występują okresowo i nie zmieniają długofalowej tendencji. Opisane zjawisko nosi nazwę prawa Wagnera od nazwiska ekonomisty, który jako pierwszy je zaobserwował i opisał.
Wykład opracował dr Jacek Uchman
Materiały dydaktyczne stworzone przez Wyższą Szkołę Zarządzania i Bankowości w Poznaniu nr Rej. MEN 9/92. Wszelkie prawa zastrzeżone –
wykorzystanie poza programem nauczania we WSZiB zabronione bez zgody właściciela wyrażonej na piśmie. Powyższe nie dotyczy studentów Programu SIN we WSZiB. Przygotowane w oparciu o know-how programu Zarządczego Herkules firmy PASSAT - Paweł Pietrzyk.