Antonina Fryś

nr albumu: 267877

Kultura popularna

semestr letni 2013/14

Postmodernizm i kultura

popularna.

"Cała debata zdaje się bardziej dotyczyć teorii postmodernistycznej aniżeli

stwierdzenia jego istnienia jako zjawiska empirycznego"1 - tekst Dominica Strinati stara się osadzić

postmodernizm w rzeczywistości i przybliżyć jego charakterystykę. Autor rozpatruje możliwość

nieistnienia w ogóle postmodernizmu w takiej formie, jaka rysuje się po przedstawieniu jego

głównych cech.

W pierwszej części tekstu, Strinati pochyla się nad pytaniem czym właściwie jest

postmodernizm. Nie mogąc zbudować prostej definicji, zostaje skonstruowany złożony (jednak

niepełny) obraz postmodernizmu, poprzez stworzenie listy jego najistotniejszych cech. Po pierwsze,

postmodernizm wywindowuje znaczenie mass mediów i kultury popularnej. Nadaje im władzę

kształtowania, a nawet rządzenia stosunkami społecznymi i konstruowania naszego postrzegania

rzeczywistości i rozumienia nas samych jako jej części2. W kontekście postmodernizmu mówi się o

mediach jako zwierciadle odbijającym rzeczywistość, lub idąc dalej, przy założeniu, że właściwie

tylko media tworzą naszą świadomość świata, owe zwierciadło jest obecnie jedyną rzeczywistością,

jaką posiadamy3.

Drugą cechą podawaną przez autora jest przerost formy (stylu) nad treścią. Po

epoce modernizmu, gdzie wszystko miało być funkcjonalne, postmodernizm odwraca się od tego,

stawiąc na wygląd zewnętrzny i styl. Można to odnieść zarówno do architektury, która z założenia

powinna być funkcjonalna, ale również do sztuki jako takiej, która w tym momencie zostaje

zwolniona z przekazywania ideologii i znaczących treści. Współcześnie (moim zdaniem) widać to

zjawisko bardzo dobrze w dizajnie i modzie wybiegowej. Przeglądając popularne magazyny

lifestylowe (nawet te polskie, takie jak KMag), ciężko nie zauważyć jak z numeru na numer

znaczenie dizajnu w popkulturze rośnie. Również wchodząc do sklepów z rodzaju Empik albo

nawet H&M, widać jak działy home wabią posmodernistycznymi ozdóbkami i gadżetami - ładnymi

i ciekawymi, jednak całkowicie niepotrzebymi.

Strinati dalej zwraca się ku załamaniu się rozróżnienia sztuki wysokiej i kultury

popularnej. Pisze, że jest to konsekwencją zaniku treści. W momencie, gdy wszystko ma styl, nie

ma podstawowych kryteriów odróżnienia sztuki i popu. Jednak w odróżnieniu od krytyków kultury

masowej, teoretycy postmodernistyczni są optymistami (doceniona jest twórczość Andy'ego

1

Dominic Strinati, Wprowadzenie do kultury popularnej, s. 178

2

tamże, s. 179

3

tamże, s. 179

Warhola - jako postmodernistyczna). Zostaje tutaj także wytknięte, że sztuka jest dzisiaj wiązana z

gospodarką, więc całkowicie zmieniło się jej znaczenie w kulturze. Jednocześnie sama kultura

popularna odmawia sztuce uznania jej odrębności, a z jej hegemonicznymi zapędami nie da się

negocjować.

Kolejną cechą postmodernizmu jest odrzucenie metanarracji - świadczy o tym

chociażby malejące znaczenie religii jako metanarracji w społeczeństwach postmodernistycznych4.

Postmodernizm odrzuca wszelkie pretensje jakiejkolwiek wiedzy absolutnej5. Przestaje się tu mówić o uniwersalnych słusznościach i obiektywizmie. Kultura przez swoje (potencjalne)

zróżnicowanie, przechodzi od jednolitości do kolażu.

Bardzo ważne w kontekście postmodernizmu są kino i telewizja.

Postmodernistyczny charakter kina, Strinati uzasadnia tym, że od samego początku, film miał

tendencję do ignorowania oryginalności. Dowodem na to są wielokrotne ekranizacje tych samych

dzieł, powtarzalność motywów i narracji przy zmianie jedynie otoczki stylistycznej. Telewizja

natomiast według autora, jest medium o własnych prawach6. Autor skupia się tutaj na serialach,

które wedle postmodernistycznych założeń nie powinny mieć nic wspólnego z rzeczywistością, a

zachęcać jedynie obrazem. Świetnym przykładem takiej produkcji jest Miasteczko Twin Peaks

Davida Lyncha. Surrealizm i charakterystyczny styl wizualny serialu oraz ograniczona treść fabuły,

która zresztą jest tylko pretekstem do przedstawienia atmosfery, doskonale wpisują się w teorię

postmodernistyczną.

Dalej mowa jest o muzyce pop. Pop polega na świadomym i jawnym

komponowaniu odmiennych gatunków i stylów muzycznych - znowu przywołuje to

postmodernistyczny kolaż kulturowy.

Następnym aspektem teorii postmodernistycznych jest reklama, która zaczyna

świadomie ujawniać, że jest właśnie reklamą7. Charakteryzuje się tym, że przestaje wychwalać

produkt, lub w ogóle mówić o produkcie i jego przydatności dla konsumenta. Autor tekstu, zauważa

też, że ekonomiczne potrzeby kapitalizmu przesunęły się z produkcji na konsumpcję8. Wzrastająca

ilość wolnego czasu i ekonomiczna możliwość większości społeczeństwa do konsumpcji

przyczyniła się do tego zwrotu.

Te zmiany ekonomiczne i władza mass mediów wpływają na sposoby kreowania

tożsamości w społeczeństwie. Przenikające się sprzeczne komunikaty ze świata mediów i

dynamicznie zmieniające się potrzeby (konsumenckie), a także odrzucenie religii skutkują

destabilizacją tożsamości zbiorowych i osobistych.

W podsumowaniu, Strinati podważa rzeczywistą rolę i znaczenie każdej z

wcześniej wymienionych cech postmodernizmu. Ostatecznie stwierdza, że jedyne co odróżnia

postmodernizm od innych trendów teoretycznych, jest ś wiadomość własnego statusu jako produktu

kulturowego9.

4

tamże, s. 182

5

tamże, s. 182

6

tamże; s. 184

7

tamże, s. 185

8

tamże, s. 187

9

tamże; s. 193