Deskryptywizm (szkoła

Deskryptywizm (szkoła

amerykańska)

amerykańska)

Behawiorystyczne tezy o języku:

• zachowanie językowe jest reakcją na

bodziec (A. widzi jabłko na drzewie i mówi

• Prekursorzy – antropologowie, np. Boas.

Jabłko)

• Podstawowe prace:

• zachowanie językowe jest bodźcem (B.

– Bloomfield Language;

słyszy Jabłko, zrywa je z drzewa i podaje

– Skinner Verbal behavior

A)

• tylko zachowania są obserwowalne –

znaczenie wyrazów tylko jako zachowanie.

Deskryptywizm (szkoła

Deskryptywizm (szkoła

amerykańska)

amerykańska)

Dwa rodzaje „zachowań językowych” i

• Niesprawdzalność semantyki

wypowiedzi:

• Wielość języków

• takty – nazywanie obiektów w

• „Założenia i oczekiwania” opisującego

rzeczywistości

• mandy – działanie na odbiorcę (np.

(Pierwsze opisy języków – przyrównujące do

rozkazy, prośby, pytania)

łaciny/greki/angielskiego – np. „odkrycie”

• W przykładzie powyżej zachowanie A

klasyfikatorów w trobriandzkim –

może być taktem albo mandem

Malinowski)

Deskryptywizm (szkoła

Deskryptywizm (szkoła

amerykańska)

amerykańska)

• Językoznawstwo ma za zadanie opisać

Przyjęcie wielopoziomowości jezyka:

język „od zera”

• poziom fonetyczny

• Niezbędne : korpus tekstów i informator

• poziom morfologiczny

(może znać język badacza)

• poziom składniowy

• Opis – uzyskanie inwentarza jednostek i

opis od jednostek najmniejszych – fonemów

reguł ich łączenia -- stąd nazwy

i głosek

„deskryptywizm, dystrybucjonizm”

1

Deskryptywizm (szkoła

Deskryptywizm (szkoła

amerykańska)

amerykańska)

Procedury:

Na poziomie fonologicznym:

• Stworzenie korpusu:

1. Segmentacja tekstu (wyodrębnienie głosek)

– Praca z informatorem – dwa mo

• przykłady zjawisk utrudniaj

żliwe pytania:

ących segmentację:

– wymowa asynchroniczna nosówek (polski)

– „Czy tak można powiedzieć w twoim języku?”

– zwarta + szczelinowa vs. zwartoszczelinowa

– „Czy xxx znaczy to samo co yyyy?”

– dyftongi

– (Hocket dopuszcza także „Jak powiedzieć

• kryteria – występowanie segmentów osobno,

„człowiek” w twoim języku?”)

zmiana kolejności segmentów

Deskryptywizm (szkoła

Deskryptywizm (szkoła

amerykańska)

amerykańska)

Przykłady za Hockettem

2. Opis dystrybucji i wnioskowanie z

dystrybucji:

• ‘kobieta’ [múga]? [múγa]?

• ‘koperta’ [múga]

Typy dystrybucji:

• ‘mężczyzna’ [tȹáli], [tȹári]

• komplementarna

• ‘płotka’ [tóna], [dóna]

• swobodna

• ‘ale’ [pȹélo]

• ‘pies’ [pȹéro]

• kontrastowa

Dystrybucja komplementarna

Dystrybucja swobodna

2

Deskryptywizm (szkoła

Dystrybucja kontrastowa

amerykańska)

Przykłady :

• Komplementarna : ang. [h] i [ŋ], polskie [Ħ]

i [ŋ]

• Swobodna: polskie [r] i [Я]

• Kontrastowa: polskie [s] i [z]

Deskryptywizm (szkoła

Deskryptywizm (szkoła

amerykańska)

amerykańska)

Ustalanie inwentarza fonemów:

Na poziomie morfologicznym – analogicznie

• głoski w dystrybucji kontrastowej należą do

• Ale:

odrębnych fonemów;

• morfemy swobodne i związane

• głoski w pozostałych dystrybucjach – do jednego

• klasy substytucyjne morfemów

fonemu

„Podobieństwo fonetyczne” – tylko, żeby

Przykłady analizy:

zadecydować, do którego,

• maj

np. ang. aspirowane zwarte bezd

ąc, dając, ….zając => maj-, daj-, zaj-, -ąc źwięczne (tylko

przed samogłoską): [pȹ, tȹ, kȹ], np. put, take, cut;

• mający, dający … ; *zający

[ pȹ ]w dystrybucji komplementarnej do [p],[ t] [k] –

• mając// dając coś do zrobienia,… ; *zając coś do ale łączymy z [p]

zrobienia

Deskryptywizm (szkoła

Deskryptywizm (szkoła

amerykańska)

amerykańska)

Przykład za Hockettem:

• Efekt – sam inwentarz jednostek

• /nkəšatəs/ ‘jestem szczęśliwy’

morfologicznych (morfemów)

• /kčiman/ ‘twoja łódka’

• Wspólne dla poziomu fonologicznego i

morfologicznego:

• /kkəšatəs/ ‘jesteś szczęśliwy’

• Przeciwstawienie fonemów alofonom,

morfemów alomorfom

3

Deskryptywizm (szkoła

Literatura:

amerykańska)

Na poziomie składniowym:

• J. Apresjan, Koncepcje i metody współczesnej lingwistyki strukturalnej, Warszawa 1971, PIW, cz. I, Podział na składniki bezpośrednie – handout rozdział 3.

• Ch. Hockett Kurs językoznawstwa współczesnego, a) przykład zdania hiszpańskiego

Warszawa, 1968, PWN, rozdział: „Analiza fonologiczna”, b) oryginalny przykład Hocketta

części: „Fonologia i gramatyka: poziomy modelowania”,

„Systemy gramatyczne” (4 pierwsze rozdziały)

• R. S. Wells, „Składniki bezpośrednie” (w:) H. Kurkowska, A. Weinsberg (red.) Językoznawstwo strukturalne, Zasady podziału – Wells; zawsze na ciągi o

Warszawa PWN 1979

największej klasie substytucyjnej

Oraz prace Saloniego i Świdzińskiego wymienione w informatorze

4