Mechanizmy obronne (wybrane)/wyjaśnienia
[opracowanie: Marek Jaros]
MECHANIZMY NARCYSTYCZNE (PRYMITYWNE)
zaprzeczenie
Spostrzeganie rzeczywistości w taki sposób, by uniknąć konfrontacji z tym, co bolesne. Innymi słowy, jeśli nie chcesz, żeby bolało wystarczy, że z pełnym przekonaniem powiesz, że tego nie ma. Jest to coś w stylu chowania się przed potworem pod kocykiem.
zniekształcenie
Mechanizm podobny do poprzedniego - nie mamy tu jednak do czynienia z brutalnym
zaprzeczaniem rzeczywistości, tylko takim jej spostrzeganiem, by pasowała do wewnętrznych
potrzeb.
projekcja
Moje wewnętrzne impulsy, których nie mogę zaakceptować postrzegam jako zewnętrzne. Czyli
jeśli czuję wrogość wobec kogoś, mogę się wykręcić (sam przed sobą) uznając, że ten ktoś źle mi życzy i jest pełen nienawiści do mnie.
identyfikacja projekcyjna
Efekt projekcji - nierzadko osoba potraktowana projekcyjną treścią zaczyna się czuć i zachowywać zgodnie z projektowanym impulsem. Czyli się identyfikuje z wyprojektowaną treścią (jest to uproszczone rozumienie identyfikacji - zainteresowanym polecam lekturę Słownika psychoanalizy)
rozszczepienie (splitting)
Dziecko, by poradzić sobie z niezrozumiałym faktem, że ta sama mama czasem jest OK a czasem nie - rozszczepia ją na dwa obiekty (zły i dobry). W dalszym życiu ten mechanizm może generalizować się na dowolne obiekty - dzieląc je na całkiem dobre i całkiem złe. Przy tym np. konkretna osoba może raz być dobra a za chwilę być zła. Podobni oscyluje obraz samego siebie.
MECHANIZMY NIEDOJRZAŁE
acting out
Wyrażanie w działaniu nieświadomych życzeń lub impulsów - pozwala to uniknąć
uświadomienia sobie towarzyszących tym impulsom emocji. Klasyczny przykład to pacjent, który spóźnia się na sesję albo zapomina zapłacić - wyrażając w ten sposób nieświadomą złość na swojego terapeutę.
blokowanie
Wstrzymywanie impulsów, uczuć czy myśli wyrażające się napięciem.
hipochondryzacja
Przekierowanie nieakceptowanych impulsów (najczęściej agresywnych) w swoją stronę - zatem
koncentracja na doznaniach płynących ze swojego ciała, przywiązywanie nadmiernej uwagi do
niewielkich zaburzeń funkcjonalnych (szczególnie bólowych), wyolbrzymianie objawów
somatycznych.
somatyzacja
Przekształcanie psychicznych problemów w w objawy somatyczne. W ten sposób można
umrzeć ze złości (a przynajmniej dostać gorączki, ataku migreny, etc.).
przemieszczenie
Nieświadome przesunięcie pragnień z jednego obiektu na inny.
intelektualizacja
Kontrolowanie uczuć i impulsów przez myślenie o nich (i rozmawianie w gabinecie
psychoterapeutycznym) w miejsce ich przeżywania.
racjonalizacja
Wszystko da się zatłumaczyć - racjonalizacja polega na uzasadnianiu postaw, przekonań czy
zachowań w taki sposób, by pasowały do komfortowego obrazu siebie (nawet, jeśli gołym okiem widać, że nie pasują).
reakcja upozorowana
Radzenie sobie z nieakceptowanymi impulsami przez wyrażanie ich odwrotności. Na przykład
osoby przesadnie troskliwe, oddane, poświęcające się dla innych mogą w rzeczywistości tak radzić sobie z własną wrogością. Ten mechanizm zdaje się odpowiadać między innymi za męską homofobię.
wyparcie
Usuwanie treści ze świadomości. Rozróżniamy dwa rodzaje: pierwotne (treść nigdy nie zaistniała w świadomości) i wtórne (świadoma treść została usunięta/zapomniana).
MECHANIZMY DOJRZAŁE
sublimacja
Zaspokojenie impulsów, których cel jest utrzymany, ale sposób lub obiekt jest zmieniony ze społecznie niepożądanego na społecznie uznawany (patrz piłka nożna, Rubens i Piła V)
tłumienie
Świadome lub częściowo uświadomione odsuwanie uwagi od świadomych impulsów i konfliktów
(czyli to, co zwykle robimy, gdy przyjdzie nam refleksja o śmierci lub sensie życia).
Literatura/źródła
1. Freud, A. (1997) Ego i mechanizmy obronne. Warszawa: PWN.
2. Moore, B. E., Fine, B. D. (1996). Słownik Psychoanalizy. Warszawa: Jacek Santorski & Co.
3. Laplanche, J., Pontalis, J. B. (1996). Słownik psychoanalizy. Warszawa: WSiP.
4. Thomä, H., Kächele, H. (1996). Podręcznik terapii psychoanalitycznej. Tom 1 & 2.
Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych Polskiego Towarzystwa Psychologicznego.
5. Drozdowski, P., Kokoszka, A. (1993). Podstawowe pojęcia psychoanalizy. W: A. Kokoszka,
P. Drozdowski (red.), Wprowadzenie do psychoterapii. Kraków: Akademia Medyczna im.
Mikołaja Kopernika w Krakowie (s. 59-76).