www.lek2002.prv.pl | lek2002.xoopiter.net

Priony – niekonwencjonalne czynniki zakaźne

Prions – unconventional infectious agents

Andrzej Szkaradkiewicz, Izabela Chudzicka-Strugała

Zakład Mikrobiologii Lekarskiej Instytutu Mikrobiologii i Chorób Zakaźnych AM im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu

W pracy przedstawiono aktualne dane dotyczące etiopatogenezy „slow infections”, ze szczególnym

uwzględnieniem prionów jako czynników przyczynowych encefalopatii gąbczastych. Omówiono

choroby prionowe u ludzi, diagnostykę laboratoryjną i zagadnienie inaktywacji prionów.

Słowa kluczowe: zakażenia wirusami „powolnymi”, priony, encefalopatie gąbczaste, mutacje

genu PrP

Current views are reviewed concerning etiopathogenesis of “slow infections” with particular attention paid to prions as agents causing spongiform encephalopathies. The review includes prion diseases in humans,

laboratory diagnosis and the problem of prion inactivation.

Key words: slow virus infections, prions, spongiform encephatopathies, PrP gene mutations

Wyniki doświadczeń ostatnich lat pozwalają uznać, obok wirusów, etiopatogenetyczne

znaczenie prionów w niektórych zakażeniach „powolnych”. Czynniki zakaźne – patogeny, jak

każdy żywy organizm, muszą jednak zawierać kwas nukleinowy, stanowiący konieczne źródło

informacji do reprodukcji, zgodnie z paradygmatem współczesnej genetyki molekularnej. Do chwili

obecnej w białku prionowym nie zidentyfikowano kwasu nukleinowego, stąd jest określane jako

niekonwencjonalny czynnik zakaźny.

Wirusy „powolne” i priony

Jeszcze do niedawna uważano, że takie śmiertelne choroby, jak kuru u ludzi i scrapie u

zwierząt wywołują zakażenia wirusami „powolnymi” (slow virus infections). Określenie to bowiem dotyczy zakażeń o znacznie wydłużonym, często wieloletnim okresie wylęgania, których

następstwem są bardzo wolno rozwijające się objawy chorobowe, a w szczególności postępujące

zmiany zwyrodnieniowe ośrodkowego układu nerwowego (14, 22, 35). Zgodnie z powyższym

terminem, nie są zatem „powolnymi” takie zakażenia, których okres inkubacji może być

wprawdzie bardzo długi; jednak ostry jest przebieg samej choroby (np. wścieklizny). Chociaż

opisano wiele zakażeń „powolnych” u człowieka i zwierząt, ich wirusowa etiologia tylko w kilku

jednostkach chorobowych została udokumentowana. Należą do nich, stwierdzana w Islandii,

choroba visna u owiec, wywoływana wirusem visna (VV), postępująca wieloogniskowa

leukoencefalopatia (PML) indukowana wirusem JC (JCV) oraz podostre stwardniejące zapalenie

mózgu (SSPE), którego czynnikiem przyczynowym jest wirus odry (MV). JCV w genomie zawiera

DNA, podczas gdy VV i MV są wirusami RNA, jednak o zasadniczo różnej strategii replikacji.

Aktualną taksonomię w/w wirusów podaje VI Raport Międzynarodowego Komitetu Taksonomii

Wirusów (ICTV) (25).

JCV jest przedstawicielem rodzaju Polyomavirus, wchodzącego w skład rodziny

Papovaviridae. Wiriony poliomawirusów są nieopłaszczone, o średnicy 45 nm, ich kapsyd tworzą 72 kapsomery o symetrii ikosahedralnej (14). W genomie zawierają dwuniciowy kolisty kwas

dezoksyrybonukleinowy (dsDNA), przy czym stanowi on około 12% wirionu. Obecność wirusa JC

stwierdza się w oligodendrocytach w mózgu chorych na PML, izolując go in vitro w hodowli

ludzkich płodowych komórek glejowych (efekt cytopatyczny występuje 3-4 dniu) (26).

Wyizolowany po raz pierwszy z tkanki mózgowej pacjenta z PML, został nazwany od inicjałów

badanego wirusem JC. Częste występowanie surowiczych przeciwciał anty-JCV (u około 60%

dzieci w wieku szkolnym i u 70-80% dorosłych) wskazuje, iż wirus ten jest szeroko

rozpowszechniony wśród ludzi (22). Pierwotna naturalna infekcja dotyczy nerek i jej przebieg jest

przetrwały, latentny, uczynniając się jedynie wskutek immunosupresji (np. w leczeniu

immunosupresyjnym, cukrzycy, zakażeniu HIV) (35). Rozwój PML wydaje się więc być wynikiem

reaktywacji wirusa w następstwie upośledzenia odporności, głównie komórkowej.

VV jest prototypowym wirusem rodzaju Lentivirus, wchodzącego w skład rodziny

Retroviridae (25). Wiriony VV są sferyczne, o średnicy 85 nm, mają glikoproteinowo-lipidową

www.lek2002.prv.pl | lek2002.xoopiter.net

osłonkę (22). Gęstszy optycznie cylindryczny rdzeń wirusa zawiera dwie cząsteczki jednoniciowego

kwasu rybonukleinowego o dodatniej polarności (+ssRNA). Z „diploidalnym” genomem RNA

związanych jest kilka cząsteczek enzymu odwrotnej transkryptazy (RT), warunkującej replikację

wirusa za pośrednictwem prowirusowego dsDNA (wirus odwrotnie transkrybujący). Spośród 3

genów strukturalnych retrowirusów – env, gag i pol, dwa ostatnie wyróżnia podobieństwo między VV i ludzkim wirusem upośledzenia odporności (HIV). VV wykazuje preferencyjny tropizm do

monocytów/makrofagów i(lub) limfocytów, czego następstwem jest obecność wirusa we

wszystkich narządach zakażonej owcy (9). Jednak zmiany chorobowe ograniczone są pierwotnie

do istoty białej mózgu, płuc i układu siateczkowo-śródbłonkowego. Okres inkubacji visna wynosi od kilku miesięcy do dwóch lat, po czym rozwija się przewlekła encefalopatia. Objawy chorobowe

determinuje powoli postępujący proces demielinizacji, który może być wynikiem reakcji

odpornościowej organizmu skierowanej anty-VV. Wirus visna jest bowiem dobrym immunogenem

i indukuje silną odpowiedź odpornościową, (wysokie miano przeciwciał zobojętniających anty-VV

stwierdzono zarówno w surowicy, jak i płynie mózgowo-rdzeniowym chorych zwierząt) (14).

Jednocześnie odpowiedź przeciwirusowa może hamować ekspresję VV, powodując stan latencji

(długotrwałe utrzymywanie się wirusa w komórkach jako utajonego prowirusa) (35). Jednak

najprawdopodobniej wskutek zmienności antygenowej VV (antigenic drift) dochodzi do rozwoju

zakażenia, inhibowanego reakcją odpornościową organizmu, co może być przyczyną tworzących

się zmian destrukcyjnych w mózgu i rdzeniu kręgowym.

MV jest przedstawicielem rodzaju Morbillivirus, należącego do rodziny Paramyxoviridae,

wchodzącego w skład rzędu Mononegavirales (25). Wiriony zwykle są sferyczne, o średnicy 150

nm, mają lipoproteinową kolczastą osłonkę. Nukleokapsyd o symetrii helikalnej zawiera jedną

cząsteczkę jednoniciowego kwasu rybonukleinowego o ujemnej polarności (–ssRNA),

stanowiącego około 1% wirionu (14). Z genomem RNA związanych jest kilka cząsteczek enzymu –

transkryptazy RNA – niezbędnej do replikacji MV. Spośród 6 białek strukturalnych wirusa, białko M

(matrix protein) najprawdopodobniej jest odpowiedzialne za końcową fazę tworzenia wirionu,

łącząc osłonkę z nukleokapsydem (22). MV wywołuje odrę opisywaną już około 3000 lat temu.

Jednak wirus ten jest także uznanym czynnikiem etiopatogenetycznym SSPE, występującym w

około 4-17 lat po przebyciu odry (o częstości około 1/106 zachorowań na odrę). Badając skrawki

mózgu zmarłych z powodu SSPE, w mikroskopii elektronowej wykazano obecność nukleokapsydu

paramyxowirusa, a także identyfikując MV w hodowli komórkowej (10). Ponadto, w surowicy i w

płynie mózgowo-rdzeniowym stwierdza się wysokie miano przeciwciał anty-MV, przy braku

obecności anty-M (10). Najprawdopodobniej więc, zdefektowany wirus odry (nie posiadający

białka M) jest przyczyną długotrwałego latentnego zakażenia ośrodkowego układu nerwowego,

jednocześnie indukując procesy odpornościowe organizmu, głównie o charakterze

autoimmunologicznym.

Do kategorii innych czynników przyczynowych zakażeń „powolnych” należą priony –

białkowe cząstki zakaźne (proteinaceous infectious particles), których nazwę wprowadził po raz pierwszy Prusiner (28), wyróżniony za prace nad nimi nagrodą Nobla w 1997 r. (36). Uzyskanie

doświadczalnego modelu scrapie (choroby owiec i kóz, tzw. choroby kłusaków, o okresie

wylęgania 1-5 lat) u myszy i chomików (o skróconym do 60 dni okresie inkubacji), pozwoliło na

wyizolowanie czynnika infekcyjnego z mózgów zakażonych zwierząt, składającego się wyłącznie z

białka (29). Charakteryzujące się wysoką opornością na czynniki fizykochemiczne (70% etanol i

metanol, formalinę, nukleazy, niskie pH, promieniowanie UV i jonizujące oraz gotowanie, jak i

standardową sterylizację termiczną), białko to zostało oznaczone jako PrPSc (scrapie prion protein) (29). W dalszych badaniach z użyciem metod biologii molekularnej wykazano, że białko prionowe

identyfikuje się nie tylko w mózgach chorych zwierząt, ale także w wielu innych komórkach

zdrowych ludzi i zwierząt (kręgowców). Kodowane jest ono przez gen autosomalny (PRNP),

zlokalizowany u człowieka na chromosomie 20, a u myszy na chromosomie 2 (u myszy gen ten

nazwano Prn-p) (30). Fizjologicznie występujące w komórkach białko prionowe, stanowiąc

składnik ich błony, zostało nazwane PrPC (cellular prion protein), w odróżnieniu od kodowanego P

przez ten sam gen patologicznego PrPSc (nazwa aktualnie stosowana dla białek prionowych

występujących nie tylko w scrapie, ale we wszystkich gąbczastych encefalopatiach u zwierząt i ludzi). Funkcja PrPC nie jest znana do dziś, choć sugeruje się jego rolę pobudzającą w

różnicowaniu neuronów (23). U myszy pozbawionych genu Prn-p obserwuje się stan czuwania i

www.lek2002.prv.pl | lek2002.xoopiter.net

bezsenności (20). PrPC i PrPSc stanowią cząsteczki strukturalnie identyczne, są białkami

glikozylowanymi o c.cz. 33-35 kDa, zawierają taką samą sekwencję 253 aminokwasów i wykazują

jednakową antygenowość (30). Różnice dotyczą zwiększonej oporności PrPSc na działanie

proteinazy K (PrPSc ulega tylko częściowej redukcji do proteazoopornego fragmentu o c.cz. 27-30

kDa), tworzeniu przez PrPSc nierozpuszczalnych agregatów w obecności detergentów (PrPC ulega

rozpuszczeniu), wreszcie PrPSc jest zakaźne, w odróżnieniu od nieinfekcyjnego PrPC (31).

Fizjologiczne PrPC jest komórkowym rozpuszczalnym białkiem, stale syntetyzowanym i szybko

degradowanym (półokres trwania wynosi 3-6 godz.). Patologiczne PrPSc jest znacznie bardziej

trwałe, nie wbudowuje się w błony, natomiast tworząc włókienkowate struktury o właściwościach

amyloidu (wykazuje dwułomność w świetle spolaryzowanym po zabarwieniu czerwienią Congo

oraz charakterystyczną żółtozieloną fluorescencję po zabarwieniu tioflawiną S), gromadzi się w

pęcherzykach wewnątrzkomórkowych (głównie w lizosomach, endosomach) (3). Oba białka,

fizjologiczne, jak i patologiczne, mają identyczną pierwszorzędową strukturę łańcucha

peptydowego, kodowanego przez ten sam gen PRNP. Te dane wskazują, iż PrPC i PrPSc stanowią

dwie izoformy tej samej cząsteczki białkowej. Różnice dotyczą modyfikacji posttranslacyjnych, w

swojej strukturze trzeciorzędowej PrPC tworzy trzy helisy alfa, podczas gdy PrPSc zawiera

przewagę obszarów beta-fałdowych, tzw. struktury pofałdowanej kartki (12). Infekcyjne białko

PrPSc może zatem wymuszać zmianę konformacyjną na fizjologicznym PrPC, polegającą na

konwersji struktury alfa na beta, co wydaje się tłumaczyć produkcję PrPSc bez udziału odrębnej dla

tego białka informacji genetycznej – kwasu nukleinowego. Hipoteza ta została w 1994 r.

uwiarygodniona w badaniach in vitro, dokumentujących tworzenie się struktury beta u PrPC

indukowane białkiem PrPSc (18). Jednak do chwili obecnej nie wykazano, że nowopowstała forma

jest zakaźna per se. Ponadto trudno wyjaśnić jedynie na podstawie natury białkowej PrPSc

występowanie odmiennych izolatów mających stabilne właściwości biologiczne: okres inkubacji i

profil uszkodzenia (19). Natomiast w doświadczeniach in vivo stwierdzono, że myszy pozbawione genu Prn-p nie można zainfekować PrPSc (39). Ostatecznym jednak dowodem na zakaźność

prionów byłoby uzyskanie patologicznego czystego białka in vitro, poza organizmem zwierzęcia, a następnie wywołanie nim encefalopatii gąbczastej. Konieczność prezentacji takich danych dla

udokumentowania infekcyjności badanego czynnika pozostaje zresztą w zgodzie z klasycznym już

dziś 2. i 3. postulatem Kocha (33) z 1884 r.

Około 15% ludzkich chorób prionowych należy do typu rodzinnego. Aktualnie wykazano, że

dziedziczne postacie chorób prionowych są warunkowane zmianami w genie PRNP; stanowiąc ich

autosomalną dominantę (27). Oznacza to, iż człowiek mający chociaż jeden gen PRNP

nieprawidłowy, może zachorować na encefalopatię gąbczastą. Patologiczne zmiany genu PRNP

determinują mutacje punktowe, powodujące zmianę jednego aminokwasu, bądź insercje, czyli

zwiększenie liczby sekwencji powtarzających się. W zależności od rodzaju mutacji dochodzi do

rozwoju różnych chorób o różnych objawach dominujących (19). Wiadomo obecnie, że

występowanie dziedzicznej postaci choroby Creutzfeldta-Jakoba (CJD) jest wynikiem jednej z 19

różnych mutacji punktowych PRNP i insercji (mutacje punktowe w kodonach: 178 – w

syntetyzowanym PrP kwas asparaginowy zastępuje asparagina; 180 – w miejsce waliny wchodzi

izoleucyna; 200 – kwas glutaminowy substytuje lizyna; 210 – walinę zastępuje izoleucyna; 219 –

kwas glutaminowy substytuje lizyna; 232 – w miejsce metioniny wchodzi arginina) (1, 20). W

spokrewnionym z nią zespole Gerstmanna-Sträusslera-Scheinkera (GSS) mutacja punktowa w

kodonie 102 (prolinę w PrP zastępuje leucyna) warunkuje dominację ataksji, natomiast w kodonie

117 (alaninę substytuje walina) powoduje tzw. telencefaliczny wariant GSS (27). Natomiast

śmiertelna dziedziczna bezsenność (FFI) jest związana z mutacją punktową w kodonie 178 (kwas

asparaginowy zastępuje asparagina) (24). Obok mutacji patogennych, zróżnicowanie PrP wynika z

polimorficzności. Gen PRNP u człowieka ma dwa allele, różniące się w pozycji 129 (warunkujące

syntezę metioniny – met, bądź waliny – val). Zaobserwowano, że osoby homozygotyczne o

fenotypie val-val lub heterozygotyczne o fenotypie met-val są bardziej predysponowane do

wystąpienia sporadycznej postaci CJD (6): Potwierdzeniem znaczenia zmian w PRNP było

uzyskanie transgenicznych myszy transfekowanych transgenem zawierającym mutację kodonu

genu dla ludzkiego PrP, spontanicznie rozwijających encefalopatię gąbczastą (37, 39). Ponadto,

białko prionowe tych zwierząt było czynnikiem przyczynowym choroby dla innych myszy. Te dane,

wydaje się, wystarczająco dokumentują etiopatogenetyczny związek PrPSc z zespołami

www.lek2002.prv.pl | lek2002.xoopiter.net

gąbczastych encefalopatii. Dlatego też w VI Raporcie ICTV priony sklasyfikowano jako czynniki

gąbczastych encefalopatii i zaliczono do kategorii czynników subwirusowych (25).

Inaktywacja prionów

Patologiczne białko prionowe jest wysoko oporne na rutynowo stosowane postępowanie

inaktywujące. W związku ze specyficzną opornością PrPSc na proteinazę K, wprowadzono również

określenie dla tego białka jako PrP-res (protease-resistant PrP) (31). W poszukiwaniu metod

standardowej dekontaminacji dla PrPSc nieskutecznych okazało się wiele konwencjonalnie

stosowanych związków, m. in. nadtlenek wodoru, nadmanganian potasu, aldehyd glutarowy, β-

propionolaktan, środki zawierające jod lub fenol. Aktualnie przyjmuje się zalecenia do dezynfekcji i

sterylizacji narzędzi chirurgicznych oraz neurochirurgicznych opracowane w Instytucie Kocha w

Berlinie w 1996 r. (32). W wypadku podejrzenia o ekspozycję na PrPSc, narzędzia i materiały,

które mogą być sterylizowane termicznie, należy zastosować moczenie w 1M NaOH przez 24

godziny lub w 6M roztworze izotiocyjanianu guanidyny przez 15 min. Rekomendowane metody

dekontaminacji i dezynfekcji, choć skutecznie inaktywują PrPSc, jednak nie zapewniają jałowości.

Dlatego też po dekontaminacji i umyciu, a przed ponownym użyciem narzędzi, należy

przeprowadzić sterylizację. Zaleca się autoklawowanie w temperaturze 134°C przez 1 godz.

Wszystkie badania elektromiograficzne czy neurologiczne u chorych z zespołami demencji winny

być przeprowadzane z użyciem jednorazowych igieł.

Choroby prionowe u ludzi

Spośród 10 opisanych chorób prionowych, 4 występują u ludzi. Charakteryzują się

zmianami degeneracyjnymi w ośrodkowym układzie nerwowym określonymi gąbczastą

encefalopatią (wakuolizacja neuronów z atrofią kory mózgowej, brak nacieków zapalnych,

immunocytochemiczne wykrywalne płytki PrP) (38).

Opisane przez Gajduska i Zigasa (7) w 1959 r. chroba kuru zwana „śmiejącą się śmiercią”,

występowała jeszcze do lat sześćdziesiątych wśród mieszkańców Papui-Nowej Gwinei, tylko u

plemienia Fore. Zakażenie umożliwiał rytualny kanibalizm, w czasie którego mózgi zmarłych

współplemieńców były spożywane przez kobiety i dzieci. Objawy choroby polegały na utracie

koordynacji ruchów i w okresie terminalnym – demencji (16). Śmierć występowała po 12-18

miesiącach od ujawnienia się choroby. Odkąd zakazano kanibalizmu, kuru zaczęło zanikać.

Najwcześniej poznaną encefalopatią gąbczastą jest zespół CJD, opisany przez Creutzfeldta (5) w

1920 r. i Jakoba (13) w 1921 r. Charakteryzuje się wieloletnim okresem wylęgania, zwykle

występuje sporadycznie i objawia się najczęściej powyżej 60. roku życia (średnia wieku chorych

wynosi 61,5 roku) (1). Dziedziczną postać choroby stwierdza się wokoło 15% przypadków (np. w

populacji Żydów pochodzenia libijskiego). Opisano też jatrogenny zespół CJD, związany z

leczeniem hormonem wzrostu lub wszczepieniem tkanki z otoczenia mózgu człowieka (2).

Klinicznie typowy zespół CJD charakteryzuje się szybko postępującym otępieniem, któremu

towarzyszą mioklonie, zaburzenia móżdżkowe, wzrokowe i częste objawy piramidowe lub

pozapiramidowe. Śmierć następuje w okresie 3-5 miesięcy (38). Do kryteriów diagnostycznych

CJD należą: 1) postępujące otępienie, 2) typowy zapis EEG, 3) występowanie co najmniej dwóch z

następujących zespołów neurologicznych: a) mioklonie, b) zaburzenia wzrokowe lub móżdżkowe,

c) zespoły piramidowe lub pozapiramidowe, d) mutyzm akinetyczny. Na podstawie obserwacji 10

zachorowań Wielka Brytania zgłosiła oficjalnie w 1996 r. nowy wariant CJD (nvCJD) (40). Z

dotychczasowych danych wynika, że choroba ta występuje w znacznie młodszej grupie wiekowej

pacjentów, najczęściej poniżej 35 lat (średnia wieku chorych – 27 lat). Z kolei czas trwania

choroby jest dłuższy od CJD i wynosi średnio 14 miesięcy (17). W obrazie klinicznym dominują

objawy psychiatryczne (halucynacje, apatia, depresja) i zaburzenia czuciowe (parestezje,

dysestezje). Ostatnio udokumentowano związek etiopatogenetyczny między chorobą szalonych

krów i nvCJD. Choroba szalonych krów jest gąbczastą encefalopatią u bydła (BSE), stwierdzoną po

raz pierwszy w Wielkiej Brytanii w 1986 r. (40). BSE zaobserwowano także w 10 krajach poza

Wielką Brytanią, m.in. w Niemczech, Francji, Szwajcarii, Włoszech i Kanadzie (20). Z

przeprowadzonych badań epidemiologicznych wynika, że źródłem zakażenia była pasza dla bydła

wzbogacona dodatkami (mączką mięsną i kostną), pochodzącymi od owiec padłych z powodu

scarpie. ???nie uzyskano dowody, że zidentyfikowany czynnik zakaźny PrPSc wywołujący BSE jest P

www.lek2002.prv.pl | lek2002.xoopiter.net

taki sam, jak u chorych z nvCJD. Wykazano bowiem, że modyfikacje posttranslacyjne białek

prionowych (glikoformy) mają ten sam wzorzec, jednocześnie różniąc się ???m glikozylacji od

PrPSc w postaciach sporadycznych CJD (4). Ponadto, w doświadczalnym zakażeniu myszy

udokumentowano, że nvCJD i BSE wywołuje ten sam typ PrPSc (11 ).

Klinicznie podobny do CJD jest zespół GSS, opisany po raz pierwszy przez Gerstmanna,

Sträusslera i Scheinkera (8) w 1936 r. Występuje rodzinnie (1/108 populacji na rok) i objawia się

po 40. roku życia (średni wiek chorych wynosi 43 lata). GSS charakteryzuje się ataksją

rdzeniowo-móżdżkową (manifestującą się dysartrią i utratą koordynacji ruchowej) i otępieniem

(38).

Zespół FFI został opisany po raz pierwszy przez Lugaresi iwsp. (21) w 1986 r. Występuje

rodzinnie (zidentyfikowano 9 rodzin z wieloma przypadkami zachorowań) i objawia się między 40.

a 60. rokiem życia (średnia wieku chorych – 49 lat). FFI manifestuje się początkowo trudnościami

w zasypianiu i zaburzeniami wegetatywnego układu nerwowego, a następnie bezsennością i

postępującym otępieniem. Czas trwania choroby wynosi średnio 13 miesięcy (24).

Diagnostyka laboratoryjna

Jeszcze do niedawna rozpoznawanie zakaźnej encefalopatii gąbczastej opierało się na

histopatologicznym badaniu pośmiertnym i wykazaniu charakterystycznych zmian w tkance

mózgowej. W przebiegu choroby prionowej nie dochodzi bowiem do odpowiedzi odpornościowej

(PrP jest przecież białkiem własnym organizmu), brak też typowych biochemicznych,

hematologicznych czy znacznych histopatologicznych odchyleń od normy. Wczesna diagnostyka

zespołów encefalopatii gąbczastej opiera się więc głównie na badaniu klinicznym z uwzględnieniem

elektroencefalografii i ewentualnie rezonansu magnetycznego. Potwierdzenie rozpoznania nadal

umożliwia jedynie metoda inwazyjna – biopsja mózgu, podczas której pobrany zostaje wycinek do

badania histologicznego. PrPSc identyfikuje się w tkance techniką immunohistochemiczną lub

immunoblottingu, przy zastosowaniu zwierzęcych wysoko swoistych przeciwciał anty-PrPSc (np.

monoklonalne przeciwciała mysie 3F4 wykrywające epitop ludzkiego PrP w pozycji 109-113) (15).

Obecność włókienek PrPSc wykazuje się w mikroskopii elektronowej. Ostatnio Schreuder i wsp.

(34) stwierdzili występowanie PrPSc w migdałkach owiec w okresie znacznie poprzedzającym

objawy kliniczne scrapie. Wydaje się, że te dane wnoszą nowe możliwości postępu diagnostyki

laboratoryjnej we wczesnym rozpoznaniu zakaźnych encefalopatii gąbczastych.

Piśmiennictwo

1. Barbanti P., Pocchiari M.: Creutzfeldt-Jacob disease and related disorders: etiopathogenetic

aspects. Funct. Neurol., 1997,12,159.

2. Itp. itd.

www.lek2002.prv.pl | lek2002.xoopiter.net

Document Outline

Wirusy „powolne” i priony
Inaktywacja prionów
Choroby prionowe u ludzi
Diagnostyka laboratoryjna