Wynik i dług sektora finansów publicznych

Według ujęcia kasowego wynik sektora finansów

publicznych

stanowi

różnicę

między

dochodami

a

wydatkami sektora. Dochody publiczne i wydatki publiczne

oraz nadwyżkę

lub deficyt sektora ustala się

po

wyeliminowaniu

przepływów

finansowych

pomiędzy

jednostkami tego sektora.

DEFICYT BUDŻETOWY

Dług sektora finansów publicznych (państwowy dług

I DŁUG PUBLICZNY

publiczny) to wartość nominalna zadłużenia jednostek

sektora finansów publicznych ustalona po wyeliminowaniu

wzajemnych zobowiązań

pomiędzy jednostkami tego

sektora.

Koniunktura a wynik SFP

Równanie równowagi budżetowej

Koniunktura gospodarcza ma istotny wpływ na wynik budżetu państwa Dochody + Przychody = Wydatki + Rozchody

i na wynik sektora finansów publicznych, gdyż występuje tzw. efekt cykliczny, to znaczy dochody publiczne (w tym podatkowe) zmieniają się gdy dochody = wydatki to przychody = rozchody

podobnie jak zmienia się poziom PKB, natomiast w przypadku wydatków publicznych występuje efekt opóźnienia zmian dynamiki w Nadwyżka znajduje odzwierciedlenie w wydatkach lub rozchodach

stosunku do PKB.

gdy dochody > wydatki to przychody < rozchody

Jeśli następuje szybki wzrost PKB, to wydatki początkowo rosną powoli, a dopiero później zaczynają rosnąć w tempie szybszym niż PKB.

Deficyt znajduje odzwierciedlenie w przychodach

Z kolei w sytuacji pogorszenia koniunktury dynamika wydatków początkowo nie ulega zmianom, ale później występują

efekty

gdy dochody < wydatki to przychody > rozchody

opóźnionego wzrostu wydatków.

W okresie dobrej koniunktury relacja deficytu do PKB spada, a w okresie pogorszenia koniunktury relacja deficytu do PKB rośnie.

Deficyt budżetowy

Rodzaje deficytu budżetowego

Różnica między dochodami a wydatkami budżetu państwa i

budżetu JST stanowi nadwyżkę budżetu (różnica dodatnia)

Deficyt planowany – ustalony w ustawie/uchwale budżetowej

Deficyt bieżący – powstaje w wyniku braku płynności finansowej lub deficyt budżetu (różnica ujemna).

budżetu, czyli gdy tempo realizacji wydatków jest szybsze niż tempo Deficyt budżetu państwa/budżetu JST może być

pokryty

realizacji dochodów

przychodami pochodzącymi z:

Deficyt rzeczywisty – faktyczna różnica między dochodami a wydatkami w danym roku bud

żetowym

sprzedaży papierów wartościowych

Deficyt cykliczny – rezultat wpływu cyklu koniunkturalnego na

kredytów

dochody i wydatki w warunkach, gdy gospodarka nie funkcjonuje

pożyczek

przy pełnym wykorzystaniu zdolności wytwórczych; jest wynikiem stosowania automatycznych stabilizatorów koniunktury (biernej

prywatyzacji majątku

polityki fiskalnej).

nadwyżki budżetu z lat ubiegłych

Deficyt strukturalny

–

wielkość

hipotetyczna, powstająca w

warunkach gdy dochody i wydatki są realizowane przy pełnym wykorzystaniu zdolności wytwórczych. Jest wynikiem stosowania aktywnej polityki fiskalnej.

WYNIK SEKTORA FINANSÓW PUBLICZNYCH W LATACH 2005-2008

Wynik SFP w relacji do PKB

Wynik SFP w mld zł

w %

Wyszczególnienie

2005

2006

2007

2008

2005

2006

2007

2008

Rodzaje zobowiązań SFP

Ogółem

-29,6

-22,2

1,7

-20,0

-3,0

-2,1

0,1

-1,6

Podsektor rządowy, z tego:

-26,8

-21,4

-9,7

-18,9

-2,7

-2,0

-0,8

-1,5

Państwowy dług publiczny obejmuje zobowiązania sektora

finansów publicznych z nast

Bud

ępujących tytułów:

żet państwa

-28,4

-25,1

-16,0

-24,3

-2,9

-2,4

-1,4

-1,9

wyemitowanych papierów wartościowych opiewających

Agencje państwowe

0,2

0,5

0,8

-0,7

0,0

0,0

0,1

-0,1

na wierzytelności pieniężne,

Pozostałe jednostki

1,4

3,2

5,4

6,2

0,1

0,3

0,5

0,5

Podsektor samorządowy, z tego:

-3,5

-3,3

2,1

-2,3

-0,4

-0,3

0,2

-0,2

zaciągniętych kredytów i pożyczek,

Budżety JST

-0,9

-3,0

2,3

-2,6

-0,1

-0,3

0,2

-0,2

przyjętych depozytów,

Pozostałe jednostki

-2,6

-0,3

-0,2

0,3

-0,3

0,0

0,0

0,0

wymagalnych zobowiązań: wynikających z odrębnych

Podsektor ubezpieczeń społecznych, z tego:

0,7

2,5

9,3

1,2

0,1

0,2

0,8

0,1

ustaw

oraz

prawomocnych

orzeczeń

sądów

lub

Fundusz Ubezpieczeń Społecznych

-0,1

1,6

7,8

0,3

0,0

0,2

0,7

0,0

ostatecznych decyzji administracyjnych, uznanych za

Fundusz Emerytalno-Rentowy

-0,2

0,2

0,5

-0,6

0,0

0,0

0,0

0,0

bezsporne przez właściwą jednostkę sektora finansów

Pozostałe jednostki

1,0

0,7

1,0

1,4

0,1

0,1

0,1

0,1

publicznych, będącą dłużnikiem.

Rodzaje państwowego długu publicznego

Rodzaje państwowego długu publicznego

1/3

2/3

Według kryterium dobrowolności udzielania pożyczek dług

Według zasad ewidencji i rzeczywistego obciążenia

publiczny dzieli się na dług dobrowolny i przymusowy.

gospodarki i społeczeństwa długiem publicznym wyróżnia się

Według przyczyn i skutków zadłu

dług publiczny: brutto i netto.

żenia publicznego dług

Dług publiczny brutto są to zobowiązania władz publicznych publiczny dzieli się na wewnętrzny (krajowy) i zewnętrzny

względem

podmiotów

krajowych

i

zagranicznych

(zagraniczny).

znajdujących

się

poza

sektorem

publicznym,

czyli

Według kryterium struktury władz publicznych dług

zobowiązania które wynikają

z powstania stosunków

publiczny dzieli si

wierzycielsko-dłużniczych .

ę na rządowy i samorządowy.

Dług publiczny netto jest to wartość długu publicznego brutto

Według kryterium czasu rozróżnia się dług: krótkoterminowy

pomniejszona o należności władz publicznych od innych

(płynny) i długoterminowy (fundowany).

podmiotów,

które

wynikają

najczęściej

z

tytułów

wierzycielsko-dłużniczych lub z zaległości z tytułu podatków...

Rodzaje państwowego długu publicznego

Zasady zaciągania

3/3

zobowiązań przez Skarb Państwa i JST

Według kryterium uwzględnienia lub nie zjawiska inflacji dług

Skarb Państwa i JST może zaciągać pożyczki i kredyty.

Kwota zaciągniętych pożyczek i kredytów nie może przekroczyć publiczny dzieli się na: nominalny i realny.

limitu przyrostu zadłużenia określonego w ustawie/uchwale

Dług publiczny dzieli się na dług: rzeczywisty i potencjalny.

budżetowej.

W imieniu Skarbu Państwa pożyczki i kredyty zaciągane są

Dług

rzeczywisty

to

zdefiniowane

wcześniej

wymagalne

przez Ministra Finansów; emituje on również skarbowe papiery

zobowiązania bilansowe władz publicznych (dług nominalny).

wartościowe o świadczeniu pieniężnym.

Dług potencjalny to warunkowe pozabilansowe zobowiązania władz

W imieniu JST pożyczki i kredyty są zaciągane przez organ wykonawczy JST po upoważnieniu go przez organ stanowiący publicznych związane najczęściej z udzielanymi przez władze JST. Organ wykonawczy JST posiada określone kompetencje w

publiczne poręczeniami i gwarancjami.

zakresie przeprowadzania emisji komunalnych papierów

wartościowych, jednak o emisji decyduje organ stanowiący JST,

który uchwala najpierw uchwałę w sprawie ich emisji.

Skarbowe i komunalne papiery wartościowe

Skarbowy papier oszczędnościowy

Bon skarbowy (bon komunalny) jest krótkoterminowym

Skarbowy

papier

oszczędnościowy

jest

skarbowym

papierem wartościowym oferowanym do sprzedaży w

papierem wartościowym oferowanym do sprzedaży osobom

kraju na rynku pierwotnym z dyskontem i wykupywanym

fizycznym,

stowarzyszeniom,

innym

organizacjom

według wartości nominalnej, po upływie okresu, na jaki

społecznym i zawodowym oraz fundacjom wpisanym do

został wyemitowany.

rejestru sądowego, a w przypadku nierezydentów – również

Obligacja skarbowa (obligacja komunalna) jest papierem wpisanym do innego rejestru urzędowego, o ile warunki

wartościowym oferowanym do sprzedaży w kraju lub za

emitowania tak stanowią. Skarbowy papier wartościowy

granicą, oprocentowanym w postaci dyskonta lub odsetek.

może być wyłączony z obrotu na wtórnym albo może być

Sprzedawana

jest

na

rynku

pierwotnym:

z

przedmiotem obrotu tylko między podmiotami, o których

dyskontem, według wartości nominalnej, powyżej wartości

wyżej była mowa, o ile warunki emitowania tak stanowią.

nominalnej i wykupywana po upływie określonego

terminu, nie krótszego niż jeden rok (365 dni).

DŁUG SEKTORA FINANSÓW PUBLICZNYCH W LATACH 2005-2008

STRUKTURA ZADŁUŻENIA SEKTORA FINANSÓW PUBLICZNYCH

WEDŁUG KRYTERIUM MIEJSCA EMISJI W LATACH 2001-2008

STRUKTURA DŁUGU

DŁUG PUBLICZNY

PUBLICZNEGO

w mld zł

Wyszczególnienie

w %

Wyszczególnienie

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2005

2006

2007

2008

2005

2006

2007

2008

Państwowy dług publiczny

100,0

100,0

100,0

100,0

100,0

100,0

100,0

100,0

Ogółem

466,6

505,3

527,4

597,8

100,0

100,0

100,0

100,0

1. dług krajowy

67,1

69,2

68,5

73,9

72,8

74,5

76,5

74,2

Podsektor rządowy, z tego:

439,3

478,0

500,2

572,8

92,8

94,4

94,8

94,0

dług z tytułu papierów

58,4

60,3

60,8

66,9

67,3

69,8

72,4

69,9

wartościowych

Dług Skarbu Państwa

438,4

476,6

499,0

569,9

92,3

94,1

94,6

93,5

dług z tytułu kredytów

Pozostałe jednostki

0,9

1,4

1,2

2,9

0,5

0,3

0,2

0,5

3,3

4,5

4,8

4,8

4,4

4,0

3,2

3,4

i pożyczek

Podsektor samorządowy, z tego:

20,2

23,3

24,5

33,9

5,7

4,6

4,6

5,6

pozostały dług

5,5

4,3

3,0

2,2

1,2

0,7

0,9

0,9

Dług JST

17,2

20,0

21,2

29,0

4,5

3,9

4,0

4,8

2. dług zagraniczny

32,9

30,8

31,5

26,1

27,2

25,5

23,5

25,8

Pozostałe jednostki

3,0

3,3

3,3

4,9

1,2

0,7

0,6

0.8

dług z tytułu papierów

7,8

8,3

10,9

11,2

17,9

17,9

17,5

20,3

Podsektor ubezpieczeń społecznych, z tego:

7,1

5,0

2,8

2,8

1,5

1,0

0,5

0,5

wartościowych

dług z tytułu kredytów

ZUS i zarządzane przez ZUS fundusze

7,1

5,0

2,8

2,8

1,5

1,0

0,5

0,5

25,1

22,5

20,6

14,8

9,2

7,6

6,0

5,5

i pożyczek

Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

1,0

0,0

0,0

pozostały dług

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

STRUKTURA PODMIOTOWA DŁUGU KRAJOWEGO SKARBU PAŃSTWA

WEDŁUG KRYTERIUM MIEJSCA EMISJI W LATACH 1999-2008 W %

Kryteria fiskalne konwergencji

Wyszczególnienie

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

Kryterium deficytu sektora instytucji rządowych i samorządowych 1. Krajowy sektor

57,0

45,7,

41,8

35,8

34,3

29,4

23,8

22,9

23,1

32,3

(sektora finansów publicznych) stanowi, że deficyt sektora nie bankowy, w tym:

może przekroczyć 3% PKB, chyba że deficyt spada w sposób

- NBP

14,5

11,5

9,8

3,0

0,2

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

ciągły i nieprzerwany do wymaganego poziomu albo przekroczenie wymaganego poziomu deficytu ma charakter wyjątkowy i

- banki komercyjne

42,5

34,2

32,0

32,8

34,1

29,4

23,8

22,9

23,1

32,3

krótkotrwały, a jego wartość

nieznacznie wykracza poza

wymagany poziom.

2. Krajowy sektor

Kryterium zadłu

37,5

42,2

47,0

49,9

49,3

49,2

54,4

56,0

57,3

54,4

żenia sektora instytucji rządowych i samorządowych

pozabankowy, w tym:

(sektora finansów publicznych) stanowi, że wielkość zadłużenia sektora nie może przekroczyć 60% PKB, chyba, że stosunek ten

- dług z tytułu SPW

26,3

34,3

42,6

47,5

48,5

49,1

54,3

55,9

57,3

54,2

maleje w wystarczającym stopniu i zbliża się w zadowalającym 3. Inwestorzy

tempie do powyższego wskaźnika.

5,3

12,1

11,2

14,3

16,4

21,4

21,8

21,1

19,6

13,3

zagraniczni

DEFICYT I DŁUG SEKTORA INSTYTUCJI RZĄDOWYCH

I SAMORZĄDOWYCH W POLSCE

W RELACJI DO PKB W LATACH 2004-2012

Wyszczególnienie

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

2012

Wzrost PKB w %

5,3

3,4

6,2

6,8

5,0

1,7

3,0

4,5

4,2

Deficyt SFP do PKB w %

-5,7

-4,3

-3,8

-1,9

-3,6

-7,2

-6,9

-5,9

-2,9

Dług SFP do PKB w %

45,7

47,1

47,6

45,0

47,2

51,7

53,1

56,3

55,8