Utrzymanie względnie stałej liczby
komórek krwi zapewnia
proces krwiotworzenia
albo
HEMATOPOEZY
(Hematogenezy)
1
W Ŝyciu płodowym:
- pęcherzyk Ŝółtkowy
- wątroba i śledziona
- szpik kostny
Po urodzeniu:
- szpik kostny
Podział hematopoezy ze względu na
czas i miejsce tworzenia krwinek
- hematopoezę płodową
- hematopoezę pozapłodową
2
Etapy hematopoezy płodowej Ze względu na czas i miejsce tworzenia krwinek, wyróŜnia się:
Okres mezoblastyczny (Ŝółtkowy)
Okres wątrobowo-śledzionowy
Okres szpikowy
Okres mezoblastyczny
od 2 do 8 tygodnia ciąŜy
W ścianie pęcherzyka Ŝółtkowego są wysepki krwiotwórcze
W środku wysepek róŜnicują się komórki układu czerwonokrwinkowego
czyli krwinki czerwone = erytrocyty Proces tworzenia krwinek czerwonych to: ERYTROPOEZA
3
Pierwsze erytrocyty są większe niŜ te które ma człowiek po urodzeniu
Erytropoeza dająca te erytrocyty to
ERYTROPOEZA
MEGALOBLASTYCZNA
Erytropoeza megaloblastyczna utrzymuje jako jedyna do drugiego miesiąca Ŝycia
płodowego, a następnie jest stopniowo
zastępowana przez
ERYTROPOEZĘ
NORMOBLASTYCZNĄ
dającą mniejsze erytrocyty
4
Z komórek ułoŜonych na obwodzie wysp krwiotwórczych powstają angioblasty i tworzą się pierwsze naczynia krwionośne
W naczyniach pojawia się płynna część
krwi czyli osocze
Pod koniec 2-go miesiąca ciąŜy pojawiają się pierwsze granulocyty
Okres wątrobowo-śledzionowy
Wątroba
od 5 do 20 tygodnia ciąŜy
Śledziona
Ok. 4 miesiąca Ŝycia płodowego początkowo produkuje:
- krwinki czerwone
- granulocyty
Następnie:
- megakariocyty i płytki krwi
- limfocyty
5
Rozpoczyna się około 16 tygodnia ciąŜy
Początkowo szpik produkuje granulocyty, a potem wszystkie krwinki
Teoria krwiotworzenia unitarystyczna
Wszystkie komórki krwi wywodzą się z
wielopotencjalnej krwiotwórczej komórki macierzystej (komórka pnia, stem cell) Komórki macierzyste mogą róŜnicować się w:
- erytrocyty
- granulocyty
- trombocyty
- limfocyty
- monocyty
6
Występowanie komórek macierzystych
- narządy krwiotwórcze
- krew obwodowa (niewiele)
Komórki macierzyste , które krąŜą we
krwi osiedlają się i tworzą kolonie tylko w szpiku kostnym
Cechy komórek macierzystych
Podobne do małych limfocytów
Komórki macierzyste krwiotwórcze mają marker CD 34
Biorą udział w dwóch procesach:
1. Odtwarzanie (samoodnawiania) komórek 2. RóŜnicowania komórek
7
Dla utrzymania hematopoezy na odpowiednim poziomie przez całe Ŝycie
człowieka, kaŜda komórka macierzysta
musi przejść, co najmniej 200 podziałów
Zmniejszenie puli poniŜej 10% normy uniemoŜliwia odnowę i prowadzi do
niewydolności szpiku.
W kaŜdej linii komórkowej są przedziały:
komórek macierzystych
niedojrzałych komórek
komórek dojrzałych
8
W rozwoju kaŜdej krwinki moŜna wyróŜnić proces: RóŜnicowania
Dojrzewania
Proliferacji
Proces róŜnicowania
Przystosowanie komórek do pełnienia określonych funkcji
Zmiany zapoczątkowane w czasie
róŜnicowania są nieodwracalne
Zachodzi w narządach krwiotwórczych
9
- Zmienia się morfologia komórki
- Na powierzchni komórek pojawiają się
specyficzne cząsteczki
Proces dojrzewania
Proces zachodzi w narządach
krwiotwórczych
Zmienia się budowa i funkcja komórki
Do krwi obwodowej przedostają się prawie dojrzałe krwinki.
10
w trakcie dojrzewania krwinek
Komórki, które są obecne w narządach
krwiotwórczych do pewnego etapu rozwoju
mają zdolność
dzielenia się czyli proliferacji
Krwinki dojrzewające i dojrzałe
- spełniają swoje funkcje
- nie proliferują
- po pewnym czasie są eliminowane
z krąŜenia w narządach krwiogubnych:
* śledzionie
* wątrobie
11
Z linii szpikowej (mieloidalnej) powstają układy:
- Erytroblastyczny (czerwonokrwinkowy)
- Granulocytowy
- Monocytowo- makrofagowy
- Megakariocytowy (płytkotwórczy)
Z linii limfoidalnej powstają komórki:
- układu limfatycznego
Przerwanie któregokolwiek ogniwa
hematopoezy prowadzi do:
- zaburzeń przejściowych lub
- trwałych zmian
wyraŜających się róŜnymi objawami
klinicznymi.
Im wcześniejsze stadium jest uszkodzone, tym powaŜniejsze są konsekwencje
kliniczne.
12
Uszkodzenie komórek macierzystych prowadzi do:
- aplazji szpiku lub
- transformacji nowotworowej
Uszkodzenie komórek dojrzewających, objawia się zaburzeniami w konkretnym
układzie.
Materiały dla potrzeb kształcenia
podyplomowego
13