GENEZA, STRUKTURA,

I ROLA W STOSUNKACH MIĘDZYNARODOWYCH

ORGANIZACJI NARODÓW ZJEDNOCZONYCH

W czasie trwania II wojny światowej doszło do kolejnych spotkań Wielkiej Trójki

(USA, Wielkiej Brytanii, ZSRR), podczas których ustalono, bazując na Karcie Atlantyckiej z

14 VIII 1941, że istnieje potrzeba powołania powszechnej organizacji w celu pokojowego

rozwiązywania konfliktów. Zasady Karty Atlantyckiej uznane zostały w Deklaracji Narodów

Zjednoczonych podpisanej 1 I 1942 przez 26 państw.

Kolejne etapy tworzenia organizacji to konferencje: moskiewska, teherańska, w

Dumbarton Oaks, w Jałcie oraz założycielska w San Francisco. Konferencja w San Francisco,

będąca ostatnim etapem tworzenia ONZ, rozpoczęła się 25 IV 1945 i zakończyła po dwóch

miesiącach obrad podpisaniem 26 czerwca Karty Narodów Zjednoczonych. Brało w niej

udział 50 delegacji państw będących jej założycielami, 51 państwem-założycielem była

Polska, która nie wzięła udziału w konferencji (podpisała Kartę Narodów Zjednoczonych 15

X 1945, a dokumenty ratyfikacyjne złożyła po 11 dniach). Karta Narodów Zjednoczonych,

będąca statutem Organizacji Narodów Zjednoczonych weszła w życie 24 X 1945 roku i tą

datę przyjmuję się za początek działalności Organizacji Narodów Zjednoczonych.

Organizacja Narodów Zjednoczonych została utworzona w celu:

•

utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa za pomocą zbiorowych i

pokojowych wysiłków,

•

rozwijania przyjaznych stosunków między narodami na zasadach ich samostanowienia i

równouprawnienia,

•

rozwiązywania

konkretnych

problemów

międzynarodowych

(gospodarczych,

społecznych, kulturalnych i innych) na zasadzie współpracy międzynarodowej oraz

uznania równości ras, płci, języka i wyznań,

•

stanowienia ośrodka uzgadniania działań narodów w imię wspólnych celów.

Struktura ONZ

ONZ należy do organizacji uniwersalnych, to znaczy takich, które są otwarte dla

wszystkich państw i dlatego jest międzynarodową strukturą o największym zasięgu. Jest

organizacją międzynarodową, powszechną o charakterze uniwersalnym, mającą najszerszy

zakres działania ze wszystkich organizacji międzyrządowych. Członkami organizacji są

wyłącznie państwa.

Podstawową prawną funkcjonowania ONZ jest Karta Narodów Zjednoczonych. Jest ona

wielostronną umową międzynarodową warunkowo otwartą dla innych państw. ONZ jest

podmiotem prawa międzynarodowego przysługują jej immunitety i przywileje regulowane

przez konwencje oraz umowy dwustronne podpisane z USA oraz Szwajcarią. Siedzibą ONZ

jest Nowy Jork

Zasady działania ONZ opierają się na następujących założeniach:

•

suwerenna równość (wszystkie państwa są równe i suwerenne)

•

nieinterwencji (zakaz interwencji jednego państwa w wewnętrzne sprawy innego

państwa. Zakaz ten dotyczy również ONZ, która ma zakazane interweniowanie w

sprawach należących do kompetencji wewnętrznej któregokolwiek państwa)

•

wykonywania zobowiązań międzynarodowych (państwa zobowiązują się że będą

wykonywać zobowiązania przyjęte zgodnie z duchem Karty)

2

•

pokojowe załatwianie sporów (wszyscy członkowie ONZ są zobowiązani do

załatwiania sporów międzynarodowych takimi środkami, aby nie dopuścić do

zagrożenia pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego)

•

wyrzeczenie się siły (państwa zobowiązały się do wyrzeczenia się groźby lub użycia

siły we wzajemnych stosunkach)

•

bezpieczeństwo zbiorowe (wszyscy członkowie okażą organizacji wszelką pomoc w

każdej akcji podjętej zgodnie z Kartą)

Karta ONZ wyróżnia dwa rodzaje członkostwa. Do pierwszej grupy, czyli członków

pierwotnych należą państwa, które uczestniczyły w konferencji założycielskiej oraz podpisały

i ratyfikowały kartę ONZ

Nowi członkowie są przyjmowani przez Zgromadzenie Ogólne na zalecenie Rady

Bezpieczeństwa. Państwa kandydujące na członków organizacji muszą spełniać określone

warunki zapisane w Karcie NZ:

•

miłować pokój

•

przyjąć zobowiązania określone w Karcie NZ

•

posiadać zdolność oraz być zdecydowanym do wykonania zadań zawartych w Karcie

Budżet ONZ jest finansowany ze składek członkowskich ustalonych procentowo na

podstawie wskaźników ekonomicznych. Najwyższą składkę płacą Stany zjednoczone

Ameryki (25 %) natomiast najniższą 88 państw słabo rozwiniętych (LDC)

Karta Narodów Zjednoczonych określa cele organizacji w art. 1. Podstawowym celem

ONZ jest zapewnienie trwałego pokoju i bezpieczeństwa drogą stosowania skutecznych

środków zbiorowych dla zapobieżenia zagrożeniom pokoju i ich usuwania, tłumienie aktów

agresji oraz przez załatwianie sporów zagrażających bezpieczeństwu międzynarodowemu

zgodnie z zasadami sprawiedliwości i prawa międzynarodowego.

ONZ rozwija działalność prewencyjna za pomocą misji i operacji pokojowych. ONZ

działa również na polu rozbrojenia. Rozwijane są również przyjazne stosunki między

państwami, ponieważ współpraca polityczna służy umacnianiu pokoju i bezpieczeństwa

międzynarodowego.

Organizacja stawia sobie również za cel popieranie rozwoju współpracy

międzynarodowej w dziedzinie gospodarczej społecznej, kulturalnej i humanitarnej. Cele te są

realizowane poprzez wspieranie państw słabo rozwiniętych i tych rozwijających się. Pod

auspicjami ONZ prowadzone są badania oraz przygotowywane długofalowe programy

pomocy. Programy te wyrażają wspólne stanowisko państw członkowskich na temat

zwalczania zjawisk społecznie niepożądanych tj. (bezrobocie, niedożywienie, choroby,

zanieczyszczenie środowiska), stanowiąc propozycję ich rozwiązania. Najczęściej obejmują

one przekazywanie wiedzy, technologii, materiałów, wysyłanie i kształcenie specjalistów

krajowych. Pomoc organizują agencje NZ tj. biura, programy, fundusze, należą do nich

UNDP, UNEP, UNICEF, WFP.

Jednym z podstawowych celów NZ jest ochrona praw człowieka. W tym celu

prowadzone są:

•

prace normotwórcze - przygotowywanie umów dotyczących ochrony praw człowieka

•

działania kontrolne i obserwacyjne

3

Podstawę struktury organizacyjnej ONZ stanowią następujące organy:

1) Zgromadzenie Ogólne, będące swego rodzaju parlamentem, w którym każde

państwo członkowskie ma jeden głos. Decyzje zapadają zwykłą większością głosów, w

sprawach ważnych większością 2/3 głosów (wybór nowych członków, deklaracje pokojowe,

budżet, w sprawach Rady Bezpieczeństwa czy polecenia użycia sił zbrojnych). Obraduje

podczas corocznych sesji zwyczajnych, a sesje nadzwyczajne mogą być zwoływane przez

Radę Bezpieczeństwa lub na wniosek większości członków ONZ. Sesja wyjątkowa

zwoływana jest z 24-godzinnym wyprzedzeniem w momencie zagrożenia pokoju

światowego.

2) Rada Bezpieczeństwa, którą tworzy pięciu członków stałych: Chiny, Francja,

Wielka Brytania, USA i ZSRR (obecnie Rosja reprezentująca Wspólnotę Niepodległych

Państw) oraz dziesięciu członków niestałych wybieranych na kadencję dwuletnią (5 z Afryki i

Azji, 2 z Ameryki Łacińskiej, 3 z Europy). W 1995 członkiem została wybrana Polska.

Członkowie stali dysponują prawem weta, które zawiesza każde postępowanie. W sprawach

proceduralnych decyzje zapadają zwykłą większością, a w sprawach merytorycznych

większością 9 głosów. Do najważniejszych kompetencji Rady Bezpieczeństwa należą:

wyłączne prawo nakładania sankcji politycznych i ekonomicznych oraz decyzje co do użycia

sił zbrojnych w celu przeciwdziałania agresji lub usuwania jej skutków. Kompetencje te są

przejawem dominacji mocarstw, bowiem Rada Bezpieczeństwa jest centralnym ogniwem

systemu bezpieczeństwa zbiorowego i utrzymania światowego status quo.

3) Sekretariat, którym kieruje Sekretarz Generalny. Wybierany jest na kadencję

pięcioletnią przez Zgromadzenie Ogólne na wniosek Rady Bezpieczeństwa. Funkcję tę pełnili

kolejno: T.H. Lie (1946-1952), D. Hammarskjöld (1953-1961), U Thant (1961-1971), K.

Waldheim (1972-1981), J. Pérez de Cuéllar (1982-1991), B. Butrus Ghali (1992-1996), K.

Annan (od 1997). Do kompetencji sekretarza generalnego należy zarządzanie majątkiem ONZ

i prawo uczestniczenia w posiedzeniach wszystkich organów organizacji.

4) Rada Gospodarczo-Społeczna, w której skład wchodzi 54 członków wybieranych

na 3 lata przy zachowaniu zasady corocznej rotacji 1/3 członków. Debatuje ona nad sprawami

ekonomicznymi i społecznymi, m.in. w sprawie poszanowania praw mniejszości czy

narkotyków.

5) Rada Powiernicza, której rola wygasła wraz z ogłaszaniem niepodległości

terytoriów powierniczych.

6) Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości z siedzibą w Hadze, powołany do

rozstrzygania sporów międzynarodowych w składzie 15 sędziów.

Najważniejsze osiągnięcia Organizacji Narodów Zjednoczonych

Poniżej zamieszczono wybrane, najważniejsze sukcesy ONZ:

1. Podtrzymywanie pokoju i bezpieczeństwa - UN przeprowadziło 42 operacje

pokojowe i obserwacyjne, przywracając spokój i umożliwiając proces negocjacji, chroniąc w

ten sposób miliony osób od stania się ofiarami konfliktów zbrojnych. W tej chwili jest 16

aktywnie działających operacji pokojowych.

2. Tworzenie pokoju - od 1945 roku UN wspierała negocjacje 172 pokojowych umów,

które zakończyły regionalne konflikty. Niedawnym przypadkiem takiego działania było

zakończenie wojny Iracko - Irańskiej i wycofanie jednostek wojskowych Radzieckich z

Afganistanu, a także koniec wojny domowej w Salwadorze.

4

3. Promocja demokracji - UN umożliwiła udział w wolnych i uczciwych wyborach w

45 krajach między innymi w Kambodży, Namibii, Salwadorze, Erytrei, Mozambiku,

Nikaragui i Południowej Afryce. Działania UN polegały na doradzaniu w wyborach,

obecności i monitorowaniu ich rezultatów.

4. Promocja rozwoju - UN poświęcają wiele uwagi i środków promocji rozwoju

umiejętności i potencjału ludzkiego. Roczny system rozdziału środków zawiera pożyczki i

granty o sumie przekraczającej 10 mld $. UNDP blisko współpracując z 170 członkami

organizacji i innymi agendami UN, przygotowuje i wdraża projekty dotyczące rolnictwa,

edukacji i środowiska. Finansuje 5000 projektów o budżecie 1.3 mld $. Czołową instytucją

mobilizującą pomoc dla państw słabo rozwiniętych, jest Bank Światowy, który sam od 1946

roku na ten cel przeznaczył 333 mld $. Dodatkowo UNICEF wydatkuje rokrocznie więcej niż

800 mln $, przede wszystkim na szczepienia, opiekę medyczną, żywienie i podstawową

edukację.

5. Promocja prawa człowieka - od przyjęcia "Powszechnej deklaracji praw człowieka"

w 1948 roku, UN pomogła w ustanowieniu dziesiątków obszernych porozumień dotyczących

politycznych, cywilnych, społecznych i kulturalnych praw. Śledząc indywidualne skargi na

naruszenia praw człowieka, Komisja Praw Człowieka UN zwraca uwagę światowej opinii

publicznej na przypadki tortur, zniknięć, arbitralnego zatrzymywania, wywierając presję na

rządy.

6. Ochrona środowiska naturalnego - UN odegrała znacząca rolę w przygotowaniu

globalnego programu ochrony środowiska. Na "Szczycie Ziemi", Konferencji UN na temat

środowiska i rozwoju, która miała miejsce 1992 roku w Rio Janeiro, przyjęto traktaty o bio -

różnorodności i zmianach klimatu. Wszystkie kraje przyjęły "Agendę 21" projekt mający

zmienić filozofię rozwoju krajów, która ma się opierać na samo podtrzymującym się rozwoju

- zwanym również eko - rozwojem.

7. Przeciwdziałanie rozpowszechnianiu broni atomowej - UN poprzez Międzynarodową

Agencje Energii Atomowej pomaga minimalizować zagrożenie wojny nuklearnej poprzez

inspekcje reaktorów atomowych w przeszło 90 krajach celem upewnienia się, że nie służą one

także celom militarnym.

8. Promocja własnych rządów i niezależności - UN odegrało znaczącą rolę w

doprowadzeniu do niezależności krajów, które teraz są jej członkami

9. Zaproponowanie prawnych uregulowań dotyczących najbardziej dyskusyjnych

zagadnień prawa - poprzez orzeczenia i opinie doradcze Międzynarodowy Trybunał

Sprawiedliwości pomógł uregulować zagadnienia związane z problemem terroryzmu,

stosunków dyplomatycznych, prawa azylu, prawa wolnego przepływu, praw ekonomicznych,

a także wiele innych.

10. Wzmocnić prawo międzynarodowe - dzięki działaniom UN udało się ustanowić

przeszło 300 traktatów, które regulują stosunki w wielu dziedzinach życia od praw człowieka

do wykorzystania przestrzeni kosmicznej.

11. Zakończenie apartheidu w Republice Południowej Afryki - poprzez zastosowanie

środków od embarga na broń do Konwencji przeciw segregacji rasowej w sporcie, UN

odegrały kluczową rolę w upadku systemu apartheidu, który Sekretarz Zgromadzenia

Generalnego nazwał "przestępstwem przeciw ludzkości". W kwietniu 1994 roku odbyły się

wolne wybory mogli uczestniczyć wszyscy Południowi Afrykańczycy na równych prawach.

Doprowadziły one do ustanowienia rządu większościowego.

12. Dostarczanie pomocy humanitarnej ofiarom konfliktów - więcej niż 30 milionów

uciekinierów uciekło przed wojną, głodem, prześladowaniami otrzymują oni pomoc od

5

Wysokiego Komisarza NZ ds. Uchodźców od 1951 roku. Wysiłki na rzecz uchodźców były

również podejmowane przez inne agendy ONZ. W tej chwili jest 19 milionów uchodźców,

przede wszystkim kobiet, dzieci, którzy korzystają z pomocy żywnościowej, schronienia, a

także pomocy medycznej, edukacji i pomocy w repatryjacji.

13. Pomoc dla Palestyńskich uchodźców - od 1950 roku UNRWA podtrzymywała 4

generacje Palestyńczyków poprzez bezpłatną edukację, podstawową opiekę medyczną,

pomoc zapomogową i podstawową opiekę socjalną. W tej chwili 2.9 milion uchodźców

korzysta z pomocy UNRWA na Bliskim Wschodzie.

14. Złagodzenie chronicznego głodu i biedy na obszarach wiejskich - IFAD - rozwinęła

system dostarczania kredytów, często małych sum dla najbiedniejszych i najbardziej

zmarginelizowanych grup. Z tych możliwości skorzystało 230 milionów ludzi w blisko 100

rozwijających się krajach.

15. Koncentracja działań organizacji na rozwoju Afryki - Dla UN kraje Afryki są w

centrum zainteresowania. W 1986 roku UN odbyło specjalna sesję poświęcona mobilizacji

międzynarodowej pomocy dla Afryki w ożywianiu i rozwoju ekonomicznym. Afrykański

Projekt Ułatwień Rozwoju pomógł uczestniczącym 25 krajom znaleźć finansowanie dla

nowych przedsiębiorstw. Udogodnienia objęły 130 projektów, o łącznej sumie 233 mln $ i

umożliwiły stworzenie 13000 nowych miejsc pracy. Jest oczekiwane, że nowo powstające

przedsiębiorstwa zarobią lub zaoszczędzą 133 mln $ dewiz rocznie.

16. Dostarczanie czystej wody - Agencje UN pracują nad uzdatnianiem wody pitnej

będącej używanej przez 1.3 mld ludzi żyjących na obszarach wiejskich przez ostatnią dekadę.

17. Wykorzenienie ospy - 13 letnie wysiłki światowej Organizacji Zdrowia

doprowadziły do wykorzenienia ospy z naszej planety w 1980 roku. WHO pomogła wyprzeć

chorobę Heine - Medina z zachodniej hemisfery. Oczekuje się że przestanie ona występować

na świecie w okolicach roku 2000.

18. Naciska na powszechne szczepienia - Choroba Heine - Medina, tężec, odra, dyfteryt

i tuberkuloza ciągle zabijają więcej niż 8 milionów dzieci każdego roku. W 1974 roku tylko 5

% dzieci w krajach rozwijających się było zaszczepionych przeciwko chorobom. Dzisiaj,

dzięki wysiłkom UNICEF-u i WHO, 80 % dzieci jest szczepione, ratuje to życie 3 milionów

dzieci każdego roku.

19. Redukcja śmiertelności dzieci - poprzez czystą wodę, promocje właściwych

warunków sanitarnych, pomocy zdrowotnej oraz żywnościowej przedsięwzięte przez agendy

UN, śmiertelność niemowląt w krajach rozwijających się została zmniejszona o połowę,

zwiększyła się również oczekiwana długość życia z 37 do 67 lat.

20. Zwalczanie chorób pasożytniczych - Agencje UN podjęły działania celem

zwalczania pasożytów żyjący na człowieku i zwierzętach i przeciwdziałać rozprzestrzenianiu

się pasożytów przenoszonych przez muchy do Egiptu, Tunezji i Afryce Subsaharyjskiej i

Europie. Program WHO ocalił życie 7 milionów dzieci przed ślepotą, gwinejską gorączką

oraz innymi tropikalnymi chorobami.

21. Promocja inwestycji w krajach rozwijających się - UN poprzez wysiłki UNIDO

służy jako inicjator i koordynator inwestycji północy na południu, zachodu na wschodzie,

promuje przedsiębiorczość i wzmacniają samo zaufanie, kooperacje przemysłową i transfer

technologii, efektywność oraz przemysł ekologiczny.

22. Pomaga orientować politykę ekonomiczną na potrzeby społeczne - wiele UN

agencji promują potrzebę brania pod uwagę potrzeb ludzkich, w determinowaniu polityki

ekonomicznej, a także w restrukturyzacji przemysłu, włączając w nią środki ochronę dla

6

biednych, szczególności w sferze zdrowia i edukacji i w szeroko pojętej sferze dotyczącej

dzieci.

23. Redukcja efektów katastrof naturalnych - WMO oszczędziła miliony ludzi od

fatalnego efektów katastrof naturalnych i tych spowodowanych przez człowieka.

24. Dostarczanie żywności dla ofiar nagłych wypadków - powyżej dwóch milionów ton

żywności jest dystrybuowanej każdego roku przez WFP - World Food Program. W 1994

prawie 30 milionów ludzi korzystało z tej pomocy w 36 krajach dotkniętych barkiem

żywności..

25. Oczyszczanie ziemi z min - UN przewodniczą międzynarodowym wysiłkom

mającym na celu rozminowywaniu dawnych obszarów konfliktów; Afganistan, Angola,

Kambodża, Salwador, Mozambik, Rwanda, i Somalia, gdzie miny ciągle zabijają setki

niewinnych ludzi.

26. Działania na rzecz ochrona warstwy ozonowej, która przejawiła się zawarciem

traktu zwanego protokołem Montrealskim, . który był globalnym wysiłkiem na rzecz redukcji

emisji substancji chemicznych niszczących dziurę ozonową. Działania te obejmą miliony

ludzi narażonych na zwiększone promieniowanie ultrafioletowe, a w konsekwencji na raka.

27. Hamowanie efektu cieplarnianego poprzez Globalne Ułatwienia Środowiskowe,

państwa otrzymały pomoc merytoryczną, aby zahamować przyczyny globalnego ocieplenia.

Wzrastająca ilość emisji powstałych na drodze spalania kopalin oraz zmiany w

zagospodarowaniu środowiska prowadzą do wyzwalania się gazów do atmosfery, które jak

sądzą naukowcy prowadzą do ocieplenia ziemskiej atmosfery.

28. Przeciwdziałania przełowieniu - FAO monitoruje rybactwo morskie i ostrzega przed

zagrożeniem przełowienia.

29. Zatrzymanie deforestyzacje i promocja rozwoju lasów - FAO, UNDP i World Bank,

poprzez Tropical Forests Action Programme, sformułowały i przeprowadziły projekty planów

działań w 90 krajach na rzecz zachowania i rozwoju lasów.

30. Usuwanie zanieczyszczeń- UNEP - podejmuje wysiłki na rzecz usuwania

zanieczyszczeń z obszaru morza śródziemnego . Zachęcono Syrie, Izrael, Turcje i Grecje do

wspólnej pracy celem oczyszczenia plaż. Rezultatem tych działań było oczyszczenie więcej

niż 50 % zanieczyszczonych plaż.

31. Ochrona zdrowia konsumentów - UN celem zagwarantowania konsumentom

właściwego standardu żywności ustanowiła ponad 200 standardów, reguł oraz 3000 limitów

bezpieczeństwa. dotyczących żywności.

32. Redukcja ilości urodzeń - UNFDA - poprzez program planowania rodziny, dano

kobietom możliwość świadomego macierzyństwa. Rezultatem tych działań jest zmniejszenie

liczby urodzonych dzieci przypadających na kobietę z poziomu 6 w 1960 roku do 3.5 w 1990.

W 1960 roku tylko 10 procent rodzin używało efektywne metody planowania rodziny, teraz

poziom ten wynosi 55 procent.

33. Walka z używaniem narkotyków - UNDCP (UN International Drug Control

Programme) pracował nad zredukowaniem popytu na nielegalne narkotyki, walcząc z

handlem ulicznym i pomagając rolnikom zmniejszyć ich uzależnienie od dochodów

płynących z hodowli narkotyków poprzez przestawianie produkcji.

34. Poprawa globalnych relacji handlowych - UNCTAD - The UN Conference on Trade

and Development pracowała nad uzyskanie dla krajów rozwijających się specjalnych

preferencji handlowych w eksporcie ich produktów do krajów rozwiniętych. Negocjowano

również wspólne międzynarodowe porozumienia, które miały zapewnić uczciwe ceny na

7

towary z krajów rozwijających się. Poprzez GATT General Agreement on Tariffs and Trade,

który przekształcił się w WTO. UN wspomaga liberalizacje handlu, która poprawi możliwości

rozwoju dla krajów rozwijający się.

35.

Promocja

reform

ekonomicznych

razem

z

Bankiem

Światowym

i

Międzynarodowym Funduszem Walutowym UN pomogła wielu krajom w poprawie

zarządzania w dziedzinie ekonomii poprzez treningi dla urzędników państwowych i

zapewniając pomoc dla krajów mających problemy w bilansie płatniczym.

36. Promocja praw pracowniczych ILO pracuje nad zagwarantowaniem praw

pracowniczych i związkowych, równe wynagradzanie oraz eliminacją pracy dzieci.

37. Wprowadzać nowe techniki uprawy oraz promując rozwiązania redukujące koszty -

dzięki tym działaniom Azjatyccy producenci ryżu zaoszczędzili 12 milionów $ na pestycydy,

a rządu około 150 mln $ na dotacje.

38. UN promuje stabilności i porządek na światowym oceanie - Trzy konferencje, z

których ostatnia trwała 9 lat doprowadziły do globalnego porozumienia dotyczącego ochrony,

utrzymania i pokojowego wykorzystania oceanu. Konwencja Prawo Morza , która weszła w

życie w 1994 roku ustanowiła zasady i obowiązki państw nadbrzeżnych jak i innych,

obowiązek ochrony i utrzymania środowiska morskiego, kooperacji w prowadzeniu badań

nad sprawami morza oraz ochrony zasobów morskich.

39. Poprawa możliwości i bezpieczeństwa powietrznego i morskiego przemieszczania

się - Agendy ONZ są odpowiedzialne za ustanowienie reguł bezpieczeństwa dla lotniczych i

morskich podróży. Wysiłki ICAO zmierzają do uczynienia z transportu lotniczego

najbezpieczniejszym sposobem transportu. Dla porównania w 1947 roku 9 milionów ludzi

podróżowało z tego 560 zginęło w wypadkach lotniczych, natomiast w 1993 roku zginęły 936

osoby, lecz liczba osób podróżujących wzrosła do 1,2 miliarda. Dzięki działaniom IMO

zredukowano o 60 % zanieczyszczenia powstałe na skutek zanieczyszczeń z tankowców.

40. Ochrania własności intelektualnej - Światowa Organizacja Ochrony Własności

intelektualnej prowadzi działania mające chronić nowe odkrycia oraz prowadzi również

księgę 3 milionów marek handlowych. Poprzez traktaty ochrania również prace artystów,

kompozytorów i pisarzy.

41. Promuje wolny przepływ informacji - pozwala otrzymywać ludziom informacje

wolne od cenzury, bezstronne, UNESCO pomaga w rozwoju i wzmocnieniu sieci

przekazywania informacji poprzez tworzenie nowych agencji informacyjnych oraz popieranie

niezależnej prasy.

42. Poprawa komunikacji globalnej - UPU reguluje zasady dostarczania poczty na

świecie. ITU koordynuje użytkowanie radia, promuje kooperacje w przydzielaniu orbit dla

satelitów stacjonarnych i ustanawianiu międzynarodowych standardów komunikacji, celem

niezakłóconego przepływu informacji na całym świecie.

43. Zachęcanie ludzi uczestnictwa w wyborach. UN sponsorowała międzynarodowe

konferencje i ustanawiały lata okolicznościowe, które doprowadziły do sytuacji w której

rządy zaczęły dostrzegać potrzeby i udział grup zazwyczaj wykluczanych z procesu

podejmowania decyzji takich jak: osoby starsze, dzieci, młodzież, bezdomni, tubylcy i

inwalidzi.

44. Ustanawianie "dziecięcej strefy pokoju" od Salwadoru do Libanu, od Sudanu do

dawnej Jugosławii, UNICEF wypromował "Dni spokoju" i otwarcie "korytarzy pokoju",

celem sprowadzania szczepionek i innej pomocy bardzo potrzebnej dzieciom z obszarów

objętych konfliktem.

8

45. Wypromowanie światowego przekonania o konieczności wspierania potrzeb dzieci -

poprzez wysiłki UNICEF, Konwencji o prawach dziecka , rządy 150 krajów zostały

przekonane do osiągnięcia 20 różnie zdefiniowanych celów aby do roku 2000 radykalnie

poprawić warunki życia dzieci.

46. Poprawa edukacji i rozwoju ekonomicznego w krajach -Dzięki działaniom agend

UN przeszło 60 procent dorosłych w krajach rozwijających się umie czytać i pisać i 90

procent dzieci uczęszczających do szkoły posiada takie umiejętności.

47. Poprawa alfabetyzacji kobiet - Programy przeznaczone do promocji edukacji i

awansu kobiet doprowadziło do zwiększyć ilości kobiet umiejących czytać z 36% w 1970

roku do 56% w 1990 roku.

48. Ochrona i odnawianie pomników historii - Dawne zabytki w 81 krajach tj. Grecję,

Egipt, Włochy, Indonezję i Kambodżę są chronione przez UNESCO i międzynarodowe

konwencje , które zostały przyjęte celem ochrony dóbr kultury

49. Ułatwienia w akademickich i kulturalnej wymianie - UN poprzez UNESCO i UNU

popiera naukowa współpracę, tworzenie sieci instytucji i promocją twórczości kulturalną,

także tą mniejszości.

Teraźniejszość

Aktualnie ONZ ma ogromne zadłużenie, a państwa członkowskie, żądając gruntownej

reformy tej organizacji nie płacą składek (prym wiedzie USA). Jedną z przyczyn kryzysu jest

rozbudowana biurokracja. Ostatnie spektakularne akcje ONZ, jak wojna w Zatoce Perskiej

czy akcja w Somalii, w niczym nie zmieniły sytuacji. Wypadki w byłej Jugosławii

(Jugosłowiańska wojna domowa) wyraźnie wskazują na niedowład wielu organów i agend

ONZ. Mimo tych problemów trzeba przyznać, że jak dotychczas ONZ sumiennie wypełniała

stające przed nią zadania i w gruncie rzeczy jej staraniom można przypisać fakt, że nie doszło

do eskalacji konfliktu między super mocarstwami w czasie „zimnej wojny” i bezpośrednio po

jej zakończeniu. Mało tego zostały podjęte działania rozbrojeniowe.

9

W czasie pisania tej pracy korzystałem: ONZ - wizerunek i rzeczywistość : pytania i

odpowiedzi na temat działania Organizacji Narodów Zjednoczonych i Jej Karta /

[koordynacja i red. merytoryczna Stanisław Berger, Fundacja "Rozwój SGGW [Szkoły

Głównej Gospodarstwa Wiejskiego]", Warszawa 1995; Rogozińska-Wickers, Anna,

"Dziurawy globus czyli ONZ od podszewki", "Witmark", Warszawa 1998

10