Testy żywotności miazgi i tkanek
okołowierzchołkowych
Do badania żywotności miazgi służą testy termiczne, elektryczne oraz laserowo-dopplerowskie. Testy
termiczne i elektryczne opierają się na rejestrowaniu zdolności do przewodzenia włókien nerwowych,
które wchodzą w skład pęczka naczyniowo-nerwowego. Stanowi on swoiste rusztowanie miazgi zęba.
Testy te są proste w wykonaniu, jednak mogą dawać fałszywe wyniki, ponieważ badają one wrażliwość
badanego zęba na bodźce termiczne i elektryczne, a nie samą żywotność miazgi. Wprawdzie żywa miazga daje
objawy określonej wrażliwości zęba na ciepło, zimno i płynący prąd elektryczny, jednak zawsze istnieje dość
duże prawdopodobieństwo pomyłki. Niezmieniona chorobowo miazga odpowiada bólem na działanie bodźca.
Wraz ze wzrostem siły bodźca, następuje wzrost intensywności bólu. Zdrowa miazga przestaje reagować bólem
natychmiastowo po usunięciu bodźca. Jeżeli ból w odpowiedzi na bodziec przedłuża się, to ma to zwykle
związek z obecnością stanów zapalnych, często rozległych.
Test na ciepło
wykonywany jest za pomocą rozgrzanego ćwieka gutaperkowego, który przykłada się do powierzchni zęba.
Powierzchnię zęba należy posmarować lubrykantem przed dotknięciem gutaperką. Jeżeli zachodzi wzmożona
reakcja na ciepło powinno się wykonać także reakcje na zimno. Jeśli przy zwiększonej odpowiedzi na ciepło ząb
nie wykazuje wrażliwości na zimno, lub reakcja ta jest bardzo słaba to wskazuje to na rozległe ropne zapalenia
miazgi, w której występują ogniska martwicy lub jest ona w stanie rozpadu zgorzelinowego.
Test na zimno
wykonuje się poprzez dotknięcie powierzchni zęba watą nasączoną chlorkiem etylu. Test ten ma często charakter
eliminacyjny, jeżeli wcześniej wystąpiła wzmożona reakcja na ciepło. W metodzie tej stosuje się też kryteria wg
Mumforda, gdzie 0 – oznacza brak reakcji, 1 – reakcję słabą, 2 – reakcją średnią, wyraźnie wyczuwalną, 3 –
reakcje silną i przykrą dla pacjenta. Zęby powinno się izolować od dostępu wilgoci poprzez użycie wałków
ligniny i/lub ślinociąg.
Test elektryczny
W tym badaniu wykorzystywany jest prąd Faradaya, jest on przytłumiony w takim stopniu, że fala drażniąca nie
dochodzi do ozębnej. Reakcja miazgi zależy od stanu w jakim się ona znajduje oraz intensywności działającego
na nią bodźca ( napięcia i natężenia prądu). Próg pobudliwości zęba określa się za pomocą najsłabszego bodźca,
przy jakim reaguje ona bólem. Dla prawidłowej miazgi próg ten nie przekracza 40 µA, a dla dla ozębnej około
260 µA. Reakcja zdrowej miazgi wzrasta wraz ze wzrostem siły działania bodźca. Obniżenie progu pobudliwości
miazgi wskazuje na jej zwiększona wrażliwość, co miejsce w stanach chorobowych. Zwiększenie progu
pobudliwości, wskazuje na obniżenie wrażliwości miazgi. W ostrych zapaleniach miazgi obserwuje się znaczne
zwiększenie reakcji miazgi na bodźce, a w schorzeniach przewlekłych reakcja miazgi jest znacznie obniżona. Na
początku stanów zapalnych przebiegających bezobjawowo badanie elektryczne wykazuje prawidłowy próg
pobudliwości. Zęby objęte całkowitą martwicą miazgi lub jej zgorzelą nie reagują na bodźce elektryczne.
Zachowanie odpowiedniego progu pobudliwości miazgi ma czasem miejsce dla zębów dotkniętych rozpływną
martwicą miazgi, ponieważ rozkładająca się masa zgorzeli jest swoistym płynem elektrolitowym i przewodzi
prąd, który dochodzi do tkanek okołowierzchołkowych, które odpowiadają bólem. Ponieważ ani badanie
bodźcami termicznymi ani elektrycznymi nie są wystarczająco dokładne i nie można określić dzięki nim rodzaju
zapalenia zęba trzeba powtarzać każdy test co najmniej dwukrotnie. Badania prądem faradycznym nie zaleca się
stosować u dzieci, ponieważ reaktywność zębów jeszcze nie rozwiniętych na bodźce elektryczne jest uzależniona
od stopnia rozwoju korzeni, a dzieci korzenie nie są zwykle do końca wykształcone.
Nawiercanie zębiny
Nawiercanie zębiny jest metodą inwazyjną, rzadko stosowaną, jednak skuteczniejszą niż metody bezinwazyjne
typu reakcja na bodźce termiczne i elektryczne. Przy nawiercaniu zębiny żywotna miazga reaguje bólem,
natomiast martwa nie daje żadnych oznak bólowych.
Laserowo-dopplerowski pomiar przepływów w pęczku naczyniowym miazgi
Jest to nowoczesna metoda badania o wysokiej czułości. Test ten wykrywa najmniejsze zmiany w miazdze zęba,
takie jak przejściowe niedokrwienia. Badanie to jest bardzo korzystne jeśli chodzi o zęby pourazowe, ponieważ
wykrywa ono ponowne unaczynienia się ich miazgi, co nie jest możliwe przy uszyciu testów termicznych czy
elektrycznych. Metoda laserowo-dopplerowskiego pomiaru przepływów naczyniowych (Laser-Doppler
Flowmetry- LDF) mierzy ilościowy i jakościowy przepływ krwi w naczyniach tkanek organizmu. W teście tym
wykorzystywana jest wiązka światła podczerwonego emitowana przez laser w stronę badanych tkanek. Fala tego
światła rozprasza się w tkankach natomiast zostaje wchłonięta przez poruszające się ciągle krwinki czerwone
oraz stacjonarne elementy tkanek. Częstotliwość przechodzącej przez tkanki fali zmienia się zgodnie z zasadami
regułą Dopplera. Fotony wchodzące w reakcję ze stacjonarnymi elementami tkanek nie podlegają zjawisku
Dopplera. Światło podczerwone wraca do fotodetektora i zostaje zarejestrowana w postaciami sygnału. Jeśli
wędrujące erytrocyty stanowią większość objętości wewnątrz naczynia miazgi zęba, rejestrowany sygnał stanowi
wskaźnik przepływu i perfuzji w pęczku naczyniowym miazgi zęba – pulpal blood flow– PBF.
Kliniczna ocena stanu tkanek okołowierzchołkowych wykonywana jest w celu odróżnienia stanów zapalnych
miazgi zęba od stanów zapalnych tkanek go otaczających. W tym celu stosuje się kilka testów dających
charakterystyczne objawy.
Jednym z urządzeń dostępnych na rynku jest PeriFlux System 5000. Po dokonaniu badania, całość może być
analizowana za pomocą komputera.
Test opukowy
Badany ząb zostaje opukany za pomocą narzędzia, np. trzonkiem lusterka. Wyróżnia się dwa rodzaje opukiwania
pionowe i poziome. Zdrowy ząb nie odpowiada na opuk bólem. Jeżeli występuje bolesność przy opukiwaniu
pionowym, to świadczy to o wystąpieniu zmiany okołowierzchołkowej, bolesność przy opuku poziomym
wskazuje na zapalenie przyzębia brzeżnego,
Test Smerkera
Badany ząb opukuje się z jednoczesnym przyłożeniem palca do błony śluzowej wyrostka zębodołowego, na
wysokości korzenia opukiwanego zęba. Jeżeli ma miejsce stan chorobowy, to wyczuwa się ruch wierzchołka
korzenia zęba przy opukiwaniu. Jest to objaw chorób ozębnej, w przebiegu których zewnętrzna blaszka
wyrostka zębodołowego uległa zniszczeniu przez toczący się proces zapalny.
Pacjentowi podaje się np. kawałek ligniny, który ma zagryźć, jeżeli występuje ból to wskazuje on na obecność
zmiany okołowierzchołkowej,
Test Owińskiego (w skrócie OWU = objaw wierzchołkowo-uciskowy)
Badanie to polega na ucisku przy użyciu palców lub narzędzi błony śluzowej wyrostka zębodołowego w rejonie
korzenia zęba. W stanie zdrowia test ten jest bezbolesny, natomiast w stanach zapalnych tkanek
okołowierzchołkowych pacjent reaguje bólem
Bibliografia:
1. Badanie żywotności miazgi zębów po urazach za pomocą laserowo-dopplerowskiego pomiaru przepływów
naczyniowych, Renata Kuca, Marzena Uliasz, Artur Kamiński
2. Analiza porównawcza wyników badań żywotności miazgi za pomocą testów konwencjonalnych oraz
pomiarów przepływu krwi (LDF), Lesław Jacek Pypeć, Agnieszka Bruzda-Zwiech, Patrycja Proc
3. Stomatologia zachowawcza Zarys kliniczny, Zbigniew Jańczuk