Ładunkoznawstwo

Wpływ czynników

zewnętrznych na ładunki

Wpływ czynników zewnętrznych

W transporcie ładunki podlegają działaniu wielu różnorod-

nych czynników środowiskowych. Zespół czynników ze-

wnętrznych, których działanie może spowodować uszko-

dzenia ładunku stanowi narażenia zagrażające ładunkom

w czasie transportu.

Narażenia te dzielą się na:

– mechaniczne,

– chemiczne,

– klimatyczne.

– biologiczne,

– inne.

Narażenia mechaniczne

Narażenia mechaniczne wynikają z działania sił zewnętrz-

nych na ładunki.

Wrażliwość ładunków na działanie energi mechanicznej

wynika z ich cech fizycznych: kruchości, elastyczności,

sprężystości, sposobu obróbki, opakowania itp.

Ładunkami wrażliwymi są np. ładunki ze szkła oraz zawie-

rające części szklane, ceramika, urządzenia precyzyjne,

maszyny a także ładunki szybko psujące się (np. owoce,

warzywa, grzyby, jaja itp.).

Narażenia mechaniczne

Narażenia mechaniczne mogą być dwojakiego rodzaju:

●

narażenia statyczne – np. wzajemny nacisk na siebie

opakowań ułożonych piętrowo w magazynie.

●

narażenia dynamiczne – działające na ładunki znajdujące

się w ruchu niejednostajnym:

– krótkotrwałe (uderzenia),

– powtarzalne szybkozmienne (drgania).

Obciążenia rzeczywiste ładunków są z reguły skutkiem

jednoczesnego oddziaływania wielu różnych sił (przy ich

rozpatrywaniu stosuje się zasadę superpozycji).

Narażenia chemiczne

Narażenia chemiczne – związane z przebiegiem reakcji

chemicznych, powstających w wyniku niewłaściwie

prowadzonych czynności ładunkowych, transportowych

lub magazynowych.

Do najczęściej występujących narażeń chemicznych zalicza

się spaliny, wycieki, wyparowania substancji, które mogą

niekorzystnie wpłynąć na jakość ładunku (zapasów), a

także być potencjalną przyczyną wystąpienia strat.

Narażenia klimatyczne

Narażenia klimatyczne stanowią zespół czynników związa-

nych z otoczeniem, które mogą wywołać uszkodzenie lub

zniszczenie ładunku.

Do narażeń klimatycznych zalicza się:

– temperaturę i jej zmiany,

– wilgotność powietrza,

– opady atmosferyczne,

– promieniowanie słoneczne,

– zanieczyszczenie atmosfery.

Narażenia klimatyczne – temperatura

Wrażliwość ładunków na zmiany temperatury jest różna i

wynika od właściwości samego ładunku.

Najbardziej wrażliwe ma wpływ i zmianę temperatury są ła-

dunki spożywcze szczególnie szybko psujące się. W ła-

dunkach tych wraz ze zmianą temperatury następują

zmiany fizyczne (zmiana objętości, wytrzymałości, konsy-

stencji) chemiczne i biochemiczne (przebiegają przy

współudziale innych czynników i mogą wywołać np. samo-

zagrzanie się ładunków lub samozapłon).

Narażenia klimatyczne – temperatura

Niektóre ładunki (np. butle z gazami sprężonymi) pod wpły-

wem temperatur zbyt niskich lub wysokich, czy też gwał-

townych wahań temperatury mogą ulec rozerwaniu na sku-

tek zmian prężności gazu.

Wiele ładunków pod wpływem temperatur niższych od 0ºC

zamarza w bryły lub przywiera do ścian pojazdów i pojem-

ników (np. woda, warzywa, rudy, piasek itp.). Ładunki tego

typu muszą być przewożone pojazdami, które uniemożli-

wią ich zamarzanie.

Narażenia klimatyczne – skład atmosfery

Składniki powietrza działające agresywnie na ładunki to:

tlen, dwutlenek węgla, para wodna.

– tlen – niezbędny do oddychania niektórych produktów żywnościowych. Wywołuje utlenianie tłuszczów, wita-min, krusznie włókien, rozkład barwników itd. Istotny

czynnik powodujący samozagrzewanie oraz korozję ła-

dunków.

– dwutlenek węgla – w obecności wody działa agresyw-

nie na metale i stopy. Jego podwyższona zawartość w

powietrzu ma poważny wpływ na organizmy żywe.

Narażenia klimatyczne – skład atmosfery

– para wodna (woda) – jej wpływ na ładunki jest uzależ-

niony od ich właściwości, budowy, sposobu wiązania

wody oraz zdolności przyciągania wody czyli ich higro-

skopijności. Wiele ładunków pochodzenia mineralnego

(np. cement, nawozy sztuczne) pod wpływem wilgoci

traci swoje właściwości, wartość handlową i użytkową.

Koncentraty rud metali nieżelaznych po przekroczeniu

określonej zawartości wilgoci, pod wpływem oddziały-

wania energi mechanicznej w czasie przewozu – zmie-

niają swój stan skupienia – ze stałego przechodzą w

półpłynny.

Narażenia klimatyczne – nasłonecznienie

Pod wpływem światła w ładunkach zachodzą procesy po-

wodujące zmiany struktury chemicznej, łańcuchowe reak-

cje utleniania tłuszczów, łuszczenie lakierów, rozkład

barwników i innych związków.

Zabezpieczenie ładunków przed wpływem światła:

– całkowite odizolowanie (przewóz i magazynowanie w

pomieszczeniach bez okien),

– częściowe odizolowanie tj. wyeliminowanie niektórych

długości fal światła (stosowanie filtrów),

– stosowanie opakowań o dobrej wydajności odbicia

energi świetlnej (białe lub aluminiowe)

Narażenia biologiczne – drobnoustroje

Drobnoustroje – organizmy roślinne lub zwierzęce widocz-

ne tylko pod mikroskopem. Drobnoustroje, które najczę-

ściej powodują zniszczenie ładunków to:

– bakterie – mikroskopijny organizm jednokomórkowy

lub tworzący zespół niezróżnicowanych komórek. Ce-

chują się wyjątkowo dużym tempem rozmnażania.

– pleśnie – grzyby o grzybni rozwijającej się na pokar-mach roślinnych, nawozie, skórze

Głównymi czynnikami wpływającymi na rozwój bakteri i

pleśni są: skład chemiczny pożywki, woda, temperatura,

tlen, odczyn środowiska i światło.

Narażenia biologiczne – drobnoustroje

Działalność drobnoustrojów na towarach pochodzenia ro-

ślinnego uzewnętrznia się na ogół utratą spoistości tkanek,

elastyczności, zmianie zabarwienia, występowaniem ślu-

zu, tworzeniu gazów o przykrym zapachu często łatwopal-

nych i wybuchowych w mieszaninie z powietrzem (wodór,

metan, siarkowodór, amoniak).

Drobnoustroje powoduje także samozagrzewanie i samoza-

palenie ładunków pochodzenia roślinnego i zwierzęcego.

Narażenia biologiczne – drobnoustroje

Ładunki zawierające cukry, kwasy, skrobia, błonnik (wa-

rzywa, owoce, włókna, itp.) pod wpływem działania enzy-

mów drobnoustrojów ulegają procesowi fermentacji.

Ładunki zawierające tłuszcze (roślinne i zwierzęce) rozkła-

dają się na drodze hydrolizy pod działaniem enzymu lipazy

wydzielanego przez drobnoustroje. Tłuszcze mogą także

ulec rozkładowi w wyniku działania tlenu i światła.

Ładunki zawierające białka i tłuszcze (makuchy i śruty po-

ekstrakcyjne) atakowane są najpierw przez pleśnie hydro-

lizujące tłuszcze, a gdy zawartość wilgoci wzrośnie dosta-

tecznie następuje rozpad białek.

Narażenia biologiczne – drobnoustroje

Ograniczenie wpływu drobnoustrojów na ładunki można

uzyskać poprzez:

– ograniczenie ilość wilgoci w podłożu i w powietrzu –

przyjmuje się że przy wilgotności względnej powietrza

85% i poniżej rozwój drobnoustrojów jest zahamowany.

– obniżenie temperatury – w niskich temperaturach mi-

kroorganizmy mogą żyć, ale nie rozmnażają się i nie

zmieniają środowiska.

– ograniczenie ilość tlenu – działa tylko na drobnoustro-

je wykorzystujące do rozwoju tlen atmosferyczny (tle-

nowce) – głównie pleśnie.

Narażenia biologiczne – owady, szkodniki

Owady, roztocza i gryzonie wyrządzają duże szkody w

transporcie i przechowywaniu ładunków. Szkody te polega-

ją na:

– zjadaniu masy towarowej;

– zanieczyszczeniu i niszczeniu ładunków przez ekskre-

menty, zrzucanie skórek, pajęczyny, składanie jaj,

obecność żywych lub martwych szkodników;

– ułatwieniu mikrobiologicznego zepsucia produktów i

możliwości zakażenia ich drobnoustrojami chorobo-

twórczymi.

Inne narażenia

Narażenia wynikające ze zdarzeń losowych np. zalanie albo

spalenie dóbr materialnych.

Narażenia związanie z nieodpowiednim przeprowadzaniem

prac magazynowo–transportowych mogących spowodo-

wać zakurzenie lub zabrudzenie ładunków.

Straty i ubytki ładunku

Narażenia fizyczno-mechaniczne i klimatyczne stanowią

najczęstszą przyczynę występowania strat ładunkowych.

Straty ładunkowe – część ładunku, która na skutek różnych

przyczyn ulega zniszczeniu.

Ubytki naturalne – nie dające się uniknąć ilościowe

zmniejszenie masy lub objętości przechowywanego lub

transportowanego dobra, spowodowane zachodzącymi

procesami biochemicznymi i fizycznymi oraz czynnościami

manipulacyjnymi, którym nie można zapobiec.