Korpus służby cywilnej w Polsce - ramy prawne

funkcjonowania

Ustawa z 21 listopada o Służbie Cywilnej

Opracowanie

Autor: Paweł Czop

III rok Administracja stacjonarna I stopnia

Wydział Prawa i Administracji

Uniwersytetu Jagiellońskiego

Seria wydawnicza Paweł Czop przedstawia: opracowanie ustawy o Służ bie Cywilnej

Wstęp...................................................................................................................................... 3

Członkowie Korpusu Służby Cywilnej .................................................................................. 3

Wymagania i zatrudnienie w Korpusie Służby Cywilnej ...................................................... 3

Szef Służby Cywilnej ............................................................................................................. 4

Rada Służby Cywilnej ............................................................................................................ 5

Nabór i system ocen w Służbie Cywilnej............................................................................... 5

Wyższe stanowiska w Służbie Cywilnej ................................................................................ 6

Przeniesienie........................................................................................................................... 7

Wygaśnięcie stosunku pracy .................................................................................................. 8

Obowiązki członka Korpusu Służby Cywilnej ...................................................................... 9

Odpowiedzialność dyscyplinarna w Służbie Cywilnej ........................................................ 10

2

Seria wydawnicza Paweł Czop przedstawia: opracowanie ustawy o Służ bie Cywilnej

Wstę p

Podstaw funkcjonowania korpusu służby cywilnej w Polsce należy szukać w artykule

153 Konstytucji – działa w celu „zapewnienia zawodowego, rzetelnego, bezstronnego,

bezstronnego politycznie neutralnego wykonywania zadań państwa”. Te cele zostaną później

powtórzone w ustawie o służbie cywilnej i w kodeksie służby cywilnej.

Korpus służby cywilnej jest z mocy samej Konstytucji zaliczony do administracji

rządowej, jego zwierzchnikiem jest Prezes Rady Ministrów. Jako zwierzchnik wydaje akty

regulujące strukturę i działanie korpusu.

Jednakże bezpośrednią podstawą prawną funkcjonowania korpusu jest ustawa z 21

listopada 2008 r., która określa, kto tworzy korpus służby cywilnej, sposoby nawiązywania

stosunku pracy w służbie cywilnej, obowiązki członków korpusu, organizację korpusu oraz

powołuje centralny organ odpowiadający za działanie korpusu - Szefa Służby Cywilnej oraz

Radę Służby Cywilnej, jako organ pomocniczy Prezesa Rady Ministrów.

Członkowie Korpusu Służ by Cywilnej

W rozumieniu ustawy członkami korpusu służby cywilnej są pracownicy na

stanowiskach urzędniczych, zatrudnieni na podstawie umowy o pracę lub mianowania w

Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, w urzędach ministrów i centralnych organów

administracji rządowej, urzędach wojewódzkich i urzędach terenowych organów

administracji rządowej, komendach, inspektoratach i jednostkach organizacyjnych

stanowiących aparaty pomocnicze kierowników zespolonych wojewódzkich i powiatowych

służb, inspekcji i straży. Do korpusu służby cywilnej ustawa włącza także powiatowych i

granicznych lekarzy weterynarii, jak również pracowników zatrudnionych na stanowiskach

urzędniczych w Biurze Nasiennictwa Leśnego oraz Urzędzie Rejestracji Produktów

Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Biobójczych.

Jak widać, korpus służby cywilnej tworzą pracownicy całej administracji rządowej, od

urzędów najwyżej w hierarchii, jak ministerstwa czy urzędy organów centralnych, przez

urzędy na szczeblu województwa aż do najniższych, na szczeblu powiatu?

Z korpusu służby cywilnej wyłączeni są natomiast pracownicy urzędów jednostek

samorządu terytorialnego i pracownicy służby zagranicznej – te materie są uregulowane w

ustawach o pracownikach samorządowych i służbie zagranicznej.

Wymagania i zatrudnienie w Korpusie Służ by Cywilnej

Osoba chcąca zostać członkami służby cywilnej, czyli starająca się o zatrudnienie na

stanowisku urzędniczym w administracji rządowej musi spełniać następujące wymagania:

posiadać obywatelstwo polskie, korzystać z pełni praw publicznych, nie może być skazana

prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwo umyślne lub umyślne przestępstwo skarbowe,

posiada wymagane dla konkretnego stanowiska kwalifikacje oraz cieszy się nieposzlakowaną

opinią.

Powyższe wymagania mają na celu zapewnienie należytego wykonania

podstawowego zadania służby cywilnej, ujętego zarówno w Konstytucji jak i ustawie:

„zawodowego, rzetelnego, bezstronnego i politycznie neutralnego wykonywania zadań

państwa”. Zapewnienie zawodowego wykonania zadań realizuje się poprzez wymóg

3

Seria wydawnicza Paweł Czop przedstawia: opracowanie ustawy o Służ bie Cywilnej

odpowiednich kwalifikacji, polityczną neutralność osiąga się poprzez zatrudnianie na

podstawie obiektywnych kryteriów, kryteriów nie „klucza politycznego”. Wymóg

obywatelstwa polskiego ma na celu ochronę bezpieczeństwa i interesów państwa –

pracownicy administracji rządowej nierzadko mają dostęp do informacji tajnych lub

niejawnych, a zatrudnienie obywatela państwa obcego na wysokim stanowisku np. w

ministerstwie spraw wewnętrznych mogłoby narazić bezpieczeństwo państwa.

Wymóg obywatelstwa polskiego został jednak złagodzony w przypadku stanowisk na

których praca nie polega bezpośrednio lub pośrednio na wykonywaniu władzy publicznej i

nie ma związku z bezpieczeństwem państwa. O zatrudnienie na takim stanowisku mogą się

ubiegać obywatele państw Unii Europejskiej lub innych państw, z którymi Polska zawarła

stosowną umowę międzynarodową – wprowadzono jednak wymóg znajomości języka

polskiego, potwierdzonej odpowiednim dokumentem (wykaz uznawanych dokumentów

znajduje się w Rozporządzeniu Prezesa Rady Ministrów).

Wymóg niekaralności również ma chronić interesy państwa – istnieje bowiem

uzasadniona obawa, że osoba która popełniła już przestępstwo, może je popełnić ponownie, a

będąc zatrudniona w administracji może wyrządzić znaczne szkody – dotyczy to w

szczególności przestępstw skarbowych.

Ostatni wymóg może się wydawać trudny do zweryfikowania ze względu na

nieostrość pojęcia, jednakże ma on swój istotny cel. Administracja rządowa i organy państwa

muszą działać zgodnie z zasadami ogólnymi Kodeksu Postępowania Administracyjnego, m.in.

zasadą pogłębiania zaufania do organów państwa i zasadą przekonywania. Naiwnością byłoby

sądzić, że obywatele będą mieli zaufanie do urzędu, gdzie zatrudniona jest osoba o wątpliwej

reputacji.

Drugą możliwością zatrudnienia w administracji rządowej, obok umowy o pracę jest

mianowanie. Limit mianowań powiązany jest z polityką budżetową, gdyż środki na

wynagrodzenia pochodzą z budżetu państwa – dlatego limit mianowań określa się na rok

budżetowy, a nie kalendarzowy. Corocznie Rada Ministrów określa limit mianowań i

przedkłada go Sejmowi wraz z projektem ustawy budżetowej.

Każdy obywatel ma prawo do informacji o wolnych stanowiskach w służbie cywilnej,

nabór na stanowiska jest otwarty i konkurencyjny, co jest realizacją artykułu 60 Konstytucji,

który mówi, że wszyscy obywatele korzystający z pełni praw publicznych mają dostęp do

służby publicznej na równych zasadach.

Szef Służ by Cywilnej

Organem odpowiadającym za działanie służby cywilnej jest Szef Służby Cywilnej,

powoływany przez Prezesa Rady Ministrów spośród urzędników służby cywilnej, po

zasięgnięciu opinii Rady Służby Cywilnej. Szef wyznacza spośród urzędników osobę, która w

razie konieczności będzie go zastępować.

Wymogi stawiane przed osobą mającą zająć to stanowisko są poszerzone o wymogi

posiadania tytułu naukowego magistra lub równorzędnego, znajomości co najmniej jednego

języka urzędowego Unii Europejskiej, posiadanie co najmniej 5-cioletniego doświadczenia na

kierowniczym stanowisku w administracji publicznej. Szef Służby Cywilnej nie może być

także ukarany zakazem zajmowania stanowisk kierowniczych ani dysponowania środkami

4

Seria wydawnicza Paweł Czop przedstawia: opracowanie ustawy o Służ bie Cywilnej

publicznymi. Ostatnim wymogiem jest zakaz bycia członkiem partii politycznej (nie może

być Szefem również osoba, która w ciągu 5 lat była członkiem partii politycznej) – co jest

realizacją jednego z głównych celów służby cywilnej – neutralnego politycznie wykonywania

zadań publicznych.

Szef Służby Cywilnej składa corocznie Prezesowi Rady Ministrów sprawozdanie o

stanie służby cywilnej i realizacji jej zadań. Prezes Rady Ministrów w ciągu 3 miesięcy

przyjmuje albo odrzuca sprawozdanie. W przypadku odrzucenia jest to przesłanką do

odwołania Szefa Służby Cywilnej. Szef może zostać również odwołany, jeżeli przestanie

spełniać wymogi swojego stanowiska, np. zostanie pozbawiony praw publicznych lub

sprzeniewierzy się ślubowaniu, które musi złożyć obejmując stanowisko. Aby odwołać Szefa

Służby Cywilnej konieczna jest opinia Rady Służby Cywilnej.

Do zadań Szefa Służby Cywilnej należy czuwanie nad przestrzeganiem zasad służby

cywilnej, kierowanie zarządzaniem zasobami ludzkimi służby cywilnej, przygotowywanie

projektów aktów dotyczących Służby Cywilnej, planowanie i organizowanie szkoleń

centralnych, nadzorowanie środków budżetowych przeznaczonych na wynagrodzenia dla

urzędników mianowanych, upowszechnianie informacji o wolnych stanowiskach w służbie

cywilnej oraz upowszechnianie informacji dotyczących służby cywilnej. Do jego zadań

należy też przygotowanie dla Rady Ministrów strategii zarządzania zasobami ludzkimi w

służbie cywilnej (zawiera ramy finansowe, określenie celów strategicznych, sposób realizacji).

Rada Służ by Cywilnej

Rada Służby Cywilnej jest organem opiniodawczo-doradczym Prezesa Rady

Ministrów, zajmuje się opiniowaniem projektów strategii zarządzania zasobami ludzkimi,

planów szkoleń, etyki korpusu, projektów aktów normatywnych dot. służby cywilnej,

projektu ustawy budżetowej (w części dot. służby cywilnej). Do jej zadań należy też ocena

przebiegu postępowań kwalifikacyjnych. Rada może wysłać swojego przedstawiciela by

obserwował proces naboru na wyższe stanowisko kierownicze. Jeżeli stwierdzi

nieprawidłowości, może zwrócić się do Szefa Służby Cywilnej o ponowne przeprowadzenie

naboru.

Skład Rady to 15 członków, powołuje ich Prezes Rady Ministrów: 8 spośród osób

spełniających warunki dla członków służby cywilnej, posiadających odpowiednią wiedzę,

doświadczenie i autorytet; 7 na wniosek klubów parlamentarnych. Kadencja Rady trwa 6 lat,

co 3 lata następuje wymiana połowy składu.

Nabór i system ocen w Służ bie Cywilnej

Nabór na stanowiska w służbie cywilnej przeprowadza dyrektor generalny urzędu.

Ogłoszenie o naborze umieszcza w Biuletynie Informacji Publicznej Kancelarii Prezesa Rady

Ministrów. Z przeprowadzonego naboru sporządza się protokół, który zawierza liczbę

nadesłanych ofert, informację o metodach naboru wraz z uzasadnieniem dokonanego wyboru.

Z osobą podejmującą pracę po raz pierwszy w służbie cywilnej podejmuje najpierw służbę

przygotowawczą, która ma na celu teoretyczne i praktyczne przygotowanie. Jej czas i zakres

określa dyrektor generalny urzędu. Z obowiązku odbycia służby przygotowawczej zwolnieni

5

Seria wydawnicza Paweł Czop przedstawia: opracowanie ustawy o Służ bie Cywilnej

są absolwenci Krajowej Szkoły Administracji Publicznej. Służba przygotowawcza

zakończona jest egzaminem.

Po 8 miesiącach pracy następuje pierwsza ocena pracownika, dokonywana przez

bezpośredniego przełożonego. Ocenia on m.in. postawę pracownika, zaangażowanie, postępy

w pracy, relacje z innymi pracownikami, terminowość wykonywania zadań. Na pierwszą

ocenę ma również wpływ ocena z egzaminu kończącego służbę przygotowawczą oraz

sprawozdanie pracownika z realizowanych przez niego zadań.

Ocena przełożonego jest kierowana do dyrektora generalnego urzędu wraz z

wnioskiem o zawarcie umowy o pracę na czas nieokreślony (w przypadku oceny pozytywnej)

albo o nie zawieranie umowy o pracę (w przypadku oceny negatywnej).

Pierwsza ocena nie dotyczy absolwentów Krajowej Szkoły Administracji Publicznej,

gdyż domniema się, że takie osoby są dostatecznie przygotowane i nie ma potrzeby dalszej

weryfikacji ich umiejętności.

System ocen daje gwarancję, że zatrudniona zostanie osoba zdolna do zawodowego i

rzetelnego wykonywania zadań publicznych, co jest naczelnym celem służby cywilnej.

Warunki i sposób dokonywania pierwszej oceny znajdują się w Rozporządzeniu Prezesa

Rady Ministrów z 5 kwietnia 2007 r. w sprawie szczegółowych zasad przeprowadzania ocen

urzędników służby cywilnej. Są to m.in. wiedza specjalistyczna i umiejętność jej

wykorzystania, zorientowanie na osiąganie celów, doskonalenie zawodowe, postawa etyczna,

skuteczna komunikacja, pozytywne podejście do obywatela i radzenie sobie w sytuacjach

kryzysowych, kryzysowych także samodzielność i inicjatywa.

Warto nadmienić, że absolwenci Krajowej Szkoły Administracji Publicznej podejmują

pracę na stanowiskach wskazanych przez Prezesa Rady Ministrów, przedstawione przez Szefa

Służby Cywilnej.

Stosunek pracy między pracownikiem administracji może z czasem przekształcić się

w stosunek pracy na podstawie mianowania, co ma wpływ na wynagrodzenie pracownika.

Urzędnikiem mianowanym może zostać osoba, która posiada przynajmniej 3-letni staż pracy

w służbie cywilnej, posiada tytuł naukowy magistra lub równorzędny, zna co najmniej jeden

język obcy i jest żołnierzem rezerwy. Powyższe wymagania należy spełnić łącznie z

wymogami stawianymi przed pracownikami służby cywilnej. Oprócz tego kandydat musi

uiścić opłatę w wysokości 50% minimalnego wynagrodzenia. Krajowa Szkoła Administracji

Publicznej

przeprowadza

postępowanie

kwalifikacyjne,

obejmujące

trzyczęściowy

sprawdzian: wiedzy, umiejętności i predyspozycji kierowniczych. Szczegółowo reguluje tę

materię Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z 24 stycznia 2007 r. w sprawie sposobu

przeprowadzania postępowania kwalifikacyjnego w służbie cywilnej. Sprawdzian obejmuje

m.in. znajomość prawa administracyjnego, konstytucyjnego, Unii Europejskiej, finansów

publicznych, procesów decyzyjnych w administracji publicznej, polityki zagranicznej,

organizacji i zarządzania. Mianowania dokonuje Szef Służby Cywilnej w imieniu RP,

przyznając równocześnie urzędnikowi najniższy z 9 stopni służbowych.

Wyż sze stanowiska w Służ bie Cywilnej

Ustawa wylicza również szereg tzw. wyższych stanowisk w służbie cywilnej – są to

stanowiska dyrektorów generalnych i kierowników departamentów (lub równorzędnych

6

Seria wydawnicza Paweł Czop przedstawia: opracowanie ustawy o Służ bie Cywilnej

jednostek) w urzędach organów centralnych i urzędów wojewódzkich oraz Kancelarii Prezesa

Rady Ministrów. Wymagania dla tych stanowisk są wyższe, dot. m.in. co najmniej rocznego

stażu na stanowisku kierowniczym, a dla dyrektora generalnego 6-letniego stażu na

kierowniczym stanowisku w jednostce sektora finansów publicznych.

Obsadzenie stanowiska następuje, jak w przypadku wszystkich stanowisk w służbie

cywilnej, w drodze otwartego naboru, – ale w tym przypadku znacznie większe znaczenie

odgrywa doświadczenie kandydata. Nabór przeprowadza zespół powołany przez Szefa Służby

Cywilnej lub dyrektora generalnego urzędu (zależnie od stanowiska, które ma zostać

obsadzone). Urzędnik zatrudniony na wyższym stanowisku kierowniczym nie przechodzi

służby przygotowawczej, nie podlega także pierwszej ocenie.

Szczególną pozycję w służbie cywilnej posiada dyrektor generalny urzędu. Ten organ

zapewnia funkcjonowanie i ciągłość pracy urzędu – aparatu pomocniczego organu

administracji, bez którego nie jest w stanie podejmować żadnych działań. Dyrektor czuwa nad

fachową

obsługą

administracyjną

organów,

sprawuje

nadzór

nad

jednostkami

organizacyjnymi urzędu, dba o terminowość wykonywanych zadań, gospodaruje mieniem

urzędu, udziela zamówień publicznych, ustala regulaminy jednostek organizacyjnych oraz

regulaminy pracy, ogłasza i przeprowadza nabory na stanowiska w strukturach urzędu,

zawiera umowy o pracę a także dysponuje funduszami nagród i świadczeń socjalnych.

Dyrektorzy generalni urzędów funkcjonują w urzędach ministrów, przewodniczących

komitetów wchodzących w skład Rady Ministrów, urzędach centralnych organów

administracji rządowej, urzędach wojewódzkich (pod jego jurysdykcją znajdują się urzędy

zespolonych służb, inspekcji i straży) oraz Kancelarii Prezesa Rady Ministrów.

Dyrektor generalny, aby zapewnić ciągłość pracy urzędu musi niezwłocznie po

objęciu stanowiska wskazać osobę, która w razie konieczności będzie go zastępować – dzięki

temu nawet w przypadku nieprzewidzianych okoliczności nie istnieje obawa, że prace urzędu

zostaną sparaliżowane. Innym obowiązkiem dyrektora generalnego jest składanie corocznych

sprawozdań Szefowi Służby Cywilnej z realizacji swoich ustawowych obowiązków.

Przeniesienie

Jeżeli zaistnieje konieczność i przemawiają za tym ważne interesu urzędu lub służby

cywilnej, urzędnik zatrudniony na wyższym stanowisku kierowniczym może zostać

przeniesiony na inne stanowisko, ale tylko takie, które odpowiada jego kwalifikacjom i

przygotowaniu zawodowemu, jest równorzędne pod względem płacy ze stanowiskiem, jakie

zajmował wcześniej, zanim objął wyższe stanowisko oraz znajduje się w tej samej

miejscowości. Przeniesienia dyrektora generalnego może dokonać Szef Służby Cywilnej na

wniosek kierownika urzędu (np. na wniosek wojewody w odniesieniu do dyrektora

generalnego urzędu wojewódzkiego). Przeniesienia urzędnika zajmującego inne wyższe

stanowisko może dokonać dyrektor generalny urzędu.

Przeniesionemu urzędnikowi przysługuje dotychczasowe wynagrodzenie, jeżeli jest

wyższe od wynagrodzenia na stanowisku, na które został przeniesiony przez okres od jednego

do trzech miesięcy, zależnie od czasu, przez jaki zajmował poprzednie, lepiej płatne

stanowisko.

7

Seria wydawnicza Paweł Czop przedstawia: opracowanie ustawy o Służ bie Cywilnej

Możliwość przeniesienia wyższego urzędnika gwarantuje ciągłe i fachowe działanie

urzędu i jego jednostek organizacyjnych – jeżeli nagle opróżnione zostanie któreś z wyższych

stanowisk, dyrektor generalny jest w stanie szybko obsadzić wakat, dzięki czemu nie będzie

dłuższego przestoju w pracach urzędu, jaki mogłaby powodować procedura naboru na

stanowisko.

Analogicznie, pozostali urzędnicy również mogą być przeniesieni przez dyrektora

generalnego urzędu, ale tylko za ich zgodą. Urzędnik nie może jednak być przeniesiony do

urzędu w innej miejscowości na okres dłuższy niż dwa lata. Niedopuszczalne jest

przeniesienie urzędnika więcej niż dwa razy w trakcie trwania stosunku pracy.

Niedopuszczalne jest też przeniesienie na stanowisko do innej miejscowości kobiety w ciąży

lub jedynego opiekuna dziecka do lat 15-stu. W przypadku likwidacji urzędu urzędnicy są

przenoszeni do innych urzędów w tej samej miejscowości. Na decyzję o przeniesieniu

przysługuje urzędnikowi odwołanie do Prezesa Rady Ministrów.

Jeżeli wobec urzędnika zostało wszczęte postępowanie karne lub dyscyplinarne,

dyrektor generalny urzędu może zawiesić go w pełnieniu obowiązków służbowych. Okres

zawieszenia trwa do zakończenia postępowania, ale nie dłużej niż trzy miesiące. Zawieszenie

urzędnika nie ma wpływu na jego wynagrodzenie – tylko w przypadku tymczasowego

aresztowania urzędnika jego stosunek pracy z mocy prawa ulega zawieszeniu i otrzymuje on

tylko połowę wynagrodzenia.

Wygaś nię cie stosunku pracy

Stosunek pracy z urzędnikiem służby cywilnej może wygasa w wyniku

prawomocnego orzeczenia wobec niego w ramach kary dyscyplinarnej wydalenia ze służby

cywilnej, prawomocnego skazania za przestępstwo umyślne lub umyślne skarbowe, utraty

praw publicznych, orzeczenia zakazu pełnienia funkcji publicznych, upływu trzech miesięcy

nieobecności w pracy z powodu aresztowania, a także odmowy złożenia ślubowania.

Rozwiązanie stosunku pracy może również nastąpić w przypadku odmowy wykonania

decyzji o przeniesieniu urzędnika na inne stanowisko.

Stosunek pracy z urzędnikiem ulega rozwiązaniu (z zachowaniem trzymiesięcznego

okresu wypowiedzenia) w przypadku wystawienia urzędnikowi dwóch, następujących po

sobie negatywnych ocen, utraty nieposzlakowanej opinii, stwierdzeniu przez lekarza

orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych trwałej niezdolności do pracy lub odmowy

poddania się takiemu badaniu, a także likwidacji urzędu przy równoczesnym braku

możliwości przeniesienia urzędnika oraz osiągnięcia przez urzędnika wieku 65 lat.

Rozwiązanie stosunku pracy bez wypowiedzenia może nastąpić w sytuacji ciężkiego

naruszenia obowiązków służbowych, popełnienia przestępstwa, utraty uprawnień

wymaganych na zajmowanym stanowisku z winy urzędnika przy równoczesnym braku

możliwości przeniesienia na inne stanowisko, odpowiadające jego kwalifikacjom. Jest

możliwe również w przypadku spowodowanej chorobą nieobecności w pracy trwającej dłużej

niż rok.

8

Seria wydawnicza Paweł Czop przedstawia: opracowanie ustawy o Służ bie Cywilnej

Obowią zki członka Korpusu Służ by Cywilnej

Urzędnicy służby cywilnej nie mogą być radnymi, członkami partii politycznych ani

publicznie manifestować swoich poglądów politycznych, ze względu na apolityczność służby

cywilnej. Urzędnikom nie wolno także uczestniczyć w strajkach ani akcjach protestacyjnych,

które mogą zakłócić funkcjonowanie urzędu. Urzędnicy na wyższych stanowiskach

kierowniczych ponadto nie mogą być członkami związków zawodowych.

Obowiązki członków korpusu służby cywilnej to przestrzeganie prawa, ochrona

interesów państwa, praw człowieka i obywatela, racjonalne gospodarowanie środkami

publicznymi, dochowanie tajemnicy ustawowo chronionej, rzetelne, bezstronne, sprawne i

terminowe załatwianie spraw a także rozwijanie wiedzy zawodowej i godne zachowanie na

służbie i poza nią. W ramach wykonywania swoich zadań urzędnicy nie mogą kierować się

partykularnymi interesami.

Członkowie służby cywilnej są zobowiązani wykonywać polecenia swoich

przełożonych. Jeżeli urzędnik sądzi, że poleceni jest niezgodne z prawem lub może być

pomyłką, jego obowiązkiem jest poinformować przełożonego na piśmie. Jeżeli przełożony

pisemnie potwierdzi polecenie, urzędnik musi je wykonać.

Między urzędnikami nie może zaistnieć stosunek podległości, jeżeli pozostają w

związku małżeńskim, w stosunku przysposobienia, opieki, kurateli, pokrewieństwa do

drugiego stopnia lub powinowactwa pierwszego stopnia. Takie sytuacje powodowałyby, że

urzędnicy nie są bezstronni.

W związku z wymogiem nieposzlakowanej opinii urzędnika oraz obowiązku godnego

zachowania niedopuszczalne jest wykonywanie przez urzędnika zajęć sprzecznych z ustawą

lub obniżających zaufanie do służby cywilnej.

Dodatkowe zajęcia zarobkowe urzędnik może podjąć tylko za każdorazową zgodą

dyrektora generalnego urzędu. Dyrektor urzędu musi uzyskać taką zgodę od Szefa Służby

Cywilnej.

Co 24 miesiące sporządza się ocenę okresową każdego urzędnika służby cywilnej,

zatrudnionego na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony. Oceny dyrektorów

generalnych dokonują kierownicy ich urzędów, oceny kierowników departamentów dokonują

dyrektorzy generalni, a oceny pozostałych urzędników ich bezpośredni przełożeni. W razie

uzyskania oceny negatywnej, urzędnik jest oceniany ponownie po upływie 6 miesięcy. Jeżeli

po raz drugi otrzyma ocenę negatywną, jego stosunek pracy może zostać rozwiązany.

Urzędnikowi przysługuje prawo do sprzeciwu w ciągu 7 dni po zapoznaniu się z oceną, a

jeżeli sprzeciw zostanie odrzucony, przysługuje mu odwołanie do sądu pracy.

Pracownicy i urzędnicy służby cywilnej otrzymują wynagrodzenie zasadnicze,

dodatek specjalny wynikający ze specyfiki wykonywanych zadań oraz dodatek za wieloletnią

służbę, który po pięciu latach pracy wynosi 5% i rośnie co roku o 1% aż do maksymalnie

20%. Urzędnicy posiadają stopnie służbowe, od których uzależniona jest wysokość dodatku,

jaki przysługuje urzędnikom za posiadany stopień. Urzędnik, który otrzymał dwie pozytywne

oceny jedna po drugiej może zostać na wniosek swojego przełożonego awansowany na

kolejny stopień służbowy. Oprócz tego członek korpusu może otrzymać dodatek zadaniowy

jako wynagrodzenie za dodatkowe zadania powierzone przez przełożonego.

9

Seria wydawnicza Paweł Czop przedstawia: opracowanie ustawy o Służ bie Cywilnej

Ponadto członkowie korpusu otrzymują nagrodę jubileuszową po 20 latach pracy w

wysokości 75% wynagrodzenia miesięcznego. Co każde kolejne 5 lat przysługuje kolejna

nagroda o odpowiednio zwiększonej wysokości aż do 400% wynagrodzenia po 45 latach

pracy. W czas pracy wliczane są wszystkie okresy zatrudnienia, także te poza służbą cywilną.

Członkom korpusu służby cywilnej przysługuje także dodatkowe wynagrodzenie

roczne, tzw. „trzynastka”. Nadto, członek korpusu może otrzymać nagrodę za szczególne

osiągnięcia zawodowe. Członkom korpusu odchodzącym na emeryturę przysługuje odprawa

w wysokości 3-miesięcznego wynagrodzenia.

Jeżeli urzędnik korpusu służby cywilnej zostaje przeniesiony na stanowisko w

urzędzie w innej miejscowości, przysługuje mu mieszkanie udostępnione przez urząd albo

miesięczne świadczenie na pokrycie kosztów najmu mieszkania – jeżeli urzędnik lub jego

małżonek nie posiada lokalu mieszkalnego w miejscowości do której został przeniesiony.

Ponadto w tej sytuacji urzędnikowi przysługuje jednorazowe świadczenie z tytułu

przeniesienia w wysokości trzykrotnego wynagrodzenia miesięcznego, oraz zwrot kosztów

przejazdu urzędnika i jego rodziny oraz przewozu mienia.

Czas pracy członków służby cywilnej nie może przekraczać 8 godzin na dobę i

średnio 40 godzin tygodniowo. Za przepracowane na polecenie przełożonego godziny

nadliczbowe przysługuje czas wolny w tym samym wymiarze. Urzędnikom w zamian za

pracę w niedziele i święta przysługują dni wolne. Należy też pamiętać, że jeżeli wymagają

tego potrzeby urzędu, członkowie korpusu mogą otrzymać polecenie pracy nawet w nocy i w

święta. Urzędnikom po 5 latach pracy przysługuje też dodatkowy urlop, który po każdym

roku jest zwiększany o jeden dzień aż do maksymalnie 12 dni.

Warto też wspomnieć, że członkowie korpusu służby cywilnej korzystają z ochrony

przewidzianej dla funkcjonariuszy publicznych, co niewątpliwie podnosi powagę służby

cywilnej.

W ramach podnoszenia kwalifikacji zawodowych i zapewnienia fachowego

wykonywania zadań publicznych, członkowie służby cywilnej uczestniczą w szkoleniach.

Wyróżnia się cztery typy szkoleń: centralne (planowane, organizowane i nadzorowane przez

Szefa Służby Cywilnej, który współdziała w tym zakresie z Krajową Szkołą Administracji

Publicznej), powszechne, w ramach indywidualnego programu rozwoju zawodowego oraz

specjalistyczne. Dyrektor generalny urzędu może skierować urzędnika posiadającego

wykształcenie prawnicze na aplikację legislacyjną, zakończoną egzaminem.

Odpowiedzialność dyscyplinarna w Służ bie Cywilnej

Ustawa o służbie cywilnej szczegółowo reguluje kwestię odpowiedzialności

dyscyplinarnej. Do odpowiedzialności dyscyplinarnej może zostać pociągnięty członek

służby cywilnej za naruszenie obowiązków. Postępowanie dyscyplinarne nie może być

wszczęte później niż trzy miesiące od momentu, w którym dyrektor generalny dowiedział się

o naruszeniu ani po upływie dwóch lat od popełnienia czynu. Nieobecność członka korpusu,

przez którą nie może on złożyć wyjaśnień powoduje wstrzymanie biegu tego terminu. Kary za

przewinienie dyscyplinarne nie wymierza się, jeżeli od czynu upłynęły 4 lata..

Kary dyscyplinarne wobec pracowników to upomnienie, nagana, obniżenie

wynagrodzenia zasadniczego (nie więcej niż 25% na nie dłużej niż 6 miesięcy) miesięcy

10

Seria wydawnicza Paweł Czop przedstawia: opracowanie ustawy o Służ bie Cywilnej

wydalenie z urzędu. Wobec urzędników można zastosować też karę pozbawienia możliwości

awansowania na wyższy stopień służbowy przez dwa lata lub obniżenie stopnia służbowego.

Wydalenie z urzędu niesie ze sobą dodatkową dolegliwość – przez pięć lat osoba skazana nie

może podjąć pracy w korpusie służby cywilnej.

W sprawach mniejszej wagi dyrektor generalny może upomnieć członka korpusu na

piśmie. Po roku kara upomnienia ulega zatarciu. Na takie upomnienie przysługuje sprzeciw,

wnoszony do dyrektora generalnego. Wniesienie sprzeciwu powoduje przekazanie sprawy

rzecznikowi dyscyplinarnemu oraz wszczęcie postępowania wyjaśniającego.

Sprawy dyscyplinarne rozpatruje w I instancji komisja dyscyplinarna (powoływana

spośród pracowników urzędu przez dyrektora generalnego), w II instancji Wyższa Komisja

Dyscyplinarna Służby Cywilnej (powoływana w składzie 15 członków przez Prezesa Rady

Ministrów na wniosek Szefa Służby Cywilnej). W sprawach dyscyplinarnych dotyczących

dyrektorów generalnych w I i II instancji sprawę rozpatruje Wyższa Komisja.

W I instancji komisje orzekają w składzie pięciu członków, jeżeli rzecznik

dyscyplinarny wniósł o wydalenie z urzędu, w pozostałych przypadkach w składzie trzech

członków. W II instancji komisja orzeka w składzie pięciu członków.

Dyrektor generalny powołuje też rzecznika dyscyplinarnego. Dla prowadzenia spraw

przeciw dyrektorom generalnym rzecznika powołuje Szef Służby Cywilnej. Rzecznik

wszczyna postępowanie wyjaśniające i przekazuje sprawę dyscyplinarną do komisji. W

trakcie rozprawy rzecznik dyscyplinarny pełni rolę „oskarżyciela”.

Obwinionemu przysługuje prawo do korzystania z pomocy wskazanego przez siebie

obrońcy. Jeżeli obwinionemu grozi wydalenie z urzędu, a nie wskazał on obrońcy, komisja

przyznaje mu obrońcę spośród członków korpusu.

Rozprawa jest jawna, nieusprawiedliwiona nieobecność nie powoduje jej odroczenia.

Komisja wysłuchuje rzecznika dyscyplinarnego, obwinionego i jego obrońcy. W

uzasadnionych przypadkach rozprawa może być utajniona. Od orzeczenia komisji przysługuje

odwołanie w ciągu 14 dni od otrzymania orzeczenia. Od orzeczeń II instancji stronom i

Szefowi Służby Cywilnej przysługuje odwołanie do sądu apelacyjnego sądu pracy i

ubezpieczeń społecznych. Od orzeczenia sądu apelacyjnego nie przysługuje kasacja.

11