WPROWADZENIE W ANALIZĘ TEKSTU NAUKOWEGO

OPRACOWANIE PIOTR MAGIER

I. Język

1. Tekst naukowy nie jest takim samym tekstem jak inne (proza, poezja, kazanie,

język potoczny) w związku z tym wymaga specyficznych umiejętności

posługiwania się nim.

2. W sensie pragmatycznym, język nauki jest językiem narodowym (angielskim,

bądź w naszym wypadku polskim) w związku z tym terminy i reguły ich

użycia (gramatyka) stosowane na terenie nauki podlegają zasadom języka

narodowego.

3. Konsekwencją powyższej sytuacji jest zależność semantyczna i gramatyczna

(syntaktyczna) zachodząca między językiem potocznym i naukowym –

zwłaszcza wieloznaczność – zjawisko typowe dla języka nauk

humanistycznych.

4. Wieloznaczność nie jest korzystna dla rozumienia terminów i tez zawartych w

wypowiedziach naukowych. Dlatego podstawowy wysiłek poznawczy polega

na ustaleniu pojęć terminów, jakimi posługuje się autor wypowiedzi.

5. Z drugiej strony wieloznaczność narzuca konieczność definiowania

używanych terminów przez autora tekstu

6. Może chodzić o kilka rodzajów wieloznaczności: potencjalną (gdy termin jest

„słownikowo” wieloznaczny, lecz można ustalić w jakim znaczeniu został on

użyty w zdaniu) oraz aktualną (gdy autor używa danego terminu w różnych

znaczeniach w tym samym fragmencie tekstu).

7. Z wieloznacznością użytych terminów radzić można sobie poprzez częste

korzystanie ze słowników (języka polskiego, słowników przedmiotowych),

odnajdywanie definicji nominalnych (pojęć) jakie wprowadza autor tekstu oraz

kontekstualne odczytywanie znaczenia użytych terminów.

8. Istotna jest też ostrożność w posługiwaniu się terminami naukowymi

polegająca na krytycznym nastawieniu wobec czytanych tekstów oraz nie

przypisywaniu własnych znaczeń terminom użytym w tekstach.

II. Struktura tekstu

1. Istotne dla analizy tekstu naukowego jest odnalezienie jego podstawowych

elementów: określenie tematyki i aspektu badań, celów, pytań badawczych,

struktury, terminów i przynależnych im pojęć (definicji), tez, argumentów.

2. Przy określeniu przedmiotu, chodzi także o aspekt badań. Wielość i

różnorodność nauk powoduje, że określony przedmiot (zjawisko) może być

badane w różny sposób, a więc tekst naukowy może zawierać różne treści, nie

zawsze istotne dla czytelnika.

3. Struktura tekstu wyznaczana jest treściowo i powinna realizować zasady

kompletności treści poszczególnych fragmentów, ich rozłączności oraz

zawężania.

4. O strukturze tekstu informują czytelnika także wskaźniki graficzne: rozdziały,

paragrafy, akapity. Wstęp zawiera również informacje o strukturze tekstu.

5. Tezy są zdaniami oznajmującymi (w sensie językowym) opisującymi,

wyjaśniającymi oraz wartościującymi (postulującymi) przedmiot badań. Przy

czym nie wszystkie zdania twierdzące są istotne dla przedmiotu (realizacji

celu, odpowiedzi na pytania badawcze), a więc nie wchodzą w zakres tez taktu

naukowego.

6. Istotność (prawdziwość) stawianych w tekście tez uzasadniają argumenty, stąd

są to istotne elementy tekstu.

7. Formułowanie argumentów może przebiegać dwojako: indukcyjnie i

dedukcyjnie. Oba sposoby mają różny stopień prawdopodobieństwa/pewności.

8. W aspekcie terminologicznym, istotne jest określenia zarówno znaczenia

terminów (czyli pojęć) jak i relacji zakresowych jakie zachodzą między

terminami.

9. Krytyczne „czytanie” tekstu polega na konfrontowaniu tez oraz pojęć

zawartych w tekście z posiadaną przez czytelnika wiedzą jak i innymi tezami

zawartymi w tekście (całością tekstu).

10. Analizując definicje dobrze jest określić typ definicji: m.in. strukturalna,

funkcjonalna, genetyczna, historyczna, klasyczna; sprawozdawcza,

regulacyjna, postulująca.

III. Bibliografia – propozycje

1. Boć J., Jak pisać pracę magisterską, Wrocław 1997.

2. Gnitecki J., Wstęp do ogólnej metodologii badań w naukach pedagogicznych,

t. 1 – 2, Poznań 2006 – 2007.

3. Goriszowski W., Podstawy metodologiczne badań pedagogicznych, Warszawa

2006.

4. Hajduk Z., Ogólna metodologia nauk, Lublin: Wydawnictwo KUL 2007.

5. Kwaśniewska K., Jak pisać prace dyplomowe?, Bydgoszcz 2010.

6. Łobocki M., Metody i techniki badań pedagogicznych, Kraków 2006.

7. Łobocki M., Wprowadzenie do metodologii badań pedagogicznych, Kraków

2001.

8. Nowak S., Metodologia badań społecznych, Warszawa 2007.

9. Palka S., Metodologia. Badania. Praktyka pedagogiczna, Gdańsk 2006.

10. Rubacha K., Metodologia badań nad edukacją, Warszawa 2008.

11. Węglińska M., Jak pisać pracę magisterską, Kraków 2005.