10/31/2010
Co jest przedmiotem rozważań i badań?
PPPP (Mooney)
Wykład 1
Product (wytwór, dzieło)
Person (osoba, twórca)
Twórczość z perspektywy
Process (proces twórczy)
psychologicznej
Press (nacisk, presja, środowisko)
Czy środowisko to tylko presja?
PPPE environment
Rodzaje wartości i domeny
Definicja twórczego dzieła
twórczości
Twórcze jest to, co:
Wartości
Cel
Domena
nowe
wartościowe
poznawcze
prawda
nauka
Nie jest twórcze to, co:
estetyczne
piękno
sztuka
Nowe ale pozbawione wartości
praktyczne
użyteczność
wynalazczość
Niektóre dzieła awangardy
etyczne
dobro
polityka
Wartościowe, ale nie nowe
Zupa grzybowa
Twórczość w złej wierze
Definicja Morrisa I. Steina
(złośliwa)
Twórczość to proces, prowadzący do nowego Malevolent creativity (Cropley et al., 2008) wytworu, który jest akceptowalny jako użyteczny lub do przyjęcia dla pewnej grupy w pewnym Przestępczość
okresie
Nie mylić z brakiem zahamowań lub niskim poziomem konformizmu (pseudokreatywność, Cattell & Butcher, 1968)
Relatywizm społeczny, kulturowy i historyczny Konkurencja rynkowa
Czy dzieło może stać się twórcze lub przestać być twórcze?
Terroryzm
1
10/31/2010
Zjawisko “uwiądu” nowości
“Uwiąd nowości” w zamachach 11 września Twórczość w złej wierze działa zawsze WTC, Pentagon
1. “Sukces”, trafienie
2. “Sukces”, chybienie
przeciwko komuś
3. Tylko strach
Ten ktoś też może być twórczy
ś ćo
Lot UA 93
w
Efekt: “złośliwie twórcze” rozwiązania o n
bardzo szybko się zużywają
Bomba w płynie
t
Wg. Cropley et al., 2008
Twórczość jako cecha osoby
Rozkład cechy w populacji
Podejście egalitarne
Twórczość przez małe t
Twórczość czy kreatywność?
Twórczość jako cecha powszechnie spotykana i ciągła
Podejście elitarne
Twórczość przez duże T
Geniusz, wybitne osiągnięcia
Aktywność potencjalnie twórcza
Kryteria twórczości
Twórczość bez dzieł
Kryteria jawne
Dobrze zdefiniowane
Przejawy
Zoperacjonalizowane
Ciekawość, eksploracja, zadawanie pytań
Kojarzenie odległych faktów
Odrzucenie pozornych wyjaśnień
Kryteria ukryte
Myślenie obrazami
Intuicyjne
Użycie analogii, metafory
.......
niezwerbalizowane
2
10/31/2010
Kryteria jawne
Testy Guilforda
Kryteria wybitnych osiągnięć
Test Niezwykłych Zastosowań
Do czego można użyć:
Np. Simonton – jak zmierzyć oryginalność kompozytora?
cegły
miotły
........
Podejście J. P. Guilforda
Płynność
Test Odległych Konsekwencji
Giętkość
Co by się stało, gdyby:
Oryginalność
ludzie mieli trzy nogi
(Staranność)
wystawiano by nam rachunki za śmianie się
........
Kryteria ukryte
Podejście triadowe
Technika oceny konsensualnej
WYTWÓR
REAKCJA
PROCES
Teresa Amabile: „...jakiś wytwór lub reakcja jest twórcza o tyle, o ile właściwie dobrani trafność
obserwatorzy zgadzają się co do tego”
zdziwienie
ruchliwość
oryginalność
nieufność
synteza
niezwykłość
powtórki
aktywność
Kryteria emocjonalne
konieczność
nie tak!
blok
Jerome Bruner: Twórcze jest to,co budzi
„skuteczne zdziwienie”
estetyka
właśnie tak!
niedobór
Nęcka, 1995
Rodzaje aktów twórczych
1. Replikacja
Model propulsji
Utrwalenie status quo
Twórczość polega na rozwijaniu i zmienianiu
Upewnienie się, że teoria jest poprawna, a wybranej dziedziny
wynalazek sprawdza się w praktyce
Twórca inwestuje w rozwój wybranej dziedziny (“pcha” ją do przodu)
“Odkrycie” akupunktury przez medycynę
Wynikiem tych inwestycji mogą być mniej lub zachodnią
bardziej istotne zmiany
Kulminacyjne osiągnięcie pewnego nurtu w
Zakres zmian określa nam rodzaj zaistniałego sztuce (Bach: Die Kunst der Fuge) aktu twórczego
Sequele filmowe
Sternberg, Kaufman & Pretz (2002) 3
10/31/2010
2. Redefinicja
3. Krok do przodu
Zmiana niewielka lub pozorna
Zmiana położenia dziedziny
Zmiana w percepcji = uświadomienie sobie, że jesteśmy w innym miejscu, niż sądziliśmy
szczepionki przeciw chorobom zakaźnym (działanie osłabioną kulturą bakterii)
Spearman’s g, reinterpretacja Thompsona (również
“Morderstwo Rogera Ackroyda” – nietypowe Sternberga)
rozwiązanie zagadki
ucieczka Hannibala Lectera (sami go wywieźli)
Internet jako substytut świata realnego
dar pana Carnegie ($60.000) dla Filharmonii Nowojorskiej
4. Wielki krok do przodu
5. Zmiana kierunku
Zmiana rewolucyjna
Odrzucenie paradygmatu, całkowita
Idea wyprzedza swój czas
zmiana dziedziny
Mechanika kwantowa, pierwsze komputery
Astrologia astronomia; E = mc2; c =
constans
Święto wiosny (muzyka bez melodii i harmonii); sztuka abstrakcyjna
Arnold Schoenberg – dodekafonia
Pablo Almodovar, Kabaret Starszych Panów 6. Rekonstrukcja ze zmianą kierunku 7. Nowy początek
Cofnięcie się i korekta
Zapoczątkowanie rozwoju dziedziny w zupełnie nowym miejscu
Uznanie, że dziedzina zboczyła z toru
przewrót kopernikański; lingwistyka
Czy w żyłach i arteriach płynie zupełnie inna substancja (różnią się kolorem)? Wil iam Chomsky’ego
Harvey
John Cage: 4’33’’
Krzysztof Penderecki i awangarda muzyczna
elektroniczne “zwierzęta domowe”
4
10/31/2010
8. Integracja
Podsumowanie
Łączenie co najmniej dwóch idei
Złożoność zjawiska
Wartość dodana
Konieczność poruszania się w wielu
teoria grawitacji, teoria ewolucji obszarach
jazz + muzyka klasyczna = George Gershwin
Trudności w badaniu metodami
psychologii empirycznej
5