ETNOGRAFIA KOMUNIKACYJNA
GERRY PHILIPSENA
(TEORIA KODÓW JĘZYKOWYCH)
E.Griffin, Podstawy komunikacji społecznej, 2003
Rozdział 31
do samodzielnego skojarzenia i powiązania
z rozdziałem 29 (teoria kontroli niepokoju /
niepewności)
KOD JĘZYKOWY
system utworzonych społecznie symboli i
znaczeń, założeń i reguł, odnoszący się do
zachowań komunikacyjnych
lokalny, środowiskowy wzorzec
dopuszczalnych zachowań mownych
dyskurs swoisty = normatywny rytuał
społeczno-językowy, instytuowany przez
określoną wspólnotę organiczną
Badania etnograficzne nad dyskursami
swoistymi (kodami językowymi)
mają przynieść odpowiedź na pytania:
Jak odkryć istnienie kodu?
Jak zdefiniować jego istotę?
Z jaką siłą kultura wspólnoty organicznej
determinuje (krępuje) zachowania językowe
jej członków?
1
Jak badać?
Empirycznie, metodą porównawczą
1) TEAMERSVILLE
społeczność ubogiej robotniczej
dzielnicy Chicago
2) NACIREMA (anagram AMERICA)
Santa Barbara – Seattle – Zachodnie
Wybrzeże
ETNOGRAFIA wg Clifforda Geertza
nie jest nauką eksperymentalną zajmującą
poszukiwaniem praw, lecz nauką polegającą
na interpretacji poszukującej znaczenia
Poszukiwanie znaczeń wspólnych dla ludzi
należących do tej samej kultury
Philipsen: „etnograf mowy to naturalista, który obserwuje, słucha i zapisuje komunikację
słowną jako zachowanie jednostek w ich
naturalnym otoczeniu”
TWIERDZENIA PHLIPSENA
1. GDZIE ISTNIEJE ODMIENNA KULTURA,
ISTNIEJE TEŻ ODMIENNY KOD
KULTUROWY
Tville: „Czy on jest z sąsiedztwa?
Nacirema: ??
Tville: „Dzieci i ryby głosu nie mają”
Nacirema: ??
2
2. KOD JĘZYKOWY ODKRYWA STRUKTURY
TOŻSAMOŚCI JEDNOSTKI
I SPOŁECZEŃSTWA ORAZ REGUŁY
STRATEGICZNEGO DZIAŁANIA
a) kod w szczególny sposób „tematyzuje”
(określa) naturę jednostek
b) kod mówi mi, jakich powiązań mogę
doszukiwać się między własnym JA a
innymi osobami, a także jakimi zasobami
symbolicznymi mogę się posłużyć, aby te
powiązania nazwać i utrwalić
a) mężczyźni Tville mierzą i utwierdzają swoją indywidualną wartość przez kultywowanie
stylu mówienia obowiązującego w
środowisku
każda próba „podniesienia rejestru” =
niebezpieczny wygłup, zdrada
b) mowa jest indeksem (oznaką i wskaźnikiem)
statusu, ma charakter ekskluzywny
i dystynktywny, jest insygnium i narzędziem
władzy
nie szasta się nią w relacjach z podmiotami o niżej pozycji
STRATEGICZNE DZIAŁANIE
c) kod podsuwa mi bezpieczną TOPIKĘ
aksjologiczną, w obrębie której mam się
poruszać, aby zaznaczyć swoją pełnoprawną
przynależność do grupy i uniknąć
zdeklasowania
mowa jako narzędzie władzy w grupie parów
(grupie dominującej)
Tville: topika HONORU (krucha wartość /
przymiot zewnątrzzależna)
Nacirema: topika GODNOŚCI (indywidualna
wartość / przymiot niezbywalna)
3
3. WARTOŚĆ MÓWIENIA ZALEŻY OD TEGO,
CZY DANY KOD JĘZYKOWY UZNAJE MOWĘ
ZA NARZĘDZIE BUDOWANIA WIĘZI
EMOCJONALNYCH
Nacirema: komunikacja = tworzenie
związków międzyludzkich („boskie terminy”)
„bliska, otwarta, służąca wsparciem
wypowiedź”
Tville: mówienie do „nie-swoich” (status +
lub status -) = czyn niemęski
CO TO ZNACZY
„bliska, otwarta, służąca wsparciem
wypowiedź”?
BLISKA = w opozycji do więzi odległych,
trzymania innego na dystans
OTWARTA = w opozycji do zrutynizowanej,
sztywnej, niesymetrycznej
SŁUŻĄCA WSPARCIEM = w opozycji do
neutralnych interakcji, w których pozytywna
reakcja nie jest bezwzględnie oczekiwana
4. KOD JĘZYKOWY MOŻNA UJAWNIĆ TYLKO
PRZEZ ANALIZĘ RZECZYWISTYCH
REALIZACJI MOWNYCH
poszukiwanie wzorców konwersacyjnych:
kto mówi, do kogo, kiedy, gdzie, po co i na
jaki temat
Tville: bar (miejsce mężczyzny)
obserwowanie zdarzeń nadzwyczajnych
Tville: dramatyzacje społeczne
Nacirema: rytuały totemiczne
4
5. PRAWIDŁOWE UŻYCIE WSPÓLNEGO KODU
JĘZYKOWEGO UMOŻLIWIA ROZMÓWCOM
METAKOMUNIKACJĘ, CZYLI
SPRAWOWANIE WZAJEMNEJ KONTROLI
5