PROF. Jarosław Gara
Egzamin z dwóch części
• ćwiczenia – kolokwium
• wykłady – test wielokrotnego wyboru 10 pytań 18.01.13
Literatura
•
M. Łobocki „Teoria wychowanie” Kraków 2004
•
J. Górniewicz „Teoria wychowania” Toruń 1996
•
M. Nowak „Teorie i koncepcje wychowania” Lublin 2008
•
Cz. Wiśniewski „Wychowanie – studia teoriopoznawcze i aksjologiczne” Łódź 2009
•
pod red. M. Czereśniak -Walczak „Wychowanie” 5 tomów
WYKŁAD 05.10.12
Nie ma jednej teorii wychowania.
JAKI JEST NAUKOWY STATUS TEORII WYCHOWANIA
- teoria wychowania ma charakter interdyscyplinarny, czyli odwołuje się do wielu, odrębnych sfer, obszarów, doświadczeń
- swoje racje czerpie z:
• psychologii – dostarcza wiedzy o jednostkowych formach regulacji życia człowieka, o rozwoju osobowości, procesach intelektualnych, emocjach, procesach motywacyjnych, pozwala tworzyć obraz funkcjonowania człowieka jako jednostki w świecie uwzględniając tajemniczość jego istnienia
• socjologii – dostarcza wiedzy na temat procesów, zjawisk, prawidłowości form życia zbiorowego (różne postaci), wyjaśnień typów reakcji między ludźmi; wychowanie ma charakter interpersonalny (przebiega między osobami), wiedza o różnych mechanizmach (motywacja, demotywacja przez grupę)
• biomedyczne nauki – źródło inspiracji, dostarcza wiedzy o różnych procesach, prawidłowościach, algorytmach rozwoju człowieka, pozwala zrozumieć soma (z greckiego - ciało) w jego procesach
• filozofii – pyta o rzeczy najbardziej podstawowej, sensy i znaczenia (rudymentarne), fundamentalne dla życia ludzkiego; cel --> wyznaczyć elementy jako całość; człowiek nadaje sensu, znaczenia i zastosowania
o refleksja filozoficzna – będzie dostarczała wiedzy o tym kim jest człowiek?
skąd się wziął? dokąd zmierza? jakie są limity jego dojrzewania? jakie jest miejsc człowieka w świecie?
o tworzenie podstaw antropologii zachowań
o aksjologia wych – nauka o wartościach, cele i ideały --> problem filozoficzny; nadanie sensu i wartości egzystencji
Teoria wychowania w ujęciu humanistycznym podzielona na 3 subdyscypliny (działy):
• antropologia – nauka o człowieku
• aksjologia – nauka o wartościach
• teologia – nauka o działaniu celowym (formułowanie celów)
• mają łączność z myślą filozoficzną, ale również z psychologią, socjologią i biomedycznymi naukami
PODSTAWOWE POJĘIA I KATEGORIE TEORII WYCHOWANIA
wychowanie – etymologia (nauka o pochodzeniu słów) odsyła do słowa „chowanie”
<-- prosta, nieskomplikowana świadomość dotycząca podtrzymywanie funkcji życiowych; do rdzenia słownego przypisano wyrostek „wy” i nastała interakcja; wychowani <-- oddziaływanie jednego człowieka na drugiego
proces wychowania – unaukowiona intencja związana ze świadomością złożoności wychowania, świadomość ma charakter procesualny (czyli jest procesem), działa na nią wiele bodźców wew. i zew. rozciągnięte w czasie, coś złożonego, niejednoznacznego
edukacja – łaciński rdzeń słowa „educare” oznaczające wychowanie; obecnie w nas jest to kształcenie; w krajach Zach. znaczy to kształcić i wychowywać, w Polsce wraca się do tej tradycji; „educare” opisowo oznacza wyprowadzenie ze stanu niższego do wyższego (przekraczanie limitów)
paidos – greckie słowo oznaczające dziecko; w starożytnej Grecji znaczyło chłopiec, gdyż dziewczynki nie mogły się kształcić
paidagogos – w starożytnej Grecji był to niewolnik oddelegowany do opieki i nadzorowania wychowania dzieci; celem było zapewnienie bezpieczeństwa dziecka podczas odprowadzania dziecka i przyprowadzania na zajęcia
pai deja – całokształt wpływów kultury zastanej i formacje duchową człowieka
pedagogia – oznacza sztukę wychowania, oznacza umiejętność wytwarzania skutecznych wpływów wych. dzięki znalezieniu jakiejś złotej recepty na to wych; zakłada, że czynności wych. wymagają pewnego rodzaju kunsztu, nie każdy może, potrafi wywierać dobry wpływ na drugim człowieku, wychowanie to sztuka, wymaga odpowiedniego nastawienia
pedagogika – współcześnie rozumiana jako naukowo uporządkowana wiedza o procesach wychowania i kształcenia; pedagogiczny <--> wychowawczy (synonimy) Werner Jager „ Pai deja”
Pedagogika ogólna
- teoria wychowania
- kształcenia (inaczej dydaktyka)
WYKŁAD 19.10.12/26.10.12
Definicje wychowania (funkcje wychowania)
•
John Dewey – filozof i pedagog amerykański
•
wychowanie to proces wrastania jednostki w świadomość społeczną gatunku I posiada swe dwie strony: psychologiczną i socjologiczny
•
autor zakłada, że jest coś takiego jak społeczne nagromadzenie doświadczeń gatunku ludzkiego- powinno być przekazywane w procesie wychowania, albo jest przedmiotem treści wychowania; jedno pokolenie ↔ drugiemu pokoleniu
•
dwa aspekty- dwie rzeczywistości życia ludzkiego: psychologiczny -
indywidualny aspekt życia (indywiduum – jednostka, ktoś wyjątkowy, na swój sposób przeżywający swój świat ) socjologiczny -połączony relacjami z innymi ludźmi (funkcje i oddziaływania względem siebie)
•
Janusz Korczak
•
istotą teorii wychowania jest teoria życia u podstaw, której leży doświadczenie osobiste i samodzielne myślenie
autor sprowadza tą teorię wychowania do teorii życia – do ogólnych reguł, zasad, mądrości myślenia, planowania, rozpatrywania życia i dylematów, szans, zagrożeń i wyzwań (dziecko doświadcza tego samego życia co dorosły tylko, że w mniejszym stopniu)
•
teoria wychowania projekcją, której jest praktyka wychowania powinna tworzyć odpowiednie warunku i okoliczności, których wychowanego nabywa osobistego doświadczenia – stykanie się z problemami i uczy się je rozwiązywać
•
tworzy się warunki by dać szansę wychowankowi – samodzielności myślenia –
dorośli nie zdominowywują przestrzeni życia wychowanka (przestrzeń anatomii wychowanka)
•
Rudolf Sztajer
•
każde dziecko jest „boską zagadką”, a zadaniem wychowania jest jej rozwikłanie
•
dziecko jako tajemnica, każde nosi tajemnice swojej potencji, zdolności, nie wiadomo co z nim będzie
•
dorośli powinni pochylać się nad tą tajemnicą by odczytać to co jest niewidoczne
•
odpowiedzialność dorosłych sprowadzona do pochylania się nad światem dziecka
•
zadanie wychowania -odczytanie zagadki jaką jest tajemnica dziecka
•
antropologia dzieciństwa
•
świat dziecka niesprowadzalny do funkcjonowania i zasad dorosłych
•
dziecko z nas nie jest tym dzieckiem w nas – każdy był dzieckiem, przez pryzmat swojego dzieciństwa, dziecko obok nas nie jest nigdy tożsame z tym, które jest w nas
•
szkoły waldorskie – używana koncepcja, oryginalna metoda kształcenia –
podmiotowość kształcenia
•
koncepcje metafizyczne pojawiały się w jego teorii
•
Erich Fromm
•
zakłada, że wychowanie i kształcenie oznacza zapoznawanie młodego człowieka z najlepszym dziedzictwem rasy ludzkiej
•
większość dziedzictwa sformułowana jest w słowach, stąd wychowanie i kształcenie jest skuteczne tylko wtedy gdy słowa stają się rzeczywistością w osobie nauczyciela
•
to dziedzictwo – treść transmisji procesu wychowawczej jest w większości przypadków związane z pewną relacją komunikacyjną, treściami werbalnym, zaklęte jest w słowach, nasz awans wiąże się w wchodzenie w różne doświadczenia za pomocą słowa
•
z komunikacji pochodzą ostateczne ustanowienia, które otwierają przed nami coś, zapoznają nas
•
wychowawcza – musi odzwierciedlać to co prezentuje
•
Florian Znaniecki
•
wychowanie jest działalnością dążącą do wywarcia wpływu na zachowanie ludzkie i jest czynnością społeczną
•
podkreślone zostaje ze wychowanie polega na wywieraniu presji
wychowywać znaczy tworzyć warunki wywierania presji – takie warunki, w których wychowanek nie będzie miał szans iść w innym kierunku niż my tego chcemy
•
podkreślenie,że wychowanie jest działalnością społeczną – pełni funkcje społeczne, wychowujemy aby zabezpieczyć dobro, dobrostan i interes społeczny
•
związana z doktryną pedagogiczną – „socjologizm
pedagogiczny”(podporządkowany ładowi, interesowi, trwaniu i
kontynuowaniu życia społecznego)
•
Helena Radlińska
•
najistotniejszą cechę wychowania stanowi wartościowanie i uczenie wyboru
•
wychowanie sprowadzone do uczenia, dokonywania ocen (wartościowania), przyczyniające się do rozwoju
•
dorosły wprowadza dziecko w świat różnych znaczeń i funkcjonowania społeczno - kulturowego – uczy oceniać i dokonywać wyborów tego czego się styka
PODSTAWOWE PARAGMATY (nastawienie, sposób ujęcia, podejścia do czegoś) teorii wychowania
SCJENTYSTYCZNY
•
scjentia – łac. nauka
•
praktyka wychowawcza – socjotechnika (inżynieria społeczna)
•
technika wywierania wpływów społecznych
•
socjo – społeczeństwo
•
behawioralne, przedmiotowe wywieranie wpływów na innych ludzi przy pomocy jakiejś techniki
•
3 postacie
•
psychotechniki – wywieranie na innych presji, wykorzystując nasze własne predyspozycje psychiczne, osobowościowe, charakterologiczne (zdominować, zastraszysz) forma manipulacji – wiemy gdzie uderzyć, żeby dostać to co chcemy
•
kulturotechniki – wykorzystywanie elementów świata symbolicznego, świata kultury by tworzyć warunki presji wobec jednostki (np.
moralizacja kogoś)
•
antropotechniki – opieramy się na sugestywności cech swojej
osobowości, swoim sposobem bycia staramy się wywierać pozytywne
wrażenie na drugim człowieka, skłaniając go do określonych zachowań
•
charakter uprzedmiotawiający wychowanka
•
na gruncie badań pedagogicznych preferowane są badania ilościowe (cechy: znormalizowane, wystandaryzowane, wyniki są policzalne statystycznie, nie dopuszczanie standaryzację badań – np. kwestionariusz ankiety )
•
teoria wychowania rozumiana jako empiria
•
stawiać za zadanie stwierdzać różne prawidłowości, mechanizmy i zależności jakim podlega wychowanek w trakcie wychowania
•
tych zależności i prawidłowości, które jesteśmy w stanie poddać pomiarom
•
behawioralna - koncentracja nad zachowaniami, tym co widoczne, pomija świat emocji, doznać, motywacji; USA – Skinner(szczury), Rosja- Pawłow(psy)
•
humanum – łac. to co ludzkie
•
homo – ład. Człowiek
•
człowiek jest integralną cz. świata przyrodniczego, ale jednocześnie wyłamuje się spod determinizmu(uwarunkowania) świata przyrodniczego
•
człowiek jest precedensem w świecie przyrodniczym – ponieważ jego życie rozgrywa się na pogranicza dwóch światów: kultury i przyrody
•
człowiek nie do końca i nie w tej samej mierze podlega uwarunkowaniom przyczynowo – skutkowym, które rządzą światem przyrodniczym
•
praktyka wychowawcza – proces hominizacji (socjalizacji, inkulturacji)
•
homo - człowiek
•
homini - ludzki
•
proces stawania się człowiekiem, wrastania w postać człowieczeństwa
•
proces związany z nabywaniem wzorców
•
dwa aspekty
•
uspołecznienie – proces socjalizacji
•
inkulturacji – człowiek oswaja się z kulturą, która go otacza(elementy kultury symbolicznej) nośnikiem jest język, zwyczaje, nauka, sztuka, literatura
•
na gruncie pedagogiki preferowane są badania jakościowe(cechy: nieznormalizowane, niewystandaryzowane, dopuszczają elastyczność i otwartość przebiegu badań, wyniki są przedstawione w sposób opisowy i w większości niepoliczalne statystycznie, kosztochłonne i czasochłonne – np. badania etnograficzne(obserwacja uczestnicząca))
•
teoria wychowania rozumiana jako refleksje
•
krytyka postrzegani teorii jako empirii - absurdy behawioralne
•
Maslow – 2 typy potrzeb (pierwszego rzędu – typowo przyrodnicze(związane z przetrwaniem, podtrzymanie gatunku), drugiego rzędu – potrzeby, które występują po tych pierwszorzędowych)
•
wyraża się w tym, że nie tyle dążymy do gromadzenia informacji o człowieku ile próbujemy zrozumieć, rozwikłać tajemnicę jaką jest człowiek
•
obejmowanie różnych aspektów życia człowieka
•
uwzględnienie świata emocji człowieka, motywację ludzką, wartości obecne w życiu ludzkim, świecie społecznym
•
wszystko co dotyczy człowieka
•
względem siebie przeciwstawne, sprzeczne, rozbieżne w postulatach i sposobach ujęcia zagadnień teorii wychowania
3 GRUPYZAŁOŻEŃ
•
natury światopoglądowej
•
p. scjentystyczny
•
zakłada się że człowiek jest integralną częścią świata przyrodniczego
•
niczym szczególnym nie wyróżnia się spośród tego świata przyrodniczego
•
między nim a światem przyrodniczym nie istnieje różnica i rozbieżność jakościowa
•
człowiek podlega tym samym prawom przyczynowo - skutkowym, które
dookreślają świat przyrodniczy
•
natury epistemologicznej
epistemologia – grec. episteme – poznawać
•
epistemologia – nauka o poznaniu
•
p. scjentystyczny
•
wiedza jaką dysponujemy o formach życia przyrodniczego jest
dostateczną podstawą do tego by wyjaśnić i zrozumieć formy życia
człowieka
•
p. humanistyczny
•
człowiek na pograniczu dwóch światów
•
soma (ciało) i spirytus (duchowość)
•
między człowiekiem a formami przyrodniczymi istnieje różnica
jakościowa
•
wiedza dotycząca form życia przyrodniczego jest niedostateczną i
niewystarczającą przesłanką do wyjaśniania i zrozumienia osobniczych form istnienia człowieka
•
człowiek w swojej wieloznaczności, założeniowości składa się z
prostych zasad i algorytmów świata przyrodniczego
•
natury metodologicznej
•
metodologia – (od greckiego słowa methodus) nastawienie, procedura, sposób postępowania
•
paradygmat scjentystyczny
•
ideałem uprawiania nauki, zdobywania wiedzy są nauki przyrodnicze
•
wśród nauk przyrodniczych pierwowzorem jest fizyka
•
metody empiryczne badań – pełne odwołanie się do władzy naszych
zmysłów
•
weryfikować – potwierdzać
•
falsyfikować – obalać, podważać, negować
•
paradygmat humanistyczny
•
wiedza o człowieku i próba zrozumienia form jego istnienia nie może się opierać na wzorcach nauk przyrodniczych
•
nauki o człowieku (nauki społeczne lub humanistyczne)powinny zatem wypracować własną metodologię badań, które będzie odpowiadać
swoistości form samego człowieka
WYKŁAD 09.11.12
Teoria wychowania posiada 3 subdyscypliny
•
antropologia wychowania/antropologia pedagogiczna
•
aksjologia wychowania/aksjologia pedagogiczna
•
teologia wychowania/ teologia pedagogiczna
Antropologia wychowania/antropologia pedagogiczna
•
„Antropos” - człowiek
•
„antropologia”- nauka o człowieku
•
a. filozoficzna – filozoficzna refleksja, nauka o człowieku, kim jest człowiek
•
a. kulturowa – stara się wyjaśnić osobowość
•
a. biologiczna – stara się wyjaśnić ludzkie życie z perspektywy fizycznej, biologicznej, fizjologicznej ujmujący człowieka jako organizm żywy
a. pedagogiczna
•
a. społeczna
Kim jest człowiek? Jaka jest jego natura? Jakie ma zdolności? Czy to co go warunkuje ma charakter wewnętrzny czy zewnętrzny?
Przedmiot zainteresowań pedagogicznej antropologii
•
perspektywa związana z okresem życia człowieka
•
antropologia dzieciństwa – PEDAGOGIA – wiedza o rozwoju dziecka
•
antropologia dorosłych
•
antropologia wieku starczego
Antropologia dzieciństwa
•
ma charakter interdyscyplinarny
•
odwołuje się do psychologii, socjologi, nauk biomedycznych
•
zakłada, że okres dzieciństwa niesprowadzany do życia dorosłości
•
wskazuje, że okres dzieciństwa jest najbardziej doniosły
•
człowiek najbardziej się rozwija
Antropologia dorosłości
•
utożsamiana będzie z andragogiką – wiedzą o człowieku dorosłym
•
opierać się będzie na tym, że człowiek dorosły cały czas się rozwija, potrzebuje zdobywać nową wiedzę, potrzebuje ciągłego wsparcia
Antropologia wieku starczego
•
związana często z gerontologią – dział naukowy zajmujący się procesem starzenia się człowieka w wieku poprodukcyjnym, potrzebuje wsparcia w rozwoju
Antropologia pedagogiczna – perspektywa rozpatrywania, która prowadzi do implikacji (wniosków)
Modele
•
homo cogitans
•
homo creator
•
homo laborans
•
homo ludens
•
homo estheticus
•
homo oeconomicus
WYKŁAD 16.11.12
Formuły(modele) antropologiczne
•
homo faber – człowiek pracy; człowiek, który posiada predyspozycje do tego aby pracować; praca jest szczególną umiejętnością wyróżniającą człowieka w świecie; praca jako aktywność wytwórcza jest swoistym medium przy pomocy którego człowiek zmienia samego siebie i otaczający świat; człowiek jest tym kim jest dzięki podjętym staraniom i jest tym kim chce być; dzięki pracy człowiek się rozwija, zabezpiecza się przed zagrożeniami, otwiera nowe perspektywy rozwojowe; aktywność ludzką określana mianem pracy wpływa na wiek ludzkiegożycia, zmienia
jego bieg, pozwala coś osiągnąć lub pozwala uniknąć tego co zagraża jego życiu egzystencjalnemu; gdyby człowiek nic nie robi to by nic nie miał;
•
praktyka i charakterystyka teorii wychowania
•
podstawowe zadanie wychowania to przysposobić człowieka do
różnych form aktywności związanych z wytwórczością
•
przygotować człowieka do podejmowania określonych ról
zawodowych, umiejętności wykonywania różnej pracy
•
sukces, powodzenie, szczęście, wychowanie – jest nagrodą związaną z pracą
•
wykształcić się co do jednego zawodu, by zapewnić sobie utrzymanie
•
praca traktowana jako medium rozwoju własnych potencjałów,
uzdolnień i osiągania perfekcji lub jakiś przejawów biegłości,
doskonałości, profesjonalizmu, kompetencji
•
celem wychowania będzie zawsze przygotować wychowanka do
aktywności związanej z wytwórczością by ten potrafił wykonywać
różne pracę, motywować się do tej aktywności
•
homo ludens – człowiek bawiący się, człowiek zabawny; człowiek, którego szczególną predyspozycją i dyspozycją jest potrzeba zabawy i umiejętność jej organizacji; zabawa stanowi wyróżnik człowieka w świecie; zabawa określa pewne specyficzne rysy natury; rozrywka, relaks, praca (która nie jest konieczna do przetrwania, zapewnienia sobie odpowiednich bytów, brak presji, praca przybiera charakter hobbistyczny); człowiek ludyczny; dominująca wartość to zabawa; zabawa pozwala zachować homeostazę życiową; wyrównywać, nabierać siły; zdolność do relaksu (elastyczność, umiejętność wyluzowania się, odstresowania) pełni ważną rolę w reakcjach interpersonalnych, z procesami przystosowawczymi; podnoszenie czynnika inteligencji interpersonalnej – umiejętność współbycia, współdziałania odnalezienia się wśród innych ludzi; okoliczności zabawowe pozwalają zwalczać własne stereotypy względem innych;
•
praktyka i teoria wychowania
•
nawiązanie wprost, świadomie albo nieświadomie, ktoś może nie znać tej formuły, ale jego działanie, myślenie będzie odzwierciedlało to myślenie o człowieku
•
zarówno w wychowaniu i kształceniu różne formy zabawy pełnią rolę dydaktyczną
•
wychowanie i kształcenie postulować się będzie przez zabawę,
zakładając, że jej formy będą zwiększały aktywności
•
zajęcia edukacyjne ↔ zabawy ← dziecko dzięki temu łatwiej przyswoi to co jest przedmiotem zajęć edukacyjnych, większa motywacja,
większy rozwój intelektualny
•
zabawa ma przypisaną kluczową rolę – traktowana jako medium
wprowadzania dziecka w prawidłowości funkcjonowania świata,
oswajania dziecka z wiedzą o świecie
•
dziecko koncentrując się na zabawie uczy się dzięki niej w sposób naturalny, nie ma oporów do nauki
•
otoczenie dziecka edukacyjne i wychowawcze powinno być przyjazne, atrakcyjne – kolory,wystrój sal, przestrzeń
•
metody bazujące na aktywizowaniu dzieci przez zabawę (większość
uznawana za alternatywne)
metoda oparta na logice zabawowego aktywizowania dziecka – metoda nauki języków obcych (angielski) – cały cykl dydaktyczny oparty na tworzeniu warunków zabawy dla dziecka (nie ma siadania w ławkach
tylko na poduszkach) dzięki niej dzieci można uczyć już od 1 roku życia poprzez zabawy językowe
•
homo creator – człowiek kreujący; człowiek, którego szczególną dyspozycją jest zdolność i potrzeba stwarzania rzeczy nowych; potrafi utworzyć sobie miejsce życia; jest kreatywny – potrafi w sposób twórczy innowacyjny myśleć o swoim rozwoju przystosowaniu się i o swoim miejscu w otaczającym świecie; eksploruje otaczający świat – wydobywa, wykorzystuje; dzięki kreatywności zmienia środowisko tak by to mu służyło; człowiek, który nie zadowala się dotychczasowymi osiągnięciami i doświadczeniami, nieustannie myśli o ulepszaniu tego co osiągnął lub wypracował; jego zasadniczymi racjami działania będą innowacyjność i transgracyjność (przekraczanie granic własnych możliwości)
•
praktyka i teoria wychowania
•
podkreślenie roli zaszczepiania postaw kreacyjnych, innowacyjnych dziecku
•
rozwój człowieka będzie traktowany jako coś co jest wynikiem
podejmowania coraz to nowych, rozległych i skomplikowanych aktów
innowacyjności i transgresji
•
tworzenie najbardziej efektywnych warunków do rozwoju ludzkich
potencji dzięki inicjowaniu myślenia i działania kreatywnego,
innowacyjnego, transgranicznego
•
natura ludzka ma charakter dynamiczny
•
sprostanie dynamice nieustannej zmiany, możliwości, zagrożeń jest rozwój
•
człowiek ponaglany koniecznością rozwijania się, sprostania pewnym wymaganiom, szansą wykonywania pewnych możliwości
•
jego wykorzystanie szans, uniknięcie zagrożeń, możliwe tylko wtedy gdy jego myślenie działanie będzie innowacyjne, kreatywne do tego człowieka trzeba przygotować
•
homo esthetikus – człowiek estetyczny; podstawowy wyróżnik w świecie jest potrzeba i umiejętność otaczania się rzeczami pięknymi; piękne jest to co cieszy oko, to co gustowne, harmonijne, to co wprowadza ład do ludzkiej emocjonalności,to co budzi podziw; poszukuje tego co piękne; staje się twórcą rzeczy pięknych, doniosłych, harmonijnych, ale jest też kimś kto ma potrzebę emocjonalną by doświadczać rzeczy pięknych, by nimi się otaczać; to piękno może być rozumiane w różnym sensie: konstrukcje architektoniczne, wytwory sztuki, wystrój wnętrz, przyroda; wytwarza rzeczy piękne, ale również ma potrzebę otaczania się nimi; człowiek żyjący w dobrych, estetycznych warunkach staje się emocjonalniejszy, wrażliwszy; istotny jest poziom estetyczności człowieka;
•
praktyka i teoria wychowania
•
pod wpływem kontaktu z pięknem staje się lepszy, bardziej
zobowiązany
•
dziecko powinno być edukowane pod kontem estetycznym
•
edukacja estetyczna będzie miała różne wymiary: podstawowe zasady higieny, zaszczepianie różnych form kulturalnego lub taktownego
zachowania się w różnych okolicznościach społecznych
•
wyposażyć wrażliwość estetyczną na otaczający świat
homo oeconomikus – człowiek ekonomiczny; człowiek, którego szczególną dyspozycją, potrzebą jest zdolność do wytwarzania zysku i zabiegania o ten zysk, o jego korzyść; człowiek interesowny, zyskowny, wszystko przelicza na kryteria wymierności zysku i korzyści; koncentruje się na wytwarzaniu dóbr materialnych lub tych co mogą mieć materialną wartość; dążenie do wymierności materialnej lub sprowadzenie jakiś rzeczy do wymierności materialnej; wymiar ekonomiczny ludzkiego życia ma determinujący wpływ na codzienne życie człowieka; ekonomia -
decyduje o możliwościach przystosowania się człowieka do życia w świecie, dyktator otwierający blokady, pewne możliwości; człowiek, który ma dostęp do zasobów materialnych może się rozwijać; podstawowym wymiarem przystosowania się człowieka jest dostęp do pomnażania źródła materialnego; dostęp do pracy lub jej brak staje się podstawowym elementem stratyfikacji współczesnego człowieka w świecie
•
postawy i teoria wychowania
•
wychowanie i edukacja przede wszystkim powinny uczyć człowieka
chłodnej, zimnej kalkulacji w doborze celów i strategi własnego
działania, powinny przygotowywać go do efektywnego odnajdywania
się na rynku pracy, uczyć umiejętności rozpoznawania tendencji świata
•
zaszczepić, wyedukować predyspozycję do zmiany zawodu by nie
wypaść na margines bezrobocia
•
zaszczepiać cechy osobowości które sprzyjają efektywności,
wydajności człowieka (potrafi generować zysk, jego praca ma wartość)
•
cechy osobowości: wytrwałość, konsekwencja, elastyczność myślenia, kreatywność, umiejętność współpracy z innymi, odraczanie doraźnej gratyfikacji (umiejętność czasowego zrezygnowania z czegoś co jest dla nas ważne, gratyfikacja – nagroda; np. jeżeli jutro jest egzamin dziś nie idę na imprezę)
WYKŁAD 23.11.12
aksjologia
•
nauka o wartościach, filozofia wartości
•
cenny, wartościowy
•
dział refleksji podejmujący problem wartości w kontekście wychowania
•
pytania czy istnieje wartości? Czyim są wytworem? Skąd pochodzą
Obiektywiści aksjologiczne (aksjologiści)
•
wartości są niezmienne, istnieją obiektywnie na wzór elementów przyrody
•
wartości istnieją niezależnie od sposobu uznawania lub rozpoznania ich przez człowieka
•
wartości pełnią konstruktywną/destruktywną rolę w życiu
•
pytania o konstytuacje wartości; źródło, skąd pochodzę, czy są wpisane w przyrogę,czy pododzą od siły wyższej
•
wartość ma rolę neutralną (pozyt./negat.)
•
nastawienie konserwatywne, tabuistyczne, wychowanie tradycjonalistyczne
•
sposób rozumienia wartości w sposób absolutny
•
różne nastawienie w wychowaniu np. pozycje wychowanka i wychowawcy
dorosły dysponuje przewagą i wyższą pozycją autorytetu, posłuszeństwo, dyscyplina –
wartość sama w sobie, program nauczania, cele, nastawienia związane z nabywaniem kompetencji wychowawczych
Subiektywizm – relatywizm – redukcjonizm aksjologiczny
•
subiektywizm przeciwieństwo obiektywizmu aksjologicznego
•
wartości są zmienne
•
odpowiedź na zmienny bieg wydarzeń i okoliczności w życiu
•
człowiek jest twórcą wartości, ceni, wyznaje, chroni to co mu służy lub pomaga, tę wartość(i na odwrót, jeśli coś mu nie jest potrzebne to tego nie ceni, nie uznaje tej wartości jako pozytywnej)
•
subiektywizm – odniesienie się do perspektywy naszych odczuć, predyspozycji, psychiki
•
relatywizm – względny, sytuacjonizm, ta sama wartość, ale w innych okolicznościach może mieć różne znaczenie np. agresja w rodzinie (-), a na wojnie (+) Podejście do wychowania
•
liberalne
•
perfekcja pluralizmu kulturowego, formy, ale wartości, sposób życia są zmienne, odzwierciedlają tendencje czasu i miejsca
•
sceptycyzm wobec radykalnych, jednoczynnych sądów moralnych o
otaczającym świecie, bez skrajności, szukanie środka, dwuznaczności wartości
•
kontrola jednostki – wynik subiektywizmu
•
państwo – obywatel; dorosły – dziecko
•
permisywne
•
wyrozumiałe, pobłażliwe postawy aż do granic bezradności, zero reakcji, wchodzenie sobie na głowę, wychowanie bezstresowe – przejawem tych nastawień
•
świat dorosłych bez rygoryzmu wychowawczego bez dyscypliny i karności
•
emancypacyjne
•
wolność osobista, poszanowanie granic autonomii osobistej wychowanka (promowanie)
•
rezygnacja z interwencjonizmu wychowawczego
–
rygor, karność,dyscyplina – złe dla wychowanka, destrukcyjne
–
relacje – atmosfera partnerstwa, współpracy, dialogu, tworzenia konfliktów
–
wychowanie – umowa kontraktu społ. negocjacje, uzgodnienie
pluralizm nie jest równy monologiczności
Wartości ważne przy wychowaniu:
•
ekonomiczne
•
edukacyjne
•
pozwalają na radzenie sobie w życiu (konflikt, dostatek, dobrobyt)
•
estetyczne
•
intelektualne – homo cogits – człowiek rozumny, inteligencja – kluczowa wartości na życie
•
przyjemnościowe – hetonistyczne
pragmatyczne – skuteczność działania; nacisk na skuteczność i wymierność skutków wychowania
WYKŁAD 30.11.12
teleologia
•
teleos (gr) – celowy, zamierzony, wymierzony w cel
•
nauka o celowym, zamierzonym działaniu, takim które dostosowuje dobór określonych metod z punktu wiedzenia określonych celów
•
każda ludzka czynność ma swój cel
•
dział wiedzy lub refleksji w ramach której będziemy pytać o dobór celów wychowania, jakie cele powinny być zakładane i realizowane w obrębie zadań wychowawczych
•
cele związane z ideałami (coś co określa horyzont naszych dążeń)
•
cele rozpatrywane na różne sposoby
Dwie grupy celów – najważniejsze znaczenie
•
cele operacyjne - związane z bezpośrednim zastosowaniem, z konkretnymi czynnościami, jasno sformułowanymi takich, których początek i koniec łatwo sprecyzować; konkretne cele;
•
Anna Górycka – 4 rodzaje
•
optymalizujące – cele, których zadaniem jest coś zwiększyć lub wzmóc; intensyfikować; odwołują się do zasobów ludzkich, którymi
wychowanek posiada – utrwalić je, rozwinąć, rozbudować;
przedmiotem może być próba zaszczepienia wychowankowi
regularnego uprawiania sportu - nawyk, systematyczność
•
minimalizujące – osłabić lub ograniczyć; zminimalizować wpływ
czegoś, częstotliwość zachodzenia czegoś; odnoszą się do takich
czynności, które z jakiś powodów uznajemy za niekorzystne lub
nieprawidłowe z punktu widzenia rozwoju wychowanka;
•
kreatywne – (łac) kreatio – stwarzać coś z niczego; wywołać,
ukształtować lub stworzyć coś; zaszczepiamy nowe kompetencje,
uczymy nowych czynności, którymi nie mógł się wcześniej wykazać,
zaszczepiamy nowe typy aktywności, poprzez które dotychczas się nie wyróżniał;
•
korekcyjne – (łac)korekcjo – naprawiać, poprawiać, korygować; takie cele w ramach, których dokonujemy korekt zachowania, aktywności,
czynności wychowanka; korygujemy jakieś aspekty jego
funkcjonowania w rodzinie, szkole, środowisku społecznym,
kulturowym, młodzieżowym; korekty mogą dotyczyć wszystkiego;
•
cele strategiczne (inaczej generalne) – długodystansowe, dalekosiężne, abstrakcyjne –
trudno jest w sposób konkretny wygląda sposób realizacji i ich skutek,
•
Małgorzata Kunicka – 3 typy celów – temporalne (czasowe) orientacje teleologicznej wychowania- takie, w których podstawowym kryterium jest czas, sposób postrzegania czasu
•
przeszłość- retrospekcyjne – cofać się wstecz; moda z przeszłości; doświadczenia i tradycje przeszłości; podstawowe źródło wzorów i
ideałów wychowawczych, stylów życia jest przeszłość; odznacza się
dużym tradycjonalizmem i konserwatyzmem wychowania; nostalgiczne wspomnienia tego co było; powracanie do ideałów; właściwości:
•
przywiązanie do przeszłości
•
duży współczynnik samozachowawczości
•
duży współczynnik bierności i pasywności jednostki
•
ucieczka lub próba zanegowania wyzwań wynikających z
teraźniejszości lub przyszłości
zwolennicy nie dopuszczają myśli, że świat się zmienia, jest inny, wyłania nowe wyzwania i zagrożenia, chcą ciągle posługiwać się tym samym mimo zmieniającego się świata
•
teraźniejszość – prezentystyczna – prezentia (łac) – w centrum
zainteresowania jest „tu i teraz”; aktualny bieg wydarzeń; uznanie wartości i doniosłości doświadczeń pokoleń mienionych ich
dziedzictwa- są dobre do wspominania,ale nie koniecznie dobre do
zastosowania „tu i teraz”; być może były dobre, najlepsze dla
minionych pokoleń, nie ma pewności, że teraz będą one odpowiednie; uwzględniać aktualny bieg rzeczy, tendencję, specyfikę i
uwarunkowanie życia; myślenie o nowych celach, zadaniach i
metodach wychowania; charakterystyka:
•
koncentracja na teraźniejszości - elastyczność myślenia
•
„carpe diem”
•
przyszłość – futurystyczna – future (łac) – w sposób szczególny będzie dowartościowywać czas przyszły; to co robimy dziś robimy z myślą o tym co będzie jutro; przystosować się do zmieniającego życia;
przewidujemy, że jutro może być dla niego to niezbędne; natura
ludzkiego rozwoju, życia ma charakter progresywny i skierowane ku temu co nieznane, niezaktualizowane, nieurzeczywistnione; ludzki
sukces, rozwój – polegają na wybieganiu w przyszłość, odnalezienia odpowiedniej formuły; staranie się przewidzieć trendy przyszłości; sukces w przyszłości pochodną samomarginesowości teraźniejszości; poświęcenie;charakterystyczne cechy:
•
nakierowanie na przyszłość
•
idealizacja przyszłości
•
duży współczynnik motywacji do działania –
samomotywowanie się
Sposoby podziałów celu (szersza perspektywa)
•
proste – można zrealizować szybko, nie wymagają wielu środków, w prosty sposób można udzielić instrukcji jak je zrealizować, jak będzie wyglądał jej przebieg; odzwierciedlają czynności proste np. ”przynieś, wynieś, pozamiataj”
•
złożone – realizacja przebiega w sposób wieloetapowy, instrukcje wykonania odznaczają się stopniem skomplikowania; potrzeba więcej czasu; kilka prób powtórzeń do zrealizowania celu np. nauka czytania, pisania
•
wyróżniany ze względu na rodzaj zmian zachodzących w wychowanku
•
poznawczo instrumentalne - dostarczamy instruktażu wychowanka, sekwencje wykonania; takie cele w których uczymy, pokazujemy czynności
•
motywacyjno – emocjonalne – cele w ramach, których chcemy dokonywać pewnych zmian, wywierać określony wpływ na system motywacyjno – emocjonalny dziecka;
chcemy go przekonać, coś mu zasugerować, wymóc na nim; wpływamy na sferę emocji i motywacji (dążenie do czegoś)
•
instrumentalne – ich realizacja, niezbędna jest do realizacji innych, wyższych celów; cele są instrumentem; nauka czytania i pisania – staje się to instrumentem człowieka, by lepiej zrozumieć świat;
•
kontrabutywne – przy ich realizacji, urzeczywistniane są samoistnie inne cele, choć pierwotnie nie zakładaliśmy realizacji tych celów; np. uczenie się jazdy na rowerze
•
autoteliczne - cele, które są ostateczne, posiadają cele same w sobie; np. uzyskanie autonomii osobistej, samodzielności, odpowiedzialności;
•
kumulatywne – współistnieją i uzupełniają się z innymi celami; realizacja jednego celu wzmacnia lub dopełnia realizacje drugiego celu; realizacja celów kumuluje się jako jeden nadrzędny cel np. zawiązanie butów + jazda rowerem; opierają się na logice koniunkcji - łączenie np. słowo „i”
•
alternatywne - opierają się na logice dysjunkcji - „lub”; dokonywanie wyboru; w tym samym czasie nie jesteśmy w stanie realizować różnych celów – musimy wybrać; mogą się znosić ze sobą, przeczyć sobie
WYKŁAD 07.12.12/14.12.12 – PODSTAWOWE KATEGORIE TEORII WYCHOWANIA OKREŚLAJĄCE DYCHOTOMICZNY (oparty na dwoistości)STOSUNEK DO CELÓW, FUNKCJI I ZADAŃ WYCHOWANIA
•
wychowanie dyrektywne – relacje interpersonalne; wychowawca zarządcą, określa obszary powinności lub wytycza limity i zakazy; dominacja logiki interwencjonalizmu wychowawczego – dorośli opierają swoją aktywność w relacji z dzieckiem na ingerowaniu w jego życie; jednoznaczne określenie ról i pozycji podmiotów wychowania (wychowawca- decyzja niepodważalna, niedyskursywna i wychowanek – pozycja podrzędna, podlega dorosłemu); jasno określona stratyfikacja społeczna – z dorosłymi trzeba się liczyć, dziecko nie jest nikim ważnym , jest cieniem świata i spraw dorosłych; mocno zaznaczony dystans międzypokoleniowy –
dystans przez dziecko uznawany za alienowanie się, postrzegany jako lekceważenie ważności dziecka
•
racjonalność adaptacyjna – racjonalność -pewien sposób myślenia, pewien styl procesów poznawczych, adaptacja - dostosowywać się do czegoś; sposób myślenia wczytany w oddziaływania wychowawcze, w ramach których na wychowanków jest wywierana presja w celu dostosowania się do działań społecznych i kulturowych;wychowanie = konformizowanie (ugrzecznianie, podporządkowanie); między dorosłymi i dziećmi będzie wyznaczona granica i dystans międzypokoleniowy lub międzygeneracyjny, dorosły pozycja przewagi względem wychowanka; sukces wychowawczy = skonformizowanie; wczytuje przyszłość dzieci w matryce pokolenia starszego; heurystyka konwergencyjny
•
paradygmat (całokształt hipotez, twierdzeń, postulatów) didaskalocentryczny (z gr.
didaskalos- nauczyciel belfer) – zbiór nastawień, twierdzeń, postulatów w ramach którego centralną rolę przypisuje osobie figurze nauczyciela; wiek równa się autorytet
•
wychowanie konserwatywne (tradycjonalistyczne, rygorystyczne) – na straży ochrony, zwyczajów, standardom działania, które towarzyszyły pokoleniom poprzednim; charakter tabuistyczny – stoi na straży pewnego tabu; cechą będzie dystans międzypokoleniowy, próba wskrzeszania tradycji w niezmienionej postaci i odwzorowywanie standardów, które towarzyszyły poprzednim pokoleniom; będzie
przyjmować rygorystyczny styl – karność, dyscyplina, podporządkowanie młodych, starszym; będzie opierało swoją efektywność na stosowaniu 2 podstawowych metod wychowania: kar (dominująca metoda), nagroda; będzie odwoływać się do monologicznego wizerunku otaczającego świata; człowiek z natury zły – homolucus;
•
dominacja funkcji adaptacyjnej, konformistycznej, reprodukcyjnej
•
model odnoszący się do reguł, prawa, nakazu i zakazu
•
taki model w ramach, którego oddziaływania wychowawcze regulowane są pewnymi zobowiązaniami
•
odzwierciedla wychowawczy system oddziaływań nakazowo – rozliczeniowym
•
reguły, którym wychowanek musi się podporządkować dominacji wychowującego
•
dorosły posiada niekwestionowaną przewagę, dominuje nad wychowankiem, reprezentant porządku świata dorosłych
•
wychowawca – medium prawidłowości i praw rządzonych dorosłością
•
wychowanek musi przejść przez stadium dyscypliny, uległości, podporządkowania dorosłym
•
sukces wychowawczy – pełna uległość i podporządkowanie wychowanka, mierzony podporządkowaniem się regułom trendu życia społeczno – kulturowego
•
cel wychowania – wychowanek niczym się nie wyróżnia
•
dewacja pozytywna (wykraczanie poza średnią społeczną) i negatywna (niespełnianie norm społecznych)
•
nawiązanie do psychologii behawioralnej – teoria metodyka i zachowań; w jakich warunkach i przy użyciu jakich bodźców jednostka jest skłonna do realizacji założeń; człowiek bytem zewnętrzno-sterownym; tworzyć warunki opresywności; dwa typy bodźców
•
awersyjne – dostarczają przykrości, jednostka odczytuje jako karę
•
gratyfikacyjne – doświadczane przez jednostkę jako przyjemności,
wyróżnienia, coś co dostarcza satysfakcji, pozytywnych doznań
wychowanie polega na doborze określonych bodźców
• człowiek uczy się tego co chce, unika tego co dla niego nie jest korzystne
• oddziaływania socjotechniczne(pewna forma manipulacji) – wiemy gdzie uderzy, żeby otrzymać to czego oczekujemy, sprawność techniczna, manipulatorska w osiąganiu celów, które zakładamy; pewna precyzja wywierania wpływów na innych; dorosły posiadając przewagę powinien wiedzieć jak opanować dziecko, jak uruchomić jego działania; odpowiednie manipulowanie i dobieranie odpowiednich czynników o charakterze awersyjnych i gratyfikacyjnych; dorosły traktuje wychowanka instrumentalnie, jako obiekt obróbki wychowawczej; uprzedmiotowienie wychowanka, wychowanek jako przedmiot relacji wychowawczej; 3 rodzaje:
•
psychotechniki – rozpoznajemy cechy osobowościowe, charektorologiczne wychowanka, znając mocne i słabe strony, odpowiednio dobiera się bodźce
•
antropotechniki – wykorzystanie własnych atrybutów, aby oddziaływać na wychowanka
•
kulturotechniki – zinstrumentalizowanie polega na instrumentalnym odwoływaniem się do wybiórczych elementów kultury
•
wychowanie niedyrektywne – stara się budować relacji interpersonalne w oparciu o zasadę partnerstwa (pertrakcja, umawianie się) lub dialogu edukacyjnego (kontraktu edukacyjnego); postulat ograniczenia interwencjonalizmu wychowawczego –
rozstrzygnięcia dotyczące dziecka, nie wszystkie okoliczności i sytuacje wymagają
ingerencji i interwencji dorosłego, nie w każdej sytuacji dorosły musi kontrolować dziecko, są takie obszary gdzie można dać wychowankowi możność wyboru, dowolność w sposobie realizacji i przeżywania pewnych rzeczy, nie należy we wszystkie sfery bezwzględnie ingerować; dziecku dajemy możliwość działania samodzielnego, samodzielnego dokonywania wyborów – nauka samodzielności, autonomii, zaradności życiowej wymaga tego by dorośli wycofywali się z obszarów interwencjonalizmu; dorosły – przewaga intelektualna, pozycji, fizyczności, nie będzie się odwoływał, opierał na nich w relacji z wychowankiem; działanie na rzecz znoszenia dystansu międzypokoleniowego - tej luki odmiennego doświadczenia poszczególnych pokoleń, brak ingerencji w język dziecka; kooperacja
•
racjonalność emancypacyjna – wyzwalać się, poszerzać granice wolności osobistej (emancypacja); takie podejścia, w ramach których wspierane są dążenia wychowanka do samodzielności, autonomii osobistej i poszerzania granic własnej wolności; każdemu pokoleniu towarzyszą specyficzne cele, style, wartości; następujące po sobie pokolenia nie są odwzorowaniem poprzednich pokoleń; akceptowana świadomość dystansu międzypokoleniowego; heurystyki dywergencyjne
•
paradygmat pajdocentryczny (gr. pajdos - dziecko)- zbiór twierdzeń o charakterze metodologicznym i epistemologicznym w ramach, którego centralną pozycję, znaczenie przypisuje się osobie, figurze dziecka, dziecko orbitą; związany ze zjawiskami społecznymi; prawa przysługujące dziecko; dziecko nie jest jednym z elementów posiadania w świecie dorosłych; w człowieku więcej dobra niż zła, natura człowieka jest dobra;
•
wychowanie liberalne – człowiek z natury dobry, ma w sobie pierwiastek tego co dobre, człowiek to homohomini - człowiek, człowiekowi (bliźni); człowiek do rozwoju swoich talentów potrzebuje przestrzeni, niezależności; tworzenie klimatu nieopresywności oddziaływań działań wychowawczych; facylitator – ktoś kto tworzy warunki do aktywności wychowanka, ktoś kto wspiera; moderator – ktoś kto będzie tworzyć warunki, nie będzie narzucał stylu działania, będzie wspierać go; będzie dopuszczało różne przemiany społeczne, obyczajowe, zmiany, reinterpretacje, rewizje celów społecznych wyrażonych w ambicjach i aspiracjach; będzie promowało wartości pluralizmu społecznego- dopuszczenie różnych wzorców jak równouprawnionych, promocja idei międzykulturywności; odrzucone przeświadczenie
, że życie społeczne jest jednorodne i obowiązuje w nim jeden wzorzec myślenia, działania, przekonań i przeświadczeń
•
dominacja funkcji transgresyjnej, samorealizacyjnej, nonkonformistycznej
•
auto – samodzielność
•
typ kształcenia edukacji, w którym jednostka przejawia samomotywowanie do działania, sama podejmuje inicjatywy do swojej edukacji
•
przeniesiony zostaje akcent z kontroli określaniem mianem zewnątrz sterownej(model heteronomii – wychowawca zarządza) na rzecz kontroli wewnątrz sterownej (dorosły ma inicjować, wspierać, rozbudzać motywację i czuwać nad wychowankiem)
•
nauczyciel występuje w roli moderatora(dorosły tworzy warunki do aktywności samorzutnej wychowanka), facylitatora (postawy wspierające, wychowawca tworzy warunki i atmosferę do wsparcia wychowanka), inicjatora (rozbudzać aktywność własną wychowanka, uruchamiać jego własne kierunki aktywności, rozbudzać podmiotową wiarę w swoje własne możliwości, wspierać rozwój, który będzie oparty na zasadzie wewnętrznego umiejscowienia kontroli)
•
samowychowanie – nabywanie kompetencji wychowawczych, główną rolę odgrywa czynnik zdolności, do motywowania się, oparte na aktywności własnej
samokształcenie – samodzielne podejmowanie działań, nabywanie wiedzy, zdobywanie określonych kwalifikacji społecznych, zawodowych, kulturowych
•
samorealizacja – uruchamiania procesu samorealizującego, jednostka sama podejmuje kroki, cele, spełniać się życiowo, samourzeczywistniać się, posiadanie własnej filozofii życia
•
inspirowanie, wspieranie, towarzyszenie
•
psychologia humanistyczna – zdrowa struktura osobowość człowieka, dystans do siebie i do otaczającego świata, rezygnacja z powagi świata
•
proces hominizacji (homo – człowiek)– procesy w ramach, których człowiek się uczłowiecza, dochodzi do różnych kompetencji i stylów życia właściwych człowiekowi(uczenie się mowy, manier towarzyskich);
WYKŁAD 21.12.12 CECHY ATRYBUTYWNE WYCHOWANIA
Typologia Mieczysława Łobockiego
•
intencjonalność
•
formom wywierania wpływów towarzyszą intencje, idee
•
czynność planowana, celowa, zamierzona, w wyniku której ma być
zrealizowany określony cel, zamierzenie
•
typ wartościowania
•
różnicuje w teorii proces wychowania od procesu socjalizacji
•
dorośli kierują swoje działanie do wychowanka
•
relacyjność (interakcyjność)
•
wychowanie opiera się na realnej styczności
•
ma swoje realne odpowiedniki
•
konkretny człowiek kontaktuje się z konkretnym człowiekiem
•
styczność – główne źródło naśladowania wzorców
•
neurotyczna atmosfera wychowawcza– rygoryzm, chłód emocjonalny,
oziębłość, karność, dyscyplina, dziecko nie czuje się bezpiecznie, komfortowo
•
pozytywny klimat emocjonalny – poczucie bezpieczeństwa, otwartość, zaangażowanie, poczucie własnej wartości, jeżeli dorosły wnosi taka atmosferę
•
profile osobowości
•
introwertyczny – większa skłonność to tworzenia pozytywnego klimatu emocjonalnego; introwertyk zakodowany na pewne reakcje, pewne
rzeczy przychodzą mu same – skryta, zamknięta, wycofana, wrażliwa osoba, trudno przystosowuje się do nowych sytuacji, zazwyczaj
domator, pamiętliwy;
•
ekstrawertyczny – skłonność do kreowania atmosfery otwartości,
spontaniczności, wyrozumiałości; ekstrawertyk – szybkie
przystosowanie, spontaniczny, chaotyczny, dusza towarzystwa,
niekonsekwentny, cieszy się pozytywnym odbiorem w środowisku, robi lepsze wrażenie niż wygląda
•
złożoność
•
wychowanie nie jest czynnością prostą, jednorodną, jednowymiarową
•
na wychowanie składa się szereg różnych czynności będących w mniejszym lub większym związku między sobą
wychowywanie odbywa się w różnych okolicznościach i miejscach i jego zakres jest nie do określony (nie można jasno wskazać gdzie wychowanie się zaczyna, a gdzie się kończy, albo co nim jest, a co nim jeszcze nie jest)
•
aspekty rozważania złożoności
•
czynniki wewnętrzne i zewnętrzne – mające wpływ na charakter,
dynamikę wychowania (wewnętrzne - przeżycia osobiste,
doświadczenia, potrzeby, motywacje, preferencje, właściwości
organizmu ← specyfikują sposób w jaki dziecko wdraża się w proces wychowawczy) (zewnętrzne – środowisko, sytuacje i okoliczności
przewidziane i te nieprzewidziane, styl oddziaływań wychowawczych
← mogą wpływać na sposób adaptacji)
•
proces asymilacji – przystosowanie się do wymogów życia społecznego i kulturowego
•
proces akomodacji – dostosować środowisko do swoich potrzeb
•
relatywność (względność)
•
wychowanie nie zawsze polega na tym samym
•
długotrwałość
•
rozciągnięte w czasie
•
trwa nie tylko tygodniami, miesiącami, ale latami
•
mimo etapów, stadiów, epizodów wyraża się w ciągłości i permanentności
•
wszystkie elementy długotrwałego procesu składają się na ostateczny efekt WYKŁAD 04.01.13 DYSFUNKCJONALNOŚĆ WYCHOWANIA
Problematyka będzie się odnosiła do niekorzystnych efektów oddziaływań pedagogicznych.
Niekorzystnych z punktu widzenia dobra wychowanka.
Dysfunkcjonalność – coś nie funkcjonuje, nie sprawdza się, przynosi odwrotne efekty do zamierzonych
Sposoby mówienia o dysfunkcjonalności odwołujący się do:
•
Błędy wychowania - Janusz Tarnowski
•
błąd tresury – w instrumentalny sposób wymuszanie oddziaływań na
wychowanka, wg nich korzystne; dorośli próbują wywierać swój wpływ na dziecko stosując świadomie lub nieświadomie bodźce gratyfikujące albo awersyjne; dziecko traktowane w sposób ogólny; charakter przedmiotowy, instrumentalny;
•
błąd administrowania – złagodzona forma błędu tresury; związane z przyjęciem postawy urzędnika przez dorosłego; dorosły traktuje swoją role wychowawczą w sposób kontrolowania wychowania dziecka; zagubiona więź
emocjonalna; przedmiotowe traktowanie dziecka; relacje wychowawce są formalne
•
błąd treningu – trenowanie dziecka w obrębie jednej kompetencji, bo im tak się podoba; związany z syndromem rzutowaniem niespełnionych ambicji
dorosłych na dziecko; to czego dorosłym się nie udało osiągnąć – starają się wykorzystać dzieci do spełnienia swych ambicji;
błąd moralizowania – przesyt pewnych komunikatów w wyniku, których dorośli wywołują presję lub chcą wymusić postawy, sposób rozumienia czegoś; coś przeciw celowego;
•
urabianie osobowości – osobowość jest czymś wyjątkowym; nie można wymóc na wychowanku innych cech osobowości niż te które ma; nie można wymusić na nim pewnego typu osobowość;
•
socjopatologia wychowania – Zygmunt Kwieciński
•
socjo – społeczeństwo, patologia – zaburzenia, nieprawidłowości
•
upatruje źródeł nieprawidłowości w strukturze społecznej, w tym co się dzieje w różnych środowiskach społecznych
•
wzorce tkwią w strukturze społecznej, tyle tylko, ze młody człowiek nie ma hamulców, kalkulacji
•
przemoc bezpośrednia – oczywista, postać fizyczna i psychiczna
•
przemoc pośrednia – mniej oczywista, pojawia się pewna zgoda społeczna; to taka przemoc, która ma charakter ukryty; staje się jawna wtedy gdy ujmujemy cały kontekst pewnych wydarzeń, w których uczestniczy wychowanek; 2
formy:
•
symboliczna – narzuca nie znaczeń, sensu i interpretacji sposobu
rozumienia świata; w jej ramach dorośli oczekują swoich własnych
myśli poznawczych, emocjonalnych i wolicjonalnych (odnoszący się do wyboru, preferowania czegoś, a odrzucania czegoś innego); przykład to narzucanie sposobu rozumienia siebie samego lub otaczającego świata, dorośli nie pozwalają dziecku dostrzegać w świecie tego czego dorosły nie dostrzegają; wszechobecna; w nieunikniony sposób tworzy
strukturę oddziaływań wychowawczych; przekroczone
granice(tłumienie oglądu, jakąś formę ubezwłasnowolnienia) = rola dysfunkcyjna
•
strukturalna – polega na tworzeniu różnych form zależności, które w realny sposób wpływają na bieg życia wychowanka; formy mogą mieć
charakter ekonomiczny, polityczny, obyczajowy, hierarchiczny,
strukturalny (stratyfikacji (umiejscowienia)jednostki); wymusza na nas określone wychowania;
•
czarna pedagogia – z niemieckiej literatury
•
związana z różnymi formami krzywdy lub przemocy zależności edukacyjnej
•
dorośli ubliżają wychowanką – przez to wychowanek odwzorowuje te same schematy dominacji i przemocy
•
będzie się odnosiła do nadużyć dorosłych wobec dzieci – błędy wychowania, ale i zła wola, intencje towarzyszącym dorosłym, molestowanie seksualne
•
w jej ramach opisywane będą przykłady znęcania się nad dziećmi, ich wykorzystywania
•
pseudo wychowanie – Jacek Filek
•
prawidłowe rozumienie struktury zawiera 3 elementy
•
podmiot działający
•
akt wychowania
•
podmiot doznający
•
zjawisko rozszczepienie podmiotów – jest wynikiem zakłócenia różnych podmiotów pośrednich (rodzic, dyrektor) i bezpośrednich (nauczyciel, uczeń)
•
formy wychowania
wychowanie fikcyjne – I - zakłócona podstawowa struktura
wychowania; działanie wychowawcze nie ośmiela wychowanka do
działalności wychowawczej; II - wychowanie jest fikcyjne, ponieważ pomiędzy podmiotami bezpośrednimi nie ma żadnej relacji
•
wychowanie nieadekwatne – brak uwzględnienia potrzeb dziecka, nie uwzględnia potrzeb indywidualnych dziecka
•
wychowanie wyobcowane – obojętność wychowawcy, I – wyobcowany
jest cel, intencja wychowania względem skutków wychowania, cele
mają się nijak do konsekwencji naszych działań wychowawczych,
chcemy jednego, a osiągamy co innego; II – wychowanie jest
wyobcowane wtedy kiedy w samym wychowaniu tym którzy
wychowują chodzi o coś innego niż same wychowanie, odnosi się do
postaci nauczyciela – jest on wyobcowany z intencji i własnego
zaangażowania z tego co robi, np. nauczyciel uczy, ale nie zależy mu na tym by nauczyć uczniów
•
wychowanie zawładające – dorośli całkowicie zdominowywują świat
myśli, odczuć, preferencji dziecka; w swoich znaczeniach,
charakterystykach i opisach będzie zbieżne z pojęciem czarnej
pedagogiki, będzie odnosiło się do traumatycznych i negatywnych
wpływów dorosłych na dzieci; dorośli uważają, że dziecko jest
elementem ich posiadania, statusu ontologicznego; dorośli mogą na różny sposób zawładnąć dzieckiem; przykład – różne przejawy
wykorzystywania fizycznego dzieci – pozbawianie wolności,
wykorzystywanie seksualne (pedofilia); wykorzystanie siły dorosłego na dziecku
Rozumienie zakresu i treści dysfunkcjonalności
•
psychologiczna perspektywa
•
odnosić będzie się do niekorzystnych cech charakterologicznych poznawczych tych którzy wychowują
•
np. wychowawca neurotyczny – rygorystyczny, traktujący wychowanka w sposób rywalizujący
•
socjologiczna perspektywa
•
odnosić będzie się do niekorzystnych struktur związanych z życiem społecznego
WYKŁAD 11.01.13 PROBLEM METOD WYCHOWANIA
problem autorytetu wychowawcy
•
powiązany z pojęciami:
•
osoba socjalizująco znacząca – na gruncie socjologii wychowania
•
model – na gruncie psychologi wychowania
•
autorytet społeczny
•
skuteczność będzie pochodną autorytetu, czy też wywierania zdolności na wychowanka
2 główne metody
•
indywidualne
•
najistotniejsze
niezastąpione w wychowaniu
•
zaliczamy metody:
•
modelowanie
•
najbardziej pierwotna
•
intuicyjna – w naturalny sposób odgrywa rolę w relacjach
między dorosłymi i dziećmi
•
modelowanie – odwzorowywanie, naśladowanie, powielanie,
imitowanie wzorców, które są postrzegane przez dziecko
•
dziecko jako uważny obserwator obserwuje postawy,
zachowania, nastawienia osób socjalizująco - znaczących (w
subiektywnej percepcji dziecka jest znaczący - tych co są w
najbliższym otoczeniu dziecka – rodzic, starszy brat )
•
2 grupy zachowań w sposób szczególny przyciągają uwagę
dzieci
•
prospołeczne -pozytywny, konstruktywne nastawienie do
świata i innych– zdolność do pomagania, gotowość do
bezinteresownego pomagania,
•
antyspołeczne – negatywny – nieżyczliwość, agresja,
niezdrowa rywalizacja, dyskredytowanie lub
deprecjonowanie innych, działanie na szkodę innych
•
czynniki ułatwiające proces modelowania
•
ma większe znaczenie im w większym stopniu dziecko
posiada większą świadomość rozbudowanego świata i
siebie
•
chłopcy częściej naśladują wzorce męskie, a
dziewczynki żeńskie
•
tym bardziej skuteczne im większą rolę w życiu stanowi
model (osoba dorosła,domniemany autorytet)
•
im większa ilość modeli jest takich samych tym lepsze
jest oddziaływanie na dziecka
•
zasady mówiące o tym kiedy model (osoba, domniemany
autorytet) jest skuteczny
•
model bardziej skuteczny w swoim wpływie
modelującym im większy poziom kompetencji i prestiżu
społecznego posiada – dziecko widzi jak model jest
traktowany
•
wpływ osoby modelującej jest tym większy im większy
zakres władzy i możliwości posiada - naturalna
interesowność wpisane w życie człowieka
•
model jest tym bardziej efektywny im w większym
stopniu dziecko zauważa u niego podobieństwo do siebie
samego – dziecko częściej zwraca uwagę na to co jest
podobne do niego samego
•
model jest tym bardziej efektywny im więcej jest
entuzjazmu w tym co robi – jeśli dorosły nie przejawia
entuzjazmu do czego przekonuje dziecko to nie ma co się
spodziewać pozytywnych skutków
•
zadaniowa
metoda, która wynika w dużym stopniu z nastawień
intuicyjnych, powiązana z naturalnym doświadczeniem
•
może być stosowana intuicyjnie i metodycznie
•
my po prostu zlecamy do samodzielnego wykonania określone
zadania, delegujemy wychowankowi odpowiedzialności
•
wszechobecna
•
wykonywanie, powtarzanie pewnych zadań
•
fundamentalna rola
•
obserwowanie co robią inni i jak to robią
•
samodzielne powielanie, powtarzanie, próba
rekonstruowania tego co potrafią inni
•
podstawowa w ramach wychowania rodzinnego i realizacji
obowiązku szkolnego
•
samodzielne działanie pozwala w sposób trwały i autonomiczny
przyswajania sobie pewnych zadań, czynności
•
podstawowe warunki powierzania zadań (pedagogiczna
efektywność)
•
dziecko dobrowolnie wykonuje zadania i ma
świadomość ich rangi
•
zadania muszą być na miarę możliwości dziecka
•
dostarczanie wielostronnych doświadczeń dziecku –
wykonywanie zadań pobudza dziecko, dostarcza mu
satysfakcji
•
powierzanie zadań powinno odbywać się zgodnie z
zasadą przechodzenia od zadań prostych do złożonych
•
zachęty i pochwały dla wychowanka – charakter
motywacyjny, budują poczucie wartości
•
realizacja, wykonywanie zadań powinno doświadczać
zadowolenia i satysfakcji
•
perswazyjną
•
opiera się na słownym przekonywaniu kogoś do czegoś
•
komunikaty werbalne
•
najmniej skuteczna, jeżeli występuje bez powiązania z metodą
modelowania i zadaniową
•
powinna być uzupełnieniem metody modelowania i zadaniowej
•
przeciw skuteczny gdy działa sama
•
wszechobecna
•
w jej ramach chcemy coś wytłumaczyć, przekonać do czegoś
•
wpływ osoby moralizującej traktowany jako znikomy
•
wzmocnień pozytywnych (gratyfikacje – nagrody)
•
różny charakter nagród – charakter symboliczny (wyraz uznani
ze strony dorosłego w stronę dziecka, różnego rodzaju
przywileje) lub rzeczowy
•
2 podstawowe funkcje pedagogiczne
•
informacyjna – nagradzamy kogoś to ten fakt niesie ze
sobą informację, że to co robi jest dobre, właściwe
motywacyjna – jeżeli doświadcza nagrody to czuje się
zmotywowany do wysiłku, postaw za które zostało
nagrodzone
•
mechanizmy skuteczności
•
nagradzane tylko te zachowania, które są traktowane
jako korzystne, pożądane
•
nagradzać bezpośredni po wykonanej czynności
•
konsekwentne stosowanie
•
wraz z gratyfikacjami materialnymi powinny
występować gratyfikacje symboliczne
•
faworyzowanie – nagradzanie jednego, a pominięcie
drugiego
•
wzmocnień negatywnych (awersje – kary)
•
związane z sytuacjami awersyjnymi (sprawianie przykrości)
•
2 rodzaje- fizyczne – formy dolegliwości fizycznych;
symboliczne – postawa desaprobaty, pokazanie niezadowolenia,
odebranie przywilejów
•
kary są skuteczne w doraźnym wygaszaniu zachowań
niepożądanych
•
niska skuteczność w uruchamianiu zachowań pożądanych
•
możliwość wyuczenia się przez dziecko unikania kar
•
zachowanie podlegające karaniu w momencie ustania czynnika
awersyjnego to zachowanie powraca z jeszcze większym
nasileniu
•
kary powinny być tylko i wyłącznie uzupełnieniem,
kompletowaniem innych metod – ostatecznością
•
grupowe