Proszki
Proszki są stałą postacią leku,
którą tworzą sypkie, homogenne cząstki
o odpowiednim stopniu rozproszenia
Pulveres
Określanie stopnia rodrobnienia wg. FP VI
Wymiary
Stopień
Podział proszków ze wzgl
oczek sita
ę du na
rozdrobnienia substancji
Wymagania
(w mm)
5,6
grubo rozdrobniona
wszystkie cz
sposób stosowania
ąstki przechodzą przez sito 5,60 i nie
więcej niż 20% przez sito 3,15
3,15
średnio rozdrobniona
wszystkie cząstki przechodzą przez sito 3,15 i nie
więcej niż 20% przez sito 1,6
1,6
misłko rozdrobniona
wszystkie cząstki przechodzą przez sito 1,6 i nie
do uż ytku zewnetrznego na skórę i błony ś luzowe
więcej niż 20% przez sito 1,0
(Pulveres ad usum dermicum)
1,0
bardzo miałko rozdrobniona
wszystkie cząstki przechodzą przez sito 1,0 i nie
więcej niż 20% przez sito 0,5
przeznaczone do stosowania wewnę trznego przez
0,5
grubo sproszkowana
wszystkie cząstki przechodzą przez sito 0,5 i nie
połykanie (Pulveres perorales)
więcej niż 40% przez sito 0,315
0,315
średnio sproszkowana
wszystkie cząstki przechodzą przez sito 0,315 i
nie więcej niż 40% przez sito 0,16
przeznaczone do sporzą dzania roztworów i zawiesin
0,16
miałko sproszkowana
wszystkie cząstki przechodzą przez sito 0,16
0,08
bardzo miałko sproszkowana wszystkie cząstki przechodzą przez sito 0,08
zmikronizowana
80% cząstek nie większych niż 10 µm, pozostałe
nie większe niż 50 µm (określone za pomocą
analizy mikroskopowej lub sedymentacyjnej)
1
podstawowym składnikiem tych preparatów są
pudry lecznicze, zasypki, przysypki
tzw. noś niki, w których rozproszone są substancje lecznicze; powinny one:
przeznaczone do stosowania na skórę w celach leczniczych lub profilaktycznych
być dobrze przyczepne do skóry
najczęś ciej stosuje się preparaty o działaniu:
wchłaniać pot i inne wydzieliny skóry
ś cią gają cym
dezynfekują cym
być oboję tnym dla skóry
p/bakteryjnym
p/grzybiczym
Pulveres perorales
Szczególnym przykładem proszków
proszki przeznaczone do stosowania wewnetrznego
do uż ytku wewnę trznego są :
przez połykanie
Tryturacje (Pulveres triturati)
w skład proszków mogą wchodzić substancje stałe ze wszystkich wykazów oraz sproszkowane surowce
Proszki musują ce (Pulveres effervescentes)
roś linne
Proszki mianowane (Pulveres titrati)
Proszki do receptury
substancje podane w postaci proszku mają moż liwość szybszego rozpuszczenia po ich aplikacji, a tym samym
Olejkocukry
szybciej moż na zaobserwować efekt terapeutyczny niż w przypadku niektórych innych postaci
2
przechowywane rozcierki należ y okresowo przemieszać
(Pulveres triturati)
są to tzw. proszki rozcień czane (poprzez zmieszanie
najczęś ciej stosowane rozcień czenia:
substancji
leczniczej
z
oboję tnym
proszkiem
rozcień czają cym, najczęś ciej laktozą )
Belladonnae extractum siccum 1+1
tryturacje stosuje się gdy:
Atropini sulfatis trituratio 1+9
istnieje konieczność odważ enia bardzo małych, miligramowych iloś ci substancji silnie lub bardzo silnie działają cych
Codeini phosphatis trituratio 1+9
substancja lecznicza jest higroskopijna (np. Extr. Belladonnae siccum)
Scopolamini hydrobromidi trituratio 1+99
rozcierki przygotowuje się w stosunkach prostych liczb wielokrotnych, np:
1 + 1 lub 1 + 9 lub 1 + 99
rozcień czenie to trzeba uwidocznić na opakowaniu
Proszki musują ce
Proszki mianowane
(Pulveres effervescentes)
(Pulveres titrati)
są
to proszki otrzymywane z substancji silnie
zawierają dodatek kwasów organicznych wę glanów działają cych lub silnie działają cych surowców roś linnych, lub wodorowę glanów
doprowadzone do ś ciś le okreś lonego miana (zawartoś ci) substancji czynnej przez dodanie proszku oboję tnego lub wytrawionego surowca
po wprowadzeniu do wody wydzielają dwutlenek
wę gla
zawartość substancji leczniczej musi być jednoznacznie okreś lona na opakowaniu
proszki musują ce mogą być dzielone lub niedzielone
Nystatinum 5460 j.m / 1 mg
Adonidis vernalis herba titrata 8 j. g.
proszki musują ce stosowane są po uprzednim
Convallariae herba titrata 12 j. g.
rozpuszczeniu lub zawieszeniu w wodzie
proszki mianowane należ y przechowywac szczelnie zamknię te, zabezpieczone przed wilgocią
3
mieszaniny proszków o stałym składzie
Proszki do receptury
sporzą dza się takż e w aptece:
są
to pojedyncze substancje lecznicze odpowiednio
rozdrobnione stosowane do sporzą dzania preparatów
Sal Erlenmayeri
Sal Nervina
farmaceutycznych
Kalii bromidi
Kalii bromidi
2,0
Natrii bromidi
aa 2,0
Natrii bromidi
niekiedy mogą to być mieszaniny dwóch lub wię cej składników w proporcjach odpowiadają cych niektórym
Ammoni bromidi
1,0
Ammoni bromidi
aa 1,0
lekom gotowym
GARDAN: Aminofenazon 397,0 + Pyralgin 606,0
należ y wówczas pamię tać o koniecznoś ci wpisu takiego preparatu
do
Ewidencji
sporzą dzanych
leków
PABIALGIN: Aminofenazon 880,0 + Allobarbital 120,0
aptecznych i opatrzeniu gotowego preparatu numerem
serii, datą sporzą dzenia i datą waż noś ci
VERAMID: Aminofenazon 717,5 + Diallyl (Ac. Diaethylobarb.) 282,5
Podział proszków ze wzglę du na
Olejkocukry
ilość składników
przygotowuje
się
je
przez
roztarcie
sproszkowanej sacharozy z olejkiem eterycznym
proszki proste – jednoskładnikowe
w proporcji
pulveres simplices
1 kropla olejku + 2,0 g cukru
1 kropla olejku + 4,0 g cukru w przypadku Ol. Floris Aurantii,
proszki złoż one – wieloskładnikowe
Oleum Citri
pulveres compositi, pulveres mixti
olejkocukry przygotowuje się ex tempore i
stosuje jako corrigentia
4
proszki proste – jednoskładnikowe
proszki złoż one – wieloskładnikowe
pulveres simplices
pulveres compositi, pulveres mixti
otrzymuje się
je przez sproszkowanie jednej
substancji
leczniczej
i
przesianie
jej
przez
otrzymuje
się
je
przez
bardzo
dokładne
wymieszanie
równomiernie
sproszkowanych
odpowiednie sita
substancji leczniczych (pomocniczych)
niektóre substancje mogą być przechowywane w
bardzo
waż ne jest, aby wszystkie składniki
formie np. subtelnie sproszkowanej, inne, wraż liwe posiadały taki sam stopień rozdrobnienia
na działanie czynników zewnę trznych, przechowuje się w formie krystalicznej, a rozdrabniania dokonuje
po wymieszaniu składników otrzymany preparat
się ex tempore (np. kwas acetylosalicylowy, kwas powinien być przesiany przez odpowiednie sito
askorbowy, tymol, kamfora, jod)
Proszki dzielone
Podział proszków ze wzglę du na
sposób rozdozowania
zasadniczo stosowane są do uż ytku wewnę trznego
wydawane są one w kapsułkach skrobiowych albo torebkach papierowych (proszki o wię kszej masie)
mogą być zapisywane przez lekarza dwoma sposobami:
proszki dzielone
Praescriptio multiplicata
Praescriptio divisa
proszki niedzielone
Rp.
Rp.
Papaverini hydrochl.
0,04
Papaverini hydrochl.
0,80
Codeini phosphorici
0,02
Codeini phosphorici
0,40
Pyralgini
0,5
P
y
r
a
l
gi
n i
10,0
M.f.pulv.D.t.d. Nr XX
M.f.pulv.Div. in part. aeq. Nr XX
5
Wielkość i pojemność kapsułek skrobiowych
proszki
rozsypujemy
do
opłatków
moż liwie
najmniejszych
Przybliż ona zawartość proszków
Numer
Ś rednica
(w gramach)
jeż eli
ilość
proszku
przekracza
pojemność
(w mm)
cięż kich
lekkich
najwię kszego opłatka rozsypujemy go wówczas do dwóch mniejszych (identycznych) i odpowiednio
1
12
0,5
0,3
zmieniamy Signum
2
14
0,7
0,4
informujemy pacjenta, ż e kapsułki połyka się w 3
16
0,9
0,6
całoś ci popijają c dużą iloś cią wody 4
18
1,2
0,8
5
20
1,5
1,1
6
22
1,8
1,3
Proszki niedzielone
proszkie niedzielone do uż ytku wewnę trznego nie mogą zawierać
substancji leczniczych silnie działają cych lub
proszki niedzielone mogą być do uzytku zewnę trznego i wyjatkowo mogą je zawierać w takiej iloś ci lub rozcień czeniu, wewnę trznego
ż e niewłasciwe lub niestaranne odmierzenie zapisanej dawki, nie spowoduje zatrucia
proszkie niedzielone do uż ytku zewnę trznego stosowane są
jako pudry lecznicze lub zasypki (Pulveres
proszki niedzielone są odmierzane przez chorego tzw.
adspergenti, Cutipulveres)
miarami domowymi np. łyż eczka do herbaty napełniona
równo z brzegiem
stosowane na błony ś luzowe w celach leczniczych, ochronnych lub profilaktycznych
np. 1 łyż eczka do herbaty
Magnesii oxydum
0,5 - 0,6 g
Natrii chloridum
3,5 g
wszystkie składniki uż yte do sporzą dzania zasypek powinny by
sole nieorganiczne
3,0 – 7,0 g
ć
starannie wymieszane po uprzednim
sproszkowaniu
każ dego
ze
składników
(miałko
proszki roś linne
1,5 g
sproszkowane - sito o,16)
cukry
3,0 g
6
Substancje pomocnicze stosowane w proszkach
proszki mogą zawierać dodatek substancji pomocniczych:
Substancje pomocnicze nie
rozcień czają cych
mogą w zastosowanych
• w przypadku substancji mianowanych, które należ y doprowadzić do odpowiedniego stęż enia
iloś ciach wywierać własnego
• w przypadku substancji bardzo silnie działają cych,
działania farmakologicznego
które należ y odważ ać w bardzo małych iloś ciach (tryturacje)
ani wpływać negatywnie na
trwało
wypełniają cych
ść postaci leku i
• w przypadku, kiedy zapisano proszki dzielone o bardzo
dostę pność biologiczną małej masie – poniż ej 100 mg – należ y wówczas zastosować ś rodek uzupełniają cy do masy minimum
substancji leczniczej
100 mg
poprawiają cych smak lub zapach
barwią cych
osuszają cych
równomierne sproszkowanie wszystkich składników
Zasady sporzą dzania proszków
preparatu
jeż eli w skład preparatu wchodzi kilka substancji
sprawdzenie merytorycznej poprawnoś ci recepty
krystalicznych, to należ y je rozdrabniać w osobnym moź dzierzu
sprawdzenie recepty pod wzglę dem:
podczas rozdrabniania prowadzimy pistel od ś rodka
ewentualnych trudnoś ci lub niezgodnoś ci
moź dzierza ku jego brzegom
przeliczenie dawek substancji silnie i bardzo silnie działają cych
należ y
dobrać
moź dzierz odpowiedniej wielkoś ci,
nadmierne
wypełnienie
uniemoż liwia
właś ciwe
sproszkowanie
dobór odpowiedniego sprzę tu
moź dzierze z pistlami
połą czenie składników i bardzo dokładne wymieszanie przy pomocy pistla; należ y pamię tać o czę stym
karta
zdejmowaniu proszku z ze ś cianek moź dzierza i powierzchni pistla
7
wprowadzają c substancje maziste, np. Pix liquida Pini,
nigdy
nie
miesza
się
wszystkich
składników
Ichtyol, Lanolin
jednocze
ę , Balsam peruwiań ski lub mentol,
ś nie ale najpierw odważ a się składnik najsilniej nale
działaj
ż y je rozpuś cić w etanolu, acetonie, eterze lub ą cy i miesza się go z niewielką iloś cią składnika innym, łatwo lotnym rozpuszczalniku, poł
najmniej czynnego
ą czyć
z
substancją
suchą
i
mieszać
do
całkowitego
odparowania rozpuszczalnika
potem dodaje się
stopniowo pozostałe składniki
dokładnie mieszają c
do
mieszania
trucizn
oraz
substancji
silnie
zabarwionych przeznacza się
w aptece osobne
wprowadzają c substancje wilgotne, lepkie lub płynne moź dzierze
mieszamy je dokładnie z substancjami suchymi, a w
razie
potrzeby
stosujemy
dodatkowe
osuszają ce
substancje pomocnicze np. talk lub skrobi
jeż eli w recepcie zapisano lek, który nie istnieje w ę (dodatek taki
postaci do receptury mo
nale
ż emy zastosować lek gotowy
ż y uwidocznić na recepcie i etykietce)
(tabletki, draż etki, kapsułki) odpowiednio przeliczają c ilość
potrzebnych
tabletek
zgodnie
z
dawką
zadeklarowaną przez producenta
jeż eli jest to moż liwe należ y usunąć otoczkę z draż etek
nie rozdrabnia się tabletek w otoczkach dojelitowych: Neo-Pankreatyna, Erytromycyna
należ y pamię tać , ż e przy uż yciu preparatów gotowych, obok substancji leczniczej wprowadza się takż e składniki masy tabletkowej, które powodują zwię kszenie ogólnej masy proszku
sporzą dzają c proszki z antybiotykami należ y pracować w warunkach
aseptycznych
i
stosować ,
w
miarę
moż liwoś ci, jałowe substancje
talk, wę glan wapnia, laktoza – moż na wyjaławiać termicznie – 160oC –1 godz.
8