E R G O N O M I A

KONSPEKT

WYKŁAD 2.

Człowiek jako miara i skala. Kanon proporcji człowieka.

1.

Wymiary i anatomiczny kształt ciała człowieka jako odniesienie do kształtowania

przestrzeni i rzeczy przez projektantów.

2.

Dawne jednostki miary wywodzące się z części ciała.

Stopa, łokieć, sąŜeń.

3.

Miara metryczna.

4.

Wielkość ciała człowieka jako skala porównawcza dla róŜnych obiektów.

5.

Antropologia a ergonomia.

Antropologia (biologia porównawcza człowieka) jest to nauka o zmienności cech

fizycznych człowieka w czasie i przestrzeni. Rozwinęła się w połowie XIX wieku.

W antropologii zespół technik i metod pomiarowych, umoŜliwiających ścisłe badanie

zróŜnicowania cech mierzalnych człowieka i ich zmienności w rozwoju osobnicznym i

ewolucyjnym, nazywa się antropometrią. Antropometria zajmuje się pomiarami odcinków,

obwodów, kątów między płaszczyznami lub liniami ciała.

6.

Kanony proporcji człowieka.

Kanon to reguła, wzorzec, zasada kompozycyjna. WiąŜe się z nauką o proporcjach.

JuŜ w zamierzchłych czasach ciało człowieka dzielono i obliczano jego proporcje według wielkości poszczególnych części - głowy, twarzy, stopy.

2

Najstarszymi kanonami są: kanon państwa faraonów (ok. 3000 r.p.n.e.); kanon ery

ptolemejskiej; kanony greckie i rzymskie; kanon Polikleta (w rzeźbie greckiej), kanony średniowieczne.

6.1.

Kanon Witruwiusza.

Witruwiusz był architektem, budowniczym i mechanikiem. Pracował jako nadworny

architekt wojenny Juliusza Cezara i cesarza Augusta. Napisał dzieło, które jest jedynym zachowanym traktatem o architekturze jaki przekazała nam staroŜytność – jego materiał

rysunkowy zaginął, ale znane są rysunki oparte na koncepcji Witruwiusza opracowane w XVI

wieku przez Cesare Cesarino.

6.2.

Kanon Leonardo da Vinci.

Vinci był malarzem, teoretykiem sztuki, rzeźbiarzem, architektem i myślicielem –

prawdziwym „człowiekiem renesansu”. Zajmując się badaniem proporcji ciała ludzkiego

kontynuował witruwiuszowskie idee. Na rysunku przedstawiającym kanon da Vinci widzimy

właściwie dwie sylwetki człowieka. Obie są wpisane w kwadrat i koło – figury wykorzystane

takŜe przez Witruwiusza i pokazane w rysunkach Cesarino.

6.3.

Villard Honnecour.

Villard Honnecour jest autorem szkicownika architektonicznego. Łączył ideę

kształtów ludzkiego ciała z formami architektonicznymi, np. porównanie postaci Śpiącego Apostoła i rzutu prezbiterium kościoła.

6.4

Francesco di Giorgio Martini.

Napisał traktat, w którym wiodącą myślą w określaniu planu budowli jest postać

człowieka. Oparł się przy tym na dwóch figurach geometrycznych – kole i kwadracie.

6.5.

Kanon Albrechta Dürera.

Kanon ten został stworzony na początku XVI w. i opisany w dziele „Cztery księgi

o proporcjach ludzkich” – 1528 r. Dürer był malarzem, grafikiem, matematykiem, pisarzem i teoretykiem sztuki. Szczególnie interesował się proporcjami matematycznymi próbując

dostosować jej do zasad sztuki. Za punkt wyjścia przy tworzeniu kanonu przyjął wzrost człowieka (h) i dzielił go na ułamki, określając wielkości poszczególnych części ciała. Na rysunkach Dürera warto zwrócić uwagę na to, Ŝe zauwaŜył istotną cechę działania ciała ludzkiego – to, Ŝe nie jest całkowicie symetryczne.

6.6.

Kanony proporcji człowieka a zasada „złotego podziału”.

Przy tworzeniu kolejnych kanonów duŜą rolę odegrała tzw. „zasada złotego

podziału”. Jest to zasada proporcji polegająca na podziale odcinka na dwie róŜne części,

3

z których mniejsza pozostaje w takim stosunku do większej, jak większa do całego odcinka (M : m).

6.7.

Kanon Adolfa Zeisinga.

Kanon ten został stworzony w połowie XIX w. w oparciu o zasadę złotego podziału.

Na rysunku Zeisinga widzimy ciało człowieka, którego wysokość została podzielona wg

złotej proporcji na dwa odcinki M i m.

6.8.

Kanon Le Corbusiera - Modulor

Jednym z najbardziej znanych architektów XX wieku był Le Corbusier. On równieŜ

stworzył swój kanon proporcji człowieka, zwany Modulorem. Le Corbusier doceniał

znaczenie badań antropometrycznych. Wprowadzał typizację wynikającą z wymiarów

człowieka. Za punkt oparcia przyjmował złoty podział.

7.

Wykorzystanie kanonów proporcji człowieka w projektowaniu.

8.

Sposób „działania” ciała człowieka – wybrane aspekty.

Pozorna symetria w działaniu ciała człowieka. Niesymetryczność w budowie

wewnętrznej człowieka. Praworęczność i leworęczność.

dr inŜ. arch. Wojciech Niebrzydowski