Dr inż. arch. kraj. Piotr Latocha, SGGW
Rośliny okrywowe na terenach zurbanizowanych
Wprowadzenie
W ostatnich latach szczególnie intensywnie rozwijają się nasze miasta. Powstaje coraz więcej
nowych budynków, budowane są liczne parkingi. Wszystko to odbywa się kosztem resztek
terenów zieleni. Bardzo ważnym staje się więc podnoszenie jakości pozostałych jeszcze skrawków
zieleni i gdzie tylko można tworzenie nowych. Często niestety ich jakość budzi wiele zastrzeżeń
(wydeptane lub zaschnięte trawniki, zdziczałe, pełne śmieci zarośla, itp.) Należy przełamać
stereotyp iż poza drzewami i dużymi krzewami są tylko powierzchnie trawiaste. Ze względu na
konieczną intensywną pielęgnację trawniki powinny być zakładane głównie na większych
obszarach ( np. w parkach i większych skwerach) gdzie łatwiej jest wprowadzić mechanizację
prac pielęgnacyjnych. Wszelkie niewielkie obszary  zieleni , zarówno towarzyszące ciągom
pieszym jak i komunikacji, powinny być zagospodarowywane roślinnością trwałą, nie wymagającą
nadmiernej pielęgnacji. Rolę taką doskonale mogą spełniać rośliny okrywowe, które przy
odpowiednim dopasowaniu gatunków do konkretnych warunków i potrzeb zapewniają trwały i z
czasem samoutrzymujący się układ. Niezmiernie ważnym jest także fakt iż większość roślin
okrywowych jest odporniejsza od trawników na okresową suszę i zanieczyszczenia powietrza oraz
charakteryzują się większą zmiennością w ciągu roku niż trawniki (kwitnienie, przebarwianie),
przez co stają się bardzo atrakcyjne.
Gdzie należy stosować rośliny okrywowe w mieście:
" Na obszarach towarzyszących komunikacji (wysepki, pasy między jezdniami)
" Na skarpach
" W miejscach silnie ocienionych pod drzewami
" Wokół drzew sadzonych w chodniku, w dużych pojemnikach
" W zieleni dachowej jako podstawowy składnik kompozycji (zieleń ekstensywna i intensywna
niska  miąższość substratu 8-25 cm)
1
Stosując rośliny okrywowe aby uzyskać spodziewany efekt należy przestrzegać kilka
podstawowych zasad:
1. Dobrze dopasować gatunek do istniejących warunków siedliskowych. Najczęściej spotykamy
trzy typy siedlisk określanych głównie przez warunki świetlne, ale także przez wilgotność i
zasobność gleby:
" Miejsca cieniste pod drzewami to obszary trudne do obsadzenia. Obszary te są często
latem i zimą mało estetyczne. Z dużej palety roślin okrywowych możemy jednak wybrać
gatunki, które w sposób zadowalający są tu w stanie stworzyć zielone okrywy. Na większych
ocienionych obszarach dobrze rośnie konwalia (Convallaria), gajowiec (Lamiastrum),
pragnia (Waldsteinia), trzmielina (Euonymus), bluszcz (Hedera), pachysandra (Pachysandra)
czy barwinek (Vinca).
" Miejsca półcieniste na skraju drzew lub pod luz
no rosnącymi drzewami mogą stanowić
optymalne siedlisko dla wielu roślin okrywowych. Przy wystarczająco zasobnej glebie
doskonale będą rosły bodziszek korzeniasty (Geranium macchorrizum), epimedium
(Epimedium), które doskonale dają się komponować z tawułkami (Astilbe), Prymulami czy
paprociami. W półcieniu, przy wystarczającej wilgotności podłoża doskonale rośnie także
niska, jedynie 15 cm tawułka (Astilbe chinensis) kwitnąca purpurowo- różowo od sierpnia do
września. Roślinami dobrze komponującymi się z nią są np. funkie (Hosta), tojeść
(Lysimachia) czy paprocie. Na większych obszarach doskonale rosną także dąbrówka
rozłogowa (Ajuga reptans), rdest pokrewny (Polygonum affine), żywokost (Symphytum),
pragnia (Waldsteinia) czy turzyce (Carex). Z krzewów można polecić tawuły (Spiraea),
tawulca pogiętego odm. kędzierzawą (Stephanandra incisa  Crispa ) czy śnieguliczkę
Chenault a (Symphoricarpos x chenaultii  Hancock ).
" Obszar nasłoneczniony stwarza największe możliwości. Możemy wprowadzać tu zarówno
liczne byliny jak i krzewy. W miejscach o dobrze zdrenowanej glebie można sadzić różne
gatunki bylin jak rozchodniki (Sedum), lawendę, nawrot czerwonobłękitny (Buglossoides
purpurocaerulea), krzewy liściaste jak np. pięciorniki (Potentilla) oraz krzewy iglaste jak liczne
niskie gatunki jałowców (np. J. horizontalis, J. sabina  Tamariscifolia ) czy karłowe odmiany
kosodrzewiny (P. mugo  Mops , ssp. pumilio). Na glebach dostatecznie wilgotnych dobrze
rosną odmiany zimozielonej irgi (np. Cotoneaster  Coral Beauty ,  Skogsholmen ), tawulec
pogięty odm. kędzierzawa (Stephanandra incisa  Crispa ), czy niskie odmiany tawuły
japońskiej (Spiraea japonica  Little Princess ,  Golden Princess ,  Goldmund ). Z bylin np.
rdest pokrewny (Polygonum affine) czy przywrotnik miękkowłosy (Alchemilla mollis). Odrębną
grupą roślin okrywowych wymagających pełnego oświetlenia i dostatecznie wilgotnej i
zasobnej gleby są róże okrywowe wyróżniające się spośród innych roślin obfitością
kwitnienia. Spośród wielu odmian jako najbardziej przydatne w naszych warunkach należy
2
uznać: różową  The Fairy (wys. 60cm) i czerwoną  Chimo (wys. 80 cm). Róże wymagają
szczególnie starannego przygotowania podłoża (usunięcia chwastów trwałych) ze względu
na utrudnioną dalszą pielęgnację (kolce).
2. Dopasować wysokość roślin okrywowych do powierzchni obsadzanej w myśl zasady że na
mniejszych obszarach sadzimy niższe rośliny a na większych wyższe.
3. Chcąc uzyskać bariery (np. przy ulicach) stosować rośliny kolczaste lub cierniste (np. róża,
pigwowiec)
4. Rozstawę dobierać do siły wzrostu roślin (silnie rosnące rzadziej, słabiej rosnące gęściej) i
warunków siedliskowych (żyzności podłoża). Dobierać zalecaną rozstawę dla poszczególnych
gatunków.
5. Na większych obszarach zaleca się tworzenie kompozycji wielogatunkowych sadząc je
grupami z zachowaniem zasady podobieństwa wysokości, siły wzrostu oraz pokroju lub
wyraz
nych kontrastów.
6. Pod drzewami sadzić rośliny płytko korzeniące się. W parkach powinny być to głównie byliny
lub pnącza. Przy ulicach krzewy które dodatkowo powinny spełniać funkcje ochronną w
stosunku do drzew.
7. Rośliny iglaste sadzić głównie w miejscach reprezentacyjnych (mniej narażonych na kradzieże,
niszczenie przez psy, itp.). Niestety ulubieni przez wielu czworonodzy mają w swojej naturze
zapisaną potrzebę oznaczania swojego  terytorium przy pomocy moczu. Zawarty w nim
mocznik powoduje silne uszkodzenie wielu roślin, głównie iglastych i zimozielonych co
ostatecznie prowadzi do ich zamierania. Pewnym rozwiązaniem może być wygradzanie
obszarów obsadzonych roślinami choć nie zawsze daje to zadowalające rezultaty.
8. Do sadzenia stosować zawsze materiał roślinny dobrej jakości (najlepiej z pojemników).
9. Dobrze przygotować teren i wykonać obsadzenia
" Najważniejszą czynnością decydującą o ostatecznym efekcie jest dobre oczyszczenie
podłoża z chwastów trwałych w tym głównie perzu, powoju czy ostu. W przypadku ciężkiej
gleby można dodać piasku w celu jej rozluz
nienia lub odwrotnie. Wzbogacanie substancją
organiczną należy stosować z ostrożnością gdyż może to prowadzić to nadmiernego wzrostu
chwastów.
" Rośliny przed samym sadzeniem rozstawiamy na wyznaczonym do sadzenia terenie po
czym sadzimy zgodnie ze sztuką ogrodniczą. Po posadzeniu rośliny dobrze podlewamy i
całą powierzchnie ściółkujemy korą sosnową lub innym wybranym materiałem. (np.
trocinami, matą szkółkarską itp.) co poprawia warunki wzrostu i ogranicza zachwaszczenie.
" Podstawowymi zabiegami pielęgnacyjnymi jest odchwaszczanie i podlewanie, które
prowadzimy w miarę potrzeby aż do uzyskania pełnego pokrycia gruntu przez rośliny czyli
przez dwa maksymalnie trzy lata. Póz
niej rośliny nie powinny wymagać pielęgnacji i
samodzielnie ograniczać wzrost chwastów oraz ochraniać glebę. Korzystnie na rozwój roślin
3
wpływa nawożenie szczególnie w okresie wiosennym i wczesnoletnim nawozami
wieloskładnikowymi o zwiększonej zawartości azotu zwłaszcza gdy ściółkujemy zbyt świeżą
korą.
Zalety i problemy stosowania roślin okrywowych w warunkach miejskich
Zalety:
" Odporniejsze od trawników na niekorzystne warunki siedliskowe, okresową suszę i
zanieczyszczenia
" Rosną zadowalająco przy niedużej miąższości podłoża
" Wraz z upływem czasu wymagają znacznie mniej pielęgnacji niż trawniki przez co
ograniczają nakłady na utrzymanie zieleni
" Odporniejsze na zniszczenie niż trawniki (bariera psychiczna przed niszczeniem roślin
większa niż trawników)
" Znacznie atrakcyjniejsze niż monotonne trawniki  zmienność w ciągu roku, bogactwo
pokrojów, barwy, faktury dają duże możliwości projektowe)
" Duże znaczenie ekologiczne  siedlisko dla mikrofauny, działanie fitosanitarne
(oczyszczające powietrze z zanieczyszczeń)
" Ograniczają erozje gleby na skarpach
" Hamują degradację gleb miejskich poprzez ułatwienie napowietrzania i zwiększanie retencji
wodnej (dzięki systemowi korzeniowemu)
Problemy:
" Nieodpowiednie przygotowanie terenu pod sadzenie roślin (pozostawienie chwastów
trwałych lub ich organów podziemnych) co może zwiększyć póz
niejsze nakłady
pielęgnacyjne
" Konieczność systematycznej pielęgnacji w pierwszych dwóch-trzech latach po posadzeniu
zanim rośliny osiągną pełne pokrycie
" Możliwość kradzieży roślin w pierwszym roku po sadzeniu
Jednym z podstawowych elementów decydujących o szerszej możliwości stosowania roślin
okrywowych jest czynnik ekonomiczny czyli koszty zakładania i utrzymania obsadzeń roślinami
okrywowymi, które często porównywane są z trawnikami.
Czy rośliny okrywowe są droższe od trawników?
4
Przy porównywaniu ekonomicznej strony oby tych form zieleni należy brać pod uwagę zarówno
koszty związane z ich założeniem jak i koszt dalszej, właściwej pielęgnacji w określonym okresie
czasu. Tak samo jak nie ma jednej ceny na założenie trawnika bo zależy ona od typu trawnika i
istniejących warunków glebowych tak i nie ma jednej ceny założenia obsadzenia z roślin
okrywowych, która determinowana jest głównie przez zastosowany materiał roślinny i jego ilość na
jednostkę powierzchni. Warunkiem sukcesu jest także właściwe, zgodne ze sztuką ogrodniczą
postępowanie związane z ich zakładaniem.
Wyniki badań zarówno zagranicznych jak i krajowych wykazały iż średnio rzecz biorąc koszt
założenia takiej samej powierzchni roślin okrywowych jest prawie zawsze wyższy od trawnika choć
różnice te mogą być nie duże (np. przy Symphoricarpos x chenaultii  Hancock , Cotoneaster  Coral
Beauty - 1,5 szt/m2 ), ale dalsza prawidłowa pielęgnacja jest w przypadku trawników droższa niż w
przypadku roślin okrywowych (biorąc pod uwagę okres 20 lat), a koszty te zrównują się po około 6-
10 latach (Fintel A i B 1981).
Czy w Polskich warunkach transformacji tego typu porównania są możliwe? Czy możliwe jest
dokładne wyliczenie kosztów założenia obsadzenia roślinami okrywowymi albo rocznej pielęgnacji
trawnika? Jest to niewątpliwie trudne, ponieważ koszt ten determinowany jest w każdym
przypadku przez szereg cech zależnych od: rodzaju podłoża i kosztów jego przygotowania,
zaprojektowanego gatunku roślin i ich ilości, rodzaju materiału ściółkującego a w przypadku
trawnika przez jego rodzaj. Próbę skalkulowania kosztów wykonano w oparciu o KNR 2-01. Stawki
cen zaczerpnięto z katalogu Secocenbud. Koszt pielęgnacji trawnika wykonano w oparciu o deficyt
opadów dla Polski centralnej (300 mm/rok). Do wyliczenia kosztów ich zakładania i pielęgnacji
wykorzystano informacje ze z
ródeł akademickich (Wysocki 2000). Uzyskane wyniki pokazują na
podobne zależności jakie można znalez
ć w literaturze niemieckiej (Fintel B 1981). Może więc się
zawsze zdarzyć, że w podobnych warunkach przy zastosowaniu jednej rośliny okrywowej koszt
będzie porównywalny z trawnikami a przy zastosowaniu innej znacznie wyższy. Zawsze jednak
dalsza pielęgnacja liczona w okresie 20 lat jest droższa w przypadku trawników niż roślin
okrywowych choć wydatki te są rozłożone w czasie i przez to mniej dokuczliwe dla inwestora. Nie
zawsze jednak liczy się jedynie koszt. Dlatego nie zawsze porównywanie strony ekonomicznej
może być jedynym kryterium. Należy zaznaczyć, że w wielu sytuacjach gdzie poleca się
stosowanie roślin okrywowych trawnik nie jest w ogóle w stanie rosnąć zadowalająco lub jego
pielęgnacja staje się ekwilibrystyką dlatego takie porównania nie zawsze są miarodajne czy wręcz
celowe. Trawniki i rośliny okrywowe nie powinny w ogóle być traktowane konkurencyjnie względem
siebie ale uzupełniająco, alternatywnie.
Literatura
1. Fintel F. 1981A: Bodendeckende Geh�lze f�r Stra�enbepflanzung  unter besonderer Ber�cksichtigung ihrer
Eignung als Rasenersatz an Stra�en teil I. Neue Landschaft, 26/11. s. 757  763
5
2. Fintel F. 1981B: Bodendeckende Geh�lze f�r Stra�enbepflanzung  unter besonderer Ber�cksichtigung ihrer
Eignung als Rasenersatz an Stra�en teil II. Neue Landschaft, 27/12. s. 820  826.
3. Kolb W. 1981: Pflegeaufwand bei bodendeckenden Stauden und Geh�lzen  Lehrstuhl f�r Wirtschaftslehre des
Gartenbaues, Technische Universit�t M�nchen  Dissertation.
4. Secocenbud 1999: Informacja o stawkach robocizny kosztorysowej oraz cenach najmu sprzętu budowlanego w I
kwartale 1999. 4
5. Wysocki 2000: Informacje ustne
6
Zestawienie kosztów założenia i utrzymania trawnika gazonowego i liściastych oraz iglastych krzewów
okrywowych w różnych wariantach rozstawy i pielęgnacji w okresie
20 lat - obszar 100 m2
20000
18000
16000
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000
0 Lata
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
Trawnik 20 razy koszony, nawożenie 240 kg NPK/ha, nawadnianie 300mm deficyt opadów
Liściaste krzewy okrywowe 1,5 szt/m2, odchwaszczanie systematyczne przez 20 lat
Liściaste krzewy okrywowe 4 szt/m2, odchwaszczanie systematyczne przez 20 lat
Liściaste krzewy okrywowe 4 szt/m2, odchwaszczanie przez pierwsze 3 lata, po 12 latach cięcie odmładzające (maszynowo) i odchwaszczanie przez kolejne 3 sezony
Iglaste krzewy okrywowe 3 szt/m2, odchwaszczanie systematyczne przez 20 lat
7
Koszt PLN (wg cen 1999/2000)
Podstawowy dobór krzewów i bylin okrywowych dla różnych warunków siedliskowych.
A. miejsca w pełni nasłonecznione
Krzewy liściaste
Nazwa polska Wyso- Ulistnienie Kolor kwiatów Pora Gleba 1/ Wilgotność 2/ Gęstość Walory
kość kwitnienia szt/m2 ozdobne
GATUNEK, ODMIANA
berberys 100- sezonowe żółte V przeciętna świeża- 3 owoce,
Berberis thunbergii
Thunberga 150 sucha liście
jesienią
B. t. 'Green Carpet' odm. 80 sezonowe żółte V przeciętna świeża- 3 pokrój,
sucha liście
jesienią
Chaenomeles x superba pigwowiec 60 sezonowe jasno- IV-V przeciętna świeża 4 kwiaty,
'Colour Trail' pośredni odm. różowe owoce
Ch. x s. 'Low'n White' odm. 60 sezonowe jasno-zielone IV-V przeciętna świeża 4 kwiaty,
owoce
Ch. x s. 'Pink Trail' odm. 60 sezonowe pomarańczo IV-V przeciętna świeża 4 kwiaty,
wo- różowe owoce
Ch. x s. 'Texas Scarlet' odm. 60 sezonowe karminowo- IV-V przeciętna świeża 4 kwiaty,
czerwone owoce
Cornus sericea 'Kelseyi' dereń rozłogowy 70 sezonowe - - przeciętna świeża- 3 pokrój,
odm. sucha pędy zimą
Cotoneaster 'Coral Beauty' irga odm. 60 białe V-VI przeciętna świeża 3 liście,
zimozielone kwiaty,
/ sezonowe owoce
C. 'Skogholm' Irga odm. 100 zimozielone białe V-VI przeciętna świeża 2 liście,
/ sezonowe kwiaty,
8
owoce
C. 'Ursynów' Irga odm. 50 zimozielone białe V-VI przeciętna świeża 3 liście,
/ sezonowe kwiaty,
owoce
C. dammeri var. radicans Irga Dammera 20 zimozielone białe V-VI przeciętna świeża 5 liście,
odm. rozesłana / sezonowe kwiaty,
owoce
C.d. 'Eichholz' Irga Dammera 25 zimozielone białe V-VI przeciętna świeża 4 liście,
odm. / sezonowe kwiaty,
owoce
Cotoneaster horizontalis irga pozioma 60 sezonowe białoróżowe V-VI przeciętna świeża 3 liście,
kwiaty,
owoce
Euonymus fortunei var. trzmielina 30 zimozielone b.z. - przeciętna świeża- 8 liście
radicans Fortune a odm.  wilgotna
położona próchnicz
na
E. f 'Emerald'n Gold' odm. 50 zimozielone b.z. - przeciętna świeża- 8 żółtopstre,
żółto-  wilgotna zimozielone
zielone próchnicz liście
na
E. f 'Emerald Gaiety' odm. 30 zimozielone b.z. - przeciętna świeża- 8 białopstre,
biało-  wilgotna zimozielone
zielone próchnicz liście
na
Forsythia 'Courtasol' forsycja odm. 60 sezonowe ciemnożółte IV zasobna- świeża 4(5) kwiaty
(syn. 'Maree d'Or') przeciętna
Gaulteria procumbens golteria płożąca 20 zimozielone jasnoróżowe VII-VIII żyzna, świeża- 12 liście,
kwaśna wilgotna owoce
Gaulteria shallon golteria szallon 30 zimozielone białe VII-VIII żyzna, świeża- 8 liście,
kwaśna wilgotna owoce
Ligustrum vulgare 'Lodense' ligustr pospolity (50)10 sezonowe białe VI-VII przeciętna świeża- 2 liście
odm. 0 sucha
Potentilla fruticosa odm. 70 sezonowe żółte VI-X przeciętna świeża- 4 obfite
'Goldteppich' - słaba sucha kwiaty
9
P. f. var. mandschurica odm. mandżurska 45 sezonowe białe VI-X przeciętna swieża- 4 obfite
- słaba sucha kwiaty
Rosa 'Heideroslein Nozomi' róża odm. 30 sezonowe różowe VI-VII przeciętna świeża 3 pokrój,
kwiaty
Rosa x mariae-graebneriae róża Graebner a 100 sezonowe różowe VI przeciętna świeża- 2 kwiaty,
'Hannover' odm. -słaba sucha owoce
Rosa 'Intercher' (syn. róża odm. 60 sezonowe czerwone VI-X przeciętna świeża 2 kwiaty
 Chimo )
Rosa 'The Fairy' róża odm. 60 sezonowe różowe pełne VI-X przeciętna świeża 2 kwiaty
Rubus crataegifolius jerzyna głogolistna 60 sezonowe białe VI-VII przeciętna świeża 3 przebarwie
'Prelude' odm. nie
jesienne
Spiraea albiflora tawuła 60 sezonowe białe VII przeciętna świeża 4 kwiaty
białokwiatowa
Spiraea betulifolia tawuła 100 sezonowe białe VI-VII przeciętna świeża 4 kwiaty,
brzozolistna przebarwie
nie liści
jesienią
S. b. 'Tor' odm. 70 sezonowe białe VI-VII przeciętna świeża 4 kwiaty,
przebarwie
nie liści
jesienią
Spiraea densiflora tawuła 50 sezonowe różowe VII przeciętna świeża 6 kwiaty
gęstokwiatowa
Spiraea japonica 'Dart's Red' tawuła japońska 90 sezonowe ciemnoróżow VI-VII przeciętna świeża 4 kwiaty
odm. e
S. j. 'Little Princess' odm. 80 sezonowe różowe VI-VII przeciętna świeża 4 kwiaty
S. j. 'Golden Princess' odm. 50 sezonowe różowe VI-VII przeciętna świeża 4 kwiaty,
żółte liście
latem
10
Spiraea decumbens tawuła rozesłana 30 sezonowe białe VI-VII przeciętna świeża 4 kwiaty
Stephanandra incisa 'Crispa' tawulec pogięty 50 sezonowe białe VI-VII przeciętna świeża 3 pokrój
odm.
Symphoricarpos x chenaultii śnieguliczka (50)90 sezonowe różowe VI-VII przeciętna świeża 2 pokrój,
'Hancock' Chenault a odm liście długo
zielone
Krzewy iglaste
Juniperus communis jałowiec pospolity 30 zielone igły b.z. - przeciętna świeża- 3 pokrój,
'Hornibrookii' odm. - słaba sucha ulistnienie
J. c. 'Repanda' odm. 50 zielone igły b.z. - przeciętna świeża- 2 pokrój,
- słaba sucha ulistnienie
Juniperus horizontalis jałowiec płożący 30 łuski b.z. - przeciętna świeża- 3 pokrój,
- słaba sucha ulistnienie
J. h. 'Glauca' odm. 30 łuski b.z. - przeciętna świeża- 3 pokrój,
niebiesko- - słaba sucha ulistnienie
zielone
Juniperus sabina odm. 50 drobne b.z. - przeciętna świeża- 2 pokrój,
'Tamariscifolia' zielone igły - słaba sucha ulistnienie
Juniperus x 'Blue Carpet' jałowiec odm. 50 srebrzysto- b.z. - przeciętna świeża 2 pokrój,
niebieskie - słaba ulistnienie
igły
Microbiota decussata mikrobiota 100 zielone b.z. - przeciętna świeża 1(2) pokrój,
syberyjska łuski - słaba ulistnienie
Pinus mugo 'Pumilio' odm. 70 krótkie, b.z. - przeciętna świeża- 3 pokrój,
ciemnozielo - słaba sucha ulistnienie
ne igły
11
Byliny
Alchemilla mollis przywrotnik 30 sezonowe jasnożółte VI-VII żyzna świeża 6 pokrój,
miękkowłosy szarozielone kwiaty
Alyssum argenteum smagliczka 30 drobne, żółte VI-VII przeciętna sucha 12 kwiaty
srebrzysta srebrzyste
Buglossoides nawrot czerwono- 30-50 lancetowate czerwono- V-VI przeciętna świeża- 8 kwiaty
purpurocaerulea błękitny szarozielone niebieskie sucha
Cerastium tomentosum rogownica 10 sezonowe białe V-VI przeciętna świeża- 12 kwiaty
var. columnae kutnerowata odm. srebrzyste sucha
kolumnowa
Ceratostigma ceratostigma 20 sezonowe niebieskie VIII-X przeciętna świeża 16 kwiaty
plumbaginoides zawciągowata zielone , żyzna
Dianthus gratianopolitanus goz
dzik siny 20 wąskie, sine różowe VI przeciętna świeża- 9 kwiaty
sucha
Dryas octopetala dębik 10 zimozielone białe V-VI żyzna sucha- 12 kwiaty,
ośmiopłatkowy "dębowate" świeża owoce
Euphorbia epithymoides wilczomlecz pstry 30 wąskie podsadki IV-V przeciętna świeża 8 kwiaty
żółto-
pomarańczo
we
Festuca ovina kostrzewa owcza 20 niebiesko- b.z. - przeciętna sucha 12 pokrój
zielone
Geranium platypetalum bodziszek 40-70 sezonowe niebiesko- V-VI przeciętna świeża 9 kwiaty
wielkopłatkowy fioletowe
Geranium sanguineum bodziszek 20 sezonowe karminowo- VI-VII przeciętna świeża - 12 kwiaty
czerwony czerwone sucha
Iberis sempervirens ubiorek 20-30 zimozielone białe IV-VI żyzna- świeża 12 kwiaty
wieczniezielony próchnicz
na
Lavandula angustifolia lawenda 40 sezonowe niebiesko- VII-VIII przeciętna sucha 10 kwiaty
wąskolistna srebrzyste fioletowe
Nepeta x fassenii kocimiętka 30 sezonowe niebiesko- VI-IX żyzna- sucha 12 kwiaty
Fassena szarozielone fioletowe próchnicz
na
12
Phlox subulata płomyk szydlasty 15 sez. zależnie od V-VI żyzna świeża 16 kwiaty
odmiany
Polygonum affine rdest pokrewny 20 sezonowe różowe VII-IX przeciętna świeża 12 liście,
kwiaty
pięciolistkowe
Potentilla alba pięciornik biały 20 białe V przeciętna świeża- 12 kwiaty
wilgotna
pięciolistkowe
Potentilla reptans pięciornik 20 żółte VII-VIII przeciętna świeża 16 kwiaty
rozłogowy
Salvia nemorosa szałwia omszona 30 eliptyczno- fioletowe VI-VII przeciętna świeża- 9 kwiaty
podłużne sucha
Sedum spurium rozchodnik 15 sezonowe białe VII-VIII przeciętna sucha 12 liście,
'Album Superbum' kaukaski odm. kwiaty
Teuricum chamaedrys ożanka właściwa 10-40 sezonowe purpurowo- VII-IX żyzna sucha 12 liście,
szarozielone różowe kwiaty
Thymus serphyllum nacierzanka 5 drobne różowe VII-IX przeciętna sucha 18 kwiaty
piaskowa
1
/ Gleba:
Żyzna- bogata w składniki pokarmowe o dobrej strukturze.
Próchniczna- z dużą zawartością próchnicy.
Przeciętna- przepuszczalna, piaszczysto gliniasta o niewielkiej ilości próchnicy i poziomie składników pokarmowych wymaganych przez większość roślin ogrodniczych.
Słaba- uboga w składniki pokarmowe o złej strukturze (bardzo lekka lub zdegradowana).
2
/ Wilgotność:
Sucha- okresowy brak wilgoci, słaba sorbcyjność, częste przesuszenie strefy korzeniowej.
Świeża- optymalna zawartość wilgoci, dobra sorbcyjność, woda gruntowa poza zasięgiem systemu korzeniowego.
Wilgotna- duża zawartość wilgoci oraz sorbcyjność, woda gruntowa przynajmniej okresowo w zasięgu systemu korzeniowego.
13
B. Półcień, luz
ne zadrzewienia
Krzewy liściaste
Nazwa polska Wyso- Ulistnienie Kolor kwiatów Pora Gleba 1/ Wilgotność 2/ Gęstość Walory
kość kwitnienia szt/m2 ozdobne
GATUNEK, ODMIANA
Euonymus fortunei 'Emerald trzmielina 30 zimozielone b.z. - przeciętna
świeża- 8 białopstre

Gaiety' Fornune'a odm. biało- ziel. wilgotna zimozielone
próchniczn
liście
a
E. f. 'Gracilis' odm. 30 zimozielone b.z. - przeciętna
świeża- 8 białopstre

biało- ziel. wilgotna zimozielone
próchniczn
liście
a
przeciętna-
Pyracantha coccinea 'Red ognik szkarłatny 60 zimozielone, białe V świeża 4 kwiaty,
próchniczn
Cushion' odm. drobne liście,
a
owoce
Rubus crataegifolius jerzyna głogolistna 60 sezonowe białe VI-VII przeciętna świeża 3 przebarwie
'Prelude' odm. nie
jesienne
14
Stephanandra incisa tawulec pogięty 50 sezonowe białe VI-VII przeciętna świeża 3 pokrój
'Crispa' odm.
Symphoricarpos x chenaultii śnieguliczka (50)9 sezonowe różowe VI-VII przeciętna świeża 2 pokrój,
'Hancock' Chenault a odm. 0 liście długo
zielone
Krzewy iglaste
Juniperus communis jałowiec pospolity 30 zielone igły b.z. - przeciętna świeża- 3 pokrój
'Hornibrookii' odm. - słaba sucha
J. c. 'Repanda' odm. 50 zielone igły b.z. - przeciętna świeża- 2 pokrój
- słaba sucha
Juniperus sabina odm. 50 drobne b.z. - przeciętna świeża- 2 pokrój
'Tamariscifolia' zielone igły - słaba sucha
Taxus baccata 'Repandens' cis pospolity 50 igły b.z. - przeciętna świeża- 2 pokrój
odm. - żyzna wilgotna
Byliny
Ajuga reptans dąbrówka 10 zielono- niebieskie V-VII przeciętna świeża- 12 ulistnienie,
'Atropurpurea' rozłogowa odm. purpurowe -żyzna wilgotna kwiaty
Alchemilla mollis przywrotnik 30 okrągławe żółtozielone VI-VIII przeciętna świeża 6 kwiaty
ostroklapowy płytko
klapowane
Anemone nemorosa zawilec gajowy 15 3-5 listkowe białe IV przeciętna świeża 12 roślina
efemeroidal
na kwiaty
15
bergenia 40 skórzaste, różowe, IV-V żyzna świeża 7 ulistnienie
Bergenia cordifolia
sercowata okazałe, czerwone,
zimozielone białe
Brunnera macrophylla brunera 30 ciemnozielon ciemno- IV-V przeciętna świeża 5 kwiaty
wielkolistna e niebieskie - żyzna
Caltha palustris knieć błotna 30 sercowate żółte IV-V przeciętna wilgotna 9 kwiaty
Cardamine trifolia rzeżucha 20 ciemno- białoróżowe IV-V żyzna wilgotna 16 ulistnienie
trójlistkowa zielone
Carex digitata turzyca palczasta 20 ciemno- b.z. - żyzna- świeża 7 pokrój,
zielone próchnicz ulistnienie
na
Carex plantaginea turzyca 40 zielone b.z. - żyzna- świeża 7 pokrój,
babkowata próchnicz ulistnienie
na
Cruciata laevipes przytulia 40 częściowo żółte V-VI przeciętna świeża 7 pokrój,
krzyżowa zimozielone, ulistnienie
eliptyczne
Epimedium grandiflorum epimedium 20-30 złożone różowe V-VI przeciętna świeża- 12 ulistnienie
wielkokwiatowe wilgotna
Epimedium perralderianum epimedium 25 sezonowe, brązowożółte IV-V żyzna- świeża- 12 ulistnienie
'Frohnleiten' Perralderian a złożone próchnicz wilgotna
odm. na
Epimedium x versicolor epimedium pstre 35 sezonowe, żółte IV-V żyzna- świeża- 10 ulistnienie
złożone próchnicz wilgotna
na
Geranium macrorrhizum bodziszek 40 zimozielone jasnoróżowe VI-VII przeciętna świeża 9 ulistnienie,
'Spessart' korzeniasty odm. kwiaty
Geranium platypetalum bodziszek 40-70 wcinane, niebieskie VI przeciętna świeża 9 ulistnienie,
wielkopłatkowy okazałe okazałe kwiaty
Glechoma hederacea bluszczyk 10-35 okrągławe, niebiesko- IV-V żyzna- świeża 12 ulistnienie
kurdybanek karbowane fioletowe próchnicz
na
Hosta plantaginea funkia babkowata 60 jasnozielone białe VII-VIII żyzna świeża 5 ulistnienie,
kwiaty
16
Hosta sieboldiana 'Elegans' funkia sina odm. 50 okazałe, sine fioletowo- VI-VIII żyzna- wilgotna 7 ulistnienie,
białawe próchnicz kwiaty
na
Lamium maculatum jasnota plamista 20-60 jajowato- czerwonawe V-VII Żyzna- świeża 12 ulistnienie
trójkątne, próchnicz
zaostrzone na
Lysimachia numularia tojeść rozesłana 5 zielone żółte V-VII żyzna świeża 16 ulistnienie
Metteuccia struthiopteris pióropusznik 80 pierzaste - - żyzna- wilgotna 5 ulistnienie
strusi okazałe próchnicz
na
Omphalodes verna ułudka wiosenna 20 sezonowe niebieskie IV-V żyzna- świeża 9 kwiaty
próchnicz
na
Prunella grandiflora głowienka 15 zielone lilowy VII-IX żyzna świeża 12 kwiaty
wielkokwiatowa
Pulmonaria angustifolia miodunka 20 zielone niebieskie IV-V żyzna- świeża 12 kwiaty
wąskolistna próchnicz
na
Stachys grandiflora czyściec 40 zielone purpurowo- VII-VIII przeciętna świeża 9 ulistnienie,
 Superba' wielkokwiatowy różowe kwiaty
odm.
Symphytum grandiflorum żywokost 25 lancetowate, kremowe IV-V przeciętna świeża 7 ulistnienie,
wielkokwiatowy zielone kwiaty
Waldsteinia geoides pragnia 25 3-5 klapowe, żółte IV-V żyzna świeża 16 ulistnienie,
kuklikowata okrągławe kwiaty
Waldsteinia ternata pragnia 15 zimozielone żółte IV-V żyzna świeża 16 ulistnienie,
syberyjska kwiaty
1
/ Gleba:
Żyzna- bogata w składniki pokarmowe o dobrej strukturze.
Próchniczna- z dużą zawartością próchnicy.
Przeciętna- przepuszczalna, piaszczysto gliniasta o niewielkiej ilości próchnicy i poziomie składników pokarmowych wymaganych przez większość roślin ogrodniczych.
Słaba- uboga w składniki pokarmowe o złej strukturze (bardzo lekka lub zdegradowana).
2
/ Wilgotność:
Sucha- okresowy brak wilgoci, słaba sorbcyjność, częste przesuszenie strefy korzeniowej.
17
Świeża- optymalna zawartość wilgoci, dobra sorbcyjność, woda gruntowa poza zasięgiem systemu korzeniowego.
Wilgotna- duża zawartość wilgoci oraz sorbcyjność, woda gruntowa przynajmniej okresowo w zasięgu systemu korzeniowego.
C. Miejsca silnie ocienione
Krzewy liściaste
Nazwa polska Wyso- Ulistnienie Kolor kwiatów Pora Gleba 1/ Wilgotność 2/ Gęstość Walory
kość kwitnienia szt/m2 ozdobne
GATUNEK, ODMIANA
Euonymus fortunei var. trzmielina 30 zimozielone b.z. - przeciętna świeża 8 zimozielone
radicans Fortune'a odm. ulistnienie
położona
E.f. 'Minimus' odm. 10 zimozielone b.z. - przeciętna świeża 10 zimozielone
ulistnienie
Hedera helix bluszcz pospolity 20 zimozielone żółto-zielone IX-X żyzna świeża 4 zimozielone
ulistnienie
Pachysandra terminalis runianka japońska 25 zimozielone białe IV-V żyzna świeża 12 zimozielone
ulistnienie
P.t. 'Green Carpet' odm. 15 zimozielone białe IV-V żyzna świeża 14 zimozielone
ulistnienie
18
Vinca minor barwinek pospolity 10 zimozielone niebieskie IV-V żyzna- świeża 12 zimozielone
próchnicz ulistnienie,
na kwiaty
Vinca major barwinek większy 25 zimozielone niebieskie IV-V żyzna- świeża 9 zimozielone
próchnicz ulistnienie,
na kwiaty
Byliny
Anemone nemorosa zawilec gajowy 20 3-5 listkowe białe IV przeciętna świeża 12 roślina
efemeroidal
na kwiaty
Asarum europaeum kopytnik pospolity 15 zimozielone brunatne IV-V żyzna- świeża 14 ulistnienie
próchnicz
na
Brunnera macrophylla brunera 30 ciemno- ciemno- IV-V przeciętna świeża 5 kwiaty,
wielkolistna zielone niebieskie - żyzna ulistnienie
Carex morrowii  Variegata' turzyca Morrow a 30 zielono- b.z. - żyzna- świeża 7 pokrój,
odm. żółte próchnicz ulistnienie
na
Convalaria majalis konwalia majowa 20 lancetowate białe V żyzna świeża- 9 kwiaty,
wilgotna ulistnienie
Corydalis cava kokorycz pusta 20 wcinane purpurowo- IV żyzna wilgotna 12 roślina
lilowe, efemeroidal
żółtawe na
ulistnienie
Dryopteris filix-mas narecznica 80 pierzaste - - żyzna- wilgotna pokrój,
samcza okazałe próchnicz ulistnienie
na
Galium odoratum marzanka wonna 30 drobne w białe V-VI żyzna- wilgotna 16 kwiaty,
okółkach próchnicz ulistnienie
na
19
Hosta lancifolia funkia 25 zielone fioletowe VII-VIII żyzna świeża 7 kwiaty,
lancetolistna ulistnienie
jasnozielone
Hosta plantaginea funkia babkowata 60 białe VII-VIII żyzna świeża 5 kwiaty,
sezonowe
ulistnienie
Hosta sieboldiana 'Elegans' funkia sina odm. 50 okazałe, fioletowo- VI-VIII żyzna- wilgotna 7 kwiaty,
sine białawe próchnicz ulistnienie
na
Lamiastrum galeobdolon gajowiec żółty 20 białopstre żółte V-VI żyzna- wilgotna 7 białopstre
'Florentinum' odm. próchnicz liście,
na kwiaty
częściowo
Luzula sylvatica kosmatka 40-60 niepozorne V żyzna- wilgotna 7 ulistnienie
zimozielone,
olbrzymia próchnicz
okazałe
na
Majanthemum bifolium konwalijka 15 sercowato- białe V żyzna- wilgotna 16 ulistnienie
dwulistna jajowate próchnicz
na
Matteuccia struthiopteris pióropusznik strusi 50-120 pierzaste - - żyzna- wilgotna 5 ulistnienie
okazałe próchnicz
na
Mercurialis perennis szczyr trwały 20-30 eliptyczne, niepozorne IV-V żyzna- wilgotna 12 ulistnienie
zaostrzone próchnicz
na
Polygonatum odoratum kokoryczka wonna 20-60 eliptyczno- białe V-VI żyzna- wilgotna 9 ulistnienie
jajowate próchnicz
na
Tiarella cordifolia tiarella sercolistna 20 sezonowe białe IV-V żyzna świeża 16 ulistnienie
1
/ Gleba 2/ Wilgotność: Oznaczenia jak poprzednio
20