ALCHEMIA TWOICH MARZEŃ 

  

Andrzej Brodziak 

 

 

Spis treści 

* WYJAŚNIENIA DLA KOGO NAPISANO TĘ KSIĄŻKĘ 

I. CZŁOWIEK, KTÓREGO KOCHAM PORZUCIŁ MNIE ... 

... pierwsza pomoc psychologiczna 

... przeczytaj na "wszelki wypadek"  

a.  Próba zdefiniowania fenomenu miłości  
b.  Zastrzeżenia do definicji.  
c.  A teraz ! Czy Twój były partner wykazywał cechy wyliczone w opisie fenomenu.  
d.  Niekompletne formy miłości  
e.  Mieszanina miłości i nienawiści  
f.  Formy miłości wg Stenberga  
g.  Rozwój femomenu  
h.  Czy jest szansa na odzyskanie partnera?  
i.  Demontaż głodu  
j.  Szczerość rozmów  

(1) Opowiadanie: "O liściu" 

k.  Nowa znajomość  

II. JEŚLI INTERESUJE CIĘ TEORIA JAK ROZPOZNAĆ WŁAŚCIWEGO  

DLA SIEBIE PARTNERA CZYTAJ TEN SAM TEKST 

... wyjaśnienia jak czytać tekst "na wspak". 

III. ENNEAGRAM - NOWY MODEL OSOBOWOŚCI  

... teoria wydarta z brzucha historii po to aby umożliwić odgadnięcie kto 
jest kim 

IV. W CO GRAJĄ LUDZIE  

... czyli o tym co robią ludzie, jeśli niezdolni są do przeżywania intymności 
i seksu 

... lub o tym jak Eric Berne zdołał uzupełnić Zygmunta Freud'a w 
wyjaśnianiu przyczyn "upodobania do nieszczęścia" 

a.  Przykład gry życiowej: "ALKOHOLIK"  
b.  Przykład gry małżeńskiej: "OZIĘBŁA KOBIETA"  
c.  Przykład gry seksualnej: "GWAŁT"  
d.  A więc jakie są Twoje ulubione gry ?  

V. PIĘĆ KRĘGÓW WTAJEMNICZENIA DO SPRAW DAMSKO-MĘSKICH  

... czyli przewodnik do 15-tu najważniejszych powieści, które mogą 
zastąpić Ci czytanie nudnych wywodów zawartych w rozdziale I-IV. 

** PEŁNA LISTA WSPOMNIANYCH W TEKŚCIE POZYCJI 
LITERATUROWYCH, WG KOLEJNOŚCI ICH WYMIENIANIA 

                                                     

 

  

  

* WYJAŚNIENIA DLA KOGO NAPISNO TĘ KSIĄŻKĘ 

Książka ta nie jest powieścią. Jest to narzędzie, którym możesz się posłużyć w kilku 
okolicznościach, kiedy czujesz, że "coś jest nie tak". Nie jest to poradnik napisany przez 
psychologa. Chcę przekazać Ci tutaj wiedzę nabytą przez ludzi stosunkowo niedawno, 
wiedzę pochodzącą raczej z literatury pięknej, prac z zakresu neurofizjologii oraz 

rozmów z moimi pacjentami, dotyczących fenomenów miłości, nienawiści, celu ludzkiej 
egzystencji, możności osiągania szczęścia i upodobania do nieszczęścia (* 1- 84). 

Jeśli tekst ten "dodaje sił", to nie przez podawanie gotowych recept, ale przez próbę 
uchwycenia istoty takiego s t a n u d u c h a, kiedy to ludzie czują się s z c z ę ś l i w i i 
odwrotnie takiego stanu ducha, kiedy wpadają w r o z p a c z. Pisząc ten tekst nie 
miałem żadnych intencji, nie jestem psychologiem, nie jestem filozofem, nie jest 
moralistą, jestem tylko lekarzem, więc mogę być neutralny wobec uznanych, 
obowiązujących lub modnych szkół i kierunków tych dziedzin.  

Jak Państwo wiecie lekarz wysłuchując pacjenta powinien wstrzymać się od ocen 
moralnych tego co pacjent zrobił, tego jak się zachowywał, a nawet jeśli robił rzeczy 
fatalne powinien on stanąć po jego stronie, w opozycji wobec moralizatorów, rozmaitych 
systemów karania i powinien bronić jego racji prawnych. 

Tekst ten będzie więc s z o k o w a ł wielu czytelników. Proszę zwrócić jednak uwagę, że 
poszczególne rozdziały są kierowane do ludzi, którzy znaleźli się w dramatycznych 
okolicznościach. Rozdział I, wypowiedziany ustami dwudziesto-kilkuletniej dziewczyny 
kierujemy do osób, które przez zawód miłosny są doprowadzone do takiej rozpaczy, że 
są o krok od targnięcia się na swoje życie.  

Rozdział II proponuje, aby treść poprzedniego rozdziału "przeczytać na wszelki 
wypadek", "na zapas" i co ważniejsze, nawet w warunkach "spokoju", posłużyć się jego 
przesłaniem jako teorią, która może ułatwić rozpoznanie: "mężczyzny, który jest dla 
Ciebie" lub "kobiety, którą szukałeś całe życie". 

Gdzieś indziej twierdzę, że nie sposób jest czuć się dobrze jeśli jest się głęboko 
przekonanym, że "ludzka egzystencja jest bez sensu". Mimo, iż mało kto o tym mówi i 
mało kto formułuje to pytanie na głos, lub "otwartym tekstem", lecz wiem, że wielu 
ludzi bezustannie pyta samego siebie lub próbuje znaleźć gdzieś odpowiedź na pytanie: 
"jaka jest moja funkcja ?" lub innymi słowy "po co ja żyję na tym świecie?". Próbę 
sformułowania odpowiedzi stanowi moja poprzednia publikacja pt. "Funkcja Ewy" 
(*1), która odwołuje się często do jeszcze wcześniejszej książki pt. "Jesteś nieśmiertelny 
... (* 17). 

Powody odbierania przez wiele miesięcy, przez całe lata lub nawet przez większość życia 
wrażenia, że "coś jest nie tak!" do niedawna nie mogło być prosto i jasno wytłumaczone 
osobom w sta- nie frustracji, długotrwałej "handry", a nawet przewlekłej depresji. Sam 
czułem się przez lata bezradny w próbach zrozumienia tego co się wokół mnie dzieje. Nic 
dziwnego. Nasza cywilizacja, nasza kultura pojęła to stosunkowo niedawno. Przez 
ostatnie ćwierć wieku napisano na ten temat już wiele. Postanowiłem wytłumaczyć to 
Państwu przez odwołanie się do dwóch książek fachowych: [ "W co grają ludzie" (* 4) - 
Rozdział IV, "Enneagram" (* 37) - Rozdział III ] oraz polecenie 15-tu specjalnie 
dobranych powieści. 

Wielu czytelników zadaje sobie zapewne w tej chwili pytanie: Ale jaka to "wiedza 
zdobyta przez ludzi stosunkowo niedawno" leży u podstaw tej książki ? 

Odpowiedzią jest oczywiście całość tego tekstu. Ale, jeśli na wstępie miałbym powiedzieć 
to bardzo krótko, przy pomocy kilku haseł, to spróbowałbym wypowiedzieć to w sposób 
następujący : 

[ Ludzie dopiero niedawno odkryli, że obowiązkowe smutne wypełnianie obowiązków, 
ciężka, mozolna praca, życie według planu wytyczonego i sięgającego niejako "do końca 
życia" jest p o s t a w ą niekorzystną. Praca może być  

fascynująca, a świat może być postrzegany jako wspaniały. Wielu ludzi 
pojęło już, że każdy z nas jest potrzebny, że każdy z nas ma jakąś funkcję, 
która jest ważna, że człowiek "składa się głównie z m a r z e ń", że 
marzenia to nie program ideologiczny i można je w ciągu następnej nocy 
zmodyfikować, że snucie planów, marzeń, ciekawość świata i jutra 
dostępna jest tylko dla osób, które potrafią kochać, że jest j u ż z r o z u m 
i a ł e c o t o z n a c z y k o c h a ć i b y ć k o c h a n y m, że zamiast mówić 
samemu, ciekawiej jest poświęcić większość czasu na słuchanie innych i 
zadawanie im pytań, dociekanie "co w nich siedzi", że z pogodą ducha, 
spokojem należy patrzeć na "nagłe zmiany", "katastrofy", "pojawiające 
się nagle nowe idee", że co najwyżej pomoże to w m y ś l e n i u w ł a s n y 
m, modyfikacji planów lub w sformułowaniu nowych m a r z e ń, że ważne 
jest, aby przyjąć do wiadomości, że każdy ma swoją słabość i nie ma ludzi 
idealnych, a nawet, że niedobrze gdyby tacy byli, gdyż chcieliby wtedy 
odebrać nam prawo do naszych własnych zapatrywań, że pomocne jest 
uświadomienie sobie swoich inklinacji (czyli tak jak to wcześniej 
ujmowano swoich wad) po to, aby "nie przesadzać", że niezmiernie ważne 
jest, aby n i e m y ś l e ć o s o b i e ź l e, odwrotnie, że niezmiernie ważne 
jest, aby uświadomić sobie, że niektóre z swoich własnych cech są 
szczególne, oryginalne, niepowtarzalne i wartościowe dla innych. 

Najważniejszą jednak sprawą, która zaczyna świtać w umysłach ludzi 
teraz, czyli pod koniec XX-wieku i która zapewne stanie się banałem w 
połowie XXI wieku jest nagłe odkrycie, że "k i e r u j e n a m i p r z y s z ł 
o ś ć". Zdanie to, iż kieruje nami rodzaj opaczności, która nie jest 
wszechmogąca, lecz jest jedynie łańcuchem coraz to bardziej rozwiniętych 
cywilizacji (inteligentnych kultur) leżących w odległej p r z y s z ł o ś c i 
jest, jak sądzę tak kontrowersyjne, że nie jestem w stanie uzasadnić je 
sam. Postanowiłem więc podbudować tę tezę przez przytoczenie krótkich 
cytatów zaczerpniętych z kilku książek. Proszę czytaj je uważnie i proszę 
nie obrażaj się wyłącznie na mnie, ale i także na autorów powieści i 
rozpraw cytowanych w tekście tej książki ! ] 

No więc zacznijmy studiowanie pierwszej partii cytatów, które umieściłem na wstępie. 
W następnych rozdziałach jest ich także wiele. Jeśli coś wyda Ci się niejasne sięgnij do 
tekstów źródłowych. Nawiasem mówiąc, zwiedzanie pustawych zazwyczaj czytelni, 
bibliotek uniwersyteckich, dostępnych przecież dla wszystkich jest wspaniałym 
zajęciem. Poznasz tam wiele ciekawych osób. Ale do rzeczy, przeczytaj i pomyśl ! 

"Tajemnica jest kurtyną zasłaniającą przed nami przyszłość. Tajemnica towarzyszy 
wszelkiej refleksji nad sensem życia i nad sensem istnienia w ogóle". 

Grzegorz Białkowski(* 53) 

"Sobota chyliła się ku wieczorowi, przechadzał się sam po Zurychu i wdychał zapach 
wolności. Za rogiem każdej ulicy kryła się przygoda. Przyszłość znów stała się tajemnicą 
.... odczuwał słodką lekkość istnienia, które zbliżało się do niego z głębi przyszłości..." 

Milian Kundera (* 71) 

"Nie konieczność, ale przypadek ma w sobie czar. Jeśli miłość ma być miłością 
niezapomnianą, od pierwszej chwili muszą się ku niej zlatywać przypadki jak ptaki na 
ramiona św. Franciszka z Asyżu." 

Milian Kundera (* 71) 

"Ludzie najczęściej uciekają przed swymi zmartwieniami w przyszłość. Wyobrażają 
sobie na drodze czasu linię, poza którą ich dzisiejsze zmartwienie przestaje istnieć." 

Milian Kundera (* 71) 

".... układy biologiczne w jakiś sposób są zdolne wykorzystywać odwrotny kierunek 
biegu czasu tak, iż przyszłość oddziałuje (promieniuje) na ich przeszłość ..." 

Fred Hoyle (* 52) 

"W skali kosmicznej, efekt wtłaczania informacji z przyszłości (w przeszłość) ma także 
daleko idące konsekwencje (filozoficzne)..."  

Fred Hoyle (* 52) 

"... P i e r w o t n a p r z y c z y n a to nie coś co istniało wcześniej i z czego powstajemy, 
lecz coś co jest źródłem informacji, rodzajem 'wyższej inteligencji' - jeśli wolicie, która 
jest umiejscowiona w odległej przyszłości." 

Fred Hoyle (* 52) 

"... Biorąc to pod uwagę można przesłania religijne odczytać w ten sposób : 'Pochodzisz 
z czegoś co tkwi gdzieś tam w przestrzeni. Szukaj tego a znajdziesz znacznie więcej niż 
się spodziewasz'". 

Fred Hoyle (* 52) 

"Wpływanie na przeszłość jest czymś zasadniczym dla Tworu tkwiącego w przyszłości, 
gdyż uzasadnia to i umożliwia wręcz jego istnienie". 

Fred Hoyle (* 52) 

Ostatnie, ważne zdanie Fred Hoyle uzasadnia jednym krótkim, uderzającym zdaniem : 

"Wszystko co istnieje, istnieje dzięki uprzejmości wszystkiego innego (Everything exists 
at the courtesy of everything elese)" (* 52). 

Najbardziej szokujące jest jednak przekonanie astrofizyka (który uzasadnia je szeroko 
w podrozdziale swojej książki zatytułowanej: "The self-contained cosmos"), że 
"przeszłość dokonuje interwencji w przyszłość głównie przez subtelne, jednostkowe 
("kwantowe") wpływy na jednostki tzn. poszczególne osoby. Interwencje te zachodzą 
głównie przez tworzenie pewnej pary partnerskiej. ("... although the future can interfere 
with the past through the subtle effects on individual quantum events. ... future 
intervene that two people form a couple..."), (* 52). 

"... cras amet qui numquam amavit quique amavit cras amet..." 

"Jutro pokocha ten, kto nie kochał nigdy, ten kto kochał, jutro pokocha." 

John Fowles (* 67) 

"Silny egazm chroni przed chorobą, ale w końcu człowiek musi zacząć kochać, by nie 
zachorować i musi zachorować, jeśli na skutek swej postawy negacji nie potrafi kochać." 

Zygmund Freud 

Większo?ć cytatów dotyczyło wpływu p r z y s z ł o ? c i na nasze życie, które toczy się t e 
r a z. Dwa przedostatnie cytaty przechodzą niejako do szczegółów. Wynika z nich, że 
"CO?", co tkwi w przyszło?ci dokonuje interwencji w naszą tera?niejszo?ć, głównie 
poprzez: (ujmując to banalnymi słowy) "inicjowanie znajomo?ci" lub bardziej dosadnie 
"kojarzenie par". Dlaczego to takie ważne ! Otóż, dlatego że dopiero "kontakt fizyczny" 
i "fenomen miło?ci" tworzy warunki do przekazania innej osobie swojego poglądu, lub 
więcej, przekonania go. Nie wierzysz, to wypróbuj sposób znany ludziom z rejonu 
Pacyfiku. Polega on na tym, że w trakcie rozmowy dotykasz "niby przypadkowo" Twoją 
ręką, Twoim palcem "ciała" rozmówcy. Jak kto? powiedział, rozmówca "natychmiast 
łagodnieje". Co więcej, zaczyna "słuchać co do niego się mówi", a nawet jest skłonny 
"dać się przekonać". W innych warunkach argumenty docierają wolno lub wcale. Tak, 
ale to "CO?", co tkwi w przyszło?ci nie jest wszechmogące. Połowa spraw zależy od 
Ciebie. Je?li się z a m k n i e s z i przyjmiesz ową p o s t a w ę n e g a c j i, o której mówi 
Z.Freud (ostatni cytat), to nie poznasz nikogo ciekawego, nikogo kto "pasuje do Ciebie". 
Rezultat będzie zerowy. Gorzej Z.Freud twierdzi, że grozić Ci będzie wtedy choroba. W 
niedawnej rozmowie, jaką prowadziłem ze swoim kolegą, lekarzem wiede<167>skim, 
usłyszałem równie bezkompromisowe sformułowania. Prof. G.Langer, psychiatra, który 
może pod?wiadomie czerpie wiele fluidów od Z.Freud'a, który praktykował w tym 
samym mie?cie przed 80 laty, powiedział mi: "Słuchaj, je?li do Twojego gabinetu 
wchodzi chory, który nie złamał nogi w niezawinionym przez siebie wypadku, lecz 
zgłasza objawy jakiej? częstej choroby internistycznej lub psychicznej to można 
powiedzieć z góry, jeszcze przed zbieraniem wywiadu, że z p a r t n e r e m układało mu 
się ?le, i odwrotnie, je?li wiadomo, że pewna osoba k o c h a k o g o ? i jest k o c h a n a 
to na nic poważnego zachorować nie może.". Własne obserwacje lekarskie doprowadziły 
mnie do tego samego wniosku już dawno (* 1, 11-16, 40). Je?li więc jest tak, to u c z u c i 
e j e s t l e k a r s t w e m ! ! Zadaniem lekarskim jest więc również umieć komu? 
powiedzieć na czym ono polega, a nawet, być może więcej, umieć poradzić "co zrobić, 
aby się zakochać", no i niestety także dalej co zrobić je?li "kto? kogo? kochał i został 
przez tę osobę porzucony". Każdy oddział internistyczny przyjmuje przecież 
miesięcznie, ?rednio, kilka osób, które dokonały prób samobójczych, osób 
przeżywających zawód miłosny, bąd? odczuwających potrzebę demonstracji wobec 

partnera swojego NIE !!! No tak, ale p o c o c z e k a ć n a n i e s z c z ę ? c i e, przecież 
teorię, o której mówimy można by poznać zawczasu. Znajomo?ć teorii nie gwarantuje 
dobrych rezultatów w praktyce, ale znajomo?ć teorii, jak mi się wydaje, nie powinna 
przeszkadzać. Formułuję to ostrożnie, gdyż wiem, że wiele osób nie lubi rozważań 
teoretycznych, chce żyć, być szczę?liwa i wiedzieć, że postępuje słusznie. No wła?nie, 
chce jednak także widzieć sens w tym co robi. Proponuję więc tutaj metodę przewrotną. 
Nie lubisz teorii to czytaj ją na wspak. Sądzisz, że nie masz problemów uczuciowych, 
lecz czujesz się niezbyt zdrowa lub nie w pełni szczę?liwa to przeczytaj argumentacje 
studentki Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Krakowie, o tym czym jest miło?ć. 
To, że mówi ona do osób w szczególnej sytuacji, gdyż do takich, które kochały, lecz 
zostały nagle porzucone, nie jest takie ważne. A raczej jest ważne tylko przez to, że 
ekstremalne sytuacje sprzyjają dosadnym, celnym okre?leniom sytuacji, do której 
prowadził długotrwały proces. Skoro się ?le czujesz to jest problematyczne, czy aby nie 
znajdujesz się w którym? punkcie opisanego tam procesu. Je?li nie czujesz się czytelniku 
w pełni szczę?liwy, to nawet je?li nie chodzi o jako?ć Twojego uczucia, to na pewno 
chodzi o jako?ć Twojego s t a n u d u c h a. Od stanu ducha w dużej mierze zależy 
wła?nie zdrowie. O związkach stanu ducha, ilo?ci odczuwanego stresu piszę szerzej w 
innej mojej publikacji (* 54). W niniejszej książce koncentruję się natomiast na próbie 
przedstawienia trudnych teorii, które dotyczą fenomenu miło?ci, wygasania uczucia i 
sposobów na życie, jakie są dyktowane przez pod?wiadome inklinacje, sposobów, które 
są coraz bardziej sztuczne i dokuczliwe, gdy zanika zdolno?ć do intymno?ci. Książka 
jest więc próbą udzielenia pomocy w trzecim etapie procesu uodpornienia się na lęki, 
stres, niepokoje egzystencjalne, zło?ć, urazę i przygnębienie. Podwaliny (I) miał 
stworzyć popularny wykład optymistycznej teorii filozoficznej, przedstawiony w książce 
"Jeste? nie?miertelny - je?li nie wierzysz, posłuchaj konkluzji fizyków, biologów i 
lekarzy o wnioskach płynących z Zasady Antropicznej". Próbę przeniesienia 
wspomnianej teorii na poziom pojedynczej, konkretnej osoby (II), a więc niejako pomoc 
w ustaleniu sensu i celu własnego życia, ma stanowić druga moja publikacja pt. 
"FUNKCJA EWY" (* 1). Książka niniejsza (III) jest natomiast nie tylko próbą 
uodpornienia Cię na frustracje wynikające z konfliktów z partnerem, ale i również 
próbą przedstawienia teorii o związkach fenomenu miło?ci z energią psychiczną i 
energią życiową i teoriami o możno?ci kształtowania i wykorzystywania uczuć. Krótko o 
FENOMENIE MIŁO?CI JAKO LEKARSTWIE. Cykl jest kontynuowany (IV) w mojej 
następnej książce pt. "STAN DUCHA A ZDROWIE - czyli o stresie inaczej", która 
podaje wiele rad bardzo praktycznych (* 54).  

I. CZŁOWIEK KTÓREGO KOCHAM PORZUCIŁ MNIE ... 

* PIERWSZA POMOC PSYCHOLOGICZNA * 

Pierwotną wersję scenariusza kasety audio opracował, na podstawie podanej niżej 
literatury prof. dr hab. med. Andrzej Brodziak, kierownik V Katedry i Kliniki Chorób 
Wewnętrznych Śląskiej Akademii Medycznej. Ostateczna forma tekstu powstała przez 
dyskusje w kole naukowym Kliniki. 

* * * 

Uwaga !! Istnieje odpowiednik tekstu nagrany na taśmie magnetofonowej przez 
studentkę Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Krakowie. 

* 

Skoro włączyłeś tę taśmę to zapewne problem Cię dotyczy. Albo rzeczywiście ktoś, kogo 
kochasz powiedział Ci NIE, nie będę się z Tobą więcej spotykał, znajomość nasza jest 
skończona albo sytuacja taka interesuje Cię, fascynuje Cię lub jest dla Ciebie 
zagadnieniem profesjonalnym. 

Przesłania tego słuchają więc różne osoby. Wszystkim im powinnam wyjaśnić wpierw 
dokładnie jaki jest cel tego przekazu i jakie są moje zastrzeżenia. To co tu będę mówić 
może się wydawać czasami cyniczne; tak cyniczne ! Uwaga więc ! Taśma nie jest 
przeznaczona dla osób, którym nic nie grozi. Jest to przesłanie dla osób w rozpaczy, dla 
osób bliskich popełnienia nierozważnych kroków. Ma to być próba ratunku, próba 
zmniejszenia emocjonalnego bólu, który odczuwasz. 

Ponieważ zamierzam mówić tu rzeczy poruszające, które będą budzić niejednokrotnie 
protest, chcę podkreślić, że jakkolwiek sama mam niewiele lat, treść skonsultowałam ze 
specjalistami, to znaczy z lekarzami i psychologami, którzy rozmawiali z dziesiątkami 
osób, które zgłaszały się do nich, bądź zostały przywiezione do szpitala na skutek tzw. 
próby samobójczej. Przesłanie firmuje więc swoim autorytetem pracownia medycyny 
psychosomatycznej V Katedry i Kliniki Chorób Wewnętrznych Akademii Medycznej. 
Treść sformułowały więc osoby starsze o wieloletnim doświadczeniu. Aby przesłanie 
było wiarygodne, formę ostateczną przesłaniu nadałam ja, dwudziestokilkuletnia 
kobieta. Dlaczego ? Po prostu ! Problem dotyczy najczęściej młodych kobiet ! (Uwaga ! 
Tekst ten dotyczy jednak także mężczyzn !) 

Skoro cierpisz, gdyż nadal kochasz kogoś, który okazał się nie godny Ciebie to muszę Ci 
z a b r a ć to uczucie! Nie wiem, czy mi się to uda ! Będę podkopywała Twoje uczucie, ale 
zapewne uda mi się zmniejszyć je tylko o kilka procent, bądź ukierunkować je nieco 
inaczej. Na razie to wystarczy ! 

Chcę Cię także przekonać, że osoba, która Cię porzuciła może do Ciebie jeszcze wrócić. 
Nie wiem jednak, czy Ty będziesz wtedy jeszcze tego chciała ! 

Oczywiście możesz zakochać się jeszcze raz, w kimś innym. Sądzę, że skoro już raz 
zakochałaś się, to może Ci przytrafić się to ponownie. Widać, że potrafisz kochać ! 
Dobrze to o Tobie świadczy. Aby mogło się to powtórzyć musisz zmniejszyć jednak głód 
do osoby, którą kochasz teraz. Nie jest to cyniczne. Zakładam bowiem, że cierpisz tak iż 
potrzebujesz ulgi, pomocy ! Muszę Cię więc ratować. 

Proponuje więc wpierw abyśmy zastanowili się wspólnie nad tym, czy Twoje uczucie to 
rzeczywiście m i ł o ś ć ?Powiesz, że przecież nikt na świecie nie wie dokładnie co to jest 
miłość, najwyżej wie się tylko tyle, że się kogoś kocha. Sądzę, że rzeczywiście sprawy do 
końca nie wyjaśniono. Spośród setek powieści, poematów, rozpraw naukowych i 
rozpraw filozoficznych można wybrać jednak te, które mówią najcelniej o tym, czym 
jest miłość. Powtórzę więc tu prostymi słowami najtrafniejsze spostrzeżenia. Pamiętaj 
jednak ! że mówię tu o tym, tylko po to, aby Twoje uczucie u n i c e s t w i ć . 

Aby zniszczyć coś abstrakcyjnego, czego nie widać, trzeba wpierw uświadomić sobie, co 
chcemy zaatakować. 

Skoro Twoje sprawy potoczyły się tak źle, może to co czujesz, wcale nie jest miłością? 
Musimy zastanowić się wspólnie, jeśli bowiem to co czujesz nie jest prawdziwym 
uczuciem, to co jest łatwo będzie podważyć. A o to mi chodzi ! Chcę zredukować Twoje 
emocje, aby Ci ulżyć, abyś przestała odczuwać gniotący ból w okolicy serca. Powiem 
więc wprost. Miłość w czystej postaci, tak jak złoto wysokiej próby, zdarza się 
niezmiernie rzadko. Znacznie rzadziej niż ludzie sądzą. Wynika to między innymi stąd, 
iż fenomen miłości wymaga pielęgnacji i toczyć się może tylko wtedy, jeśli będzie 
przyzwolenie, tzn. wewnętrzna zgoda dwojga osób. Znacznie częściej przeżywamy 
złudzenie, że kogoś kochamy. Mylimy miłość z przywiązaniem, a więc rodzajem 
przyzwyczajenia podobnego do nałogu. Owszem odczuwamy głód osoby, która znikła i 
głód ten jest nieprzyjemny, zapewne tak samo nieprzyjemny jak głód narkomana. Czy 
jest to miłość? Możesz orzec to tylko wtedy jeśli zastanowisz się, co się działo jeśli 
kochana przez Ciebie osoba była obecna i czy zachodziły wtedy wydarzenia i zjawiska, 
które są charakterystyczne dla miłości "wysokiej próby". 

Możesz powiedzieć mi teraz ponownie : "Przecież nikt nie wie co to jest miłość" ! Sądzę, 
że to nieprawda. Wiadomo już co to jest miłość. Napisano na ten temat setki książek. 
Można sięgnąć po najlepsze, przeczytać i porównać z tym co sama o tym fenomenie 
wiesz. Pod koniec taśmy podaję źródła literaturowe, na których oparłam moje 
przesłanie. Nie ważne jest jednak, w tej chwili, czy nazwiska pisarzy, filozofów, bądź też 
lekarzy zaimponują Ci. Sędzią wiarygodności, tego co mówię, możesz być tylko Ty sama. 
Sama się przekonasz, czy mój opis m i ł o ś c i k o m p l e t n e j jest prawdziwy. Przecież 
akurat jesteś zakochana, należysz więc do nielicznych, w Twojej okolicy, ekspertów w 
tej dziedzinie. Nawet miłość bez wzajemności zdarza się przecież rzadko. Wiele osób 
przez całe życie nikogo nie kochało. 

  

?. PRÓBA ZDEFINIOWANIA FENOMENU MIŁOŚCI 

No więc zaczynamy ! Kiedy się to ludziom przydarza ? Otóż tylko wtedy, jeśli poznając 
nową osobę dostrzeżesz, początkowo niewyraźnie, jak przez mgłę, pewien BLASK, blask 
stanowiący pewną WARTOŚĆ, wartość, która jest Ci bardzo potrzebna, gdyż wysyca 

pewną skłonność, która jest istotną cechą Twojej natury, cechą, która jest nawet pewną 
rysą (RYSA), pewną Twoją ułomnością. Ów początkowo, intuicyjnie wyczuwany blask i 
rysa Twojej psychiki to jak klucz, KLUCZ pasujący do pewnego zamka. Sądzi się, iż 
owa rysa to być może pewna skłonność, umiejętność rozpoznania pewnej wartości, 
zaszyta w obwodach neuronalnych Twojego mózgu, która czeka tam już od chwili 
Twojego poczęcia lub od wczesnego dzieciństwa. Powiem później, gdzie wyczytałam, iż 
owa rysa może być związana z pewnym wydarzeniem, przeżytym w dzieciństwie i 
schowanym głęboko w świadomości. Osoba do której nagle pałamy uczuciem, być może 
powtórzyła to wydarzenie, które kiedyś w dzieciństwie sprawiło nam przyjemność. 
Wzbudzenie, a więc wywołanie z pamięci przez osobę kochaną dawno przeżytego 
wydarzenia to jednak tylko teoria. Nie jest tu ważne czy teoria ta jest prawdziwa. O tym 
samym można powiedzieć bardziej literacko. Milian Kundera (* 71) pisze w swojej 
powieści, że "miłość zaczyna się w chwili, kiedy kobieta wpisze się swym pierwszym 
słowem do naszej, poetyckiej pamięci". 

Aby dowiedzieć się dokładnie co rozumie on przez ów "poetycki obszar pamięci" trzeba 
przeczytać całą jego powieść. Ale tak w skrócie: to taki obszar, "który rejestruje to, co 
nas urzekło, wzruszyło, co dało piękno naszemu życiu". 

Osobiście wierzę w to, co powiedziałam wcześniej, a mianowicie iż m o j a r y s a , moja 
zdolność rozpoznawania osoby właściwej tkwi we mnie od urodzenia, a ściślej od chwili 
poczęcia. Podoba mi się poza tym zdanie, które niedawno wyczytałam w artykule pt.: 
"Co czuję kiedy czuję, że kocham", które stwierdza, że: "Miara człowieka potrzebna, 
aby nam się podobał, jest dość dokładnym miernikiem nas samych". Napisała to 
kobieta, napisała je w wielonakładowym miesięczniku popularno-naukowym. Łatwo 
znajdziesz ten artykuł. 

No tak, ale to iż ktoś dostrzegł w kimś coś, co mu się spodobało, co mu bardzo 
odpowiada nie oznacza jeszcze, iż go pokochał. Miłość zaczyna się dopiero wtedy, gdy 
ten ktoś postanawia p r z y j r z e ć s i ę po b ł y s k u j ą c e j w a r t o ś c i . Kiedy 
postanawia m i e ć j e j w i ę c e j , co sprowadza się do tego, że zdecydowanie postanawia 
"iść ku niej", po to aby ją "lepiej widzieć"! Osoba taka musi więc zacząć dokonywać 
takiego ruchu ku owemu rozbłyskującemu ognikowi, aby go odnaleźć we mgle, aby być 
tak "blisko ognia" by w końcu widzieć iskry, dym, płomienie, całe ognisko ! 

W trakcie owego ruchu ku osobie, która jest nosicielem cechy, która nam zaimponowała 
dzieje się wiele przedziwnych rzeczy. One właśnie stanowią f e n o m e n m i ł o ś c i . 

Jeśli chcesz jednak zastanowić się nad tym, czy to co czujesz do osoby, która Cię 
porzuciła jest prawdziwą miłością, to musisz słuchać mnie dalej. Musimy bowiem 
zastanowić się, czy jak mówi Max Scheler, w swoim fundamentalnym dziele na temat 
"istoty miłości i nienawiści", dokonywałaś TY i czy dokonywał ON takiego ruchu, który 
cytuję : "na podłożu pewnej dostrzeżonej początkowo wartości powodował realizację 
wyższej wartości". 

Pozwól, że przytoczę tu dość trudną definicję miłości Maxa Schelera. Otóż sądzi on, że :  

"Miłość jest jednoczesnym, zachodzącym z naprzeciwka ruchem 
powodującym, że osoby noszące pewne wartości zaczynają je sobie lepiej 
uświadamiać, dostrzegać, cenić, tak iż powoduje to p r z y r o s t t y c h w 

a r t o ś c i , przy czym owe nasilenie tych walorów jest zgodne z ich 
idealnym, naturalnym przeznaczeniem, swoistym dla natury osób, które 
mają szczęście podlegać fenomenowi miłości". 

W tym trudnym zdaniu chodzi o prostą rzecz ! Prawdziwa miłość to nie poszukiwanie 
takich przymiotów, w kochanej osobie, na których nam zależy. To po prostu zachwyt 
nad tymi cechami, które stanowią charakterystyczne cechy jej ciała, jej psychiki, jej 
ducha. 

  

???ZASTRZEŻENIA DO DEFINICJI 

Wiesz, ja jestem osobą leniwą ! Jak coś już zrozumiem to nie chce mi się dalej tego 
rozważać, drobiazgowo i intensywnie nad tym pracować. Toteż nie będę się męczyć tutaj 
zanadto, aby to co muszę jeszcze Ci powiedzieć o istocie miłości ujmować moimi 
własnymi słowami, Po co? Przecież Max Scheler powiedział to najlepiej z wszystkich. 

Przytoczę więc kilka jego zastrzeżeń, dotyczących owego ruchu ku wartości kochanej 
osoby, który czyni, iż wartość ta staje się "w y ż s z a". 

Jeśli zastrzeżenia te dotyczą Ciebie, tego co przeżyłaś, to zastanów się, c z y b y ł a t o r z 
e c z y w i ś c i e m i ł o ś ć ? 

Odpocznij więc, posłuchaj może muzyki, rozluźnij mięśnie, wypij drinka. To co będę 
mówić nie będzie bowiem przyjemne. Przepraszam Cię również, że moje zastrzeżenia do 
Twojego uczucia będę numerować, ale jest to zwyczaj wielu filozofów. Popatrz na 
oryginały dzieł Spinozy lub Wittgensteina. Zastrzeżenie pierwsze. Cytat M.Schelera:  

Z-1 : "Miłość nie jest gapieniem się na wartość, która staje przed nami i 
jest nam dana. Nie kieruje się ona także na te wartości osoby tylko 
wyłącznie przez to, że jest ona posiadaczem wartości, która nam 
odpowiada. Możemy przecież widzieć piękno, wdzięk i dobroć jakiejś 
osoby nie czując do niej żadnej miłości. M i ł o ś ć j e s t o b e c n a d o p i e 
r o t a m , g d z i e d o p o c z ą t k o w e j s ł a b o , w r ę c z u ś w i a d a m 
i a n e j w a r t o ś c i p e w n e j o s o b y d o ł ą c z y ł s i ę r u c h 
odkrywania, ruch powodujący, iż wartość, która początkowo tylko 
rozbłyskiwała dzięki Twojej własnej aktywności, stała się bardziej 
widoczna." 

Z-2 : Drugie zastrzeżenie Schelera polega na tym, że nie możesz chcieć, 
aby kochana przez Ciebie osoba była nosicielem takich cech, które są 
Twoje. Ona może być tylko sobą. M i ł o ś ć n i e p o l e g a w i ę c n a w y s 
z u k i w a n i u w p a r t n e r z e t a k i c h c e c h , k t ó r e T y, w e d ł u g 
T w o i c h p r z e k o n a ń u w a ż a s z z a w ł a ś c i w e . Byłoby to 
kierowanie zainteresowania na "dobre strony partnera" i osłabienie 
zainteresowania "brakami" osoby. Miłość objawia się właśnie tym, że 
dostrzegamy wprawdzie braki danej osoby, lecz k o c h a m y j ą w r a z z t 
ym i b r a k a m i . Miłość nie gaśnie dlatego, że nie natrafiłaś na pożądane 
cechy partnera.  

Przecież porzucił Cię, a jednak go jeszcze kochasz ! Max Scheler mówi że, cytuję :  

"wolno wprawdzie powiedzieć, że autentyczna miłość, otwiera oczy duszy 
na coraz to wyższe wartości kochanej osoby i powoduje, że one widzą, lecz 
nie oślepia jak głosi bardzo niedorzeczne przysłowie, które zwraca uwagę 
oczywiście tylko na zmysłowy aspekt fenomenu". 

Inny filozof Jaspers mówi na ten temat, moim zdaniem trafnie : "To nie wartości 
odkrywane są w miłości, lecz wszystko staje się w niej wartościowsze.". 

Nie jest to sprzeczne z tym, co powiedziałam poprzednio. Zapłonem miłości musiała być 
jakaś cecha kochanej osoby, ale to w końcu nie przez tę cechę nadal kochamy. To sama 
miłość jest tym, co w sposób ciągły doprowadza do wyłaniania się coraz to nowych, 
wyższych wartości, jak gdyby one same "wytryskiwały" z ukochanej osoby. Owe wyższe 
wartości n i e s ą w p e ł n i d a n e na początku procesu. Ujawniają się one niejako 
dopiero w trakcie owego ruchu, poniekąd na jego końcu. 

Nie jest również sprzeczne, z tym co powiedziałam wcześniej, dalsze uściślenie istoty 
fenomenu miłości, podane przez Maxa Schelera, który pisze, że miłość wcale nie tworzy 
w ukochanej osobie nowych wyższych wartości :  

"Mogłoby to bowiem oznaczać tylko to, że kochający przenosi wartości z 
siebie w coś kochanego, tzn. wyposaża owo coś w bardziej lub mniej 
zewnętrzne wartości, których ono faktycznie, wcale nie posiada. Wkłada 
swoje własne wartości w inną osobę. To byłaby iluzja. Naturalnie, istnieją 
takie iluzje, ale na pewno nie są one uwarunkowane miłością do osoby. Są 
one wywołane właśnie jej przeciwieństwem, niemożnością uwolnienia się 
od upodobania we własnych myślach, uczuciach, zainteresowaniach. 
Często przytaczana skłonność kochającego do "przeceniania", 
"podnoszenia", "idealizowania", itd. przedmiotu miłości bynajmniej nie 
charakteryzuje istoty fenomenu miłości. Często dochodzą do tego 
mniemania tylko - "ludzie zimni", ponieważ nie widzą oni szczególnych 
wartości indywidualnych, które istnieją w innych osobach, na które 
wyostrza spojrzenie jedynie miłość. Ślepota leży zatem po stronie 
"zimnego człowieka". 

Jednak rzeczywiście, w wielu przypadkach, faktycznie istnieje skłonność 
do "idealizowania". Ale skoro ona istnieje, to należy ją zapisać nie na 
rachunek miłości do drugiego, lecz na rachunek zahamowania, które 
miłość znajduje w skrępowaniu własnymi skłonnościami, 
zainteresowaniami, ideami, ocenami. Jest to właśnie następstwo częściowo 
"egoizmu", nie wychodzenia z siebie samego oraz swoich procesów 
psychicznych." 

Z-3 : Trzecie zastrzeżenie Maxa Schellera polega na tym, że kochając nie 
tylko nie poszukujesz w partnerze swoich własnych wartości, lecz co 
więcej n i e m o ż e s z c h c i e ć p o p r a w i ć b ą d ż u l e p s z y ć T w o j 
e g o p a r t n e r a . Pragnienie uczynienia partnera lepszym zakłada n a s 
t a w i e n i e p e d a g o g i c z e , k t ó r e n a t y c h m i a s t p o w o d u j e 

z n i k n i ę c i e u c z u c i a . Mówi się często przecież, że "kochamy ludzi 
takimi jakimi oni są". 

Każde "powinieneś być taki a taki" wzięte poniekąd jako warunek miłości niszczy od 
podstaw jej istotę. Toteż jeśli oczekuje się miłości, a znajduje wychowawczy gest, jakieś 
"powinieneś" następstwem tego będzie u p ó r i "u r a ż o n a d u m a". Mówiąc krótko, 
istota postawy sprzyjająca trwaniu fenomenu miłości polega na tym, że zamiast mówić p 
o w i n i e n e ś b y ć t a k i a t a k i mówimy niejako "s t a w a j s i ę t y m k i m j e s t e ś 
? " 

Zaproponowałam Ci więc definicję, lub lepiej opis fenomenu miłości i t r z y uściślające 
zastrzeżenia. Jeśli mam Ci pomóc to muszę poprosić Cię teraz o dokonanie dużego 
wysiłku umysłowego. 

Skoro jednak kogoś kochasz, to znaczy jesteś inteligentna. Podobno, umiejętność 
kochania idzie w parze z inteligencją, a sam fenomen ma tą samą strukturę co 
inteligencja. Będę o tym mówić później. Jestem więc pewna, że zdołasz wykonać moje 
zadanie. Na czym polega trudność. O trudności tej pisze również Krystyna Lubelska we 
wspomnianym artykule pt.: "Co czuję kiedy czuję, że kocham" (* 3), pisze, że cytuję :  

"dla zakochanego ważne jest w istocie to co sam czuje i co myśli o swojej 
miłości. S t o s u n e k p a r t n e r a d o n i e g o , a także je- go opinia mają 
znaczenie drugorzędne." 

  

?. A TERAZ ! CZY TWÓJ BYŁY PARTNER WYKAZYWAŁ CECHY 
WYLICZONE W OPISIE FENOMENU 

Otóż musisz zrobić teraz coś odwrotnego. Musisz wyobrazić sobie to co Twój były 
partner czuł do Ciebie. Musisz ustalić według Twojej chłodnej (postaraj się chłodnej !) 
oceny c z y o n C i ę k o c h a ł , s k o r o j u ż w i e s z , c o to z n a c z y k o c h a ć . Ustal 
(1) co było dla niego owym pierwotnym "blaskiem we mgle" lub pierwszym "wpisem do 
poetyckiego obszaru pamięci, (2) czy dokonywał on potem wysiłku, aby poznać Cię 
lepiej oraz (3) czy chciał widzieć w Tobie swoje własne wartości lub Twoje wartości i czy 
(4) próbował Cię "p r z e r o b i ć n a l e p s z e g o c z ł o w i e k a ", według swoich 
wyobrażeń. Jeśli już odpowiesz na te pytania, to będziesz wiedziała, czy Twój były 
partner kochał Cię czy nie. Wynik rozmyślań zapisz w formie tabelki, która ma wiele 
kolumn i dwa wiersze. Pierwszy wiersz to Ty, drugi wiersz to Twój partner. Pierwsza 
kolumna to sprawa Twojej rysy i pierwotnego blasku, trzy następne to trzy zastrzeżenia 
do definicji wg Maxa Schelera. 

* * * 

Jak zakończysz pracę to odpocznij, posłuchaj muzyki. Dopiero jak się odprężysz 
będziemy mogli przystąpić do następnego etapu rozważań. Najlepiej jak rozważania 
nasze będziesz kontynuowała dopiero n a s t ę p n e g o d n i a . Muszę poza tym szczerze 
Cię ostrzec, że nie wiadomo do jakich konkluzji rozważania te doprowadzą Cię ! O s t r 
z e g a m , że dokonuję na Tobie m a n i p u l a c j i ! Jeśli moja metoda nie odpowiada Ci 
to przestań słuchać tej taśmy. Wyrzuć ją przez okno. Zupełnie bez żartów, p o d k r e ś l 

a m z c a ł ą p o w a g ą , że nie ponoszę odpowiedzialności za następstwa słuchania tej 
taśmy ! Nie będziesz mogła mnie oskarżyć, gdyż ja w istocie cytuję tylko uznane 
autorytety, opinie filozofów, psychologów i lekarzy, którzy to samo co mówię 
opublikowali w swoich ogólnodostępnych pracach.  

Jeśli masz zamiar słuchać mnie dalej to powiem Ci z góry, jaki mam plan na następne 
pół godziny. Otóż chcę omówić z Tobą niekompletne formy miłości, a potem zmusić Cię 
do tego, abyś zastanowiła się jaką formę miało uczucie Twojego byłego partnera i jaką 
formę ma Twoje uczucie. 

  

?. NIEKOMPLETNE FORMY MIŁOŚCI 

Posłuchaj więc. Każda osoba składa się z : (1) ciała , (2) psychiki, czyli szczególnych cech 
swojej osobowości, swoich podstawowych wierzeń, przekonań, sposobów i umiejętności 
reagowania oraz z (3) jej ducha. 

Pod koniec XX-go wieku nie trzeba już tłumaczyć, że prócz ciała człowiek ma jeszcze 
niematerialną psychikę, którą można by porównać do oprogramowania komputera 
powiedzmy XY. Czym jest jednak d u c h człowieka ? Nie mogę się tu zbytnio rozwlekać 
na ten temat. To temat na osobne sympozjum. Poświęciliśmy temu zagadnieniu zresztą 
inną broszurkę pt. : "Jesteś nieśmiertelny - jeśli nie wierzysz to posłuchaj konkluzji 
fizyków, biologów i lekarzy o wnioskach płynących z zasady antropicznej" (* 17). 

Musisz tutaj jednak mnie zrozumieć, przynajmniej intuicyjnie! Otóż przypomnij sobie 
definicję trójkąta. Ponoć jest to "figura geometryczna, złożona z trzech punktów A,B,C 
płaszczyzny, nie leżących na jednej prostej, wyznaczających tak zwane wierzchołki 
trójkąta oraz trzy odcinki łączące te punkty, zwane bokami trójkąta". 

Otóż ciało i psychika żyjącej na przestrzeni wielu lat osoby wyznacza wiele "punktów", 
które formują w czasoprzestrzeni skomplikowaną figurę. Utworzona w ten sposób, 
przez daną osobę, figura to d u c h tej osoby. Zostaje ona we wnętrzu kuli 
czasoprzestrzeni na zawsze, a raczej na czas istnienia naszego Wszechświata (* 17). 

Max Scheler rozróżnia trzy składowe, tzw. f o r m y, fenomenu miłości. Otóż Twoja 
miłość może być ukierunkowana mniej lub bardziej na c i a ł o, na p s y c h i k ę bądź na 
d u c h a Twojego partnera. I przeciwstawnie Twój partner mógł żywić do Ciebie 
głównie miłość zmysłową, bądź głównie miłość psychiczną, bądź miłość do Twojego 
ducha. 

Otóż jest w tym coś niezwykłego ! Podobno m i ł o ś ć k o m p l e t n a , to znaczy taka 
miłość, aby ów "blask" i wywołany przez niego "ruch" był ukierunkowany na wszystkie 
trzy składowe osoby jest n i e z w y k ł ą r z a d k o ś c i ą.  

Większość z nas na ogół sądzi, że nasza miłość, jako że jest "przemożna", więc jest 
zupełna i kompletna. A to właśnie nie jest prawdą !!! 

O dziwo! po dziewięćdziesięciu latach od czasu spisania dzieła filozofa, fenomenologa 
Maxa Schelera, pt.: "Istota i formy sympatii", do tych samych wniosków doszli 

współcześni psychologowie. świadczy o tym artykuł pt.: "Jak mierzyć miłość", 
opublikowany w kwartalniku Polskiego Towarzystwa Psychologicznego pt.: "Przegląd 
Psychologiczny" (* 2). Otóż autor tego artykułu nie zna dzieła Schelera, gdyż go nie 
cytuje. Cytuje on natomiast najnowsze koncepcje dwóch amerykańskich psychologów, a 
mianowicie Roberta Stenberga i Susan Grajek. Przyjmują oni założenie, że m i ł o ś ć j e 
s t p o k r e w n ą i n t e l i g e n c j i i w związku z tym stosują podobną metodologię 
badań. Swoją metodologię wywodzą z odkrycia iż u podstaw inteligencji leży niewiele, j 
e d e n ! bądź najwyżej dwa ! lub trzy czynniki. Główny z nich, nazwany w roku 1927 
przez Charles'a Spearmana czynnikiem G, był później nazywany "e n e r g i ą u m y s ł o 
w ą", po angielsku "mental energy". Z prac Spearmana wynikały zresztą późniejsze, 
lapidarne ujęcia, iż " ś w i a d e c t w e m z d r o w i a p s y c h i c z n e g o j e s t z d o l n 
o ś ć d o p r a c y i m i ł o ś c i " !!! 

Wracając jednak do pracy Roberta i Susan, otóż twierdzą oni, że miłość składa się z 
trzech składowych, a mianowicie z: (a) namiętności, (b) z możności kontaktu 
psychicznego, przejawiającego się s z c z e r o ś c i ą r o z m ó w lub inaczej mówiąc d u ż 
y m s t o p n i e m i n t y m n o ś c i oraz z (c) w e w n ę t r z n e j d e c y z j i czyli p r z y z 
w o l e n i a , ż e b ę d ę k o c h a ł , to znaczy angażował się w miłość do danej osoby. 

Autor artykułu pt.: "Jak mierzyć miłość", oraz para Robert i Susan czują się bezradni 
w próbach zdefiniowania fenomenu miłości, mimo iż sto lat temu prześcignął już ich 
Max Scheler. Doszli oni jednak do tych samych wniosków co on. Wyróżnili te same 
składowe miłości ! Widać więc c o ś w t y m j e s t . Widać, że odkryto t ę s a m ą " n a t u 
r ę r z e c z y ". 

To utwierdza mnie w tym, aby zadać Ci teraz dwa jasne pytania : (1) Czy prócz tego, że 
namiętnie kochałaś się z Twoim partnerem, (2) byłaś skłonna p o w i e r z y ć m u s w o j 
e n a j w i ę k s z e t a j e m n i c e ? 

Stop ! Przesadziłam ! Nie jest to możliwe, ani nie jest to pożądane, ani nie jest to 
potrzebne. Trzeba wręcz umieć zachować pewną dozę swojego życia sekretnego. To z 
kolei powiedział inny psycholog i to jest inne zagadnienie ! 

Dla Ciebie, tutaj ważne jest jednak, że jakkolwiek nie możesz lub nie chcesz zwierzać się 
z kilku Twoich zasadniczych cech, bądź przebytych wydarzeń lub działań, których za 
żadne skarby nie chcesz ujawnić (i dobrze), to jednak z resztą spraw powinnaś być 
otwarta dla osoby, którą kochasz. Rozmowa z nią powinna być szczera, bez ograniczeń, 
pamiętaj "bez ograniczeń". Tylko wtedy w rozpoczętej już tabeli, w kolumnie nr 6 w 
wierszu nr 1 (który Ciebie dotyczy) będziesz mogła postawić "+" lub "1". 

Dobra. W wierszu nr 2 dotyczącym Twojego byłego partnera postaw "1" lub "0". 

Teraz możemy zająć się kolumną nr 7 czyli kolumną tabeli, która określa, czy Ty 
chciałaś go kochać i to czy on chciał Ciebie kochać. 

Muszę powiedzieć Ci teraz brutalnie ! Wielu ludzi, nie czując nic do pewnej osoby na 
poziomie psychicznym, nie decyduje się wewnętrznie na kochanie jej, czyli na 
zakochanie się w niej. Jeśli nie podobała mu się Twoja psychika, Twoje "ja", to na 
pewno nie mógł pokochać Twojego ducha. No, ale jeśli nie kochał Twojego "ja", ani 
Twojego ducha, to co według pary Roberta i Susan zostało ? Popatrz do Twojej tabeli, 

została tylko miłość zmysłowa. Przepraszam, że wrócę do zamierzchłych, surowych XIX-
wiecznych czasów Maxa Schelera. Ale wypowiedział się on dosadnie na temat takiej 
sytuacji, kiedy to Twój partner w kolumnie 6 i 7 miał dwa "zera". Cytuję :  

"Często zmysłowe zachowanie się, np. wobec jakiegoś człowieka, jest 
zarazem zachowaniem absolutnie wyzutym z miłości i zimnym. Bierze ono 
drugiego człowieka z konieczności w zwykłą służbę własnego doznania 
zmysłowego, użycia i co najwyżej - rozkoszy. Takie zachowanie zupełnie 
nie da się jednak pogodzić z żadnym rodzajem intencji miłości, 
skierowanej na drugiego jako drugiego. Pod względem etycznym 
zachowanie takie jest w pełni uprawnione wobec przedmiotów, które nie 
noszą żadnych innych wartości jak wartości tego, co przyjemne tzn. 
zawsze w stosunku do rzeczy martwych i danych jako "martwe". Jeśli 
natomiast zachodzi ono w stosunku do przedmiotu, który w ogóle 
fenomentalnie nosi jeszcze inne wartości, mianowicie "wyższe" od "tego 
co zmysłowo przyjemne" (choćby to była tylko najskromniejsza i 
najmniej znacząca wartość witalna), np. w stosunku do jakiejś rośliny czy 
zwierzęcia, a poza tym zachodzi tylko ono, nie będąc jedynie zjawiskiem 
towarzyszącym innym intencjom uczuciowym, to zachowanie takie jest 
"niegodziwe" lub "złe" (złe w najwyższym stopniu, gdy chodzi o jakąś 
osobę)." 

Niestety nie jest to koniec ponurych spraw ! Wierz mi, że później będę się starała mówić 
także na temat " co r o b i ć d a l e j " i będę mówiła już tylko o przyjemnych rzeczach. 

  

?. MIESZANINA MIŁOŚCI I NIENAWIŚCI ?? 

Teraz muszę Cię jednak jeszcze "dosmucić". Otóż niekompletna, niezupełna miłość to 
nic w porównaniu z tym co może się wydarzyć : 

Otóż m i ł o ś ć j e s t b l i s k a n i e n a w i ś c i . To ten sam fenomen. Cytowany tutaj 
często przeze mnie rozdział książki Maxa Schelera ma tytuł :"O miłości i nienawiści". 

Jest tylko m a ł a r ó ż n i c a między miłością a nienawiścią. Max Scheler pisze, cytuję :  

"Podczas, gdy miłość jest ruchem zmierzającym od wartości niższej do 
wyższej, w którym wyższa wartość jakiegoś przedmiotu lub osoby dopiero 
rozbłyskuje, nienawiść jest ruchem przeciwstawnym. Należy przez to 
rozumieć, że nienawiść kieruje się na możliwe istnienie niższej wartości, 
na wykluczenie, nawet możliwego istnienia wartości wyższej". 

To jest niepokojące, przyznasz ! Zwłaszcza, że ten starzec napisał jeszcze, że cytuję :  

"Ta sama osoba, na wspomnianych trzech stopniach swej egzystencji i 
swej wartości (ciało, psychika, duch), może być jednocześnie przedmiotem 
nienawiści i miłości (a "zmysłowa skłonność" może poza tym przybrać 
jeszcze jakiś szczególny kierunek). Możemy np. głęboko kochać kogoś kto 
nie wzbudza w nas "namiętnej skłonności", a cała jego strona witalna 

może nas wręcz odpychać. Zdarza się także, że ktoś bardzo namiętnie 
kocha (a nie tylko żywi "zmysłową skłonność"), przy czym jego 
psychiczna egzystencja, sposób odczuwania, duchowe zainteresowania, 
rodzaj jego duchowej formy, postaci i wykształcenia nie budzą miłości. 
Poeci często opisują typ człowieka, który namiętnie kocha i zarazem 
nienawidzi psychiczną istotę drugiej osoby". 

"Z drugiej strony, nawet w najgłębszej, wszystkie stopnie poza samą 
osobą - obejmującej nienawiści może zachować się pragnienie "zbawienia 
drugiego człowieka". Nienawiść obejmująca ten najwyższy stopień 
egzystencji jest "diabelska", nienawiści, która dotyczy egzystencji duszy 
"zła", nienawiść witalna - tylko "niegodziwa"." 

Mimo, że Max Scheler był filozofem, a nie lekarzem, jego rozważania prowadzą do 
wniosków niezwykle ważnych dla psychologii klinicznej, to znaczy dla rozumienia istoty 
tanów nerwicowych wielu ludzi. Praktyczne konkluzje, ważne dla tego problemu, 
wynikają z następującego stwierdzenia: 

"Ludzi, u ktorych występuje taki stan rozdarcia i taki "konflikt" między ich nienawiścią 
a miłością, nazywamy zazwyczaj "naturami dysharmonijnymi". Już sam fakt, że mogą 
istnieć wszystkie te rodzaje "dysharmonii" przemawia za możliwością rozdzielenia 
owych funkcji miłości. "Natura harmonijna" jest raczej tylko s z c z e g ó l n y m, s z c z 
ę ś l i w y m p r z y p a d k i e m ."  

Przyznasz, że jest to straszne ! Zmusza mnie to, aby doradzić Tobie, aby w kolumnach 
5,6,7 u dołu skorygować wszystkie znaki o wartości "zero (0)" i wpisać ewentualnie znak 
"-1" jeśli ustalisz, że Twój partner, w danym zakresie, w istocie nienawidził Cię. Tak 
teraz masz już rozeznanie Twojej sytuacji. 

* * * 

Znowu proponuję odpoczynek. Pomyśl ! Wróć do mojej taśmy jutro. 

Na razie za dużo tego ! Może mnie już nigdy nie włączysz ? Szkoda ! Przyzwyczaiłam się 
do Ciebie ! Powiem Ci jednak jeszcze co będę mówiła, jeśli włączysz mnie jeszcze kiedyś. 

Otóż jeśli masz nietypową, niekompletną konstelację plusów, zer i minusów to musimy 
zastanowić się wręcz, czy nie podlegałaś prostemu złudzeniu, czy nie myliłaś miłości z 
sympatią, przyjaźnią, koleżeństwem, przywiązaniem, ucieczką przed samym sobą, 
wspólnotą zainteresowań, szacunkiem, patologicznym zniewoleniem przez rys osoby 
kochanej wcześniej, czy nie myliłaś miłości do partnera płci przeciwnej z miłością 
macierzyńską, ojcowską, z miłością kazirodczą, z miłością homoseksualną. 

Później musimy zastanowić się co robić dalej. Jeśli nadal będziesz obstawała przy tym, 
że kochasz osobę, która Cię porzuciła, to proponuję zastanowić się nad tym, czy ów 
początkowy blask jeszcze trwa. No i dalej, czy decydujesz się na jedną z czterech 
możliwych ścieżek postępowania :  

1.  Próba odzyskania partnera,  
2.  Modyfikacja i szybko jeszcze raz to samo względem kogoś innego,  

3.  Zmniejszyć głód utraconej osoby i czekać, czyli liczyć na wtargnięcie l e o p a r d 

a do Twojego pokoju,  

4.  Sposób "aktywny" - patrz ostatni podrozdział.  

  

  

?. FORMY MIŁOŚCI WEDŁUG STENBERGA. 

Myślę, że co robić dalej w Twojej sytuacji, powinno zależeć od rozeznania i l e j e s t w a 
r t e uczucie Twojego partnera do Ciebie i ile jest warte Twoje uczucie do niego. Jeszcze 
raz ! Według Stenberga, namiętność czyli intymne kontakty seksualne są podstawą 
miłości, ale jeśli jest tylko tyle (jedynka w rubryce namiętności i dwa zera w kolumnach 
nr 6 i 7), to było to tylko z a ś l e p i e n i e nazywane też często, w pierwszej fazie tzw. m i 
ł o ś c i ą o d p i e r w s z e g o w e j r z e n i a . Jeśli nie dołączyła się ze strony obojga z 
Was intymność czyli poczucie bliskości, doświadczanie ciepła uczuciowego, przywiązanie 
i p r z e d e w s z y s t k i m s z c z e r o ś ć r o z m ó w , to związek nie miał wielkich szans 
na przetrwanie, z góry był skazany na niepowodzenie. Nawet jednak dwie jedynki za 
namiętność i za intymność, czyli szczerość, nie czynią uczucia k o m p l e t n y m . Takie 
dwie jedynki według Stenberga to tzw. m i ł o ś ć r o m a n t y c z n a , taka młodzieżowa 
odmiana miłości. Jak wiadomo starsi ludzie wiedzą, że romantyczne uczucie trwa 
niezbyt długo. Gwoli ścisłości, zwracam uwagę, że jeśli ze strony jednego z Was była 
tylko intymność, bez namiętności, to w ogóle to nie była miłość tylko sympatia, czyli 
przyjaźń. Tak twierdzi Stenberg ! 

No dobrze, przejdźmy do innej niekompletnej formy uczucia. Była namiętność, szczere, 
ciepłe uczuciowo rozmowy, ale nie było wewnętrznej decyzji, przyzwolenia jednego z 
Was i oczywiście nie było specjalnego zaangażowania się w podtrzymywanie uczucia. 
Tak, jest to możliwe ! Można z kimś się spotykać na "rozbierane randki" i prowadzić w 
ich trakcie szczere rozmowy, będąc jednocześnie przekonanym : "ona nie jest dla mnie", 
gdyż np. "ona jest całkiem inna niż ja", "ona nie jest w stanie mnie zrozumieć", tak 
naprawdę to "ona jest głupia i egoistyczna". Jak widzisz, większość takich możliwych 
zastrzeżeń, w świetle teorii Maxa Schelera, wynika bądź z braku pierwotnej inicjacji 
przez "blask", braku chęci poznania istotnych cech osobistych partnera, bądź przyjęcia 
postawy wyższości typu : "ja wiem najlepiej jaka ty powinnaś być" (postawa rodzica, 
postawa pedagoga). 

Przedziwne jest to, że według Stenberga, prócz niekompletności mogą być jeszcze 
sytuacje paradoksalne. Otóż możliwa jest chęć kochania, a przynajmniej chęć dalszego 
kochania, mimo braku namiętności i intymności. Zdarza się to często w starszych 
parach małżeńskich. Nie chcą już ze sobą sypiać, gdyż nie sprawia im to żadnej 
przyjemności, a raczej odwrotnie zwiastuje zażenowanie lub awanturę. Nie mają sobie 
już nic więcej do powiedzenia, gdyż wszystko już nawzajem od siebie usłyszeli (tak 
przynajmniej sądzą), nie chcą się jednak rozstać. Są skłonni obustronnie podtrzymywać 
swój związek. Stenberg mówi, że jest to tzw. m i ł o ś ć p u s t a. Pamiętając terminologię 
Maxa Schellera można by powiedzieć, że jest to miłość już j e d y n i e d o d u c h a danej 
osoby, no bo już nie do jego ciała, ani do jego psychiki. Etap ten osiągany jest często 
poprzez stadium pośrednie. "Jeszcze ze sobą sypiają, ale nie mówią już do siebie 
szczerze". Taką formę Stenberg nazywa m i ł o ś c i ą f a t a l n ą . Według niego forma 

taka może istnieć od początku. Sama nie wiem dlaczego jest to miłość fatalna. Może Ty 
łatwiej wpadniesz na trop wyjaśnienia, dlaczego Stenberg nazywał to miłością fatalną. 

Niekompletne formy miłości są najczęstsze. Mówi o nich także Max Scheler tyle, że 
innymi słowy. Zacytuję go tutaj ponownie:  

"Istnieje także rzekoma miłość, która jest tylko oddaniem, ponieważ dla 
kogoś "tak wiele uczyniliśmy", tyle "energii i troski włożyliśmy w niego" - 
zgodnie z wartościowaniem podyktowanym przez przekonanie :"Dobre 
jest to, co wiele kosztuje". Albo np. rzekoma miłość z przyzwyczajenia, 
tzw. "przywiązanie". Albo rzekoma miłość wywodząca się z "ucieczki 
przed sobą"(niemożność bycia samemu), bądź ze "wspólnoty 
zainteresowań", albo patologiczne zniewolenie przez jakiś rys kochanego 
przedmiotu, podobny do rysu osoby kochanej wcześniej, albo "wspólnota 
przekonań", która niekoniecznie obejmuje miłość, lecz polega tylko na 
"szacunku". Albo wspólnota losu, jak np. "koleżeństwo", które bardzo 
różni się od przyjaźni, wspierającej się na miłości". 

Skoro jest tak źle, że nadal słuchasz mojej taśmy, więc na pewno, przynajmniej w 
ostatniej fazie Waszej znajomości Twój partner żywił do Ciebie tylko którąś z 
niekompletnych form miłości. Może tak było od początku. Może było tak również z 
Twojej strony.  

A wiesz !! niezależnie od tych uczonych wywodów, które przytaczam tu, według tego co 
słyszałam w trakcie dyskusji na posiedzeniu koła naukowego w Klinice, znam inną, 
prościutką definicję miłości i swój własny, prosty test na to, czy ktoś jest jeszcze 
zakochany czy nie. 

Tę prościutką definicję zaczerpnęłam z motta, od jakiego Francoise Sagan rozpoczyna 
swoją powieść "Pewien uśmiech" (* 61). Motto to jest fragmentem tekstu Rogere 
Taillard'a, które stwierdza, że:  

"Miłość to, to co dzieje się pomiędzy ludźmi, którzy się kochają." 

Pozornie to nic nie tłumaczy, czyli definicja "idem per idem", ale zastanów się ! c z y s i 
ę p o m i ę d z y w a m i c o ś d z i e j e i CO SIĘ DZIEJE ?? Ja w każdym razie 
wypisałam to zdanie na wewnętrznej stronie zamknięcia mojej torby na ramię, którą 
noszę, gdy wybieram się na zajęcia na uczelnię. 

Powieść "Pewien uśmiech" kończy się w momencie, kiedy dziewczynie o imieniu 
Dominika miłość do mężczyzny o imieniu <149>ukasz mija. Stwierdza ona wtedy, że "i 
znów jestem sama". Dominika oczywiście chce powiedzieć przez to : znów moje myśli są 
swobodne, nie będą krążyć stale wokół Łukasza. Wynika z tego, że być zakochanym 
znaczy być myślami z kimś. No i oczywiście odwrotnie, przestać kogoś kochać oznacza 
przestać być myślami z nim. Myślę, że w każdej chwili, szybko można zastanowić się i 
ustalić: "czy jestem jeszcze często myślami z nim ?". Czyli każdy może w ciągu 2-5 
minut ustalić "czy jeszcze kogoś kocha". 

Gdy powiedziałam o tym moim teście w Klinice, ktoś ze starszych lekarzy skomentował 
to. Powiedział, tak to się zdarza, o tym pisał nawet pewien filozof ks. prof. dr hab. Józef 
Tischner (* 51). Cytat z jego tekstu brzmi następująco:  

"Człowiek nie myśli w samotności, lecz myśli z kimś - z innym 
człowiekiem. Kim jest ten inny ? Może to być przyjaciel, może wróg, a 
może ktoś obojętny. To z kim myślimy wpływa decydująco na to, o czym 
myślimy i na to jak myślimy ..." 

Wrócę jednak do głównego nurtu naszych rozważań. Otóż właśnie wiadomo już 
powszechnie, że fenomen miłości nie jest czymś statycznym. 

  

  

?. ROZWÓJ FENOMENU. 

Po fazie "marsjanina", czyli poznawania obcego jeszcze człowieka, jak gdyby przybysza 
z innej planety, kiedy wydaje się on często niezwykle atrakcyjny, następuje faza B, kiedy 
to ustalane są proste parametry zjawiska, dotyczące poziomu szczerości, jakości seksu i 
tego, czy lubisz ducha partnera. Jeśli fenomen nie załamał się w fazie B, to najczęściej 
ulega degeneracji w fazie C, to znaczy wtedy, kiedy to okazuje się. że wykryte cechy 
partnera nie stanowią dla Ciebie wartości i nic nie chcesz z tych cegiełek budować. 
Następuje wtedy demontaż znajomości, czyli nieprzyjemna faza D. Partnerzy 
"przymykają przysłony", zaczynają "ślepnąć", już nie chcą widzieć znaczenia nawet 
pozytywnych wydarzeń. 

Mówiłam właśnie, że słuchając tej taśmy, będziesz musiała dokonać nie raz dużego 
wysiłku umysłowego. Wiem, że nie masz głowy do tego teraz. Ale z drugiej strony Twoje 
myśli krążą przecież stale, jedynie wokół tej sprawy. Staram się więc tylko wzbogacić 
Twoje rozważania. Przejdziemy zresztą wkrótce do działań konkretnych, bo tak jak 
zapowiedziałam, będziesz musiała wybrać jedną z czterech możliwych strategii 
postępowania : (1) odzyskać partnera, (2) jak najszybciej zapomnieć o nim i szybko 
zaangażować się w nowy związek, (3) spokojnie czekać, (4) aktywnie szukać osoby dla 
Ciebie właściwej. 

  

  

J . CZY JEST SZANSA NA ODZYSKANIE PARTNERA ?  

Po tym długim wstępie Ty sama możesz odpowiedzieć sobie b e z b ł ę d n i e na to 
pytanie. Popatrz do Twojej tabeli i przeanalizuj fazy rozwojowe fenomenu miłości A = B 
= C = D . Otóż jeśli Twoje uczucie i uczucie Twojego partnera do Ciebie miało charakter 
kompletny, a rozwój fenomenu "zaciął się" w fazie C, to jest pewna szansa. Trzeba by 
przebudować procesy, zjawiska istotne dla fazy C. Zapewne Twój partner nie wie co to 
jest faza C. Nie wytłumaczysz mu tego w skrócie. Być może szansa leży w tym, aby 
dokładnie zrozumiał, dlaczego nie powiodło się Wam. 

Możesz p o ż y c z y ć więc mu ten tekst (kasetę). 

Nie dawaj mu jednak jej na w ł a s n o ś ć , gdyż muszę szczerze Ci powiedzieć, że szansa 
by zmienił On zdanie jest mała. Dlaczego ? Otóż fenomen miłości nie jest czymś 
nieruchomym, czymś statycznym, wbrew temu co sądzi wielu ludzi, zwłaszcza tych, 
którzy są zakochani. Oni właśnie zakładają na ogół, że ich miłość będzie t r w a ł a w i e 
c z n i e . Odwrotnie, fenomen miłości zawsze zachowuje się jak "kamień stoczony ze 
szczytu". Kamień ten spocznie w jednej z kilku niżej położonych dolin. Na początku nie 
wiadomo w której. Na ogół brak jest sił, aby przenosić go do innej doliny, a tym bardziej 
wywindować go z powrotem na szczyt. Fenomen miłości ma więc na ogół charakter 
procesu nieodwracalnego ! 

Nie oznacza to jednak, że nie można stoczyć ze szczytu innego kamienia ! 

Wiem. Nie masz na to teraz najmniejszej ochoty, odczuwasz głód osoby, którą kochasz i 
która Cię opuściła. Nie chcesz nikogo innego. No dobrze, ale jeśli wynik Twoich 
przemyśleń wskazuje na to, że doszło w umyśle Twojego partnera do nieodwracalnej 
degeneracji, niekompletnej od zarania formy miłości to co Ci pozostaje? Pozostaje tylko 
praktyczny problem, jak zlikwidować narkotyczny, chorobliwy głód tej osoby. 

  

  

?. DEMONTAŻ GŁODU 

Zakładam więc, od tej chwili, że taka jest właśnie sytuacja i przystępuję do n i s z c z e n 
i a t e g o g ł o d u . Zastanów się. Jeśli tego nie chcesz, nie słuchaj dalej tej taśmy, bo 
możesz mieć do siebie i do mnie pretensje. Jeśli nie chodzi jedynie o resztkowy 
patologiczny głód, to dalszy ciąg mojego przesłania brzmiałby cynicznie ! Podkreślam, 
dalsze moje rady nie dotyczą wszystkich ludzi porzuconych przez kochaną osobę, 
dotyczą one tylko tych osób, które miałyby cierpieć tygodniami bez żadnego 
uzasadnienia, gdyż bez żadnej nadziei. 

Walka z narkotycznym głodem będzie tym skuteczniejsza im lepiej sobie przypomnisz, 
co było owym pierwotnym bodźcem inicjującym Twoje uczucie, co było tym blaskiem, tą 
wartością oraz to co działo się dalej. 

Wiesz ! wyczytałam w książce, opublikowanej w Stanach Zjednoczonych przez Mc 
Graw-Hill Company, przez psychologa doktora Halperna, że dobrym, praktycznym 
sposobem jest sporządzanie na piśmie pamiętnika, a raczej zapisu rozpadu znajomości. 
Jest rzeczą ważną by był prowadzony codziennie, co drugi dzień lub po każdym 
spotkaniu. Nagrywaj wspomnienia na taśmę, zapisuj. Do tekstu pisanego łatwiej zajrzeć 
i przypomnieć sobie. Jeśli łatwiej wyrażać Ci swe przeżycia w mowie, notatnik 
nagrywaj. Ważne, aby zapis był autentyczny, bez zahamowań, upiększeń, niedomówień, 
itp. Gdy spełni swoją rolę możesz go zniszczyć. Twój pamiętnik ma specjalne 
przeznaczenie. Powinien on przypominać nie tylko wydarzenia, ale także możliwie wiele 
przeżytych emocji. Właśnie będzie to rodzaj dobrej powieści, jeśli tylko będziesz pisała 
ją szczerze. Dr Halpern ilustruje zalecany przez niego sposób prowadzenia takiego 
notatnika, przykładem autentycznego ponoć wpisu, dokonanego przez chłopaka o 

imieniu Jason, o swojej dziewczynie imieniem Dee. Dee często lekceważyła Jasona, 
używając go na ogół w charakterze "koła ratunkowego", Jason do swojego notatnika 
wpisał następujące teksty :  

"Ale dziwka. Praktycznie nigdy nie choruję, ale dzisiaj wirus mnie trafił, 
mam gorączkę i dreszcze. Rozmawiałem rano z Dee. Powiedziała, że nie 
ma czasu, by do mnie wpaść. Idzie na lunch ze znajomą i na zakupy. 
Nawet do mnie wieczorem nie zadzwoniła. Przysłała mi za to kwiaty. W 
d... mam kwiatki !" 

"Wieczór u Kena. Dee flirtowała z każdym. Widziałem jak jednemu 
wsunęła ukradkiem w dłoń kawałek papieru. Numer jej telefonu ? 
Pokłóciliśmy się później. Zaprzeczyła. Oskarżyła mnie, że owładnęła mną 
paranoja i że chcę ją trzymać w klatce. Ale wiem co widziałem. Nie 
mogłem spać." 

Dr Halpern zaleca pisać taki pamiętnik już w momencie pierwszych oznak kryzysu. W 
okresach dłuższej nieobecności partnera można do niego zajrzeć. Zmniejsza on wtedy 
nasilenie głodu. 

Jeśli doszło do całkowitego zerwania znajomości, to można spisać pamiętne sceny i 
rodzaj bilansu znajomości (rodzaj powieści typu : pamiętnik ! wspomnienia !) . Taki 
bilans, prócz charakterystyki znajomości, podobnej do tej o jakiej mówiłam już 
wcześniej, na podstawie dzieł Schelera i Stenberga, powinien zdaniem doktora Halperna 
uprzytamniać także jaki przeciętny nastrój towarzyszył Waszym spotkaniom. Jak czułaś 
się na ogół przed spotkaniem ? Czy w trakcie spotkania przeżywałaś często nudę, 
przygnębienie, zazdrość, rozdrażnienie bądź poczucie zagrożenia ? Czy znajomość 
dawała Ci odczucie spełniania się Twoich pragnień, potrzeb uczuciowych, psychicznych 
i seksualnych? 

Dr Halpern radzi także, aby spisać listę adorowanych przez Ciebie osób, które znałaś 
uprzednio. Przydatne jest, aby każdą znaną Ci uprzednio osobę scharakteryzować 
według jej cech fizycznych (wzrost, budowa, kolor włosów, kolor oczu) oraz cech 
psychicznych, takich jak : optymizm - pesymizm, aktywność - pasywność itp.. Możesz 
rozszerzyć tabelę, którą za moją sugestią, być może, sporządziłaś poprzednio. Owe 
zestawienie uprzednich, ważnych dla Ciebie cech powinno umożliwiać Ci poszukiwanie 
Twojego "schematu wszelkich Twoich znajomości". Dr Halpern twierdzi, że wielu z nas 
ma pewne preferencje fizyczne i psychiczne i dość często się nimi kieruje. Jeśli jednak 
niekorzystny przebieg znajomości powtarza się, to może Twój schemat, Twoje wstępne 
preferencje nie są dobre. Być może każdy Twój kolejny romans, w zestawieniu z Twoją 
konstrukcją psychiczną jest próbą osiągnięcia rzeczy niemożliwej ? 

Możliwe są jeszcze inne pomocnicze zapisy pisemne lub magnetofonowe. Otóż to, że ktoś 
Cię porzucił musiało bardzo podważyć Twój autoportret, Twoje mniemanie o sobie. 
Trzeba z tym walczyć, gdyż od Twojej pozytywnej samooceny zależeć będzie możność 
szybkiej eliminacji stanu apatii, paraliżującego Ciebie przygnębienia i włączenia się 
ponownie w nurt życia. Dr Halpern radzi więc, aby w osobnym miejscu notesu spisać s 
w o j e w ł a s n e p o z y t y w n e u w a g i o s o b i e . Spisywać je można w o k r e s a c h 
n i e c o l e p s z e g o s a m o p o c z u c i a , a zaglądać do nich w momentach nasilenia 
przygnębienia. Okresy lepszego samopoczucia mogą pojawiać się rano, po dobrze 

przespanej nocy, po wizycie u przyjaciół, czasem po pewnej dozie alkoholu. Przykładami 
takich stwierdzeń mogą być : "Wcale nie jestem brzydka, przecież podobam się wielu 
mężczyznom", "Wiele razy, ktoś chciał nawiązać ze mną znajomość, tyle tylko, że 
mówiłam wtedy nie", "Moją mocną cechą jest inteligencja i poczucie humoru", "Mam 
ładne nogi" itp.  

Innym nieco, bardziej złożonym sposobem na wydobycie przekonywujących, 
pozytywnych sądów o samym sobie, jest tzw. metoda zdań niedokończonych. Jeśli chcesz 
z niej skorzystać to najpierw spisz początkowe, niedokończone fragmenty zdań takich 
jak : 

1. Zawsze chciałam ..... 

2. Sądzę, że prawdziwy przyjaciel .... 

3. Ideałem mężczyzny jest dla mnie .... 

4. Gdy widzę kobietę z mężczyzną .... 

5. Najlepiej pracuje mi się z .... 

6. Sądzę, że jestem wystarczająco zdolna, aby .... 

7. Jeśli ktoś pracuje pod moim kierunkiem to .... 

8. Czekam na .... 

9. W szkole moi nauczyciele .... 

10. Nie lubię ludzi, którzy .... 

Zdań takich może być wiele, listę można wydłużać dowolnie. Później szybko, odruchowo 
dokończ niedokończone formy. Dowiesz się o sobie dużo. Wybierz z tak uzyskanego 
zbioru zdania pozytywne i dopisz je w Twoim notesie do wcześniej ustalonych, 
pozytywnych sądów o sobie. Negatywne sądy zachowaj, ale nie analizuj ich teraz. 
Przyjdzie na to czas, kiedy będziesz poszukiwała już nowej znajomości. Być może uznasz 
wtedy za korzystne, aby niektóre Twoje cechy, wzorce zachowań, przyzwyczajenia 
skorygować. 

Prócz wyliczonych r o d z a j ó w p o m o c y p i s e m n y c h dr Halpern radzi, aby w 
Twojej sytuacji koniecznie z w r ó c i ć s i ę d o p r z y j a c i ó ł . Po pierwsze trzeba 
zmusić się, aby z a d b a ć o s w ó j w y g l ą d z e w n ę t r z n y : fryzurę, makijaż i 
ubiór, i zmusić się, aby wyjść z domu, do kogokolwiek i rozmawiać o czymkolwiek. 
Pamiętaj !Najlepszy doraźny sposób na przygnębienie polega na tym, aby w miejsce 
nawracających, "chodzących w kółko" medytacji, posłuchać radia, potem ubrać się 
elegancko i wyjść z domu. Później należy ustalić kto z Twoich znajomych jest osobą 
właściwą, aby omówić treść tego co zapisałaś w swoim notatniku. Dyskusja z Twoim 
przyjacielem powinna pomóc podjąć Ci ostateczną decyzję o zerwaniu, jeśli Wasza 
"kryzysowa" znajomość utrzymuje się jeszcze. Przyjaciel, analizując z Tobą treść 
Twoich ustaleń o Waszej znajomości być może pomoże Ci przezwyciężać "głód 

utraconej osoby". Dr Halpern sądzi, że można uwzględnić osobowość grona znajomych i 
przeznaczyć im odpowiednie role. Niektóre osoby są bardziej skłonne słuchać wynurzeń, 
inne są skore tłumaczyć i wyjaśniać. Najbliżsi powinni pilnować, aby w chwilach 
załamania nie dokonywać żałosnych, bezsensownych prób odzyskania układu, który 
według drobiazgowej analizy skazany jest na niepowodzenie. 

Kontakt z przyjaciółmi ułatwia kontakt z ludźmi nowopoznanymi. Zdaniem dr 
Halperna rozmowy ze znajomymi powinny w następnej fazie służyć coraz bardziej 
ustaleniu "czego się w istocie od życia oczekuje", "czego się od życia chce" oraz usta- 
lenia k o n k r e t n e g o p l a n u d z i a ł a ń n a p r z y s z ł o ś ć. Posiadanie j a s n o s p 
r e c y z o w a n e g o c e l u jest podobno jednym z czynników najbardziej 
stabilizujących psychikę (* 1). 

Plan działania natomiast, skoro jesteś prawdziwą kobietą powinien dotyczyć 
uruchomienia na nowo fenomenu miłości. "Posiadanie" właściwego dla siebie 
mężczyzny jest bowiem celem każdej kobiety. Po tak długim wykładzie wiesz już teraz 
na kogo zwrócić uwagę i co robić później. Na postawione wcześniej pytanie moja 
odpowiedź brzmi, ani sposób "szybko z byle kim", ani sposób "bierne czekanie", lecz 
sposób czwarty "aktywny" przez uważne obserwowanie poznawanych mężczyzn, 
odsłonięcie się i propozycje, aby oni także mówili o sobie. 

* * * 

Uwaga ! Proponuję znowu zrobić 1-2 dniową przerwę, mój tekst jest bowiem ciężko 
strawny. W między czasie przeczytaj jakieś opowiadanie science-fiction ! Dlaczego s-f 
Wiem co robię ! Na pewno nie czytasz s-f . Polecam Ci następujące łatwo dostępne teksty 
:  

1. James Tiptree jr : "Houston, Houston", FANTASTYKA, 1983, nr 3. 

2. Colin Kapp : "Formy chaosu", FANTASTYKA, 1984, nr 1-2. 

3. Jonathan Carroll : "Kraina Chichów", FANTASTYKA, 1987, nr 7-10. 

4. Kim Stanley Robinson : "ślepy geometra", FANTASTYKA,1989,nr 10.  

5. George R.R.Martin : "<204>eglarze nocy", FANTASTYKA, 1989, nr 
11-12. 

Pismo "Fantastyka" jest przechowywane w każdej większej bibliotece . Każdy z tych 
tekstów ma charakter erotyczny, jednocześnie "budujący nastrój". To co Ci zalecam nie 
jest przypadkowe, wiem co robię !! Są to bezczelne teksty erotyczne, które należą jednak 
do takiego rzadkiego gatunku, który ekscytując nie wywołuje później odczucia smutku 
lub niesmaku, lecz odwrotnie stymuluje budowanie marzeń, planów; ogólniej, zwiększa 
ową "energię umysłową", co niżej Ortega y Gasset nazywa "wysokim stopniem 
żywotności". 

Nawiasem mówiąc, jest to temat kluczowy. Carl Gustaw Jung, jak wiadomo, pokłócił się 
z Freudem i jego termin l i b i d o zdefiniował inaczej. Cytując za Jerzym Prokopiukiem 
(* 50), który wydawał w języku polskim jego dzieła: " Jung osłabił nacisk jaki Freud 

kładł na znaczenie kompleksu Edypa, tłumienie instynktów i tabu kazirodztwa, 
krytykował wyłączne doszukiwanie się genezy nerwic w dzieciństwie, podkreślając wagę 
sytuacji aktualnej i potrzebę znalezienia drogi rozwoju w przyszłości, sformułował myśl 
o regulacyjnym i u k i e r u n k o w a n y m n a p r z y s z ł o ś ć - charakter n i e ś w i a d 
o m o ś c i, a nawet wyraził przekonanie o wrodzonym charakterze narodowych i s p o ł 
e c z n y c h impulsów człowieka ...r o z s z e r z y ł zakres pojęcia l i b i d o , które odtąd 
miało oznaczać ogólną energię psychiczną ..." 

Da nas, rozważających teorię Twoich związków z partnerem i rysującą się w związku z 
tym przyszłość, istotne jest spostrzeżenie, że ważna jest: "zdolność do intymności i seksu 
oraz umiejętność w y d o b y w a n i a s t ą d ogólnej energii życiowej, która właśnie 
wyznacza i tworzy przyszłość". 

  

  

?. SZCZEROŚĆ ROZMÓW. 

Zaproponowana wyżej strategia "aktywnego poszukiwania właściwego partnera" 
wymaga umiejętności szczerych rozmów. A o to nie jest tak łatwo. Właśnie już na okazję 
poznania innej osoby przyda Ci się więc bardzo taka umiejętność. Być może posiadasz 
ją, nie wiem ? Na wszelki wypadek podaję jednak tu kilka praktycznych rad. Pamiętaj, 
szczerość w dużej mierze określa intymność, a ona jest jedną z kluczowych składowych 
fenomenu miłości. R.Stenberg i S.Grajek uzasadniają to tym, iż bez szczerości rozmów 
nie są możliwe "szczegółowe składowe" INTYMNOŚCI I PRZYZWOLENIA, jakimi są 
: 

1. głębokie wzajemne zrozumienie, 

2. wzajemna wymiana informacji i myśli, 

3. dzielenie się intymnymi uczuciami i myślami, 

4. udzielanie sobie wzajemnej pomocy w pracy nad rozwojem własnym, 

5. dawanie i przyjmowanie emocjonalnego oparcia i wzajemnej pomocy, 

6. wyrażanie i odbieranie uczuć w trakcie wzajemnych kontaktów, 

7. stawanie się potrzebnym drugiej osobie i potrzebowanie jej. 

Nagłe zwiększenie szczerości wobec rozmówcy jest trudnym zadaniem . Nie dziw się więc 
przeto, iż zamierzam Ci to ułatwić przez zalecenia działań sugerowanych przez autorów 
znanych książek. 

Jeanne Segal (Ph.D.) autorka książki "Feeling Great" (* 9), iż krokiem wstępnym 
powinno być zwiększenie stopnia szczerości wobec najbliższego przyjaciela. Z 
przyjacielem bowiem omawia się często chwilowe zatargi z partnerem. Stopień 

szczerości z przyjacielem, wbrew pozorom bywa jednak także niezbyt duży. Jeanne 
Segal radzi więc, aby zdobyć taką umiejętność przez ćwiczenia : 

  

------------------------------------------------------------------------------------ 

ĆWICZENIE - 1  

1.  Zapewnij sobie ok. 30 minut wolnego czasu, weź ulubiony, dobrze piszący 

długopis lub ołówek i papier i usiądź gdzieś na osobności. Najlepszą porą dnia 
jest czas tuż przed pójściem spać lub po obudzeniu się.  

2.  Wyobraź sobie, że mówisz (tyle iż robisz z Twojej wypowiedzi krótki pisemny 

zapis, chociażby w punktach>) do NOWO-POZNANEGO-PRZYJACIELA, do 
którego od razu poczułeś pełne zaufanie bez żadnych zastrzeżeń. Powinieneś 
wyobrazić sobie dokładne cechy tej osoby na przykład takie iż jest to także 
kobieta, w Twoim wieku, szczupła, wysoka blondynka, która ukończyła np. 
studia z anglistyki i dużo podróżowała.  

3.  Pierwsza część dialogu z Twoim NOWO-POZNANYM-PRZYJACIELEM-DO 

KTÓREGO MASZ PEŁNE ZAUFANIE powinna polegać na tym, iż 
przedstawiasz się i mówisz mu rzeczy pozytywne o sobie.  

4.  N-P-PRZYJACIEL zapytuje Cię jednak : No dobra! Ale czy opuściłeś coś w 

opowieści o sobie? Powiedz mi coś co jest ważne, ale o czym trudno jest Ci mówić.  

5.  Możesz więc teraz wypowiedzieć się na jeden z tematów, który uważasz za 

sekretny, z którym się z nikim nie dzielisz. No bo przecież mówisz z NOWO-
POZNANYM-PRZYJACIELEM-DO-KTÓREGO MASZ PEŁNE ZAUFANIE. 
Ćwiczenie polega na w tym, że wypowiadając się na piśmie możesz wyobrazić 
sobie reakcje Twojego N-P-PRZYJACIELA. Na pewno usłyszysz co osoba ta Ci 
powie (odbywa się po prostu dialog wewnętrzny z podjednostkami Twojej 
osobowości, którymi są m o d e l e w y o b r a ż a n y c h o s ó b).  

6.  Wysłuchując odpowiedzi NOWO-POZNANEGO-PRZYJACIELA możesz 

odnotować reakcje Twojego ciała w momencie, gdy słuchasz odpowiedzi. Możesz 
wtedy odczuwać lęk, poczucie winy, wstyd, zdenerwowanie. Może się zdarzyć 
nawet, że Twoje serce będzie biło szybko, że się spocisz lub odwrotnie, że jego 
wypowiedź bardzo Cię uspokoi.  

7.  Nie jest potrzebne, aby coś dalej zrobić w tej chwili z Twoimi wypowiedziami i 

odpowiedziami Twojego N-P-PRZYJACIELA . Notatki w punktach możesz 
chwilowo zachować. Ćwiczenie na tym się kończy.  

8.  Ćwiczenie należy powtarzać wielokrotnie.  

--------------------------------------------------------------------------------------------- 

Pamiętając treść Twoich wewnętrznych dialogów z N-P-PRZYJACIELEM możesz teraz 
spróbować dokonać następnego kroku : Możesz zainicjować rozmowę na te same tematy 
z Twoim prawdziwym, realnym przyjacielem lub przyjaciółką. Będzie to ĆWICZENIE-
2. Może być tak, że nie znasz nikogo takiego z kim można by prowadzić takie dialogi. 
Pozostaje wtedy możliwość poszukiwania rzeczywiście n o w y c h p r z y j a c i ó ł . 

Jeśli przeprowadziłaś już takie odważne rozmowy z przyjacielem, jesteś teraz 
przygotowana na stosowanie szerokiego SEKTORA SZCZEROŚCI z osobą, która 

mogłaby być potencjalnie biorąc, Twoim partnerem. Jesteś również przygotowana na 
ewentualne szczere rozmowy z Twoim byłym partnerem, jeśli próbujesz go jednak 
odzyskać. Możesz po prostu część problemów poruszyć w rozmowie wspólnej z okazji 
następnego przypadkowego (lub zaaranżowanego spotkania) między Tobą, Twoim 
przyjacielem i Twoim byłym partnerem. Obecność przyjaznego świadka, tłumiącego na 
ogół emocje i możliwe zacietrzewienie w trakcie dysputy, a także jego wypowiedzi 
negocjujące znacznie ułatwią poruszenie tematów drażliwych. Twoja odwaga, aby o 
problemach tych wspomnieć na pewno będzie większa. Sesje takie należałoby 
powtarzać. Po takim przygotowaniu możesz spróbować dokonać czwartego kroku. 
Mianowicie już bez obecności przyjaciela-negocjatora, możesz teraz przystąpić do 
szczerych rozmów z Twoim byłym partnerem lub inną osobą z najbliższego otoczenia na 
której Ci zależy, a wobec której miałeś znaczne trudności ze szczerym wypowiadaniem 
się.  

Zapytasz może znowu po co tyle mówię o szczerości rozmów ? 

Otóż nie chodzi tylko o to, że jest to istotny element uczucia. Chodzi również o to, aby on 
również respektował Twoją ODMIENNOŚĆ i PRAWO DO ROZWOJU. Tylko to może 
odblokować impas. Może Ci chodzić również o to aby Cię bardziej kochał, ale to od 
słownej argumentacji niewiele zależy. Chodzi więc o DEMOKRACJĘ W TWOIM 
UKŁADZIE tzn. aby szanowano Twoją godność, tolerowano Twoje istotne potrzeby 
psychiczne, aby nie wywierano znacznej presji psychicznej zwłaszcza z pozycji 
"psychologicznego Rodzica" mimo, że jesteś dorosły. 

Drugi, zbliżony praktyczny cel takich rozmów z osobą, o którą jeszcze walczysz, to 
redukcja stanu napięcia, owej ciężkiej atmosfery, która wytwarza się zawsze wtedy jeśli 
domownicy nie mogą się swobodnie wypowiadać, kiedy nie mogą robić tego co chcą, 
kiedy czują, że nie zachowują się na tyle swobodnie, aby móc powiedzieć, że są s o bą. 

Jeśli rozejrzysz się wokół, to szybko spostrzeżesz się, że ilość par, która jest wobec siebie 
bardzo szczera i umie ze sobą rozmawiać, tak aby rozwiązywać narastające konflikty 
jest niewielka. 

Otwarte, nie zakamuflowane wypowiedzi, o tym co się myśli w gronie szerszym niż 2-3 
osoby są jeszcze większą rzadkością. Stąd nuda wiejąca w trakcie wielu spotkań 
rodzinnych i towarzyskich. 

* * * 

A wiesz, tak w ogóle, to poradzę Ci coś jeszcze !! Zrób ĆWICZENIE-3 . Nie jest to 
ćwiczenie określone przez J. Segel, lecz przeze mnie. Tak więc napisz po prostu, tak jak 
ja ! to co wiesz najważniejszego o sobie ! To co wypływa z głębokich pokładów Twojej 
psychiki. 

Nie wiem, czy będziesz w stanie ? Posłuchaj więc, jako przykładu fragmentów mojej 
powieści "O Liściu":  

Rozdział I. 

Było chłodne, jesienne popołudnie. W ten właśnie dzień, z drzewa bliżej nieokreślonego 
spadł Liść. Liść ten nudził się przez całe życie. Dlatego też, czasem wolał wmieszać się w 
wir życia, które uważał za g ł u p i e . Oczywiście robił to tylko dlatego by nudzić się 
trochę mniej. Trochę mniej, bo nudził się zawsze ! Nawet wtedy gdy świadomie wpychał 
się w sprawy innych, które powinny być również jego !!, ale nigdy nie wiedział dlaczego 
należą do niego. 

Czyżby samemu istnieniu już coś się należało ? Tak naprawdę lubił tę nudę, lubił życie ! 
zwolnione, narkotyczne; życie, które w zależności od oszołomienia było wyostrzonym 
szczegółem lub zamgloną całością. Jedno i drugie zresztą przyjemne. Poza tym l u b i ł l 
u d z i . Dziwne to stworzenia ! Liść sobie rósł, miał swoje problemy, a oni ? Oni 
pojawiali się wiosną i spadali jesienią. Tak, ludzie są rozrzewniający. Trwają tak krótko, 
a zimą nikt o nich nie pamięta. Ludzie są periodyczni. 

Tak więc, liście nie są ludźmi, ale Liść jest człowiekiem. Uwielbiał absurdy, sztukę i 
jesień. Absurdy, podobnie jak chwilami życie i ludzie bawiły go. Sztukę cenił; uważał ją 
za bóstwo, z którym jest na Ty. Był głównie odbiorcą, ale nie tylko i to nie koniecznie 
tylko z tego powodu, że życie to teatr.  

Owszem grywał, łgał, mącił, ale grywał dla testowania, igrał dla wygody, a mącił z 
powodów paru i z nudów.  

Razu pewnego nawet się wystraszył, bo zauważył. że nie potrafi już t a k k ł a m a ć , b y 
m u w i e r z o n o . Zastanawiał się nawet nad powodami. Doszedł do wniosku, że albo 
igrał za dużo, albo sytuacje go zaskakują (ale tę możliwość szybko wykluczył, bo lubił 
niespodzianki i wychodził z nich dobrze), albo zauważył, że wraz ze zwiększającą się 
liczbą wyżów intelektualnych nadchodzą i niże. To był teatr i nie-teatr ; niech na razie 
będzie to milczeniem. 

Za wyjątkiem tego, że swego czasu Liść zauważył, że wszystko jest dziełem sztuki, 
później owo wszystko podzielił na: 1) dzieła sztuki, 2) dzieła techniki i 3) dzieła chały i 
sądzę, że podział ten będzie trwał dopóki, dopóty nowy nie przyjdzie mu do głowy !  

Uwielbienie jesieni wynikało z faktu, że jesień to refleksje. Refleksje są boskie i o tym 
Liść wiedział, uważając wiosnę za banalną, lato za nudne, o zimie mówił, że jest pusta, 
może dlatego, że wtedy nie istniał, a może z innych powodów, co zresztą można Liściowi 
wybaczyć. 

Liść wiedział wiele, ale tak naprawdę nic ! Potrafił działać n a ś r e d n i c h d y s t a n s a 
c h . Właśnie na ś r e d n i c h , nie na krótkich, bo na tych ostatecznie potrzebna jest i n t 
e l i g e n c j a , nie na długich, bo do tego potrzebne jest m y ś l e n i e . Natomiast 
średnie dystanse , wymagają tylko k i l k u p r z y p a d k o w y c h r u c h ó w , dlatego 
trwają dłużej niż dystanse krótkie, choć nie z tak błyskotliwym przebiegiem, a krócej niż 
dystanse długie, bo ostatecznie jak długo przypadki mogą być pomyślne.  

A swoją drogą Liść uważał, że sprawa przypadków jest dziwna. Liść bardzo szybko 
zauważył i wiedział, ale mimo to nie działał. Dlaczego ? Może lenistwo, może właśnie 
tylko ta możliwość postrzegania już bez możliwości działania. Kichać ! Liść zapewne 
kiedyś do tego dojdzie !! Sprawa przypadków dość długo fascynowała Liścia. Swego 
czasu przypuszczał nawet, że może nimi s t e r o w a ć . Nazwał je wtedy p r z y p a d k a 

m i, k t ó r e s i ę s p r a w d z a j ą . Zapytany o dokładniejsze wyjaśnienie Liść odmówił 
odpowiedzi, albowiem było mu to wybitnie nie na rękę ...  

Są dni, w których wszystko jest nie ważne. Liść o tym wiedział i przeżywał te chwile tak 
jak dzisiaj ...  

A był to dzień wyostrzonych szczegółów i barw bardzo intensywnych, bo aż mokrych. 
Liść chciał wtedy albo u m r z e ć , albo maleć i wiedział, że gdyby wtedy nadeszła śmierć 
nie bałby się. Tylko czekał. A na takie rzeczy Liść lubił czekać. Nie jest to oczekiwanie 
nudne lub pełne niepokoju. Jest to raczej połączenie akceptacji z ciekawością i 
biernością, no i trochę zachwyt. Z tym, że sprawa c i e k a w o ś c i nie jest tak mocna jak 
samo to s ł o w o . To raczej kaprys - jakby pozwolenie na to co ma się stać. Faktem 
pozostaje to, że Liść lubił owe stany, które jak wszystko zresztą mijają. A jaki jest sens 
zastanawiać się nad tym co mija - tego Liść jeszcze nie wiedział, a co grosza dziś na 
pewno nie wymyśli, bo skoro przyjmowanie faktów jest obecnie dla Liścia nieosiągalne, 
to co dopiero sensowne rozmyślania. 

Rozdział II - "Zmęczenie" 

A więc kolejną fascynacją Liścia, z której zdał sobie sprawę niedawno to stany, których 
pierwszą literą jest Z, a więc Zmęczenie ... 

Liść bardzo długo zastanawiał się co najpierw jest poddawane zmęczeniu : części ciała 
nad, czy pod oczyma. Zostawiając w spokoju sens powyższego podziału, Liść korzystając 
z nieograniczonej swej wiedzy empirycznej stwierdził, że szybciej budzi się i męczy część 
nad oczyma, a to co jest pod nimi, budzi się bardzo wolno, długo jest śpiące i Liściowi 
przypomina łagodny mikroklimat. Część górna ma ogromne amplitudy, dopiero gdy jest 
bardzo zmęczona, staje się łagodna. A czy Liść jest łagodny, czy nie do końca będzie to 
dla niego zagadką.  

Z n u ż e n i e Liść uważał za przyjemne, ale pod warunkiem, że istnieją perspektywy w 
y p o c z y n k u , tak więc bywały czasy, gdy po prostu musiał na coś machnąć ręką i co 
trzeba mu przyznać robił nieźle. W całym tym problemie istniała rzecz, z której Liść był 
przeraźliwie d u m n y .Mianowicie : od samej myśli by machnąć łapą, aż do wszystkich 
skutków machnięcia, ze stoickim spokojem i z ogromnymi możliwościami 
przewidywania przyjmował on wszelkie obrzydliwe tego konsekwencje.  

Odkrycie możliwości spokoju i możliwości przewidywania było dla Liścia zaskoczeniem, 
lecz bardziej zaskakujący był ów spokój, zresztą diabli wiedzą czy nie wynikał on z l e n 
i s t w a , nad czym to jednak Liść wolał się głębiej nie zastanawiać, albowiem obawiał 
się niezdrowych dla siebie wniosków. A o tym, jak bardzo on dbał o swoje zdrowie 
psychiczne wie naprawdę mało istnień, mimo że komfort psychiczny był rzeczą, do 
której Liść dążył z n i e s a m o w i t ą p a s j ą i była to jedyna dziedzina, w której l e n i 
s t w o było bez żadnego trudu, prawie samoistnie s p y c h a n e n a b o k . To było jak 
atak histerii , gdzie nic się nie liczy , tylko jedna droga, bo wtedy innych nie ma.  

Dziś Liść widział na ulicy samochód wiozący jesienne liście. Na początku nie wiedział co 
tam jedzie, dopiero gdy jeden z nich spadł z wozu na ulicę wtedy dopiero Liść zrozumiał 
co było w wozie. I jeszcze raz Liść upewnił się, że d o p i e r o j e d n o s t k i są n a p r a 

w d ę z a u w a ż a n e , dopiero wtedy, gdy są same ! widać w pełni indywidualność i 
osobowość.  

Tak, to dotyczy również obrazów. Istnieje jednak bardzo silna osobowość, która jest 
możliwa do zauważenia w masie, nie przeczę - ale to już pół-bóg. 

Rozdział III - "Rozmyślania" 

Rozmyślania Liścia służyły dwom, a właściwie trzem celom. Pierwszy to rozmyślania w 
celu w y b r n i ę c i a z s y t u a c j i , były bardzo gorączkowe i na ogół kończyły się 
pozytywnym wnioskiem. Liść wkładał w nie c a ł ą s w ą i n- t e l i g e n c j ę . Gdy 
wiedział. że rozwiązanie nie będzie dla niego korzystne wtedy p ł a k a ł . A był to płacz 
pełen żalu i jeszcze większej złości. Złości na wszystko, łącznie z sobą za zapaprane 
sprawy i na zbyt małą zdolność kojarzenia. Przypominało to Liściowi bezsilność. Bo to 
była bezsilność, a tego bardzo nie lubił; uważał to za upokarzający u p a d e k .  

Sprawa u p o k o r z e n i a była dla Liścia sprawą ciekawą, albowiem Liść zastanawiał 
się co jest upokorzeniem, a co nim nie jest. Stwierdzenie, że upokorzenie jest wtedy gdy 
Liść czuł się upokorzonym, wydawało się mało precyzyjne, choć sugerowało duże 
przywiązanie i wiarę w subiektywizm. Skoro Liść już w miarę uporał się nad i s t o t ą 
upokorzenia, zaczął się zastanawiać nad s k u t k i e m upokorzenia. Otóż skutki są 
dwojakie, upokorzeniem można się p r z e j ą ć bądź też nań się wypiąć ! Ale wówczas 
zgodnie z d e f i n i c j ą reakcja druga nie mogła być wywołana upokorzeniem, 
albowiem gdy jest się upokorzonym nie można się na to wypiąć, chyba, że p o p e w n y 
m c z a s i e . A wypięcia mogą być dwojakiego rodzaju : p i e r w s z e , to tzw. w pełni p 
u s z c z a n i e m i m o u s z u , a drugie to r a c j o n a l n e w y t ł u m a c z e n i e p r o c 
e s u i stwierdzenie, że ma się to g d z i e ś. Uważał, że bardziej godną formą jest sposób 
drugi, albowiem oprócz tego, że rozwija inteligencję, u c z y f a ł s z u , ale o tym w 
następnym rozdziale.  

Rozdział IV - miał być o fałszu i prawdopodobnie, by nie zawieść fałszywych i  

fałszem się parających czytelników będzie ! 

Otóż w tej sprawie Liść czuł się pewnie, a to z tej racji, że czasami, jak na Liścia 
przystało, bywał zielony, a ów kolor co niektórzy łączą z fałszem, posądzając go o tę 
brzydką cechę. Po kilku takich oskarżeniach Liść postanowił zastanowić się c z y w i s t o 
c i e b y w a f a ł s z y w y c z y t e ż n i e . Postanowił problem rozpatrzyć biorąc pod 
uwagę całe swe życie, a nie tylko te momenty, w których bywał zielony, co zresztą było 
trochę sprzeczne z uwielbieniem, które Liść posiadał dla eklektyzmu, bo jakiż on 
wygodny !!! 

Tak więc ogólnie Liść stwierdził : "Diabli wiedzą, czy jestem fałszywy czy nie .". Po 
wypowiedzeniu tego wniosku Liść zauważył n o w y t r o p . Właśnie ! diabli niech to 
wezmą ! Lecz po tym olśnieniu, nastąpiło przygaszenie, albowiem z olśnieniem jest za 
dużo roboty, efekty niepewne. Tak więc problem ten pozostał otwarty, zresztą może i 
dobrze ! Co znaczy być fałszywym , co znaczy doznać olśnienia ? 

Cel drugi rozmyślań - to sprowadzanie na s w o j e t o r y m y ś l o w e i n n y c h. 
Oczywiście uwidaczniało się to w rozmowie. Liść rozmawiając słuchał pilnie, czasem 

zadawał krótkie pytania, czasem przeczył i znowu c h o l e r n i e p i l n i e słuchał. Rzecz 
jasna po to wszystko, by znaleźć odpowiedzi na pytania, które go dręczyły, a których to 
odpowiedzi nie umiał sobie dostarczyć. Liczył na to, że ktoś mówiąc o czymś-tam, powie 
jakieś słowo, zdanie, które będzie Liściowi pasowało i które przez to nawet Liścia 
oszołomi. Wówczas wsadzał owo rozwiązanie do jakiejś szufladki i zapamiętywał je na 
zawsze ... 

W przypadku, gdy rozmówca nie dokonał takiego odkrycia Liść czuł się rozczarowany i 
stawał się nihilistą. 

Trzeci przypadek rozmyślań to rozmyślania z n u d ó w i właściwie nie ma co tego więcej 
rozwijać, bo na ogół są to brednie. F i k c j a by uciec od rzeczywistości. 

Rozdział V - "Tchórzostwo" 

Doprowadzało Liścia do szewskiej pasji, niezależnie od tego czy własne czy innych. 
Uważał je za najbardziej parszywą cechę jaką można posiadać. 

Swego czasu mawiał, że "tchórzostwo rodzi heroizm". Ale to chyba dotyczyło tylko 
przypadków gdy ze strachu dokonuje się rzeczy, których n o r m a l n i e by się nie 
zrobiło.  

Liść pogardzał tchórzami. Gdy widział sytuację, a w niej tchórza starał się zachowywać 
tak by dodać mu siły by wreszcie, do cholery ! nie był tchórzem. Liść zauważył, że 
rzadko to się udaje i opłaca. T c h ó r z pozostanie tchórzem. Niestety ! I nie pomoże 
wytłumaczenie ! Od pewnego czasu ma się to po prostu we krwi. Tchórz przez swoje 
tchórzostwo się poniża. Jest to szczególnie przykre dla otoczenia. Gdy w tym otoczeniu 
znalazł się Liść, jeśli mógł, starał się to zamaskować, a gdy nie mógł robiło mu się słabo. 

Przykre jest również to, że wśród otoczenia Liścia za dużo jest tchórzy. Przyszło mu do 
głowy, że to jego wina, będzie musiał nad tym pomyśleć. A czy Liść był tchórzem ?! Na 
to pytanie Liść nie mógł lub wolał nie odpowiadać.  

Rozdział VI - "O zabijaniu" 

Zabijać nie należy - wiadomo ! Liść jednak zabijał. Dlatego wiedział, że można zabijać 
szybko i powoli, we śnie i na jawie, siebie i innych. Liść zabijał w obronie własnej, a z 
innego powodu tylko we śnie, bo wtedy "musiał" i to jest prawo snu. Liść we śnie bywał 
okrutny, zresztą w rzeczywistości też. Liść zabija ze spokojem (bo inaczej nie ma sensu). 
Spokój ten jest wynikiem przekonania, że robi słusznie. Ale dlaczego zabijał siebie ? Bo 
łatwiej jest zabić siebie niż przekonywać otoczenie o błędnym postępowaniu otoczenia. 
Przy zabijaniu siebie jest mniej wrzasku ! 

* * * 

Przytoczone wyżej opowiadanie (esej ?),ani nie napisałam ja, aktorka Wyższej Szkoły 
Teatralnej, ani firmujący całość tekstu, wymieniony z nazwiska lekarz. Napisała je 
kobieta, która czytała pierwotną wersję tekstu. Tekst swój udostępniła, zrzekając się 
praw autorskich. Dlaczego tak postąpiła ? O co jej chodziło ?  

Sądzę. że chodziło jej o pokazanie do jakiego stopnia ludzie są inni niż teoretyczne 
książkowe założenia, zwłaszcza założenia psychologów. Zapytaj siebie ! Lubisz autorkę 
cytowanego tekstu ? Zauważ, zrobiła ona Ci pewna przysługę ! Powiedziała naprawę to 
co o sobie myśli !!! 

Dlatego przytoczyliśmy ten tekst. Jest on autentyczny! Napisała go dziewczyna, która 
ma 20 lat. Ile Ty masz lat ? Może coraz trudniej powiedzieć Ci coś szczerze o sobie !!! 

To prawda, na ogół szczerość wypowiedzi niknie w miarę upływu lat. Dlaczego, to już 
inna sprawa. 

Trudności w prowadzeniu szczerej rozmowy wynikają często również z założenia, że 
psychika kobiety jest taka sama jak mężczyzn ( o absurdalności założenia, że ludzie 
powinni być podobni do siebie i to podobieństwo wymuszać - już wspominałam). 
Dopiero od dwóch lat pisze się naukowe rozprawy o zasadniczych różnicach w 
funkcjonowaniu psychiki kobiet i mężczyzn. Jedną z takich publikacji jest książka Anne 
Moir i Davida Jessel'a pt.: "Brainsex", wydana niedawno w Anglii. Autorzy 
przypominają fakty znane neurologom od lat. Wylew krwi do lewej półkuli mózgu u 
kobiet nie wywołuje na ogół tak głębokiej afazji motorycznej jak u mężczyzn. Wynika to 
stąd, iż pole mowy u kobiet nie jest tak ściśle zlokalizowane w lewej półkuli jak u 
mężczyzn. Kobieta częściej posługuje się całościową, intuicyjną percepcją realizowaną 
przez prawą półkulę mózgu, a strumień informacji (ilość połączeń) pomiędzy prawą a 
lewą półkulą mózgu jest większy. Stąd kobieta podobno "barwi" znacznie silniej 
wszystkie swoje spostrzeżenia emocjami. Kobietom łatwiej jest również wyrazić uczucia 
w słowach. Już od dzieciństwa kobiety są głębiej zainteresowane innymi ludźmi i ich 
sprawami, są odważniejsze w kontaktach międzyludzkich, bardziej rozmowne, znacznie 
l e p i e j i s z y b c i e j poznają się na ludziach. 

Natomiast kobietom często nie zależy na osiągnięciu tzw. sukcesu, w męskim rozumieniu 
znaczenia tego słowa. Anne Moir i Davida Jessel na pytanie "Co sprawia Ci 
satysfakcję?" od mężczyzn uzyskiwali z reguły odpowiedź : "sukces", a od kobiet 
najczęściej "robienie czegoś co przynosi satysfakcję innym". 

Kobieta może nie chcieć! nie potrzebować ! wyjawiać swych teoretycznych ustaleń o 
świecie. W miejsce publikowania książek, teorii, rozpraw, artykułów kobieta może, 
ewentualnie swe ustalenia przekazać tylko jednej osobie, w ustnych rozmowach i to ją 
satysfakcjonuje równie jak mężczyznę, który stał się sławny dzięki swym publikacjom. 
Może to być nawet przyczyną współczesnej słabej znajomości n a t u r y k o b i e t y . 
Kobiety w sensie teoretycznym (teorii o sobie),po prostu "milczą", na modłę jakiejś 
hipotetycznej cywilizacji poza ziemskiej, która nie miałaby ochoty podzielić się swą 
wiedzą z nami Ziemianinami (czytaj Ziemianinami - mężczyznami). Problem leży 
bowiem w tym, że jeśli kobieta jest bardzo aktywna jako teoretyk to w sensie swojego 
"brainsex" - tak jak to rozumie A.Moir i D.Jessel - "jest mężczyzną". 

To, że problem istnieje potwierdzają wypowiedzi Z. Freuda. Pod koniec swego życia, po 
napisaniu kilkunastu książek z zakresu psychologii kobiet zwierzył się on swej 
przyjaciółce, iż on w zasadzie nie wie "czego kobieta pragnie ? (Was will das Weib ?) " 
(wg * 10). 

W tym kontekście nie dziwi więc, że dla anonimowej autorki opowiadania wartością 
może być lub jest absurd. Autorka napisała przecież : "Liść miał parę upodobań, 
uwielbiał absurdy, sztukę, jesień .... absurdy, podobnie jak chwilami życie i ludzie 
bawiły go.". 

Proszę zestawić mentalność pracowitych mężczyzny z strategią życiową, wyrażoną 
zdaniem : "Liść .... był głównie o d b i o r c ą, ale nie tylko i to nie koniecznie tylko z tego 
powodu, że życie to teatr. Owszem grywał, łgał, mącił, ale grywał dla t e s t o w a n i a , 
łgał dla w y g o d y , a mącił z powodów paru i z n u d ó w ." 

Proszę zwrócić uwagę na rozróżnienie dystansów krótkich, średnich i długich, 
spostrzeżenie, iż kobieta stawia na działania na d y s t a n s a c h ś r e d n i c h . Autorka 
tłumaczy dlaczego ! Krótkie wymagają inteligencji !, długie myślenia !! Mówi także, że 
"Liść ... nie działał. Dlaczego ? Może lenistwo, może właśnie tylko ta m o ż l i w o ś ć p o 
s t r z e g a n i a j u ż b e z m o ż l i w o ś c i d z i a ł a n i a . Kichać ! " Autorka mówi 
także, że "komfort psychiczny był rzeczą, do której dążył z niesamowitą pasją i była to 
jedyna chyba dziedzina, w której lenistwo było bez żadnego trudu, prawie samoistnie 
spychane na bok." 

Tu uwaga ! Coś dla młodej kobiety może wymagać wysiłku, lecz będzie on chętnie 
podjęty, jeśli wysiłek ten zwiększy komfort psychiczny. No tak, ale zostało powiedziane 
też wiele na temat owego komfortu psychicznego. Jest podany sposób na "olewanie" 
spraw, które przeszkadzają : " ... wypięcia mogą być dwojakiego rodzaju. Pierwsze, to 
tzw. w pełni puszczanie mimo uszu, a drugie to racjonalne wytłumaczenie procesu i 
stwierdzenie, że ma się to gdzieś ... bardziej godną formą jest sposób drugi, albowiem 
oprócz tego, że rozwija inteligencję, uczy fałszu ". 

Jak na mężczyzn !, zwłaszcza z rodzaju kujonów, prymusów i innych odmian ludzi 
sukcesu, szokującą jest także chyba strategia zdobywania istotnych informacji. Autorka 
opowiadania pisze przecież, że "cel drugi .... to sprowadzanie na swoje tory myślowe 
innych ! " 

A propos ! Jedna z moich znajomych , która przeczytała wyznanie Zygmunta Freuda, iż 
nawet pod koniec swego życia nie wiedział on "czego pragnie kobieta ? - przytoczone 
przez Kazimierza Pospiszyla w jego niedawnym artykule (* 10) - powiedziała :"Jak to! 
przecież to jest jasne czego chce każda kobieta. Ona po pros- tu: - c h c e r z u c i ć m ę ż 
c z y z n ę n a k o l a n a -." 

Mocno powiedziane ! ale trzeba to przypomnieć humanistycznie ukierunkowanym 
czytelnikom, że "działanie układów samosterownych" najprościej określić przez 
określenie celi ekstremalnych, a rezultaty wynikną z d y n a m i k i p r o c e s u . Celem 
mężczyzn nie jest bowiem "pozostawać na klęczkach". Jak potwiedza to Anne Maoir i 
Dawid Jessel, oni po prostu myślą raczej o tym " a b y z o s t a ć k i m ś ". Z 
naprzeciwka zarysowane są więc d w a p r z e c i w s t a w n e c e l e , a dynamika 
każdego poszczególnego "procesu" wykaże "co się stanie". Ważne jest jednak, aby 
zbytnio się nie zapędzać i zbytnio się nie przejmować. Ważne jest, aby wiedzieć jak 
trzeba było "zorganizować" naszą ludzką populację, aby po prostu działała (* 1,17,52). 

Dobrym modelem psychiki ludzkiej jest bowiem fizyczny model "czarnej dziury" i 
otaczającej ją przestrzeni, czyli współczesny model kosmologiczny "Wszechświata". 

Kula czasoprzestrzeni w obszarach o d l e g ł y c h od jej centrum lub inaczej od jej 
początku jest płaska, wyrównana, bezpieczna. Na obwodzie jest w miarę spokojnie ! W 
miarę zrozumiale ! Dość racjonalne ! Obowiązują bez specjalnych "przerw" pewne 
prawa fizyczne, a więc również psychologiczne. 

Jeśli zbliżać się jednak zbytnio do j ą d r a l u b d o p o c z ą t k u to logika przestaje 
działać, j e s t , a l e n i e t ł u m a c z y n i c z e g o , jest coraz d z i w n i e j , zaczyna się 
spiralny, ostro zaciskający się w i r m a t e r i i l u b s p r a w. Na "mapie duszy 
ludzkiej" widać, iż zbliżamy się do obszarów s e k s u , z a z d r o ś c i , o k r u c i ń s t w 
a i ś m i e r c i . 

Będąc daleko jeszcze od jądra, pisząc jedynie o dniach, które są nie ważne, autorka 
stwierdza : ".... był to dzień wyostrzonych szczegółów i barw bardzo intensywnych, bo 
aż mokrych. Liść chciał wtedy albo umrzeć, albo oszaleć i wiedział, że gdyby wtedy 
nadeszła śmierć nie broniłby się. Tylko czekał. A na takie rzeczy Liść lubił czekać. Nie 
jest to oczekiwanie nudne lub pełne niepokoju. Jest to połączenie akceptacji z 
ciekawością i biernością no i trochę zachwytu.". 

* * * 

Zapytasz może jeszcze raz po co w takim razie cytujemy opowiadanie "O Liściu" ? 
Prosta sprawa ! Jeśli Twoja opowieść będzie równie szczera, to zawarte w niej będą 
Twoje n a j b a r d z i e j c h a r a k t e r y s t y c z n e c e c h y . Daj ją przeczytać nowo 
poznanemu mężczyźnie. S z y b c i e j dowie się, jaka jesteś. Albo od razu powie Ci : N I 
E c h ę C i ę z n a ć , albo dostrzeże Coś co mu bardzo odpowiada. 

Widzisz lepszą drogę ? Może lepiej "wstawić mu" jakiś "pozytywny obrazek" ? Albo się 
spostrzeże, albo nie ! To prawda ! To będzie zależało od jego analitycznej inteligencji ! 

Pisanie tekstów, takich jak "Opowiadanie o liściu" jest poza tym jednym z możliwych 
sposób pokonywania przykrego fenomenu dotyczącego życia każdego z nas, a 
polegającego na tym, iż na ogół reagujemy na zapotrzebowania (bodźce) innych, 
żyjących blisko nas ludzi i w odpowiedzi wytwarzamy ... zbyt wzniosłe, ... zbyt piękne, 
zbyt okrągłe i kompletne, pozornie tylko prawdziwe, zdania, które później nas 
przytłaczają. 

Fenomen opisał jasno Witold Gombrowicz i nazwał go bezustannym wytwarzaniem tzw. 
FORMY (* 55). 

Jest to sprawa tak ważna, iż przytoczę tu kilka jego najcelniejszych zdań (* 55). Pisze on 
mianowicie, że:  

"... Nie przeczę, że istnieje zależność jednostki od środowiska - ale dla 
mnie o wiele ważniejsze, artystycznie bardziej twórcze, psychologicznie 
bardziej niepokojące jest to, że c z ł o w i e k j e s t s t w o r z o n y t a k ź e 
p r z e z p o j e d y n c z e g o c z ł o w i e k a, przez inną osobę. W 
przypadkowym zetknięciu. W każdej chwili. Mocą tego, że ja jestem 
zawsze "dla innego", obliczony na cudze widzenie, mogący istnieć w 
sposób określony tylko dla kogoś i przez kogoś, egzystujący - jako forma - 
poprzez innego ..." 

"... ja sam dla siebie nie potrzebuję formy, ona mi jest potrzeba po to, aby 
ten drugi mógł mnie zobaczyć, odczuć, doznać ..." 

"... mój człowiek jest stworzony od zewnątrz, czyli z istoty swojej 
nieautentyczny - będący zawsze nie sobą, gdyż określa go forma, która 
rodzi się między ludźmi ..." 

"... wieczysty aktor, ale aktor naturalny, ponieważ sztuczność jest mu 
wrodzona, ona stanowi cechę jego człowieczeństwa - być człowiekiem to 
znaczy udawać człowieka - być człowiekiem to "zachowywać się jak 
człowiek" - nie będąc nim w samej głębi ..." 

"... przecież nie jest tak, że człowiek ma się pozbyć swojej maski: - gdy 
poza nią nie ma żadnej twarzy - tu tylko można żądać, aby uprzytomnił 
sobie swoją sztuczność i ją wyznał. Jeśli skazany jest na fałsz, jedyna 
szczerość mu dostępna polega na wyznaniu, że s z c z e r o ś ć j e s t m u n i 
e d o s t ę p n a ..." 

" człowiek nie może wyrazić siebie na zewnątrz nie tylko dlatego, że inni 
go spatrzają - nie może wyrazić siebie przede wszystkim dlatego, że tylko 
to, co w nas jest już uładzone, dojrzałe nadaje się do wypowiedzi, a cała 
reszta, czyli właśnie n i e d o j r z a ł o ś ć n a s z a, jest milczeniem. Wobec 
czego forma będzie zawsze czymś dla nas kompromitującym - jesteśmy 
poniżeni formą. I nie trudno dostrzec ... cały nasz dorobek kulturalny, 
powstały dzięki temu skrywaniu niedojrzałości, będący dziełem ludzi 
podciągających się do poziomu, którzy są tylko na z e w n ą t r z swoją 
mądrością, powagą, głębią, odpowiedzialnością - jak te wszystkie nasze 
sztuki, filozofie, moralności k o m p r o m i t u j ą nas, albowiem nas p r z e 
r a s t a j ą i dojrzalsze od nas, wtrącają nas w jakieś wtórne 
zdziecinnienie. M y k u l t u r z e n a s z e j n i e m o ź e m y s p r o s t a ć 
..." 

"... w głębi jesteśmy wieczystymi chłystkami..."  

"Jeśli forma moja urabia się z innymi, to mogą to być ludzie wyżsi ode 
mnie, lub niżsi ..." 

"... Niższy. Młodszy stwarza na swój sposób wyższego, ponieważ tam ..."  

" ale nie zapominajmy także, że człowiek nie lubi dojrzałości - ponieważ 
woli młodość swoją ..." 

"I na koniec, czyż człowiek, będący zawsze poniżej wartości, zawsze 
skompromitowany ... nie poszuka wyładowania swojego życia 
psychicznego w sferze jemu właściwej, to jest w sferze tandety? Dojrzał to 
Bruno Schulz w swoim studium o Ferdydurke ... nazywa to 'sferą treści 
podkulturalnych', nie dokształconych ... gdzie wyżywa się niedojrzałość 
ludzka ... nasza nie dojrzałość ... a może w gruncie rzeczy nasza żywotność 
... związana jest tysięcznymi węzłami, spleciona tysięcznymi atawizmami z 
tym drugorzędnym garniturem form, z tą kulturą drugiej klasy. Podczas 

gdy pod powłoką oficjalnych form oddajemy cześć wyższym, 
wysublimowanym wartościom, nasze istotne życie odbywa się pokątnie i 
bez wyższych sankcji w tej brudnej sferze, a ulokowane w niej e n e r g i e 
e m o c j o n a l n e są stokroć potężniejsze niż te, którymi rozporządza - 
chuda warstewka oficjalności ..." 

"... ujmują mnie na ogół jako jedną więcej walkę ze społeczeństwem, 
krytykę społeczeństwa. Zobaczmy, czy mój człowiek nie rozsadzi tego 
ujęcia: 

1.  Człowiek stworzony przez formę ...  
2.  Człowiek jako wytwórca formy, jej niezmordowany producent  
3.  Człowiek zdegradowany formą, będący zawsze "niedo" – niedokształcony, 

niedojrzały  

4.  Człowiek zakochany w niedojrzałości  
5.  Człowiek stworzony przez Niższość i Młodość  
6.  Człowiek poddany "międzyludzkiemu" jako sile nadrzędnej, twórczej, j e d y n e 

j (vide zapatrywania filozoficzne Gombrowicza) d s t ę p n e j nam boskości  

7.  vide W. Gombrowicz  
8.  Człowiek dynamizowany ludźmi, nimi wywyższony, spotęgowany."  

Wytwarzanie FORMY prowadzi więc powoli do fenomenu stopniowego, powolnego 
blokowania psychiki i działań człowieka. 

Każdy z nas wypowiada i zapamiętuje tyle pięknych opinii i zobowiązujących zdań, że 
jest w końcu zniewolony. Poza tym widzi świat przez pryzmat zbudowanej przez siebie i 
zapamiętanej w swoim umyśle FORMY lub jak nazywa to George Kelly przez pryzmat 
"własnego konstruktu osobistego". 

Są więc dwa rodzaje wypowiedzi lub tekstów. Takie, które są tworzone na użytek 
publiczny, i takie, które są tworzone na użytek własny. 

A u t e n t y c z n y k o n t a k t , I N T Y M N O Ś Ć polega na wymianie treści 
tkwiących w Twoim mózgu, nie stanowiących formę, oddających Ciebie w sposób 
możliwie prosty, naturalny, prawdziwy. Gdy rozumiesz już różnicę pomiędzy "czymś 
własnym, prawdziwym", a czymś wyśrubowanym, sformułowanym dla innych, to 
możesz już spróbować napisać swoje opowiadanie "O Liściu", tak jak zrobiła to autorka 
tego eseju. 

?. NOWA ZNAJOMOŚĆ ? 

Wykorzystaj c a ł o ś ć w i e d z y, którą Ci przekazałam w próbie zawarcia nowej 
znajomości. Zapytasz po co ? Dlaczego koniecznie mam kogoś kochać ? Moja 
odpowiedź: "bo miłość jest twórcza, sprzyja powstawaniu nowych wartości, nowych 
obiektów, tworzy okienko łączności z kimś innym, takie że "wszystko jest 
wartościowsze", wiele się dzieje, wiele powstaje, gdyż jak powiedział Platon "miłość jest 
ruchem od niebytu do bytu". 

* * * 

Zapewne jesteś znudzona już teoretycznymi rozważaniami toteż ponownie odłóż 
czytanie tekstu ! Wypij drinka, bo chcę cytować filozofa ! Przytoczę mianowicie 
fragmenty Jose' Ortegi y Gasseta, że "warto kogoś kochać" (8). Ale możesz zrobić 
inaczej !!  

Możesz zacząć czytać, którąś z powieści "o miłości", którą wymieniamy w rozdziale V, a 
do tego miejsca wrócić później. Nie zapomnij jednak wrócić w to miejsce !! 

Cytaty filozofa przydadzą Ci się może w dyskusji z nowo poznanym mężczyzną. Ortega 
y Gasset kierował Katedrą Metafizyki na Uniwersytecie Madryckim w latach 1910-1936. 
Pamiętaj ! Wielu mężczyzn lubi rozważania teoretyczne. Wielu lubi filozofię. Pamiętaj 
!Najważniejsze rozróżnienie ludzi: to na tych co lubią mówić tylko o rzeczach 
"widzialnych" i na tych, którzy lubią mówić głównie o sprawach, których na pozór nie 
widać. W każdym razie to jest pierwsze ustalenie jakie powinnaś zrobić poznając 
nowego mężczyznę. Może się mylę ? Ortega y Gasset powiedział jednak : 

"Abstrahując tymczasem od związków miłości z s i ł a m i k o s m i c z n y m i ukrytymi 
w naszej naturze, uznaję miłość za całkowite przeciwieństwo siły żywiołowej. 
Powiedziałbym - choć zdaję sobie sprawę, że stoję na krawędzi błędu - że miłość 
przypomina r o d z a j l i t e r a c k i . Określenie to ... zirytuje niejednego czytelnika, 
zanim zechce on rzecz całą poważnie rozpatrzyć. Oczywiście, gdyby pretendowało ono 
do miana ostatniego słowa, byłoby przesadne i nie do przyjęcia, ale ja chcę nim 
zasugerować tylko, że m i ł o ś ć n i e j e s t i n s t y n k t e m , l e c z r a c z e j t w o r z e n 
i e m,i t o t w o r z e n i e m n i e b y l e j a k i m . Nie wiedzieli o tym dzicy, nie wiedzieli 
Chińczycy i Hindusi, Grecy zaś z czasów Peryklesa ledwie się czegoś domyślali. Czy obie 
wymienione cechy - tworzenie duchowe i pojawienie się fenomenu miłości tylko na 
określonych szczeblach rozwoju i w określonych formach ludzkiej kultury - nie mogłoby 
doskonale posłużyć do definicji rodzaju literackiego ? " 

"... ponieważ miłość jest najdelikatniejszą i najbardziej absolutną czynnością duszy, 
będzie ona odzwierciedlać jej stan i naturę. Miłości samej w sobie nie powinno się zatem 
przypisywać cech osoby kochającej. J e ś l i c z ł o w i e k n i e j e s t w r a ż l i w y , t o c z 
y m o ż e b y ć c z u ł a j e g o m i ł o ś ć ? Jeśli nie jest głęboki, to czyż miłość jego może 
być głęboka ? Jaki człowiek, taka będzie jego miłość. Tym samym odnajdujemy w 
miłości najbardziej przekonywujący objaw prawdziwej natury człowieka. Wszystkie 
pozostałe czyny i gesty mogą wprowadzić nas w błąd co do autentycznej natury 
człowieka, ale miłość odsłoni pieczołowicie ukrywaną tajemnicę jego jestestwa. Jest to 
szczególnie prawdziwe w odniesieniu do wyboru ukochanego. W żadnym innym 
działaniu nie odkrywamy nasze- go najgłębszego charakteru tak, jak to czynimy poprzez 
wybór erotyczny." 

“.... Wszystko, co zostało tu powiedziane, daje racje bytu - niczego więcej nie pragnę - 
następującemu twierdzeniu : jeżeli chce się bliżej przyjrzeć zjawisku miłości, to trzeba 
przede wszystkim zerwać z wyświechtanym poglądem, który ujmuje miłość jako uczucie 
powszechne, dostępne niemal każdemu, bez względu na rasę, narodowość, status 
społeczny i czas, w jakim żyje. Cechy, wyszczególnione na poprzednich stronach, 
znacznie ograniczają możliwość występowania miłości, usuwając z jej kręgu wiele rzeczy 
błędnie tutaj pomieszczonych. Uczyńmy jeszcze jeden krok i powiedzmy bez zbytniej 
przesady, że miłość jest wydarzeniem rzadkim, uczuciem, którego mogą się spodziewać 
tylko nieliczne istoty ; w rzeczywistości zaś to swoisty talent, jaki posiada niewielu, 

przyznany im zazwyczaj w połączeniu z innymi talentami, lecz mogący również 
występować oddzielnie." 

" ... Tak, kochanie jest cudownym darem, który otrzymały nieliczne stworzenia ; jak 
zdolność układania poematów, zdolność do poświęceń, jak melodyczne natchnienie, 
osobista odwaga, jak umiejętność rządzenia. Nie każdy potrafi kochać, a nawet nieraz 
ludzie zdolni do tego nikogo nie obdarzają uczuciem. Ten boski przypadek zachodzi 
tylko wówczas, gdy zarówno podmiot, jak i przedmiot spełniają pewne rygorystyczne 
warunki. Bardzo niewielu może kochać i bardzo niewielu być kochanymi. Miłość ma 
swoją r a t i o , swoje prawo, jedyną i tożsamą istotę, która nie wyklucza jednak ze 
swego kręgu nieprzebranych ilości kazuistycznych odmian oraz twórczej zmienności." 

".... Aby sąd o rzadkim występowaniu miłości uczynić przekonywującym, trzeba jedynie 
wyliczyć kilka warunków i założeń koniecznych do zakochania. Nie roszcząc sobie 
prawa do roztrzygnięć końcowych, możemy stwierdzić, że te warunki są trojakiego 
rodzaju. Albowiem trzy są zasadnicze składniki miłości : p o s t r z e g a n i e , konieczne 
do zobaczenia osoby, którą się pokocha ; e m o c j a , którą odpowiadamy na widok 
ukochanego, oraz w e w n ę t r z n a g o t o w o ś ć n a s z e j i s t o t y czy t e ż d u s z y . 
Choć postrzeganie i emocja mogą działać bez zarzutu, miłość nie poruszy, nie wzburzy, 
nie porwie nas, gdy dusza pozbawiona jest g ł ę b i, elastyczności, zborności lub ż y c i o 
d a j n y c h s i ł. 

Zajmijmy się krótko każdym z tych warunków. Aby ulec urokowi drugiej osoby, 
musimy przede wszystkim być z d o l n i d o j e j z o b a c z e n i a , a do tego nie 
wystarczą otwarte oczy. Potrzeba s z c z e g ó l n e g o r o d z a j u u p r z e d n i e j c i e k 
a w o ś c i , która jest daleko głębsza i rozleglejsza niż codzienne zainteresowanie 
różnymi rzeczami (nauka, technika, turystyka lub też podróżami) czy nawet 
poszczególnymi działaniami ludzi (np. plotkarstwo). Potrzeba żywego zainteresowania 
człowieczymi sprawami, a konkretnie, jednostką jako samoistną całością, przejawem 
indywidualnego istnienia. Bez tego zainteresowania najznakomitsi ludzie mogą 
przemaszerować przed nami i nie wywrzeć na nas żadnego wrażenia." 

"...Należy jednak zauważyć, że ciekawość tego typu zakłada spełnienie wielu innych 
warunków. Jest to życiowy luksus dostępny t y l k o o r g a n i z m o m o w y s o k i m s t 
o p n i u ż y w o t n o ś c i . Jednostki słabej nie stać na bezinteresowność, na poświęcenie 
uwagi temu, co dzieje się poza nią samą. Obawia się ona rzeczy nieoczekiwanych, które 
kryć się mogą w zakamarkach życia, i dlatego szczelnie zamyka się dla spraw 
bezpośrednio z nią nie związanych. Owo paradoksalne "b e z i n t e r e s o w n e " z a i n 
t e r e s o w a n i e znaczy miłosnym piętnem, we wszystkich jego przejawach i formach, 
jak czerwony stempel depesze Brytyjskiej Marynarki Królewskiej." 

".... Wszystkie niemal kobiety i mężczyźni żyją pogrążeni w sferze własnych 
zainteresowań (niewątpliwie, wiele z nich jest pięknych i chwalebnych) i nie czują 
potrzeby wyjścia poza swój krąg. Traktowani dobrze czy też źle przez własne otoczenie 
zadowalają się w końcu ciasną linią swego horyzontu i nie dokuczają im własne 
ograniczone możliwości. Tego stanu rzeczy nie sposób pogodzić z ciekawością głębszą, 
która jest w końcu niewyczerpanym instynktem wędrowania, nieokiełznanym popędem 
do odchodzenia od siebie ku drugiemu. Dobrze jest niekiedy przyjrzeć się naszym 
ludziom z "towarzystwa" :brak ożywienia w dialogu i w gestach szybko odsłania, że 
znaleźliśmy się wśród postaci drzemiących (zimowy sen niektórych gatunków biolodzy 

nazywają vita minima). Niczego nie wymaga się od mijającej chwili, niczego nie 
oczekuje się po następnej, ani - w ogóle - od życia. Z mego punktu widzenia, jest rzeczą 
niemoralną nie dokładać starań, aby jak najbardziej ożywić każdą chwilę swego 
istnienia." 

".... Oto przyczyna, dla której drobnomieszczanom obojga płci tak ciężko przychodzi 
zakochać się w autentyczny sposób. Obstają przy znanym i powszednim, czują pełnię 
zadowolenia z codziennej monotonii zajęć i na tym polega dla nich życie". 

"....Tę ciekawość, będącą jednocześnie szalonym pragnieniem życia, można znaleźć 
jedynie w duszach otwartych, gdzie swobodne powietrze - kosmiczne powietrze pełne 
gwiezdnego pyłu - krąży bez ograniczeń. A l e s a m a t y l k o c i e k a w o ś ć n i e w y s t 
a r c z y do "zobaczenia" delikatnej, złożonej struktury człowieka. Ciekawość 
przysposabia oko, to jednak także musi być czujne. I ta właśnie z d o l n o ś ć r o z p o z 
n a w a n i a okazuje się w istocie talentem pierwszorzędnej wagi i nadzwyczajną wprost 
umiejętnością, która działa jako składnik w miłości. Pozwala nam natychmiast, 
intuicyjnie, poznawać innych ludzi, łączyć naturę ich wnętrza z treścią wyrażoną przez 
ciało. Dzięki temu potrafimy "odróżnić" ludzi, szacować ich wartość, ich płyt- kość lub 
głębię ; jednym słowem, stopień ich życiowej doskonałości. Proszę nie rozumieć przez to, 
że próbuję tutaj intelektualizować uczucie miłości. Zdolność postrzegania niewiele ma 
wspólnego z intelektem i choć jest bardziej prawdopodobna u osób z głową otwartą, 
niemniej może istnieć samodzielnie, niczym talent poetycki, który niejednokrotnie 
pojawia się u ludzi bezdennie głupich. Większy lub mniejszy stopień zdolności 
rozeznawania nie zależy w istocie od poziomu inteligencji. I tak właśnie się składa, że o 
w a i n t u i c j a stosunkowo r z a d z i e j c e c h u j e m ę ż c z y z n n i ż k o b i e t y , gdy 
tymczasem zdolności intelektualnie znacznie częściej można odkryć u mężczyzn." 

Jeżeli zapytasz teraz, no dobrze ! ale ta moja wiedza jest bezużyteczna, bo wielu 
mężczyzn nie czytało Platona, Maxa Schelera czy Ortegi y Gasseta i nie zrozumieją o co 
mi chodzi. Moja odpowiedź: Nie krępuj się, p o ż y c z m u t e n z e s z y t , jeśli nie 
zrozumie, machnij ręką. 

  

II. JEŚLI INTERESUJE CIĘ TEORIA JAK ROZPOZNAĆ WŁAŚCIWEGO DLA 

SIEBIE PARTNERA, CZYTAJ TEN SAM TEKST! 

Rozdział I dotyczył sytuacji, która pozornie biorąc była nieszczęściem. Chcę Ci właśnie 
wytłumaczyć, że było to tylko nieszczęście pozorne. Skoro ktoś przestał kochać to widać 
tak miało być. Zgodnie z przytoczonym na wstępie "zaklęciem":  

"Jutro pokocha ten, kto nie kochał nigdy, 

ten kto kochał, jutro pokocha." 

Innymi słowy ! sterująca nami p r z y s z ł o ś ć sprawiła, że ktoś przestał kochać, po to z 
a p e w n e , aby stworzyć warunki by pokochać kogoś innego, lub jak kto woli pójść do 
klasztoru lub oddać się fizyce teoretycznej, programowaniu komputerów, lub pisaniu 
wierszy. 

Twoja przyszłość tylko po części zależy jednak od nadrzędnej inteligencji, tkwiącej w 
przyszłości. Zgodnie z tym, co pisałem na wstępie, Twój los może być wspomagany przez 
NIĄ, zapewne tylko przez dostępne dla NIEJ efekty "kwantowe", które w tym wypadku 
mogą polegać tylko na tym, że dwoje ludzi przypatrzy się sobie, spodoba się sobie i 
zacznie coś robić albo wspólnie, albo bardziej intensywnie. 

PRZYSZŁOŚĆ pomaga takim działaniom, gdyż niezbędnie ich potrzebuje. Potrzebuje 
ich dlatego, gdyż od takich "nowych znajomości" i nowych działań zależy jej istnienie 
(vide: pojęcie pętli czasowej (*52)).  

PRZYSZŁOŚĆ pomoże Ci więc jeśli Ty jej pomożesz. Ale na czym ma polegać Twoje 
działanie ? Otóż, paradoksalnie, PRZYSZŁOŚCI nie jest potrzebny wielki trud, mozół 
lub nieszczęścia, ona chce tylko tego, abyś był/była szczęśliwa, gdyż tylko wtedy 
zdziałasz coś co może być jej przydatne.  

Receptę na pomyślność Twojego losu [i losu "lokalnej" PRZYSZŁOŚCI, która 
nawiasem mówiąc zrobi wszystko co w jej mocy, aby uzasadnić jej "lokalne" istnienie (* 
1,17,52)] mogłoby być więc następujące zdanie:  

# Odnaleźć i ujawnij swoją odmienność i uczyń z niej wartości; poszukuj i 
uświadamiaj sobie wartości osób, którym się przypatrujesz, które Ci się 
spodobały, i próbuj wykorzystać to, bądź składać z nich większe całości, 
które będą pomocne duchom przyszłości # ("duchy przyszłości" - vide: 
*17,52).  

  

Łatwo powiedzieć, trudniej przeprowadzić to w praktyce. Otóż ludzie są różni i nie 
każdy pasuje do każdego. Być może najlepiej zostawić wybór partnera nie 
uświadamianym działaniom ("siłom naturalnym"). Działania takie, jak pisze o tym Carl 
Gustav Jung - to "operation of uncontrollable natural forces", czyli działanie nie 
dających się opanować sił natury, lub, co według jego określenia - na jedno wychodzi, 
"woli Boga" (* 50). 

No tak, ale tekst niniejszy jest próbą zapisu teorii, teorii która ma pomóc działaniom 
owych "sił naturalnych". Nie twierdzę, że teorie te są skuteczne, twierdzę jedynie, że 
teorie na ten temat istnieją. Chodzi mi przy tym tutaj o profesjonalne, "trwałe", tzn. 
znane na świecie, cytowane teorie oparte o osiągnięcia neurofizjologii, nauki o 
mechanizmach poznawczych i psychologii. 

Nie zajmujemy się więc tutaj gołosłownym dawaniem rad, lecz prezentujemy dość 
trudne teorie, które można wykorzystać jako narzędzia w rozwiązywaniu własnych 
problemów. 

Otóż wychodząc choćby właśnie z zapatrywań C.G.Junga, każdy człowiek, prócz 
uświadamianych cech swojego charakteru, ma zbiór cech, tzn. upodobań, pragnień, 
inklinacji, podświadomych taktyk i nieświadomych celów, które można nazwać jego C I 
E N I E M. Ów CIEŃ nie jest uświadamiany. Otoczenie, rodzina, znajomi widzą go 
natomiast dość dobrze. Jung pisze nawet, że "każdy zrozumie łatwo i szybko. Co mamy 
na myśli mówiąc o 'cieniu', 'niższej osobowości', a gdyby zaś tego już nie wiedział, to 

niedzielne kazanie, własna żona lub urząd podatkowy, mógłby z łatwością odświeżyć 
jego pamięć". 

Jeśli mamy mówić więc o teoriach, które mogą Ci pomóc w dostrzeżeniu właściwego dla 
Ciebie partnera to musimy wspomnieć właśnie o teoriach dotyczących owego "Cienia". 
Jung powiedział na temat tej części natury ludzkiej, która jest nazywana "CIENIEM" 
wiele interesujących rzeczy. 

W największym skrócie, elementy teorii Junga ważne dla problemu "jak rozpoznać 
właściwego dla siebie partnera" są następujące. 

Otóż, młody człowiek w pierwszej połowie życia wchłania dane o świecie zewnętrznym, 
dane te porządkuje, myśli o nich, innymi słowy "poszerza wtedy p o l e ś w i a d o m o ś c 
i" (patrz I na rys. 1) dotyczące "tego co na zewnątrz". Zadaniem tego okresu życia jest 
również ukształtowanie tzw. giętkiej "p e r s o n y". Przez personę rozumie Jung tę część 
EGO, która "łączy człowieka ze światem zewnętrznym, chroniąc go przed nim i zarazem 
z nim wiążąc". 

Pamięć człowieka to jednak również rozległe obszary, do których świadomy dostęp jest 
tylko pośredni, wyrywkowy, niepełny. Jest to tzw. podświadomość lub "nieświadomość". 
Wiedza zawarta w tych obszarach pamięci bądź została przekazana poprzez zapis 
genetyczny, bądź przez podświadome percepcje i spostrzeżenia zachodzące w 
dzieciństwie, bądź wiedza, która pochodząc z opowieści rodziców, przedszkolanek, 
księży, nauczycieli oraz powieści i filmów i została skonsolidowana w sposób 
podświadomy i tworzy w mózgu struktury reprezentujące wyobrażenia matki, kobiety, 
ojca, mędrca, bóstwa itp. Jung nazywa te struktury a r c h e t y p a m i i twierdzi, że 
wyobrażenia te ujawniają się w postaci s y m b o l i c z n e j wtedy, gdy człowiek śni, 
czasami w trakcie zasypiania pod postacią marzeń dziennych, no i przede wszystkim w 
postaci "wtargnięć z obszaru nieświadomości", powodujących podejmowanie 
najważniejszych decyzji życiowych (owe działanie niekontrolowanych sił natury). 

W młodości człowiek nie interesuje się nieświadomymi pokładami psychiki. Jest skłonny 
to uczynić s a m o i s t n i e poprzez rozmyślania częste w d r u g i ej p o ł o w i e ż y c i a 
(patrz II na rys. 1). 

Inteligentny, młody człowiek może jednak rozpatrzyć to, co tkwi w cieniu świadomego 
Ego, niejako "wcześniej", dla "wzbogacenia się" lub rozwoju. 

Otóż teoretycznie biorąc, od chęci rozpatrzenia (dyskutowania) swoich nieświadomych 
inklinacji zależy zdolność do możliwie bezkonfliktowego, giętkiego, pogodnego 
współżycia. 

Uświadomienie sobie swoich podświadomych inklinacji, pewnego wygięcia charakteru, 
nasilonej namiętności, umożliwia bowiem przyjęcie do wiadomości i przekonanie się do 
prostej prawdy, że przyczynę większości napięć psychicznych we współżyciu z 
partnerem należy przypisywać sobie. 

Zgodnie z przedstawionym poniżej, w rozdziale III modelem osobowości nie ma osób 
"bez skazy". Odwrotnie każdy z nas ma pewną, nasiloną skłonność do jednej z 
następujących inklinacji i namiętności: 

1. urazy i gniew - PERFEKCJONISTA 

2. schlebiania i pychy - DAJĄCY 

3. próżności i oszukiwania - CZŁOWIEK CZYNU 

4. melancholii i zazdrości - TYP TRAGICZNO-ROMANTYCZNY 

5. złośliwości i skąpstwa - OBSERWATOR 

6. tchórzostwa i lęku - PRZERAŻONY 

7. zachłanności - EPIKUREJCZYK 

8. żądzy i zemsty - WŁADCA 

9. lenistwa - MEDIATOR 

Są osoby, które mimo argumentów nigdy nie uznają, iż rzeczywiście kieruje nami któraś 
z powyższych namiętności.  

Osoby takie przypisują na ogół swoje pragnienia, inklinacje, sposób widzenia świata 
innym. W języku fachowym psychologii zakładanie, że inni mają takie same pragnienia, 
zamiary itp. jak my sami. Jest zwane rzutowaniem projekcji na innych. 

Są więc osoby skłonne "rozpatrzyć swój cień" i "zdjąć projekcje" z innych i takie, które 
nigdy tego nie zrobią, gdyż nie lubią tzw. "grzebania się w swoim wnętrzu". 

Mimo iż mówiliśmy to już wyżej, przy okazji rozpatrywania definicji fenomenu miłości, 
musimy teraz powtórzyć, z okazji streszczania teorii Junga dotyczącej rozwoju psychiki, 
tzn. tzw. procesu indywiduacji, jaki jest drugi warunek bezkonfliktowego współżycia. 

Otóż według C.G.Junga, po uświadomieniu sobie natury swojego cienia, kolejnym 
etapem rozwoju jest uświadomienie sobie skrytego, drugiego obrazu swojej duszy. Jest 
nim kobieca strona psychiki mężczyzny, tzw. anima, ukształtowana głównie na 
podstawie spostrzeżeń dotyczących matki oraz męska strona psychiki kobiety, tzw. 
animus, który to obraz ukształtowany jest na "wzór ojca". 

Dlaczego jest to tu istotne. Otóż często niekończące się, niekonstruktywne niesnaski, 
awantury, bądź spory z partnerem polegają na: "rozmowie kobiecej strony duszy 
mężczyzny z męską stroną duszy kobiety". 

Uwzględnienie tych nieświadomych elementów naszej psychiki prowadzi do przyjęcia 
wobec partnera postawy przyjaznego, pogodnego obserwatora, a nawet wielbiciela w 
miejsce prób "przerobienie go na innego" w cudzysłowie "lepszego" człowieka, na swoją 
modłę. 

Wynikają stąd pierwsze wskazówki teoretyczne dotyczące wyboru Twojego 
ewentualnego, przeszłego partnera. Otóż, jeśli ma istnieć między Tobą a Nim jako tako 
giętki kontakt, to teoretycznie biorąc (podkreślam - teoretycznie biorąc), Ty powinnaś 

uświadomić sobie, jaki jest Twój CIEŃ, a partner powinien wiedzieć, jaki jest jego 
CIEŃ. 

Więcej, Ty powinnaś uświadomić sobie, jaki jest OBRAZ TWOJEJ DUSZY, czyli Twój 
ANIMUS i on powinien uświadomić sobie, czym jest jego ANIMA. 

Zdaję sobie sprawę, że postulaty Junga są bardzo teoretyczne i bardzo wymagające. Na 
szczęście 60-siąt lat później problem podjęto ponownie. G.J.Gurdżijew, C.Navajo i 
H.Palmer sformułowali teorię, która rozróżnia dziewięć zasadniczych odmian CIENIA - 
ANIMY - ANIMUSA. Krótkie omówienie tej teorii podaję w rozdziale III-cim. Jest 
dostępna również książka Helen Palmer, omawiająca na czterystu stronach dziewięć 
typowych "usposobień ludzkich".  

Ułatwiliśmy więc Ci zadanie. Jeśli chcesz teoretyzować w życiu, jeśli chcesz mieć aparat 
pojęciowy zdatny do opisu tego, czego podświadomie chce poznany przez Ciebie 
mężczyzna, oraz czego podświadomie oczekujesz Ty sama, to wiesz już, gdzie o tym 
spisano jakieś - w miarę rozsądne myśli. 

Z teorii Enneagramu wynikają podobno nawet wskazówki, jakie "typy charakterów" 
mogą "miękko" współżyć z osobami o naturze odmiennej. 

Studiując uznane, ważne, wnoszące teorie, dotyczące natury człowiek, często tutaj 
cytowane (* 2-4, 6-8, 37, 73), zauważyłem jednak ogólną ich ułomność.  

Otóż, wszystkie teorie opisują : (1) bądź pozytywne relacje między ludźmi lub sposoby 
poprawienia ich spraw - jeśli podtrzymują oni intymności i uprawiają jeszcze seks, (2) 
bądź złe, zawistne, rozliczeniowe wydarzenia zachodzące między ludźmi, u których 
intymność i seks zanikły już. 

Potrzebna byłaby więc "dobra", "efektywna" teoria, która wyjaśniałaby, dlaczego 
fenomen miłości najczęściej przeradza się w "mieszaninę miłości i nienawiści", bądź 
czystą, prostą nienawiść. 

Nie jest mi znana również teoria, która tłumaczyłaby jak wzbudzić w sobie możność do 
przeżywania intymności i chęć bogatych kontaktów fizycznych pomiędzy osobami, u 
których nie nastąpiło to na wskutek, tak jak ujmuje C.G.Jung: "of operation of 
uncontrollable natural forces". Poszukiwanie takiej teorii można jednak uznać za dobrą 
zabawę, bądź pasjonujące zadanie stawiane czytelnikowi. 

Dla ułatwienia poszukiwań dobrej teorii na temat "dlaczego zdolność do kontaktów 
fizycznych, intymności, seksu u niektórych osób jest słaba, bądź zanika" wyliczymy 
tutaj jedynie znalezione przez nas do tej pory poszlaki, które mogą być pomocne w 
budowaniu takiej teorii. 

I. Jeśli przyjrzeć się lokalnemu "systemowi tabu" lub czasami opacznie rozumianemu 
systemowi kulturowemu i obyczajowemu, to można spostrzec, że we wczesnym 
dzieciństwie często wdrażane są przekonania, że: 

(a) doznawanie przyjemności jest czymś grzesznym, czymś wsydliwym, czymś godnym 
potępienia (w odróżnieniu od doznawania cierpienia), 

(b) seks w większości sytuacji i form jest czymś grzesznym, czymś co jest pochodne 
grzesznej natury człowieka, wynikającej z popełnienia grzechu pierworodnego, 

(c) miłość jest czymś niebezpiecznym ,gdyż niejako niespodziewanie może "napaść na 
człowieka" i później go zranić, na ogół na wskutek zmiany podstawy partnera, z czego 
wynika opaczny wniosek, że przed uczuciami należy się bronić,  

(d) świat jest rodzajem "klatki doświadczalnej", w której stworzona dusza podlega 
testowaniu głównie odnośnie inklinacji do niepotrzebnej przyjemności, seksu, 
niepotrzebnych romansów, a takie złe uczynki będą ukarane przez wiekuiste potępienie. 

Uznanie tych przekonań za prawdziwe, po własnych "negatywnych" doświadczeniach 
życiowych prowadzi często do wniosku, że "jestem zły, gorszy i czeka mnie potępienie".  

II. Zgodnie z cytowanymi wyżej spostrzeżeniami Maxa Schelera. Po latach znajomości, 
w miejsce miłości partnerzy żywią względem siebie "mieszaninę miłości i nienawiści", 
bądź ewidentną, czystą niechęć. Aleksander Lowen zauważa przy tym, że: n i e n a w i ś 
ć m o ż n a o k r e ś l i ć j a k o o s t y g ł ą m i ł o ś ć, a proces powstawania nienawiści nie 
jest gwałtowny" (* 57). Pisze on dalej, że aby miłość ostygła trzeba wielu rozczarowań. 

Jest to ważne stwierdzenie, gdyż ze zdania wynika pewna wskazówka jak zrozumieć 
mechanizm powstawania "noszonej w sercu urazy", bądź również owe "mieszaniny 
miłości i nienawiści".  

Ze zdania tego wynika również wskazówka, jak "zdemontować" nienawiść. Otóż wydaje 
się logiczne, że aby u n i c e s t w i ć n i e n a w i ś ć czyli noszoną w sercu urazę, chęć 
rewanżu, zemsty trzeba się "dobrać" do p r z e s z ł e j m i ł o ś c i, trzeba się zastanowić 
"czy to rzeczywiście była miłość"?. Pisaliśmy o tym w rozdziale I. Dlaczego to ma 
związek z omawianą tu zdolność do intymności. Otóż wydaje się, że trudno być 
otwartym, skłonnym do bliskich kontaktów "mając serce pełne urazy". 

III. Warto uświadomić sobie, znane z doświadczeń własnych, obserwacji innych oraz 
lektury konstatacje, że "miłość jest uczuciem, które niejako samoistnie wyczerpuje się" i 
zmienia znak. W poprzedniej publikacji (* 1) zwracałem uwagę, że fenomen miłości, 
zapewne podobnie jak inne ważne fenomeny, takie jak wyobrażenia, świadomość jest 
zapewne procesem i t e r a c y j n y m . Można się doszukać kolejnych iteracji w życiu 
pewnej pary partnerskiej, rozpatrując to co się "dzieje między nimi każdego kolejnego 
dnia w ich życiu". Otóż spostrzegane przez nich wartości mogą być wykorzystywane, 
mogą posłużyć do tworzenia i budowy. Pętla iteracyjna ma jednak to do siebie, że ma 
ona określone okoliczności przerwania akcji. Fenomen miłości, jeśli jest procesem więc 
iteracyjnym, to z góry skazany jest na wygaśnięcie lub przynajmniej na pewną 
przemianę. 

Co więcej, jeśli snuć rozważania w stylu matematyczno-inżynieryjnym to natychmiast 
przychodzi ma myśl prosta zasada metodologiczna: znając definicję fenomenu można się 
zastanawiać nad okolicznościami "u n i c e s t w i e n i a z j a w i s k a" zaprzeczając 
warunkom wymienionym w definicji. 

Jeśli więc zgodnie z cytowaną wyżej definicją Maxa Schelera "miłość jest jednocześnie 
zachodzącym z naprzeciwka ruchem", w takim razie miłość z a m i e r a jeśli nie ma 
warunków do:  

a) przyglądnięcia się, przypatrzenia się wartościom pewnej osoby gdyż: (1) ukrywa je, 
jest nieszczera, nie chce rozmawiać, unika tematów rozmów zainicjowanych wcześniej, 
jest niezmiernie wstydliwa, (2) nie posiada żadnych wartościowych cech (uwaga!!, mało 
prawdopodobne !!! to chyba brak Twojej spostrzegawczości), 

b) osoba ta (partner) nie ceni Twoich wartości, uporczywie chce od lat "przerobić Cię" 
na swoją modłę, 

c) realnie, istniejące, już odkryte Twoje i Jego "wartości" są permanentnie negatywne, 
nie można ich "zużyć", "wykorzystać", gdyż Twój partner odmawia jakiejkolwiek 
formy pracy wspólnej (współpracy), bądź nawet paraliżuje działania wszczynane 
niejako "w pojedynkę", 

d) pierwotny błysk, dostrzeżona wartość "wpisana do poetyckiego obszaru pamięci" 
okazuje się wartością z a p o ż y c z o n ą, pokazaną według intuicyjnego "wyczucia 
przydatności", jako "p r z y n ę t a" ["przynęty" działającej specjalnie na mężczyznę to 
upodobanie do seksu, upodobanie do tworzenia, upodobanie do tematów 
abstrakcyjnych) a działające specyficznie na kobiety to zapowiedź budowania, 
domostwa, zapowiedź tworzenia bezpiecznej fortecy - zabezpieczającej wzorowe 
wychowanie dzieci, zapowiedź zapewnienia statusu ]. 

IV. Zachodzi możliwość, że zdolność do kontaktów fizycznych, przyzwolenia na 
intymność, seks uwarunkowana jest zapamiętanym obrazem własnego ciała (* 43). 
Czytelników zainteresowanych tą możliwością odsyłamy jednak do literatury 
specjalistycznej. 

V. Zgodnie z przytoczonymi cytatami z rozpraw Ortegi y Gaseta, zdolność do 
przeżywania miłości warunkowana jest poziomem "energii życiowej" lub inaczej 
"energii psychicznej".  

Innym przejawem energii psychicznej jest snucie marzeń, planów, wyznaczanie celi, 
posiadanie wizji przyszłości. Ktoś kto jest skoncentrowany na pozytywnym obrazie 
przyszłości, zazwyczaj obdarzony jest wysokim poziomem energii psychicznej.  

Jest to jedynie spostrzeżenie istniejącej zależności.  

Nie wiadomo bowiem, czy przemiana polegająca na roztoczeniu pozytywnej wizji 
przyszłości pociągnęłaby za sobą podwyższenie libido. 

Jeśli żyjesz z osobą, która unika prostej, otwartej postawy, unika intymności to dla 
zapełnienia przestrzeni między wami, dla zapełnienia czasu muszą być wprowadzone 
zachowania sztuczne. Aby ułatwić Ci orientację w takiej sytuacji zamieszczamy szerokie 
omówienie teorii Erica Berne, którą opublikował on w swojej książce pt.: "W co grają 
ludzie?" (* 4). 

Podsumowując - radzimy - jeśli przypatrzysz się nowo już poznanemu człowiekowi aby :  

a.  zastanowić się, jakie są jego podświadome inklinacje, jego podświadoma 

"namiętność",  

b.  zastanowić się, czy to co potencjalny partner wpisał do Twojego "poetyckiego 

obszaru pamięci", a więc to co zapoczątkowało uczucie jest rzeczywiście "jego 
wartością", czy też tylko wartością zapożyczoną, użytą jako "przynęta",  

c.  spróbować ocenić na ile człowiek, któremu się przypatrujesz, myśli o sobie źle, 

gdyż przesadnie przejął się wszystkim tym, co mówiono mu o jego grzesznej 
naturze, na ile jest zdolny do otwarcia, szczerości, intymności.  

Większość osób balansuje bowiem pomiędzy dwoma postawami.  

Wiele osób zdaje sobie sprawę, że jeśli nie reprezentuje sobą pewnego, nie do końca 
odkrytego planu, tajemnicy bądź sekretu to będzie się wydawać osobą nieciekawą. 
Możliwa jest tu jednak przesada, gdyż prawdziwe jest również zdanie, że utrzymanie w 
tajemnicy większości swoich myśli, przekonań, dążeń tworzy osobę nieszczerą, niezdolną 
do takiej otwartej rozmowy, która nie jest grą.  

Może być to uciążliwe, gdyż zazwyczaj ludzie przestrzegają również zasady "szczerość 
za szczerość",  

d.  oceń, czy możliwe, celowe i opłacalne jest uświadomienie mu istoty Twojego 

Cienia, jego Cienia i jakiejkolwiek próby wykazania " w co on (lub ona) gra".  

Praktycznie sprowadza się to do tego, czy Twój potencjalny partner czyta, ogląda filmy i 
słucha ludzi z wytężoną uwagą próbując stale odbierane przesłania brać do siebie po to, 
aby uodpornić lub rozbudować swoją konstrukcję psychiczną. Należy bowiem 
zauważyć, że wielu ludzi nie traktuje takich przesłań na serio wychodząc z 
przeświadczenia, że akurat oni to są już "kompletnie i właściwie uformowani 
psychologicznie", lub że "filozofowanie" to tylko taka zabawa, nie mająca związku z 
tzw. "prawdziwym życiem", a nawet jeśli coś w tym jest to dotyczy to ewentualnie 
innych,  

e.  spróbuj ocenić, jaka jest inklinacja osoby, której się przypatrujesz do 

optymizmu, do wiary w przyszłość, do snucia marzeń, planów i ustanawiania celi, 
mówiąc krótko jaki jest jej poziom energii życiowej. W poprzedniej publikacji (* 
1) sugerowałem bowiem, że część osób ma tzw. "upodobanie do nieszczęścia", 
tzn. czerpie satysfakcję z "upodobania i wydostawania się z sytuacji 
nieszczęśliwych" (upadek i satysfakcja z wydźwignięcia się),  

f.  jeśli ocenisz, że Twoja wiedza o jego nieświadomości powinna pozostać sekretem 

to spróbuj ocenić, czy to co będzie się działo w tych warunkach, w przyszłości, 
zadowoli "duchy przyszłości",  

g.  jeśli ustalisz, że przyszłe wydarzenia nie będą zadawalały "i n t e r e s ó w" 

duchów przyszłości, to oceń, czy masz ochotę i dość sił, aby odgrywać rolę 
niszczącą, destrukcyjną; - to też jest potrzebne - jakkolwiek jest to rola 
niewdzięczna.  

Dużo tej teorii, ale brakuje jeszcze jednego elementu. Powiedzmy, że poznałaś już kogoś, 
który Ci się spodobał, a znajomość nie tylko została zawiązana, ale jest już w toku i 
ważne dla Ciebie jest teraz co zrobić, aby ta osoba z a k o c h a ł a s i ę w t o b i e i aby u 
c z u c i e t o b y ł o m o ż l i w i e t r w a ł e. Czy da się powiedzieć na ten temat coś 

istotnego od strony teoretycznej? Myślę, że można sformułować "teoretyczną" receptę; 
w wielkim skrócie jest ona następująca:  

Rp.:  

I. 

Zrelizuj to co było już powiedziane wyżej, tzn.  

a.  poznaj samego siebie i spraw, aby myśleć o sobie dobrze, aby polubić, a 

nawet pokochać samego siebie, wtedy będziesz mogła dawać coś z siebie, 
coś użyczać,  

b.  naucz się patrzeć na świat i ludzi obiektywnie, nie tak jak wynika to z 

Twoich pragnień, lecz tak aby widzieć, jakim on rzeczywiście jest (krótko: 
zdejmij projekcje, szczegóły podano wyżej, a rozwinięto je w innej mojej 
publikacji pt. "STAN DUCHA a STAN ZDROWIA).  

I. 

Zapewne na wskutek punktów I(a) i I(b) poznałaś człowieka, którego już 
polubiłaś. Zgodnie z podaną wcześniej teorią jest on zapewne w pewnym sensie, 
w istotnych rysach podobny do Ciebie, a wiele innych cech ma intrygujących, 
budzących ciekawość. Zapewne jednak widzisz w nim jakieś swoje przemienione 
odbicie i w pewnym sensie to odbicie właśnie Cię pociąga.  

II. 

Przyglądając się tej osobie uważnie nie tylko ją podziwiaj, ale staraj się p r z e n i 
k n ą ć j e g o m a r z e n i a, j e g o p l a n ż y c i o w y, jego filozofię życiową, ustal 
jego ulubione pożądane sytuacje, w których lubi on pozostawać (Szerzej o 
regułach rozważania planu życiowego pisałem w innej mojej publikacji pt.: 
FUNKCJA EWY).  

I T E R A Z N A J W A Ż N I E J S Z E S K Ł A D N I K I R E C E P T Y  

III. 

Dokonaj stałego wysiłku umysłowego, aby nigdy nie być dla Twojego partnera 
nudny.  

IV. 

Znając jego marzenia, plan życiowy i sytuacje pożądane, staraj się sprawić abyś 
stał się dla Twojego partnera n i e z b ę d n y. Nie może to być jednak 
"niezbędność wymuszona", powinna być to wartość, walor. Czyni się to w taki 
sposób, jak próbowaliśmy to przedstawić wyżej.  

Nie podejmuj jeszcze decyzji. Czytaj tekst do końca. Przeczytaj zalecane przez nas 
powieści. 

Sądzimy, że wtedy wiele nieświadomych do tej pory inklinacji potrzeb, taktyk stanie się 
dla ciebie zrozumiałych. Będziesz zdolna/y wtedy dyskutować o tym, co tutaj rozważamy 
w rozmowach z Twoim partnerem lub przynajmniej milcząc obserwować i 
interpretować jego reakcje. 

Nawet jeśli nie pomoże Ci to w doraźnym sterowaniu bieżącą sprawą, to sądzimy, że 
nabierzesz umiejętności szybkiego rozpoznawania "jaka sztuka jest akurat grana", jak i 
w podejmowaniu decyzji, czy się do niej włączyć. 

III. ENNEAGRAM - NOWY MODEL OSOBOWOŚCI