plik

Praca Oryginalna

Zdr Publ 2004;114(3):350–355

Original Article

=DNáDG(W\NL$NDGHPLD0HG\F]QD/XEOLQ.LHURZQLNSURIGUKDEQPHG.U]\V]WRIMarczewski

ANDRZEJ ATRAS, KRZYSZTOF MARCZEWSKI

=QDF]HQLHZLDGRPHM]JRG\

SDFMHQWDQDG]LDáDQLDPHG\F]QH

Streszczenie

3UDFDPDQDFHOXSU]HDQDOL]RZDQLH]QDMRPRFLSUDZSD-

FMHQWDDZV]F]HJyOQRFLSUDZDGRZ\UD*DQLDÄZLDGRPHM

]JRG\´ SU]HG G]LDáDQLDPL PHG\F]Q\PL 6WDUDOLP\ VL

WDN*H SU]HDQDOL]RZDü ]QDF]HQLH Z\UD*HQLD ÄZLDGRPD

]JRGD´ RUD] RNUHOLü ZDUXQNL MDNLH PXV] E\ü VSHáQLRQH

GODMHMX]\VNDQLD-HVWWRQLH]Z\NOHZD*QHZGRELHZ]UDVWD-

MFHMDXWRQRPLLSDFMHQWyZDFR]DW\PLG]LHNRQLHF]QRFL
samodecydowania o sw

RLP ]GURZLX 1LH]EGQ\P ZDUXQ-

NLHP MDNL PXVL E\üVSHáQLDQ\ DE\ SDFMHQFL PRJOL GHF\GR-

ZDüL Z\UD*Dü]JRG Z VSRVyE ZLDGRP\ MHVWSRVLDGDQLH
odpowiedniej informacji na temat swojego stanu i propono-

ZDQHJROHF]HQLD'UyGáHPWDNLFKLQIRUPDFMLMHVWOHNDU]LWo

RG QLHJR ]DOH*\ MDN VL ] WHJR RERZL]NX Z\ZL*H QDWR-

PLDVW SDFMHQW ]QDMF\ VZRMH SUDZD SRZLQLHQ WHJR Z\PD-

JDü DE\ PyF Z\UD]Lü U]HF]\ZLFLH SU]HP\ODQ ]JRG

%DGDQLH SU]HSURZDG]LOLP\ ZUyG SDFMHQWyZ Z Uy*-

Q\FK W\SDFK SODFyZHN VáX*E\ ]GURZLD QD wybranych od-

G]LDáDFK V]SLWDOD NOLQLF]QHJR ZRMHZyG]NLHJR SRZLDWR-
wego oraz uzdrowiskowego, przychodni ortopedycznej i
praktykach lekarza rodzinnego, wybranych na terenie woje-
wództwa lubelskiego i podkarpackiego. Proponowano im

Z\SHáQLHQLH DQRQLPRZ\FK DQNLHW ]DZLHUDMF\FK S\WDQLD

GRW\F]FH]QDMRPRFLSU]HSLVyZSUDZSDFMHQWDUR]XPLHQLD

WHUPLQX ÄZLDGRPD ]JRGD´ L SUDNW\F]QHJR Z\NRU]\VWDQLD
jego w codziennych relacjach pacjent - lekarz. Wyniki pod-
dano analizie statystycznej.

Z przeprowadzonego badania wyn

LND*HSDFMHQFLF]VWR

Vá\V]HOL]PHGLyZRLVWQLHQLXSUDZSDFMHQWDQLHPQLHMMHG-

QDNQLH ]QDMOXEQLHUR]XPLHM]QDF]HQLDVDP\FK SU]HSL-

VyZ 1DMF]FLHM WDN*H QLHZáDFLZLH LQWHUSUHWXM VZRMH

SUDZR GR Z\UD*DQLD ]JRG\ XZD*DMF MH W\ONR ]D IRU-

PDOQRü MDN PXVL VSHáQLü OHNDU] DE\ SRGMü G]LDáDQLH

PHG\F]QH5yZQLH*VDPLOHNDU]HZ*DGHQVSRVyEQLHG*

GR Z\MDQLDQLD ]QDF]HQLD ZLDGRPHM ]JRG\ SDFMHQWRP

SU]H] FR SU]\MPXM SRVWDZ SDWHUQDOLVW\F]Q D FR ]D W\P

LG]LHáDPL]DVDGLFKDXWRQRPLL

6áRZDNOXF]RZe:

etyka, prawa pacjenta, autonomia pacjen-

WDZLDGRPD]JRGD

The meaning of patients’ informed
consent to medical activities

Summary

The article aims to analyse the knowledge of patient’s

rights, and particularly the rights to express the informed
consent before medical activities. We also tried to analyse
the meaning of expression: ‘informed consent’, and to qual-
ify the conditions that have to be met to obtain it. This is
extremely important in the days of increasing patients’
autonomy and – what follows – the necessity of taking
decisions concerning one’s own health. An indispensable
condition that has to be met to make patients able to decide
and express their informed consent, is having appropriate
information about the patient’s own condition and proposed
treatment. The source of information is a physician and it is
him who is responsible for this task. On the other hand, the
patient aware of his or her rights should demand this to be
able to express a consent that was really pondered over. The
study covered 1100 patients in different types of health care
institutions: in selected wards of clinical, regional, powiat
and sanatorium, hospitals and orotpaedics outpatient clinic
and family doctors’ offices in the Lublin and Podkarpacie
Provinces. They were proposed to fill in anonymous ques-
tionnaires with questions concerning the knowledge of the
patient’s rights, understanding of the term ‘informed con-
sent’ and its use in practice, in everyday patient – doctor
interactions. The results were subject to statistical analysis.
The study shows that patients learnt about the patient’s
rights from the media but they either do not know or do not
understand the relevant regulations. Also, they usually
interpret incorrectly their right to express consent, consider-
ing it as a mere formality a doctor has to comply with to
begin medical procedure. At the same time, doctors do not
make any attempts to explain the meaning of informed
consent, and thus assume a paternalistic attitude and break
the rule of patients’ autonomy.

Key words: ethics, patient’s rights, patient’s autonomy,
informed consent.

Zdr Publ 2004;114(3)

351

:VSyáF]HQLHZ3ROVFHREVHUZXMHP\NLONDEDUG]RLVWRW-

Q\FK SURFHVyZ ]PLHQLDMF\FK ]DVDGQLF]R FKDUDNWHU UHODFML
lekarz -

SDFMHQW=MHGQHMVWURQ\MHVWHP\ZLDGNDPLEDUG]R

V]\ENLHJRUR]ZRMXPHG\F\Q\LFRUD]ZLNV]HMMHMLQZD]\M-

QRFL ] GUXJLHM ]D REVHUZXMHP\ ZUyG VSRáHF]HVWZD

SROVNLHJR QDUDVWDMF ZLDGRPRü SUDZ F]áRZLHND MDNR

QLHRGáF]Q\ HOHPHQW SURFHVyZ GHPRNUDW\]DFML *\FLD SX-

EOLF]QHJR 'RW\F]\ WR UyZQLH* SUDZ F]áRZLHND MDNR SD-
cjenta, traktowanego jako partnera, niekiedy nawet jako
kontrahenta, a n

LHRVREQLHMDNREH]ZROQLHSRGGDQRSLHFH

medycznej.

-HVW WR WR*VDPH ] RGFKRG]HQLHP RG PRGHOX SDWHUQDOL-

stycznego w kontaktach pacjent –

OHNDU] QD NRU]\ü PR-

GHOXRSLHUDMFHJRVLQDSRV]DQRZDQLXDXWRQRPLLSDFMHQWD
nawet poza granice jego dobra. Jednym z

F]FLHMSRUXV]D-

Q\FK DVSHNWyZ MHVW NRQLHF]QRü X]\VNLZDQLD ZLDGRPHM

]JRG\SU]HGG]LDáDQLDPLPHG\F]Q\PL

3UREOHP Z\UD*DQLD ]JRG\ MHVW QLHUR]HUZDOQLH ]ZL]DQ\

] ]DFKRZDQLHP QLH]DOH*QRFL SDFMHQWD UR]XPLDQHM MDNR

G]LDáDQLHSRGMWHSU]H]ND*GHJRNWR

G]LDáDLQWHQFMRQDOQLH

2. ze zrozumieniem,
3.

EH] ZSá\ZX F]\QQLNyZ ]HZQWU]Q\FK GHWHUPLQXM-

cych jego czyny [1, 2, 3].

6]F]HJyOQLHZD*Q\MHVWSXQNWZ\PDJDMF\RGOHNDU]D

przekazania informacji na temat procedur medycznych,

]DVDGQRFL LFK ]DVWRVRZDQLD PR*OLZRFL Z\VWSLHQLD SR-

ZLNáD L GDOV]\FK VNXWNyZ ]ZL]DQ\FK ] LFK ]DVWRVRZD-

QLHPZVSRVyE]UR]XPLDá\WMRGSRZLDGDMF\LQWHOLJHQFML

Z\NV]WDáFHQLX RUD] VWDQRZL ZLHG]\ PHG\F]QHM SDFMHQWD

3UDFRZQLF\VáX*E\]GURZLDPDMQLH]Z\NOHWUXGQH]DGDQLH

0XV] ]DGEDü E\ SDFMHQW SRGHMPRZDá VáXV]QH GHF\]MH

MHGQRF]HQLH QLH Z\ZLHUDMF QD QLHJR *DGQ\FK QDFLVNyZ

,QQ\PLVáRZDPLDE\Z\UD*RQD]JRGDE\áDZSHáQLDXWRQR-

PLF]QDDGHF\]MDZáDFLZD

'R]DGDOHNDU]\QDOH*\WDN*HUR]SR]QDQLHRVyEZ\UD(-

nie „nieautonomicz

Q\FK´ NWyUH V QLHGRMU]DáH QLH]GROQH

GR VDPRG]LHOQHJR SRGHMPRZDQLD GHF\]ML SRJU*RQH Z

QLHZLHG]\ SU]\PXV]DQH QS G]LHFL QDUNRPDQL ZL(QLR-

ZLHL]ZL]DQD]W\PNRQLHF]QRüSU]HND]\ZDQLDLQIRUPD-
cji w sposób szczególny, a czasami nawet podejmowanie
d

HF\]ML]DQLFK3RZLQQRWRMHGQDNGRW\F]\ü]GHF\GRZDQHM

PQLHMV]RFL FKRU\FK L VWDQRZLü Z\MWHN RG UHJXá\ 3UDZR

]Z\F]DMRZH X]QDMH *H VSHF\ILF]QH WUDNWRZDQLH QLH]GRO-

Q\FKGRVDPRGHF\GRZDQLDRVyEMHVWZ\MWNLHPRG]DVDG\

]JRG\ SU]HG G]LDáDQLDPL PHG\F]Q\PL 7DNLH RGVWSVWZR

PR*HP\ WDN*H SU]\Mü JG\ Z QDVWSVWZLH QDJáHJR Z\-

SDGNXNRQLHF]QHMHVWQDW\FKPLDVWRZHOHF]HQLHE\XUDWRZDü

*\FLH DOER ]DFKRZDü ]GURZLH SDFMHQWD 5DFMRQDOQ\P X]D-

VDGQLHQLHP WHJR Z\MWNX MHVW GRPQLHPDQLH *H Z SHáQL

ZLDGRPD RVRED ]JRG]LáD VL QD OHF]HQLH Z WDNLP SU]\-

SDGNX L *H RSy(QLHQLH Z OHF]HQLX GRSURZDG]LáRE\ GR

PLHUFLDOERSRZD*QHMV]NRG\>@

=DVDGSR]RVWDMHL*WRSDFMHQWVDPPXVLZ\UD]Lü]JRG

QDQDMGUREQLHMV]HQDZHWG]LDáDQLD]ZL]DQH]MHJRRVREZ
przebiegu rozpoznawania i leczenia chorób. Jak wspo-

PQLDQR Z\*HM SUDFRZQLF\ VáX*E\ ]GURZLD ]QDMGXM VL
niekiedy w bardzo trudnej sytuacji, kiedy w konflikcie

]QDMGXM VL GZLH IXQGDPHQWDOQH ]DVDG\ GREUR FKRUHJR

NWyUHPX SU]\SLVXM VL PRF QDMZ\*V]HJR SUDZD ERQXP
aegroti suprema lex esto) i poszanowania autonomii cho-
rego, prawa wolego wyboru. Do realizacji tych zasad dys-

SRQXMQLHZLHONLORFLURGNyZ1DMZD*QLHMV]H]QLFKWR

XPLHMWQRü ZáDFLZHJR SU]HND]DQLD SDFMHQWRZL MHJR U]H-

F]\ZLVWHJR SRáR*HQLD SU]HNRQDQLD JR R *\F]OLZRFL oto-

F]HQLDPHG\F]QHJRLGX*DGR]DFLHUSOLZRFL

'ODWHJR SU]HSURZDG]LOLP\ EDGDQLH Z NWyU\P SUyER-

ZDOLP\SR]QDüRSLQLSDFMHQWyZQDWHPDWZ\UD*DQLDSU]H]

QLFK ZLDGRPHM ]JRG\ L MHM PLHMVFD Z SRGHMPRZDQ\FK
decyzjach medycznych.

METODYKA

Badanie przeprowadzono w okresie od 01 II 2003 do 01

,;ZUy*Q\FKSODFyZNDFKVáX*E\]GURZLDZZ\EUD-

Q\FK RGG]LDáDFK V]SLWDOD NOLQLF]QHJR ZRMHZyG]NLHJR
powiatowego oraz uzdrowiskowego, przychodni ortope-
dycznej i praktykach lekarza rodzinnego, wybranych na
terenie województwa lubelskiego i podkarpackiego.

: EDGDQLX SURSRQRZDQR DQRQLPRZH Z\SHáQLHQLH DQ-

NLHW\ NROHMQ\P SDFMHQWRP ]JáDV]DMF\P VL GR Z\*HM Z\-
mienionych placówek.

$QNLHWD GRW\F]\áD ]QDMRPRFL UR]ZL]D SUDZQ\FK L

RF]HNLZD]ZL]DQ\FK]SURFHVHPX]\VNLZDQLDZLDGRPHM

]JRG\8*\WRZáDVQHJRNZHVWLRQDULXV]DSU]\NRQVWUXRZD-

QLX NWyUHJR SRVáX*RQR VL S\WDQLDPL ]DPNQLW\PL MHGQR-

NURWQHJRLZLHORNURWQHJRZ\ERUXRUD]S\WDQLDPLSyáRWZDU-
tymi.

Wyniki poddano analizie statystycznej przy pomocy pa-

kietu SPSS wersja 5.0.

3HZQD F]Hü DQNLHW ]DZLHUDáD GDQH QLHSHáQH WM EUDN

RGSRZLHG]L QD QLHNWyUH S\WDQLD 'ODWHJR WU]HED GRGDü *H

GDQH RGVHWNRZH RGQRV] VL ]DZV]H GR OLF]E\ GDQ\FK
kompletnych dla poszczególnych zmiennych.

WYNIKI

$QNLHW\Z\SHáQLáRSDFMHQWyZFRVWDQRZLáR]D-

SURV]RQ\FKGRZ]LFLDXG]LDáXZZ\SHáQLDQLXZEDGDQLDFK

%\áR WR NRELHW L P*F]\]Q Z

ZLHNXRGGRODW]DUHGQLDZLHNXZ\QLRVáD

RVyEQLHSRGDáRVZRMHMSáFLDRVRE\ZLHNX

:SU]HZD*DMFHMF]FLUHVSRQGHQFLSR]RVWDZDOL

Z ]ZL]NX PDá*HVNLP RVRE\ VWDQX ZROQHJR VWDQRZLá\
20%, a wdowy lub wdowcy 9%.

:LNV]Rü DQNLHWRZDQ\FK VWDQRZLOL PLHV]NDF\

PLDVWZW\PE\áRPLHV]NDFDPLPLDVWZRMHZyG]NLFK

-HG\QLH]DGHNODURZDáRVLMDNRPLHV]NDF\ZVL

:LNV]Rü EDGDQ\FK SRVLDGDáR Z\NV]WDáFHQLH

UHGQLHD*Z\*V]HZ\NV]WDáFHQLHQLHSHáQHZ\*-

V]HDW\ONRVSRUyGZ\SHáQLDMF\FKDQNLHWGHNODUR-

ZDáRMHG\QLHXNRF]HQLHV]NRá\SRGVWDZRZHM

EDGDQ\FKXWU]\P\ZDáRVL]SUacy, niewiele mniej,

ERRWU]\P\ZDáRUHQWOXEHPHU\WXUNRU]\VWDáR]

]DVLáNXGODEH]URERWQ\FKDMHG\QLHSURZDG]LáRG]LDáDO-

QRüJRVSRGDUF]ZW\PSR]DUROQLF]

3UDZLH EDGDQ\FK ]DGHNODURZDáR SU]\QDOH*QRü GR

.RFLRáD .DWROLFNLHJR Z\]QDZDáR LQQ UHOLJL D

RNUHOLáRVLMDNRQLHZLHU]F\

'HNODURZDQD F]VWRü NRU]\VWDQLD ] XVáXJ VáX*E\ ]GUR-

ZLDZF]DVLHRVWDWQLHJRURNXZDKDáDVL]QDF]HQLHRGGR

QDZHW"]HUHGQLDU\WPHW\F]QPRGDOQ

LPHGLDQSU]\F]\PZGRW\F]\áRWRUR*Q\FKW\SyZ
szpitali, a w 60% lecznictwa otwartego.

352

Zdr Publ 2004;114(3)

%OLVNRôUHVSRQGHQWyZVá\V]DáRRLVWQLHQLX.DUW\

3UDZ 3DFMHQWD L .RGHNVLH (W\NL /HNDUVNLHM ]D QLH

E\áDWHJRSHZQDMDNR(UyGáRLQIRUPDFMLUyZQLH*ôSRGDáR
media tj. tele

ZL]MLSUDV]QDF]QLHU]DG]LHM

LQIRUPDFMH WH E\á\ SU]HND]\ZDQH SU]H] OHNDU]\ L

SLHOJQLDUNL SUDZQLF\ L GXFKRZQL RELH RGSRZLHG]L

SRRGJU\ZDOLZW\P]DNUHVLHPDUJLQDOQURO

-HGQDN ]DOHGZLH X]QDáR VZRM ZLHG] GRW\F]F

G]LHODQLD LQIRUPDFML SDFMHQWRZL ]D GREU D D* ÄQLH

ZLHG]LDáR Z RJyOH QLF´ 7\PF]DVHP SRQDG SRáRZD EDGD-

Q\FK QLH E\áD LQIRUPRZDQD SU]H] OHNDU]D R PR*OL-

ZRFLRGVWSLHQLDRGEDGDQLDóQLHSRVLDGDáDZLH-

G]\R]DVDGQRFLEDGDQLDSRQDGQLHZLHG]LDáDR

PR*OLZRFLZ\VWSLHQLDSRZLNáDEOLVNRSRáRZDQLH

ZLHG]LDáDRZLDU\JRGQRFLEDGDQLD

:DUWRWDN*HGRGDü*HEOLVNRQLH]DZV]HE\áR

LQIRUPRZDQ\FKRNRV]WDFK]ZL]DQ\FK]EDGDQLHP]D

QLH E\áD Z\VWDUF]DMFR LQIRUPRZDna o celu i sposobie

Z\NRQDQLDEDGDQLD1LHVWHW\MHV]F]HZLFHMFKRU\FK

QLH E\áR HGXNRZDQ\FK QD WHPDW ZáDFLZHJR ]DFKRZDQLD
przed w czasie i po zabiegach diagnostycznych. Jednak

X]\VNLZDáRLQIRUPDFMHRZ\QLNDFKEDGDSRWU]HEQ\FK
do dalszego podejmowania decyzji co do leczenia.

&KRU]\ Z\UD(QLH Uy*QLOL VL Z UR]XPLHQLX RNUHOHQLD

ÄZLDGRPH Z\UD*HQLH ]JRG\´ 7\ONR X]QDáD M ]D

WR*VDP]RWU]\PDQLHPL]UR]XPLHQLHPLQIRUPDFMLOHNDU]D

GOD Z\VWDUF]DMFH E\áR VDPR SU]HND]DQLH LQIRUPDFML
27% uto

*VDPLDáRM]SLVHPQ\PZ\UD*HQLHP]JRG\D

]XVWQ\P0R*QDGRGDü*HW\ONREDGDQ\FKUH]HUZRZDá

PR*OLZRü Z\UD*HQLD ZLDGRPHM ]JRG\ GOD SDFMHQWyZ

SRVLDGDMF\FKRGSRZLHGQLRZ\VRNLLORUD]LQWHOLJHQFML

7\PF]DVHP SRQDG SRáRZD X]QDZDáD RERZL]HN

]\VNLZDQLD]JRG\SU]H]OHNDU]DQDND*GHEDGDQLHD

RJUDQLF]DáD MH Z\áF]QLH GR EDGD LQZD]\MQ\FK D

E\áRVNáRQQ\FKGR]ZROQLHQLDJR]WHJRRERZL]NX

3RGREQLHZS\WDQLXMHGQRNURWQHJRZ\ERUXRRNUHOHQLH

QDMEDUG]LHMSDVXMFHGRÄS\WDQLHSDFMHQWDR]JRG´D*

X]QDáR]DRERZL]HNOHNDU]D]DZ\UD]GRSXV]F]HQLD

SDFMHQWDGRZVSyáGHF\GRZDQLDDW\ONR]DZ\UD]GREUHM

ZROL OHNDU]D :DUWR MHGQDN RGQRWRZDü SRMHG\QF]H JáRV\

NWyUH S\WDQLH SDFMHQWD R ]JRG RGELHUDá\ SU]HGH

ZV]\VWNLP MDNR SUyE ]U]XFHQLD F]FL RGSRZLHG]LDOQRFL
na pacjenta.

1D S\WDQLH ZLHORNURWQHJR Z\ERUX R PR*OLZRFL ]ZRO-

QLHQLDOHNDU]D]NRQLHF]QRFLX]\VNDQLD]JRG\QDG]LDáDQLH

PHG\F]QHUHVSRQGHQWyZSRGDáRMDNRZ\VWDU-

F]DMF\SRZyGVWDQQLHSU]\WRPQRFLSDFMHQWD 366 (51,7%)

FKRUREXP\VáRZ%OLVNRS\WDQ\FKXPR*OLZL-

áDE\OHNDU]RZLG]LDáDQLHEH]]JRG\SDFMHQWDRLOHSRVWSR-

ZDáE\RQ]JRGQLH]ZLHG] PHG\F]QDOHRVyE

QLH ZLG]LDáR *GQ\FK RNROLF]QRFL WáXPDF]F\FK SRVWSR-
wanie medyczne bez z

JRG\ SDFMHQWD 3R]RVWDáH ZDULDQW\

RGSRZLHG]LZ\PLHQLáD]QDF]QLHPQLHMV]DLORüDQNLHWRZD-
nych.

DYSKUSJA

3UREOHPZLDGRPHM]JRG\MHVWFRUD]F]FLHMSU]HGPLR-

WHP ]DLQWHUHVRZDQLD VSRáHF]QRFL PHG\F]QH MHGQDN QLH-

ZLHOH MHVW EDGD HPSLU\F]Q\FK GRW\F]F\FK tej tematyki
przeprowadzanych w polskich szpitalach. Dlatego, chcieli-

P\ SU]HGVWDZLü QDV]H Z\QLNL MDNR SXQNW Z\MFLD GR

HZHQWXDOQ\FK GDOV]\FK G]LDáD PLPR *H MHVWHP\ ZLD-

GRPLV]HUHJXRJUDQLF]HWHJREDGDQLD

6WUXNWXUD ZLHNX L Z\NV]WDáFHQLD EDGDQ\FK Qie odpo-

ZLDGD GRNáDGQLH VWUXNWXU]H ZLHNX L Z\NV]WDáFHQLD PLHV]-

NDFyZZRMHZyG]WZSRGNDUSDFNLHJRLOXEHOVNLHJR8F]HVW-

QLF]F\ Z QDV]\P EDGDQLX SDFMHQFL E\OL ]QDF]QLH OHSLHM

Z\NV]WDáFHQL SRVLDGDáR Z\NV]WDáFHQLD SRQDGSRGVWD-
wowe podczas gdy w populacji ogólnej dotyczy to tylko

>@ 3U]\F]\Q\ WHM UR]ELH*QRFL PRJ E\ü UR*QH

3UDZGRSRGREQLHRVRE\OHSLHMZ\NV]WDáFRQHFKWQLHMXF]HVW-

QLF]\á\ Z EDGDQLX PR*H WR MHGQDN R]QDF]Dü UyZQLH* LFK

ÄNUyWV]GURJ´GROHF]HQLDV]SLWDOQHJR:LNV]RüSDFMHQ-
tów poc

KRG]LáD]PLDVWDFRSRWZLHUG]DLFKáDWZLHMV]\GR-

VWSGRXVáXJPHG\F]Q\FKLZLNV]ZLDGRPRüSRWU]HE\

GEDQLDRVZRMH]GURZLH&RGR(UyGHáXWU]\PDQLDUHVSRQ-

GHQWyZ SRGDZDQ\FK Z DQNLHWDFK RGELHJDM RQH RG VWUXN-

WXU\MDNDZ\VWSXMHZVSRáHF]HVWZLHDMHVWWR]ZL]DQH]

UR]NáDGHP SRWU]HE ]GURZRWQ\FK L GRVWSQRFL GR VáX*E\

]GURZLD 3UDZGRSRGREQLH GODWHJR GRü GX* JUXS VWDQR-

7$%(/$ =DOH*QRü SRMPRZDQLD ZLDGRPHM ]JRG\Z]DOH*QRFL RGZ\NV]WDáFHQLDS GOD SDFMHQWyZ]Z\NV]WDáFHQLHP SRGVWDZRZ\P

UHGQLPLZ\*V]\P

podstawowe

UHGQLH

QLHSHáQHZ\*V]H

Z\*V]H Razem

Odpowiedzi

n % N % n % n % n %

Pisemne

39 33 92 26 20 28 24 20

180 27

Ustne

28 24 58 16 9 13 11 9

108 16

3RZF]HQLHMV]\PX]\VNDQLXLQIRUPDFML

23 20

108 31 25 35 56 45

213 32

3RZF]HQLHMV]\PX]\VNDQLXLQIRUPDFMLLLFK
zrozumieniu

24 21 90 26 17 24 33 27

166 25

3U]H]SDFMHQWyZSRVLDGDMF\FKRGSRZLHGQLR
wysoki iloraz inteligencji

3 3 4 1 1 1 0

0 9 1

100

pacjent nieprzytomny

SDFMHQWXP\VáRZRFKRU\

JG\OHNDU]SRVWSXMH]JRGQLH]ZLHG]PHG\F]Q

leczenie dzieci

FKüF]\QLHQLDGREUDSU]H]OHNDU]D

brak wiedzy medycznej u pacjenta

nie ma takich sytuacji

SU]HGNáDGDQLHSU]H]OHNDU]DGREUDVSRáHF]QHJR

5<&,1$6\WXDFMH]ZDOQLDMFHOHNDU]DRGNRQLHF]QRFLX]\VNDQLD

]JRG\RGSDFMHQWDSU]HGG]LDáDQLDPLPHG\F]Q\PL

Zdr Publ 2004;114(3)

353

ZLWXWDMUHQFLFLLHPHU\FL]DPDUJLQDOQ\PLJUXSDPLV

RVRE\SURZDG]FHG]LDáDOQRüJRVSRGDUF]LUROQLF\0DWH-

ULDáQLHSR]ZDODQDRFHQHZHQWXDOQHJRZSá\ZXZ\]QDZD-

QHMUHOLJLLSRQLHZD*JUXS\SDFMHQWyZQLHEGF\FKNDWROL-

NDPLE\á\]E\WPDáHPR*HW\ONR]ZUDFDüXZDJPQLHMV]\

QL* PR*QD E\ RF]HNLZDü RGVHWHN QLHZLHU]F\FK 1LH

ZLHP\ F]\ Z\QLND WR ]H Z]URVWX UHOLJLMQRFL Z V\WXDFML

]DJUR*HQLD]GURZLDF]\PDLQQHSU]\F]\Q\

:EUHZ QDV]\P RF]HNLZDQLRP GX*D JUXSD DQNLHWRZD-

Q\FKVá\V]DáDRLVWQLHQLX.DUW\3UDZ3DFMHQWD>@L.RGHN-

VLH(W\NL/HNDUVNLHM>@0DWR]ZL]HN]GX*GRVWSQR-

FL GR PHGLyZ WDNLFK MDN WHOHZL]MD L SUDVD SRQLHZD* WR

RQHE\á\ZVND]\ZDQHMDNRQDMF]VWV]H(UyGáRLQIRUPDFML=

SU]\NURFLWU]HED]DXZD*\ü*HU]DGNRSRGDZDQRSHUVRQHO

VáX*E\]GURZLDMDNR(UyGáRWDNLFKLQIRUPDFML3RPLPRWHJR

*H WDN GX*D JUXSD UHVSRQGHQWyZ Vá\V]DáD R LVWQLHQLX SUDZ
pacjenta, ze zn

DMRPRFLLFKWUHFLMHVWRZLHOHJRU]HM-HVW

WR VSRZRGRZDQH SUDZGRSRGREQLH W\P *H ZLDGRPRFL

SU]HND]\ZDQH SU]H] PHGLD V EDUG]R RJyOQLNRZH &]VWR

SRUXV]DQHVLW\ONRZ\EUDQHÄVHQVDF\MQH´WHPDW\WDNLHMDN
aborcja czy eutanazja, a pomijane inne mniej „medialne”.

:\QLNL ZVND]XM QD ]E\W PDá DNW\ZQRü Z SU]HND]\-

waniu wiedzy pacjentom przez personel medyczny. Jest to

MHGQ ] SU]\F]\Q GOD NWyU\FK SRPLPR LVWQLHQLD WDNLFK
przepisów jak Karta Praw Pacjenta [5], czy Kodeks Etyki
Lekarskiej [7], pacjenci nie

V]RULHQWRZDQLZVZRLFKSUD-

ZDFK L QLH VZ VWDQLHLFKHJ]HNZRZDüZ NRQWDNWDFK SD-
cjent –

OHNDU] = NROHL OHNDU]H F]VWR QLH RGF]XZDM SR-

WU]HE\X]\VNDQLDSR]ZROHQLDRGSDFMHQWyZLOXELFKSHáQR-
mocników, nawet na inwazyjne procedury o znacznym
ryzyku,

SRQLHZD*WDNDE\áDZLHOROHWQLDWUDG\FMD1DáR*HQLH

QDQLFKWDNLHJRRERZL]NXMHVWQDW\OHZLH*H>@*HUR]X-

PLH VL JR FK\ED F]VWR SU]HGH ZV]\VWNLP MDNR Z\PyJ

SUDZQ\QLH]DHW\F]Q\1DMF]FLHMOHNDU]HSRPLMDMLQIRU-

PDFMH GRW\F]FH FHOX L VSRVREX Z\NRnania badania, jak

UyZQLH* MHJR ZLDU\JRGQRFL L NRV]WyZ RUD] PR*OLZRFL

RGVWSLHQLDRGMHJRZ\NRQDQLD:RSLQLLFKRU\FKSHUVRQHO

PHG\F]Q\QLHSRGDMHSDFMHQWRPZ\VWDUF]DMF\FKZLDGRPR-

FL QD WHPDW SU]\JRWRZDQLD RUD] SRVWSRZDQLD Z F]DVLH
badania i po badani

X /HSLHM Z\JOGD SU]HND]\ZDQLH

FKRUHPX Z\QLNyZ EDGD SU]H] FR XPR*OLZLD VL PX

DQDOL] VZRMHJR VWDQX ]GURZLD L SRGHMPRZDQLH EDUG]LHM

ZLDGRP\FKZ\ERUyZ

:DUWRSRGNUHOLü*HRSLQLHRW\PF]\E\áRVLZSHáQL

informowanym, jak i o tym, czy informacji udzielano w

VSRVyE ]UR]XPLDá\ V GRü VLOQLH SRZL]DQH ] SRF]XFLHP

ZáDFLZHJR WUDNWRZDQLD - zarówno przez lekarzy, jak i

SLHOJQLDUNL 1LHZáDFLZH QLHJU]HF]QH WUDNWRZDQLH ZL*H

VL ] F]VWV]\P SRF]XFLHP EUDNX SHáQHM F]\ ]UR]XPLDáHM
informacji. Podobny, cho

ü VáDEV]\ ]ZL]HN ]DFKRG]L ]

SRF]XFLHP VNUSRZDQLD ] SRZRGX REHFQRFL Z F]DVLH
badania lekarskiego innych osób i poszanowania intymno-

FL SDFMHQWD D WDN*H Z\VWSRZDQLD QLHZáDFLZ\FK ZDUXQ-
ków i rozmaitych braków w czasie leczenia. Zadowolenie z
otrzymywa

Q\FKLQIRUPDFMLMHVWZLFSRZL]DQH]]DGRZR-

leniem z leczenia w ogóle [9].

:LNV]Rü SDFMHQWyZ SRPLPR WDN VáDEHM ]QDMRPRFL

SU]HSLVyZ SUDZQ\FK XZD*D *H X]\VNDQLH ]JRG\ SU]HG

G]LDáDQLDPLPHG\F]Q\PLMHVWRERZL]NLHPOHNDU]DQLHNWy-

U]\ Uy*QLFXM WR Z ]DOH*QRFL RG WHJR F]\ V WR G]LDáDQLD

LQZD]\MQHF]\WH*QLHRJUDQLF]DMFWHQRERZL]HNW\ONRGR

W\FK SLHUZV]\FK %DUG]R QLHZLHOX UHVSRQGHQWyZ X]QDáR

SURE OHNDU]D R Z\UD*HQLH ]JRG\ QD G]LDáDQLD PHG\F]QH

]DZ\UD]MHJRGREUHMZROLOXEQDZHWSUyE]U]XFHQLDodpo-

ZLHG]LDOQRFLQDFKRUHJR

Zasadniczym, z punktu widzenia tak etycznego jak i

SUDZQHJR HOHPHQWHP GHF\GXMF\P R ZDUWRFL ]JRG\ SD-

FMHQWDMHVWWRDE\E\áDRQDZ\UD*RQDZVSRVyEZLDGRP\

1DOH*\RGUy*QLDüSRMFLHÄZLDGRPHM]JRG\´RGÄSRLQIRU-
mowanej zgody” (ang. „informed consent”). Dla tej drugiej

QLH]EGQHMHVWSU]HND]DQLHZV]\VWNLFKLQIRUPDFMLGRW\F]-

F\FKVWDQX]GURZLDSDFMHQWDLSURSRQRZDQ\FKG]LDáDPH-

G\F]Q\FK 'RFKRG]HQLH GR ]JRG\ ZLDGRPHM MHVW MHV]F]H
bardziej skomplikowanym procesem [10, 11].

1D SRGVWDZLH SLPLHQQLFWZD PR*QD ZVND]Dü SRGVWD-

wowe jego uwarunkowania [1, 12, 13, 14]:
1.

:DUXQNLZVWSQHMDNLHPXV]E\üVSHáQLRQHGRSRGMFLD

ZLDGRPHMGHF\]MLR]JRG]LHQDSURFHGXU\PHG\F]QH.

• Kompetencja

–

MHVWWR]GROQRüSDFMHQWDGR]UR]XPLHQLa

SU]HND]\ZDQ\FKPXLQIRUPDFMLGRLFKDQDOL]\LSRGMFLD

SU]HP\ODQHM]JRG\

•

'REURZROQRü – polega na pozostawieniu ostatecznej
decyzji pacjentowi

2. Uzyskanie informacji od personelu medycznego.
• Przekazanie pacjentowi informacji o jego stanie zdrowia
•

3U]HND]DQLHPR*OLZRFLPHG\F]Q\FKSRPLG]\NWyU\PL

PR*HZ\ELHUDüSDFMHQW

• Pomoc w podejmowaniu decyzji
3. Uzyskanie zgody od pacjenta.
•

'HF\]MDMDNSRGHMPXMHSDFMHQWSRUR]SDWU]HQLXZV]\VW-
kich propozycji.

'RSLHUR SR VSHáQLHQLX W\FK ZDUXQNyZ PR*HP\ X]QDü

Z\UD*RQ]JRG]DÄZLDGRP´

3LHUZV]\PF]\QQLNLHPPDMF\PGX*\ZSá\ZQDSRGHM-

mowanie decyzji przez chorego jest uzyskanie dostatecz-

Q\FKLQIRUPDFMLRVWDQLH]GURZLDSODQRZDQ\FKG]LDáDQLDFK

GLDJQRVW\F]Q\FKLOHF]QLF]\FKRUD]VNXWNDFKRGVWSLHQLDRd

QLFK 0XV] E\ü RQH SU]HND]DQH SU]H] OHNDU]D SRVLDGDM-

FHJR RGSRZLHGQLH NRPSHWHQFMH Z VSRVyE ]UR]XPLDá\ GOD

SDFMHQWDLZWDNLP]DNUHVLHDE\SU]H]QDGPLDUV]F]HJyáyZ

SDUDGRNVDOQLHQLHSRZRGRZDá]DFLHPQLHQLDREUD]XFDáRFL

FKRURE\ ,QIRUPDFMH PXV] E\ü Gostosowane do wieku

SDFMHQWD Z\NV]WDáFHQLD ]DZRGX ZLHG]\ PHG\F]QHM L SR-

]LRPX LQWHOLJHQFML DE\ PyJá RQ ]UR]XPLHü R F]\P OHNDU]

PyZL L SR DQDOL]LH ZV]\VWNLFK PR*OLZRFL SRGMü RVWD-

WHF]Q GHF\]M 7HQ VSRVyE UR]XPLHQLD ZLDGRPHM ]JRG\
nie jest chyba jes

]F]H SRZV]HFKQ\ Z VSRáHF]HVWZLH SRO-

VNLP=DNUHVUR]XPLHQLDSRMFLDZLDGRPD]JRGDZ\ND]XMH

Z\UD(Q]DOH*QRüRGZ\NV]WDáFHQLD>@3RMFLHZLDGR-

PHM ]JRG\ MDNR ]JRG\ Z\UD*RQHM QD SLPLH MHVW FK\ED

QDGDOX*\ZDQHSU]H]QLHNWyU\FKSUDZQLNyZ:LHOXDGPLQL-

VWUDWRUyZV]SLWDODOHNDU]\LLFKDGZRNDWyZZLG]LWIRUP

MDNR ]DSHZQLDMF RFKURQ SU]HG RGSRZLHG]LDOQRFL

PLPR*HQLHSRZLQQDE\üX]QDZDQD]DZ\VWDUF]DMF>@

Istotne jest z jakiego formularza zgody korzystamy, tak

DE\ SDFMHQW PLDá RND]M SU]HF]\WDü LQIRUPDFM GRW\F]F

SURSRQRZDQHJR OHF]HQLD OXE GLDJQRVW\NL -HOL LQIRUPDFMD
przedstawiona w formularzu zgody zawiera opis ryzyka

MDNLHZ\VWSXMHL]DZLHUDLQQHLQIRUPDFMHNWyUHV]UR]X-

PLDáHGODSDFMHQWDWRSUDZGRSRGREQLHEG]LHSRPRFQHGOD
obrony lekarza w przypadku procesu [15].

'UXJLP ZD*Q\P HOHPHQWHP ZDUXQNXMF\P ÄMDNRü

]JRG\´MHVWVDPRG]LHOQRüSRGMWHMGHF\]MLQLHZ\ZRáDQHM

QDFLVNDPL]HVWURQ\SUDFRZQLNyZVáX*E\]GURZLDURG]LQ\

354

Zdr Publ 2004;114(3)

F]\ LQQ\FK RVyE 1LH PR*H E\ü WR MHGQDN SU]HQLHVLHQLH

FDáHM RGSRZLHG]LDOQRFL QD SDFMHQWD SRSU]H] SRVWDZLHQLH

PXRNUHORQ\FKDOWHUQDW\ZEH]GDOV]HMSRPRF\ZZ\ERU]H

=XSHáQH SR]RVWDZLHQLH SUDZD VZRERGQHJR Z\ERUX PR-

JáRE\W\ONRQDVLOLüONVSRZRGRZDüXF]XFLHEH]UDGQRFLL

RVDPRWQLHQLD D QDZHW ZSá\Qü XMHPQLH QD stan zdrowia.

/HNDU]QLHSRZLQLHQE\üZ\áF]QLHHJ]HNXWRUHPSU]HSLVyZ

DOHSRZLQLHQQDZL]\ZDüGLDORJVáX*\üSRPRFZSRGHM-

PRZDQLX GHF\]ML GDZDü U]HWHOQH L IDFKRZH ZVND]yZNL

Z\MDQLDüZV]\VWNLHSR]\W\ZQHLQHJDW\ZQHVNXWNLSRGM-
tej decyzji.

Innym zaga

GQLHQLHPGRW\F]F\PWHJRWHPDWXMHVWPR*OL-

ZRüRGVWSLHQLDRGRERZL]NXX]\VNDQLD]JRG\QDZ\NR-

Q\ZDQHSURFHGXU\PHG\F]QHLRNUHOHQLHZDUXQNyZNLHG\

PR*H WR QDVWSLü 1DMF]FLHM SDFMHQFL Z\PLHQLDOL VWDQ

QLHSU]\WRPQRFL L EUDN DXWRQRPLL SDFMHQWD 2VRE\ Qie-

]GROQH GR VDPRGHF\GRZDQLD QLH PRJ SRGHMPRZDü

ZLDGRPHM GHF\]ML FR GR ZáDVQHJR ]GURZLD L *\FLD L Z

WDNLPSU]\SDGNXPXVLWR]DQLFK]URELüOHNDU]6QLPL
• osoby chore psychicznie,
• dzieci,
• nieprzytomni,
•

RVRE\XEH]ZáDVQRZROQLRQH

7H UHJXá\ WH* V REZDURZDQH LVWRWQ\PL Z\MWNDPL

/HNDU]HQLHSRZLQQLVWRVRZDüOHF]HQLDEH]]JRG\QLHSU]\-

WRPQHJR SDFMHQWD UyZQLH* MHOL PDM SRZyG E\ ZLHU]\ü

*HSDFMHQWRGPyZLáE\WDNLHJROHF]HQLDMHOLE\áE\]GROQ\

GR SRGHMPRZDQLD GHF\]ML 0R*H WR LOXVWURZDü SU]\NáDG

SDFMHQWD NWyU\ ]RVWDá SU]\MW\ ] SRZRGX V]RNX L OLF]Q\FK

XV]NRG]HFLDáDLXWUDW\ZLDGRPRFL3DFMHQWQRVLáSRGSL-

VDQNDUWZVND]XMF*HRQMHVWZLDGNLHP-HKRZ\LQLH

FKFHRWU]\PDüWUDQVIX]MLNUZLSRG*DGQ\PSR]RUHP&KR-

FLD* WUDQVIX]MD SUDZGRSRGREQLH XUDWRZDáDE\ *\FLH SD-

FMHQWD VG X]QDá SUDZR SDFMHQWD GR Z\UD*DQLD ]JRG\ QD

ZV]HONLHG]LDáDQLDPHG\F]QHXWU]\PXMF*HLQVWUXNFMHQD

SLPLHE\á\ÄMDVQHGRNáDGQHLQLHGZX]QDF]QH´DNOLQLF\VWD

]RVWDáRJUDQLF]RQ\QLPLGRSyNLQLHPLDáGREUHJRSRZRGX
by u

ZLHU]\ü *H QDSUDZG QLH UHSUH]HQWXMH WR *\F]H SD-

cjenta [2].

7DGHXV] 7RááRF]NR XZD*D *H ]JRGD QD G]LDáDQLD LQZD-

]\MQHPXVLE\üXG]LHORQDSU]H]RVRE]GROQGRMHMZ\UD*D-

QLDD ZLFQLH GRWNQLW FKRURE SV\FKLF]QOXEQLHGRUR-

]ZRMHPXP\VáRZ\PDZLFRVRENWyUDUR]ZD*\QLH]DOH*-

QLH RG SRVLDGDQHM ZLHG]\ MHM GRVWSQH L ]UR]XPLDáH DUJX-
menty za i przeciw [16].

: SU]HGVWDZLDQHM SUDF\ ]DG]LZLDMFR GX*R RVyE E\áR

VNáRQQ\FK]ZROQLüOHNDU]D]RERZL]NXX]\VNLZDQLD]JRG\

QDG]LDáDQLHPHG\F]QHRLOHSRVWSXMHRQ]JRGQLH]RERZL-

]XMFZLHG]-HVWWRSUDZGRSRGREQLHZ\QLNLHP]DNRU]H-

QLRQHJR ZUyG SDFMHQWyZ L SDWHUQDOL]PX D PR*H WDN*H

SRWU]HE]U]XFHQLDFL*DUXSRGHMPRZDQLDGHF\]MLQDOHND-

U]D'HEHUSRGQRVLSRWU]HEX]\VNDQLDNRPSURPLVXSRPL-

G]\DXWRQRPLSDFMenta, a paternalizmem lekarza wprowa-

G]DMF SRMFLH ÄZUD*OLZHJR OXE áDJRGQHJR SDWHUQDOL]PX´

0D RQ REHMPRZDü NRQLHF]QRü SU]HND]DQLD SDFMHQWRZL

ZV]HONLFK LQIRUPDFML RMHJRVWDQLH ]GURZLD DE\ E\á ZLD-

GRP\SRGHMPRZDQ\FKG]LDáDSU]HGVWDZLHQLHPR*OLZRFL
t

HUDSHXW\F]Q\FK ] SRáR*HQLHP QDFLVNX QD MHGQ Z\EUDQ

SU]H] VLHELH PHWRG L RF]HNXMF RG SDFMHQWD ]JRG\ QD MHM
przeprowadzenie. W razie odmowy lekarz powinien przed-

VWDZLüLQQHDOWHUQDW\ZQHPHWRG\OHF]HQLDQLHPQLHMMHGQDN

GáXJRQLHGRSXV]F]DSDFMHQWDGRSDrtnerskiej dyskusji [17].

$QDOL]XMFQDV]HZ\QLNLPR*HP\VWZLHUG]Lü*HSRPLPR

URVQFHM OLF]E\ GRNXPHQWyZ GRW\F]F\FK SUDZ SDFMHQWD

LFK ]QDMRPRü MHVW ÄGRü V]HURND DOH PDáR JáERND´ 'OD-

WHJR WHRUHW\F]QLH ZLHORNURWQLH SRGNUHODQD DXWRQRPLD
chorych, nie m

DZ\VWDUF]DMFHJRSU]HáR*HQLDQDSUDNW\N

: RSLQLL SDFMHQWyZ VDPL OHNDU]H U]DGNR V ]DLQWHUHVR-

ZDQL]PLDQWHJRVWDQX3RFKRGQWHJRMHVWGHILF\WRGSR-

ZLHGQLR SU]\JRWRZDQ\FK WM Z\F]HUSXMF\FK L ]UR]XPLD-

á\FK LQIRUPDFML 7U]HED MHGQDN ]ZUyFLü XZDJ QD popra-

ZLDMF VL ZLDGRPRü SUDZ F]áRZLHND GR NWyU\FK QLH-

ZWSOLZLHQDOH*SUDZDF]áRZLHNDFKRUHJR- pacjenta.

WNIOSKI

:LNV]Rü SDFMHQWyZ SRVLDGDáD ZLHG] R LVWQLHQLX

Karty Praw Pacjenta i Kodeksu Etyki Lekarskiej, ale nie

]QDáDOXEQLHUR]XPLDáD przepisów w nich zawartych.

'UyGáHPLQIRUPDFMLRLVWQLHQLX.DUW\3UDZ3DFMHQWDL

.RGHNVX(W\NL/HNDUVNLHMQDMF]FLHME\áDWHOHZL]MDLSUDVD

SRSXODUQD D QLH SUDFRZQLF\ VáX*E\ ]GURZLD WM OHNDU]H L

SLHOJQLDUNL Z Z\QLNX F]HJR ]QDMRPRü SU]HSLVyZ E\áD
niedostateczna, selektywna i zbyt ogólnikowa.

3DFMHQFLRGF]XZDOLVDW\VIDNFMRQXMF\SR]LRPX]\VNL-

ZDQ\FK LQIRUPDFML QD WHPDW FHOX VSRVREX ]DVDGQRFL L

Z\QLNyZSU]HSURZDG]DQ\FKEDGDGLDJQRVW\F]Q\FK

%UDN ]QDMRPRFL SU]H] SDFMHQWyZQLH]DOH*QLHRGLch

Z\NV]WDáFHQLD F]\QQLNyZ MDNLH PXV] E\ü VSHáQLRQH DE\

Z\UD*RQSU]H]QLFK]JRGX]QDü]DÄZLDGRP´

5. Pacjenci uznali uzyskanie zgody przez lekarza na

G]LDáDQLDPHG\F]QH]DMHJRRERZL]HN

1DMF]FLHMZ\PLHQLDQ\PLF]\QQLNDPL]ZDOQLDMF\PL

lekarz

D ] NRQLHF]QRFL X]\VNDQLD ]JRG\ QD G]LDáDQLD PH-

G\F]QHE\á\VWDQQLHSU]\WRPQRFLSDFMHQWDLFKRUREDXP\-

VáRZD

3,0,(11,&7:2

1. Beauchamp TL, Childress JF. Principles of Biomedical Ethics. Wyd. 4.

New York, NY: Oxford University Press; 1994.

2. Etchells E, Sharpe G, Walsh P, Williams JR, Singer PA. Bioethics for

clinicians: 1. Consent. CMAJ. 1996;155(2):177-180.

%XNRZVNL-.RFXU-ZLDGRPD]JRGD-ZDUXQHNOHJDOQRFLSRVWSR-
wania medycznego. Post Psych i Neurol 2000;9(Supl. 1):129-131.

4. Raport z wyników Narod

RZHJR 6SLVX 3RZV]HFKQHJR /XGQRFL L

0LHV]NDKWWSZZZVWDWJRYSO

5. Karta Praw Pacjenta. Alma Mater 1996;1/18:56-57.
6. Kodeks Etyki Lekarskiej. Tekst ujednolicony ze zmianami uchwalo-

nymi przez III Krajowy Zjazd Lekarzy, Warszawa 12-

JUXG]LH

1993 r. Warszawa: Oficyna wydawnicza Naczelnej Izby Lekarskiej,
1994.

7. Kodeks Etyki Lekarskiej 2003; http://www.portalmed.pl/xml/prawo/

medycyna/komentarze/etyka/kodeks

8. Davis N, Pohlman A, Gehlbach B, Kress JP, McAtee J, Herlitz J, Hall

J. Improving the process of informed consent in the critically ill.
JAMA 2003;289(15):1963-1968.

'HUF]\VNL : ,QIRUPRZDQLH SDFMHQWyZ R VWDQLH ]GURZLD SU]HELHJX
leczenia. http://www.cbos.plspiskom.pol/spis2001

10.

*LELVNL.5\ELFND-'\OHPDW\ZLDGRPHM]JRG\3RO7\J/HN
49(25-26):599-602.

11.

*LELVNL . *HQH]D L ]DVLJ XZLDGRPLRQHM ]JRG\ /HN :RM
1998;74(9/10):495-500.

12. Braddock CH. Advancing the cause of informed consent: from disclo-

sure to understanding. Am J Med 1998;105:354-355.

13. Charles C, Whelan T, Gani A. What do we mean by partnership in

making decisions about treatment? Br Med J 1999;319:780-782.

14. Faden RR, Beauchamp TL. A History and Theory of Informed Con-

sent. New York: Oxford University Press; 1986.

15. Meisel A, Kuczewski M. Legal and ethical myths about informed

consent. Arch Intern Med 1996;156(22):2521-2526.