Jacek Izydorczyk Japoński kodeks karny

Japo

ski kodeks karny

Prokuratura
i Prawo 5, 2008

131

Jacek Izydorczyk

Japo

ski kodeks karny

I. Nowoczesny system prawa karnego w Japonii nie ma zbyt długiej histo-

rii. Dopiero po „otwarciu na

wiat” (tzw. restauracja Meiji), Japonia przyst

pi-

ła do gruntownej przebudowy swojego ustroju oraz systemu prawa

Po restauracji Meiji pocz

tkowo na prawo japo

skie (nie tylko prawo kar-

ne) bardzo silny wpływ wywierało prawo francuskie. W 1880 r. przyj

to ko-

deks karny i kodeks post

powania karnego, niemal

e repliki kodeksów kar-

nych francuskich

. Jednak

e ju

wkrótce na prawo japo

skie zacz

ł wywie-

ogromny wpływ system prawa pruskiego (niemieckiego). W niedługim

c czasie przyj

to nowy kodeks post

powania karnego (w 1890 r.) oraz

nowy kodeks karny (w 1907 r.), oba według wzorców pruskich (niemiec-
kich)

. Co ciekawe, ju

w roku 1922 przyj

to kolejny kodeks post

powania

karnego, tak

e oparty na prawie niemieckim

. Obecnie obowi

zuj

cy kodeks

W dziejach Japonii rozró

nia si

nast

puj

ce okresy: Okres J

mon (XII tysi

clecie p.n.e. –

ok. 300 r. p.n.e.); Okres Yayoi (IV w. p.n.e. – III w.); Okres Kofun (III–VIII w.); Okres Yamato
(V–VIII w.); Okres Nara (710–794); Okres Heian (od nazwy kolejnej stolicy, obecnego Kioto,
koniec 794–1192); Okres Kamakura (1192–1338); Okres Muromachi (od nazwy dzielnicy
Kioto, 1338–1573); Okres Azuchi–Momoyama (1573–1603); Okres Tokugawa (inaczej Edo –
nazwa pochodzi od stolicy, w której rezydowali sh

gunowie z rodu Tokugawa, obecnie Tokio,

XVII–XIX w.); Okres Meiji (1868–1912; w 1868 w rezultacie przewrotu cesarz odzyskał pełni

władzy i jest to pocz

tek najnowszej historii Japonii; Meiji – imi

miertne panuj

cego

wówczas cesarza Mutsuhito). Po

mierci cesarza Mutsuhito na tronie zasiadł Yoshihito

(Okres Taish

, 1912–1926). Japonia była ju

wtedy silnym pa

stwem kapitalistycznym, rz

dzonym przez partie polityczne, biurokracj

(Monbatsu), kr

gi wielkiej finansjery (Zaibatsu)

i „kliki” wojskowe (Gunbatsu). Nast

pny był Okres Sh

wa (po

miertne imi

cesarza Hirohito,

1926–1989). W 1989 na tron wst

pił aktualnie panuj

cy cesarz Akihito i ten okres zwie si

Heisei [zob. S. N. E i s e n s t a d t, Japanese civilization – a comparative view, Chicago–
London 1996, s. 163–174; A. K o

ś ć

, Filozoficzne podstawy prawa japo

skiego w perspekty-

wie historycznej, Lublin 2001, s. 77; L. L e s z c z y

s k i, Gyoseishido w japo

skiej kulturze

prawnej, Lublin 1996, s. 10; R. H. P. M a s o n, J. G. C a i g e r, A history of Japan (revised
edition), Tokyo–Rutland–Singapore 1997; E. P a ł a s z - R u t k o w s k a, K. S t a r e c k a, Japo-
nia – historia pa

stw

wiata XX wieku, Warszawa 2004, s. 17–26; E. O. R e i s c h a u e r, Ja-

pan – the story of a nation (fourth edition), Boston–Rutland–Tokyo 1990; J. T u b i e l e w i c z,
Historia Japonii, Wrocław 1984; P. V a r l e y, Kultura japo

ska, Kraków 2006, s. 1 i n.]. Po-

nadto zob. Nowa Encyklopedia Powszechna PWN, Warszawa 1997.

H i r o s h i O d a, Japanese law (2nd ed.), Oxford 1999, s. 62. Zob. tak

e J. I z y d o r c z y k,

Japo

ski kodeks post

powania karnego, Prok. i Pr. 2007, nr 4, s. 105–120.

S h i g e m i t s u D a n d o, The criminal law of Japan – the general part, Littleton 1997, s. XIII;

H i r o s h i O d a, Japanese law, London–Dublin–Edinburgh 1992, s. 27.

Zob. S h i g e m i t s u D a n d o, Japanese criminal procedure, New York 1965, s. 16.

J. Izydorczyk

Prokuratura

i Prawo 5, 2008

132

post

powania karnego pochodzi z roku 1948

, za

kodeksu karnego po woj-

nie nie zmieniano – wci

ąż

c obowi

zuje kodeks z 1907 r.

II. Przechodz

c do omawiania kodeksu karnego (Keih

), aktualnie obo-

zuj

cego w Japonii, nale

y przypomnie

e dawny kodeks karny z roku

1880 (Great Council of State Decree No. 36 of 1880) był oparty na projekcie
francuskiego eksperta Emile Gustave Émile Boissonade de Fontarabie
z Uniwersytetu Paryskiego, który przybył do Japonii w 1873 r. na zaprosze-
nie władz japo

skich

. To wła

nie w tamtym kodeksie karnym wprowadzono

po raz pierwszy w historii japo

skiego prawa karnego zasad

nullum crimen,

nulla poena sine lege. Poza tym w kodeksie karnym z 1880 r. wprowadzono
zasad

równo

ci wobec prawa (była to tak

e wielka nowo

ść

), jak i zało

enie,

e wina ma charakter indywidualny

W czasach Tokugawa (przed restauracj

Meiji) dominowała bowiem

w pełni konfucja

ska filozofia – i dotyczyło to tak

e prawa karnego material-

nego (jak i procesu karnego). Przede wszystkim to rz

d miał uczy

obywateli

co jest moralne, a stosowanie prawa było rzecz

drugorz

. Przykładowo,

tzw. Kodeks Stu Artykułów (O–Sadamegaki Hyakkaj

) z 1742 r. był

w zasadzie jedynie form

instrukcji dla urz

dników, któr

zreszt

trzymano

w tajemnicy przed poddanymi (to nie byli wówczas obywatele). Oczywi

cie

ówcze

ni poddani wiedzieli mniej wi

cej za co mog

zosta

ukarani, jednak

w praktyce własnej wolno

ci i własnego

ycia pewni by

nie mogli.

W ówczesnej Japonii uwa

ano,

e przest

pstwa i kary nale

y utrzymywa

Law No. 131, 1948 (ze zmianami).

Wcze

niej (w roku 1872) do Japonii przybył Georges Bousquet, który został doradc

praw-

nym rz

du japo

skiego. Przebywał w Japonii przez cztery lata, kształc

c japo

skich prawni-

ków w zało

onej za jego rad

szkole prawa francuskiego przy japo

skim ministerstwie spra-

wiedliwo

ci (zob. A. K o

ś ć

, Filozoficzne podstawy prawa japo

skiego w perspektywie histo-

rycznej, Lublin 2001, s. 79).

Kodeks karny (Revised Penal Code, Kaisei Keih

), Law No. 45, 1907 oraz prawo peniten-

cjarne (Prison Law, Kangoku h

), Law No. 28 – weszły w

ycie w dniu 1 pa

dziernika 1908 r.

[zob. A. T a y l o r v o n M e h r e n (ed.), Law in Japan – the legal order in a changing society,
Tokyo 1964, s. 15–17]. Przy okazji warto w tym miejscu wskaza

, i

nie tylko recepcja euro-

pejskiego prawa karnego budziła kontrowersje w Japonii. Dotyczyło to tak

e prawa cywilne-

go, wokół którego powstał spór pomi

dzy prawnikami a politykami japo

skimi co do przydat-

ci takich zapisów w Japonii. W konsekwencji opó

niono wej

cie w

ycie kodeksu cywil-

nego (opartego głównie na kodeksie francuskim oraz w pewnym zakresie kodeksie niemiec-
kim) do roku 1898. Stawiano mu bowiem zarzut nieuwzgl

dniania tradycyjnych zwyczajów

oraz moralno

ci Japo

czyków. Istniały obawy,

e ten kodeks mo

e „zniszczy

lojalno

ść

cesarza oraz szacunek dla rodziców”. Jednak

e, jak si

wskazuje, E. Boissonade (który tak-

e przygotowywał prawo cywilne), tworz

c nowoczesne kodeksy dla Japonii, uznawał je za

uciele

nienie idei prawa naturalnego. Uwa

ał on,

e system prawa pozytywnego powinien

uciele

nieniem (odbiciem) prawa naturalnego, które jest uniwersaln

ide

rodzaju ludz-

kiego i mo

e by

odkryte przez ludzki rozum. Je

eli za

istnieje niezgodno

ść

pomi

dzy pra-

wami pozytywnym a naturalnym, to pierwsze nie jest

adnym prawem, lecz korupcj

prawa

(zob. A. K o

ś ć

, Filozoficzne..., s. 82).

Japo

ski kodeks karny

Prokuratura
i Prawo 5, 2008

133

w tajemnicy (a raczej relacje mi

dzy przest

pstwem a kar

), bowiem kary

były wymierzane według pozycji społecznej sprawcy

Jak ju

wcze

niej wspomniano stary kodeks karny (Code of Criminal In-

struction) oparty został na francuskim Code d’Instruction Criminelle. Jednak
z czasem uznano model francuski za zbyt skomplikowany oraz zarzucano
mu,

e dawał za mało swobody s

dziemu przy rozstrzyganiu sprawy.

W zwi

zku z tym prace nad zmianami rozpocz

to ju

w 1886 r. Wspomniano

tak

e, i

postanowiono oprze

na prawie niemieckim

. W efekcie przyj

nowy kodeks karny w 1907 r. Warto wskaza

e poprzedni kodeks miał a

430 artykuły, ten za

zaledwie 264; poza tym dawał – do czego d

ąż

ono –

ksz

swobod

dla s

dziów w karaniu. Co ciekawe, w nowym kodeksie

karnym zniesiono regulacj

zasady nullum crimen sine lege, bowiem wska-

zywano,

e została ona zabezpieczona w konstytucji Meiji (w artykule 23).

Jednak – co charakterystyczne – niektórzy uwa

ali przy tym t

zasad

„bur

uazyjny relikt”

Po zako

czeniu Drugiej Wojny

wiatowej władze alianckie uznały,

e nie

ma w zasadzie potrzeby uchwalania nowego kodeksu karnego, tak jak
w przypadku kodeksu post

powania karnego oraz innych ustaw. Kolejny

c raz potwierdziła si

zasada,

e najbardziej wra

liwe na zmiany poli-

tyczne jest prawo procesowe, a zwłaszcza procedura karna.

Oczywi

cie, w zwi

zku z przyj

ciem nowej konstytucji musiano znoweli-

zowa

w pewnym zakresie tak

e kodeks karny

, i tak: skre

lono jego roz-

dział I, w którym normowano przest

pstwa przeciwko rodzinie cesarskiej

oraz zdepenalizowano cudzołóstwo, za które karano tylko kobiety

Zob. A. K o

ś ć

, Filozoficzne..., s. 75 oraz s. 80; C. S. L a n d i s, Human rights violations in

Japan – a contemporary survey, Detroit College of Law – Journal of International Law and
Practice, No. 53, Spring 1996, s. 70–72; C. S t e e n s t r u p, A history of law in Japan until
1868, Leiden–New York–Kobenhavn–Koeln 1991, s. 150–154. Zob. ponadto D. V. B o t s -
m a n, Punishment and power in the making of modern Japan, Princeton University Press
2005.

Zob. H i r o s h i O d a, Japanese law (2nd ed.), Oxford 1999, s. 62; S h i g e m i t s u D a n d o,

The criminal..., s. 33–37.

A. T a y l o r v o n M e h r e n (ed.), Law in Japan – the legal order in a changing society,

Tokyo 1964, s. 17–21; A t s u s h i N a g a s h i m a, The accused and society: the administra-
tion of criminal justice in Japan, (w:) Law in Japan – the legal order in a changing society
(edited by Arthur Taylor von Mehren), Tokyo 1964, s. 297–323. Zob. ponadto L. L e s z -
c z y

s k i, Gyoseishido w japo

skiej kulturze prawnej, Lublin 1996, s. 73 i n.

Zob. S h i g e m i t s u D a n d o, The criminal..., s. XIII–XIV; H i r o s h i O d a, Japanese...,

s. 420.

M i n o r u Y o k o y a m a, Criminalization under conservative public opinion in Japan, Koku-

gakuin – Journal of Law and Politics 2007, Vol. 44, No. 4, s. 336.

Zob. A. D i d r i c k C a s t b e r g, Prosecutorial independence in Japan, UCLA Pacific Basin

Law Journal, Fall 1997, s. 5; M i n o r u Y o k o y a m a, Analysis of prostitution in Japan, In-
ternational Journal of Comparative and Applied Criminal Justice, Spring 1995, Vol. 19, No. 1,
s. 47–60; M i n o r u Y o k o y a m a, Criminalization..., s. 338–293.

J. Izydorczyk

Prokuratura

i Prawo 5, 2008

134

Warto te

tutaj wskaza

e w połowie lat 50. ubiegłego wieku w minister-

stwie sprawiedliwo

ci rozpocz

to tak

e prace nad nowym kodeksem kar-

nym. W 1974 r. wst

pny projekt został zaaprobowany przez tzw. Komisj

Legislacyjno-Doradcz

(Legislative Advisory Council). Jednak

e projekt no-

wego kodeksu karnego spotkał si

z gwałtown

krytyk

nauki i adwokatury.

Był on bowiem jakby nawrotem do stanu sprzed wojny. Ostatecznie w roku
1981 ministerstwo sprawiedliwo

ci wycofało si

z projektu, jak i zmian do

kodeksu obowi

zuj

cego. Oczywi

cie pewne nowelizacje miały miejsce

w ostatnich latach (przykładowo dopiero w 1996 r. zdepenalizowano wspo-
mniane ju

wcze

niej ojcobójstwo, który to czyn jest szczególnie odra

w filozofii konfucja

skiej

, cho

japo

ski s

d najwy

szy ju

w 1973 r.

stwierdził, i

przepis art. 200 kodeksu karnego jest niekonstytucyjny z uwagi,

nie respektuje konstytucyjnej zasady równo

ci wobec prawa; stanowił on,

za zabójstwo wst

pnego grozi bezwzgl

dna kara

mierci albo do

ywot-

niego pozbawienia wolno

). Ponadto – co ciekawe – w tym samym 1996

r. napisano kodeks od nowa współczesn

japo

szczyzn

. Poprzednio ko-

deks bowiem był napisany j

zykiem archaicznym literackim

. Jest to z pew-

ewenement, niespotykany w krajach zachodnich, gdzie nowelizacja

nie dotyczyła kwestii merytorycznych, a jedynie j

zykowych i to całego ko-

deksu (!). Było to jednak o tyle wa

ne posuni

cie,

e przeci

tny Japo

czyk

po prostu nie rozumiał dawnego j

zyka prawnego.

III. Je

eli chodzi o systematyk

aktualnie obowi

zuj

cego kodeksu kar-

nego (Keih

, Law No. 45 of 1907), to składa si

on z dwóch ksi

g: ogólnej

oraz szczególnej (nosz

cej tytuł „Przest

pstwa”).

Ksi

ga Pierwsza liczy XIII rozdziałów, s

one nast

puj

ce: Rozdział I.

Stosowanie prawa; Rozdział II. Kary

; Rozdział III. Wymierzanie kar termi-

nowych (w miesi

cach i latach); Rozdział IV. Warunkowe zawieszenie wy-

konania kary; Rozdział V. Parol (Karishutsugoku)

; Rozdział VI. Przedaw-

nienie (Jiko); Rozdział VII. Odst

pienie od kary (Hanzai No Fuseiritsu Oyobi

Kei No Genmen); Rozdział VIII. Usiłowanie (Misuizai); Rozdział IX. Powrót

M i n o r u Y o k o y a m a, Criminalization..., s. 334–333 (5–6) oraz s. 305 (34).

Por. A. K o

ś ć

, Filozoficzne..., s. 110–111; M i n o r u Y o k o y a m a, Criminalization...,

s. 334–333 (5–6).

Zob. S h i g e m i t s u D a n d o, The criminal..., s. 288–299; R y u u i c h i H i r a n o, The draft

of the revised Penal Code: A general critique, Law in Japan (An Annual), Japanese Ameri-
can Society of Legal Studies 1973, Vol. 6, s. 49–64; H i r o s h i O d a, Japanese..., s. 413–
416.

Zob. V. L e e H a m i l t o n, J. S a n d e r s, Everyday justice – responsibility and the individual

in Japan and the United States, Yale University Press 1992, s. 135–156.

Odno

nie probacji zob. m.in. E. H. J o h n s o n, Japanese corrections – managing convicted

offenders in an orderly society, Southern Illinois University 1996, s. 225–259.

Japo

ski kodeks karny

Prokuratura
i Prawo 5, 2008

135

do przest

pstwa (Heigozai)

; Rozdział X. Recydywa penitencjarna (Ru-

ihan)

; Rozdział XI. Współsprawstwo (Kyohan); Rozdział XII. Łagodzenie

kar (Shakuryuo-Genkei)

; oraz Rozdział XIII. Obostrzenie kary (Kagen–

Rei)

Ksi

ga Druga kodeksu karnego pt. „Przest

pstwa” składa si

z 40 roz-

działów kolejno reguluj

cych: Rozdział I. – skre

lony; Rozdział II. Przest

stwa dotycz

ce wojny domowej (Nairan Ni Kan–Suru Tsumi); Rozdział III.

Przest

pstwa dotycz

ce wojny; Rozdział IV. Przest

pstwa dotycz

ce sto-

sunków mi

dzynarodowych (Kokko Ni Kan–Suru Tsumi); Rozdział V. Prze-

pstwa przeciwko kompetentnej władzy (Komu No Shikko Wo Bogaisuru

Tsumi); Rozdział VI. Przest

pstwo ucieczki (Toso No Tsumi); Rozdział VII.

Poplecznictwo oraz matactwo (Hannin Zotoku Oyobi Shoko Inmetsu No
Tsumi); Rozdział VIII. Zamieszki (Sojo No Tsumi); Rozdział IX. Podpalenie
(Hoka Oyobi Shikka No Tsumi); Rozdział X. Przest

pstwa sprowadzenia

powodzi (Issui Oyobi Suiri Ni Kan–Suru Tsumi); Rozdział XI. Przest

pstwa

w ruchu (Orai Wo Bogai–Suru Tsumi); Rozdział XII. Wtargni

cie na cudzy

teren (Jukyo Wa Okasu Tsumi); Rozdział XIII. Naruszenie tajemnicy (Himitsu
Wo Okasu Tsumi); Rozdział XIV. Przest

pstwa zwi

zane z opium oraz tyto-

niem (Ahen–Tabako Ni Kan–Suru Tsumi); Rozdział XV. Zanieczyszczenie
wody (Inryosui Ni Kan–Suru Tsumi)

; Rozdział XVI. Fałszowanie pieni

dzy

(Tsuka–Gizo No Tsumi); Rozdział XVII. Fałszowanie dokumentów (Bunsho–
Gizo No Tsumi); Rozdział XVIII. Fałszowanie papierów warto

ciowych (Yu-

kashoken–Gizo No Tsumi); Rozdział XIX. Fałszowanie piecz

ci (Insho–Gizo

No Tsumi); Rozdział XX. Krzywoprzysi

stwo (Gisho No Tsumi); Rozdział

XXI. Fałszywe oskar

enie (Fukoku No Tsumi); Rozdział XXII. Obscenicz-

ść

, zgwałcenie, bigamia (Waisetsu, Kanin No Oyobi Jukon No Tsumi);

Rozdział XXIII. Hazard (Tobaku Oyobi Tomikuji Ni Kan–Suru Tsumi); Roz-
dział XXIV. Miejsca kultu i cmentarze (Reihaisho Oyobi Funbo Ni Kan–Suru

Zob. A. D i d r i c k C a s t b e r g, Japanese criminal justice, New York 1990, s. 111–112.

Zob. R. Y. T h o r n t o n, K a t s u y a E n d o, Preventing crime in America and Japan –

a comparative study, New York 1992, s. 148–149.

Zgodnie z przepisem art. 67 kodeksu karnego s

d mo

e łagodzi

kar

: po pierwsze z uwagi

na przyczyny prawne oraz po wtóre z uwagi na okoliczno

ci sprawy. Tak wi

c w przypadku

zagro

enia kar

ywotniego pozbawienia wolno

ci s

d mo

e zredukowa

wyrok do trzech

i pół roku pozbawienia wolno

ci, nast

pnie na podstawie artykułu 25 k.k. ma mo

liwo

ść

za-

wieszenia wykonania takiej kary [zob. M i n o r u Y o k o y a m a, Criminalization..., s. 334–
333 (5–6) oraz s. 305 (34)].

R y u i c h i H i r a n o, The accused and society: some aspects of Japanese criminal law, (w:)

Law in Japan – the legal order in a changing society (edited by A. T a y l o r v o n M e -
h r e n), Tokyo 1964, s. 274–296; R. H. M i t c h e l l, Political bribery in Japan, Honolulu 1996,
s. 26–27; H i r o s h i O d a, Japanese..., s. 415.

Zob. m.in. R y u i c h i H i r a n o, Penal law protection of the natural environment in Japan,

Law in Japan (An Annual) Japanese American Society of Legal Studies 1980, Vol. 13,
s. 129–136.

J. Izydorczyk

Prokuratura

i Prawo 5, 2008

136

Tsumi); Rozdział XXV. Przekupstwo (Tokushoku No Tsumi); Rozdzial XXVI.
Zabójstwo (Satsujin No Tsumi)

; Rozdział XXVII. Uszkodzenie ciała (Shogai

No Tsumi); Rozdział XXVIII. Nieumy

lne uszkodzenie ciała (Kashitsu–

Shogai No Tsumi); Rozdział XXIX. Aborcja (Datai No Tsumi); Rozdział XXX.
Porzucenie osoby zale

nej (Iki No Tsumi); Rozdział XXXI. Pozbawienie wol-

ci (Taiho Oyobi Kankin No Tsumi); Rozdział XXXII. Zastraszanie (Kyoha-

ku No Tsumi); Rozdział XXXIII. Porwanie (Ryakushu Oyobi Yukai No Tsu-
mi); Rozdział XXXIV. Przest

pstwa przeciwko czci (Meiyo Ni Taisuru Tsumi);

Rozdział XXXV. Przest

pstwa przeciw zaufaniu i biznesowi (Shinyo Oyobi Ni

Taisuru Tsumi); Rozdział XXXVI. Kradzie

i rozbój (Setto Oyobi Goto No

Tsumi); Rozdział XXXVII. Oszustwo i szanta

(Sagi Oyobi Kyokatsu No

Tsumi); Rozdział XXXVIII. Przywłaszczenie (Oryo No Tsumi); Rozdział
XXXIX. Paserstwo (Zobutsu Ni Kan–Suru Tsumi); oraz Rozdział XL. Znisz-
czenie lub ukrywanie dokumentów (Kiki Oyobi Intoku No Tsumi)

IV. Aktualnie obowi

zuj

ce japo

skie prawo karne materialne (przede

wszystkim kodeks karny) oparte jest wi

c na prawie niemieckim. Jednak, co

ciekawe, wspomniana zasada nulla poena sine lege jest modyfikowana
przez prawo precedensów. Prawo japo

skie nie ró

nicuje przy tym wykro-

cze

i przest

pstw, ale okre

la tzw. czyny drobne, które de facto odpowiada-

naszym wykroczeniom – Keihanzaih

(Minor Offences Law No. 39,

1948)

Interesuj

cym jest,

e granic

odpowiedzialno

ci karnej w Japonii jest

20 lat (poni

ej lat 14 sprawca nie odpowiada w ogóle). Nieletni sprawcy od-

powiadaj

przed s

dami rodzinnymi

. Regulacja dotycz

ca granicy odpo-

W prawie japo

skim nie wyst

puje rozró

nienie pomi

dzy morderstwem a zabójstwem (zob.

J. M. R a m s e y e r, M i n o r u N a k a z a t o, Japanese law – an economic approach, The
University of Chicago Press 1999, s. 152–165).

Zob. m.in.: L. W. B e e r, Defamation, privacy, and freedom of expression in Japan, Law in

Japan (An Annual), Japanese American Society of Legal Studies 1972, Vol. 5, s. 192–208;
S h i g e m i t s u D a n d o, The criminal..., s. 19–31; H i d e o F u j i k i, Property and criminal
law, Law in Japan (An Annual), Japanese American Society of Legal Studies 1968, Vol. 2,
s. 120–139; Y o s h i r o o H i r a m a t s u, History of penal institutions: Japan, Law in Japan
(An Annual), Japanese American Society of Legal Studies 1973, Vol. 6, s. 1–48; A k i r a
M i k a z u k i, A comparative study of judicial systems, Law in Japan (An Annual), Japanese
American Society of Legal Studies 1969, Vol. 3, s. 1–42; A t s u s h i N a g a s h i m a, Partial
revision of the penal code in regard to kidnapping for ransom, Law in Japan (An Annual),
Japanese American Society of Legal Studies 1967, Vol. 1, s. 155–165.

A. D i d r i c k C a s t b e r g, Prosecutorial independence in Japan, UCLA Pacific Basin Law

Journal, Fall 1997. Ponadto zob. J. I z y d o r c z y k, The rule of legalism (mandatory prosecu-
tion) in Polish criminal law, Hosei Kenkyu – Journal of Law and Politics, Kyushu University,
March 2007, Vol. 73, No 4, s. 876–853.

Ustrój s

dów rodzinnych reguluje: Law No. 168, 1948 (zob. T o k i k a z u K o n i s h i, On the

concept of the pre–delinquent juvenile in Japan: its construction and the impact, Waseda

Japo

ski kodeks karny

Prokuratura
i Prawo 5, 2008

137

wiedzialno

ci karnej dla nieletnich jest o tyle ciekawa,

e przez ustalenie tak

wysokiego pułapu (20 lat) wiele czynów jest uznawanych nie za przest

stwa, ale tylko za czyny karalne. Oczywi

cie musi mie

to ogromne znacze-

nie dla wszelkiego rodzaju oficjalnych statystyk, bowiem – jak wiadomo – na
całym

wiecie sprawcami przest

pstw s

głównie młodzi m

ęż

czy

ni.

Kodeks karny przewiduje nast

puj

ce kary kryminalne (art. 9): kara

mierci, kara do

ywotniego pozbawienia wolno

ci, kara pozbawienia wolno-

ci z obowi

zkiem pracy, kara pozbawienia wolno

ci bez obowi

zku pracy

oraz grzywna. Kara pozbawienia wolno

ci orzekana jest w wymiarze do lat

dwudziestu. Co si

tyczy kary głównej, to grozi ona za 14 przest

pstw

i jest obecnie orzekana w około pi

ciu procesach w skali roku

(jest ona

wymierzana za zabójstwa

eli chodzi o problem kary

mierci, to tak

e w Japonii s

silne głosy za

jej zniesieniem. Aktualnie na egzekucj

oczekuje około stu skazanych. Sto-

sowanie kary

mierci w Japonii wzbudza tak

e kontrowersje zagranic

, co

jest spowodowane realiami japo

skiego systemu penitencjarnego, jak

i samym procedowaniem wobec osób skazanych na kar

zasadnicz

–

zwłaszcza utrzymywaniem w bezwzgl

dnej tajemnicy terminu egzekucji

Bulletin of Comparative Law 2005, Vol. 25, s. 1–18; H i r o s h i O d a, Japanese..., s. 416–
419).

Nie mo

na orzec kary

mierci wobec osoby, która nie uko

czyła lat osiemnastu. Zob. World

Factbook Of Criminal Justice Systems – Japan (Tadashi Moriyama, Takushoku University),
dokument elektroniczny dost

pny na stronie internetowej Departamentu Sprawiedliwo

Stanów Zjednoczonych (http://www.ojp.usdoj.gov). Zob. ponadto S h i g e m i t s u D a n d o,
The criminal..., s. 285–314; H i r o s h i O d a, Japanese..., s. 420.

H a r u o A b e, The accused and society: therapeutic and preventive aspects of criminal

justice in Japan, (w:) Law in Japan – the legal order in a changing society (edited by
A. T a y l o r v o n M e h r e n), Tokyo 1964, s. 324–363. W okresie Meiji rocznie skazywano
na

mier

około pi

ęć

set osób; za

w latach pi

ęć

dziesi

tych ubiegłego wieku – około dwu-

dziestu pi

ciu. Jak wskazano powy

ej, obecnie w Japonii kar

mierci orzeka si

tylko za

zabójstwa.

W roku 2003 były stra

nik wi

zienny, który był obecny przy wielu straceniach, opublikował

ksi

ąż

, w której opisał – tajn

dotychczas (!) procedur

egzekucji w Japonii (T o s h i o

S a k a m o t o, Shikei wa ikani shikkou sareruka – „Jak si

wykonuje kar

mierci”). Wi

cej –

w ksi

ąż

ce tej – procedur

egzekucji przedstawiono tak

e w formie rysunkowej (Manga). Wy-

da to nast

puj

co: bez uprzedniego ostrze

enia, rankiem, do celi skaza

ca przychodzi

stra

nik wi

zienny i informuje go, aby udał si

z nim do biura wi

ziennego – po krótkiej chwi-

li wi

zie

jednak zdaje sobie spraw

e jest prowadzony gdzie indziej. Nast

pnie pojawiaj

inni stra

nicy i prowadz

skaza

ca do pomieszczenia, gdzie oczekuje tzw. „duchowy do-

radca” (np. kapłan Shint

). W tym wła

nie momencie skazaniec rozumie,

e czeka go wkrót-

ce egzekucja. Dodatkowo zostaje poinformowany,

e ma prawo sporz

dzi

tzw. list po

gnalny. Po sporz

dzeniu takiego listu skaza

cowi zawi

zuje si

opask

oczy oraz skuwa

kajdankami (w Japonii – tak

e w celu doprowadzenia na rozpraw

– oskar

onym dodatkowo

przywi

zuje si

sznurem od tyłu r

ce do tułowia i drugi koniec sznura jest trzymany przez

jednego z funkcjonariuszy). Nast

pnie jeden ze stra

ników zakłada p

na szyj

ęź

nia

oraz ustawia skaza

ca na zapadni. Na dany sygnał – trzech stra

ników oczekuj

cych w in-

nym pomieszczeniu (korytarzu) naciska równocze

nie na trzy przyciski opuszczaj

ce za-

J. Izydorczyk

Prokuratura

i Prawo 5, 2008

138

dziowie japo

scy maj

o swobody w wymierzaniu kary kryminalnej.

Przykładowo za zabójstwo grozi kara pozbawienia wolno

ci w wymiarze od

lat trzech do lat 20, kara do

ywotniego pozbawienia wolno

ci albo te

kara

mierci. W wypadku stwierdzenia szczególnych okoliczno

ci s

d mo

zmniejszy

wymiar kary o połow

(kar

ywotniego pozbawienia wolno

do lat siedmiu z obowi

zkiem pracy), za

kar

mierci zamieni

na dziesi

ęć

lat pozbawienia wolno

ci z obowi

zkiem pracy (art. 68 k.k.)

Pomimo prawa do milczenia, zarówno prokuratorzy jak i s

dziowie ocze-

kuj

e oskar

ony b

dzie składał wyja

nienia, a zatem – jak si

wskazuje

w Japonii – i łatwiej b

dzie o rehabilitacj

(Keimuken) sprawcy

. Powoduje

to,

e ponad 60% oskar

onych o przest

pstwa z kodeksu karnego jest ska-

zywana z warunkowym zawieszeniem wykonania kary; a i z tej liczby dozór
kuratora orzeka si

w 15%. Chodzi głównie o to,

eby nie osadza

skaza-

nych – o ile jest to mo

liwe – w zakładach karnych

W tym miejscu nale

y wskaza

e cech

charakterystyczn

japo

skiego

kodeksu karnego jest jego łagodno

ść

wobec przest

pstw tzw. moralnych.

Dotyczy to tak

e (a raczej przede wszystkim) praktyki stosowania prawa.

Zgodnie z japo

skim prawem nie jest karalny homoseksualizm, kazirodztwo,

oraz sodomia, za

cudzołóstwo kobiet – jak ju

wskazano – zdepenalizowa-

no po wojnie. Wprawdzie bigamia jest karalna, ale w praktyce nie jest

ciga-

. Co si

tyczy prostytucji to jest oddzielna ustawa o zapobieganiu

prostytucji (the Prostitution Prevention Law No. 118, 1956)

, zgodnie z któr

padni

w pokoju strace

. Po odczekaniu pi

ciu minut stra

nicy

gaj

ciało skaza

ca i na-

pnie lekarz wi

zienny sprawdza, czy na pewno nast

pił zgon. Potem ciało trafia do kost-

nicy wi

ziennej. Niemal zawsze nikt z rodziny nie zgłasza si

po odbiór zwłok, wobec czego

grzebie si

je na cmentarzu wi

ziennym lub (cz

ęś

ciej) spala w wi

ziennym krematorium;

nieraz te

przekazuje si

zwłoki do placówek medycznych (zob. Japan's way of judicial kill-

ing, The Japan Times: Sunday, April 8, 2007).

D. H. F o o t e, The benevolent paternalism of Japanese criminal justice, California Law Re-

view, March 1992, 80 Calif. L. Rev. 317, s. 346–372. Wskazano tak

e powy

ej na przepis

art. 67 kodeksu karnego w zwi

zku z art. 25 k.k. Zob. M i n o r u Y o k o y a m a, Criminaliza-

tion..., s. 334–333 (5–6) oraz s. 305 (34).

R. Y. T h o r n t o n, K a t s u y a E n d o, Preventing crime in America and Japan – a compara-

tive study, New York 1992, s. 136. Zob. tak

e H i r o s h i I t o h, How judges think in Japan,

(w:) K o i c h i r o F u j i k u r a (ed.), Japanese law and legal theory, Aldershot–Singapore–
Sydney 1996, s. 87–116; J. I z y d o r c z y k, Japo

ski kodeks post

powania karnego, Prok.

i Pr. 2007, nr 4, s. 105–120.

W japo

skiej doktrynie wskazuje si

tak

e na to,

e gdy s

dziowie skazuj

na łagodne wy-

roki, to skazani „b

pod wra

eniem ich łaskawo

ci i przez to bardziej skłonni do resocjali-

zacji (rehabilitacji)”. Zob. D. H. F o o t e, The benevolent..., s. 353–356.

R y u i c h i H i r a n o, The accused and society: some aspects of Japanese criminal law, (w:)

Law in Japan – the legal order in a changing society (edited by A. T a y l o r v o n M e -
h r e n), Tokyo 1964, s. 274–296.

Por. R y u i c h i H i r a n o, The accused..., s. 274–296; H i r o s h i O d a, Japanese..., s. 421;

M i n o r u Y o k o y a m a, Emergence of anti-prostitution law in Japan – analysis from sociol-
ogy of criminal law, International Journal of Comparative and Applied Criminal Justice, Fall

Japo

ski kodeks karny

Prokuratura
i Prawo 5, 2008

139

jest karane prostytuowanie si

jak i nawet korzystanie z usług prostytutek,

ale tak

e i ona w praktyce nie jest w ogóle

cigana i karana.

Innym charakterystycznym przykładem sposobu stosowania prawa kar-

nego materialnego w Japonii jest aborcja, która jest wprawdzie penalizowa-
na w samym kodeksie karnym przez a

ęć

artykułów (kara do siedmiu lat

pozbawienia wolno

ci z obowi

zkiem pracy, rozdział XXIX), w rzeczywisto-

ci jest jednak całkowicie i „praktycznie” zdepenalizowana. Penalizacja

aborcji – pod wpływem filozofii prawa zachodniego – pojawiła si

w Japonii

dopiero w kodeksie karnym z roku 1880. Wcze

niej zarówno aborcja, jak

i dzieciobójstwo nigdy nie było karane

. W kodeksie karnym z 1907 r. (opar-

tym na prawie niemieckim) zwi

kszono nawet kar

gro

żą

matce, która

dokonała aborcji z sze

ciu miesi

cy pozbawienia wolno

ci bez obowi

zku

pracy do jednego roku pozbawienia wolno

ci z obowi

zkiem pracy

. Jednak

inna ustawa tzw. Prawo Eugeniczne (artykuły 14.–1.–4. Eugenic Protection
Law of 1949, Y

sei Hogo H

) zezwala na przerwanie ci

ąż

y w wypadkach,

gdy „kontynuacja ci

ąż

y spowoduje pogorszenie zdrowia matki ze wzgl

du na

zdrowotne lub powody ekonomiczne” (w praktyce zwykle chodzi o te ostat-
nie). Zreszt

w roku 1952 pod wpływem

rodowiska lekarskiego jeszcze

bardziej uproszczono warunki przerywania ci

ąż

; w konsekwencji usuwa-

nie ci

ąż

y w Japonii jest w pełni dopuszczalne

Przy okazji nale

y zauwa

, i

wspomniane powy

ej tzw. Prawo Euge-

niczne zostało przyj

te w roku 1948 „w celu ochrony przed «złymi» porodami

z punktu widzenia eugeniki”. W pó

niejszym okresie było to krytykowane

z uwagi na „ignorowanie praw niepełnosprawnych”, st

d te

w 1996 r. the

Eugenic Protection Law zostało nazwane the Protection Law of Mother’s

1993, Vol. 17, No. 2, s. 211–218; M i n o r u Y o k o y a m a, Analysis of prostitution in Japan,
International Journal of Comparative and Applied Criminal Justice, Spring 1995, Vol. 19, No.
1, s. 47–60; M i n o r u Y o k o y a m a, Criminalization..., s. 338–293 (1–46).

Pisz

c o dzieciobójstwie, mam na my

li zabójstwa dokonywane wzgl

dem własnych dzieci

(zst

pnych) – bez wzgl

du na ich wiek, bowiem takie s

realia w Japonii.

M i n o r u Y o k o y a m a, Abortion policy in Japan: analysis from the framework of interest

groups, Kokugakuin Journal of Law and Politics, September 1991, Vol. 29, No. 1, s. 1–29.

W literaturze japo

skiej wskazuje si

e na zmian

prawa w Japonii miał tak

e wpływ silny

ruch proaborcyjny w Stanach Zjednoczonych oraz gło

ne swego czasu ksi

ąż

ka Edwina M.

S c h u r a nt. tzw. „przest

pstw bez ofiar”, do których zaliczył aborcj

, homoseksualizm oraz

narkomani

żą

dał ich depenalizacji (zob. E. M. S c h u r, Crimes without victims, Englewood

Cliffs, New Jersey 1965; podaj

za M i n o r u Y o k o y a m a, Analysis of prostitution...,

s. 47–60).

Zob. A. D i d r i c k C a s t b e r g, Japanese..., s. 8; M i n o r u Y o k o y a m a, Criminaliza-

tion..., s. 333 (6); M i n o r u Y o k o y a m a, Abortion policy..., s. 1–29. Warto tutaj jeszcze
doda

e dzieciobójstwo było (i jest) stosunkowo cz

ste w Japonii pomimo bardzo liberal-

nego prawa aborcyjnego. Tak

e i obecnie w Japonii aborcja (pomimo dost

pno

rodków

antykoncepcyjnych) ka

dego roku jest przeprowadzana w ogromnej skali (legalne aborcje to

przykładowo: rok 1949 – 246 tysi

cy; rok 1952 – 805 tysi

cy; rok 1955 – 1 milion 170 tysi

cy; rok 1970 – 723 tysi

cy; rok 1988 – 486 tysi

cy).

J. Izydorczyk

Prokuratura

i Prawo 5, 2008

140

Body („Prawo chroni

ce ciało matki”)

. Notabene – zmieniono wi

c tylko

sam

nazw

tego aktu prawnego

Podobna sytuacja jak z „praktyczn

” depenalizacj

aborcji jest z hazar-

dem. W obowi

zuj

cym kodeksie karnym z 1907 r., jak wskazano, hazard

jest penalizowany. Jednak po wojnie „praktycznie” zaprzestano

cigania

osób, które uprawiały hazard. Pocz

tkowo przy pomocy wył

cze

prawnych,

jak np. zezwolenie na wy

cigi konne, pó

niej „poprzez” ro

nego rodzaju

loterie. Współcze

nie policja „korzysta” jedynie z tych przepisów w celu za-

trzymania

(niektórych) członków Boryokudan (Yakuzy)

W tym miejscu (w zwi

zku z aborcj

, a zwłaszcza dzieciobójstwem) nale-

y jeszcze zauwa

e Japo

czycy maj

całkowicie odmienny stosunek do

samobójstwa ni

ludzie kultury Zachodu. Wiadomo bowiem, i

w chrze

ci-

stwie jest to zabronione (jednak aktualnie jest to poza zakresem prawa

karnego), w Japonii za

dy mógł dowolnie dysponowa

yciem swoim

i nawet

yciem swoich dzieci – b

cych według zasad konfucja

skich –

tylko dodatkiem dla rodziców, stanowi

cym ich własno

ść

. W pewnych sytu-

acjach zadanie sobie

mierci jest wr

cz uwa

ane za jedyne honorowe wyj-

cie.

Nale

y wi

c zauwa

e w Japonii stosunkowo cz

sto zdarzaj

przypadki zabójstwa własnego dziecka lub dzieci, a nast

pnie dopiero zre-

alizowanie przez rodzica własnego zamachu samobójczego (jest to tzw.
Oyakoshinj

). Nale

y mie

bowiem

wiadomo

ść

e w kulturze japo

skiej

daleko gorsze jest samobójstwo i pozostawienie dzieci bez rodzica ni

do-

puszczenie si

Oyakoshinj

. Z reguły na ten krok decyduj

matki.

M i n o r u Y o k o y a m a, Criminalization..., s. 304 (35); M i n o r u Y o k o y a m a, Abortion

policy..., s. 1–29.

Warto doda

e do przyj

cia nowego prawa przyczynił si

konsensus w Japonii, gdzie

wskazywano na n

spowodowan

katastrof

wojenn

, jak i na „niech

ęć

do półkrwi”, czyli

dzieci zrodzonych ze zwi

zków z obcokrajowcami, co było coraz cz

stsze z powodu okupa-

cji Japonii. Jednak

e był jeszcze jeden – chyba bardzo wa

ny czynnik – Japonia posiadała

bowiem wcze

niej prawo eugeniczne przyj

te w roku 1940 i oparte w cało

ci na prawie

III Rzeszy Niemieckiej z roku 1933. Na podstawie tego aktu stosowano tak

e przymusow

sterylizacj

(zob. M i n o r u Y o k o y a m a, Abortion policy..., s. 4–6).

W roku 2005 policja japo

ska prowadziła zaledwie 213 spraw o hazard [zob. M i n o r u

Y o k o y a m a, Criminalization..., s. 338–293 (1–46)]. Zob. tak

e D. H. B a y l e y, Forces of

order – policing modern Japan, Berkeley–Los Angeles–London 1991, s. 106–107; J. W o -
r o n o f f, Japan as – anything but – number one (second edition), London 1996, s. 125–138.

J. O w e n H a l e y, The spirit of Japanese law, Athens–London 1998, s. 88–89. W praktyce

w około 40% przypadków Oyakoshinj

(gdy rodzic zabił dziecko, ale prze

ył własny zamach

samobójczy) prokuratorzy nie oskar

, a gdy ju

oskar

żą

, to niemal zawsze wyrok jest

bardzo łagodny (w przypadku za

, gdy nikt nie prze

yje – tzn. zabójca i jego dziecko lub

dzieci, w statystyce policyjnej uwzgl

dnia si

taki przypadek jako samobójstwo). Japo

czycy

bowiem solidaryzuj

z rodzicem. Nale

y mie

bowiem

wiadomo

ść

e w Japonii prawo

i obyczaje to dwa „ró

wiaty”. Wskazuje si

e Japonia wprawdzie przyjmuje do swego

prawa pewne regulacje, bo jest członkiem społeczno

ci mi

dzynarodowej, ale nie znaczy to

Japo

ski kodeks karny

Prokuratura
i Prawo 5, 2008

141

W oczach opinii publicznej – matka, która przed prób

samobójcz

nie zabi-

je własnych dzieci, jest zł

matk

Oczywi

cie dla ludzi z kr

gu cywilizacji zachodniej pogl

d czy te

zasa-

da,

e matka, która zamierza popełni

samobójstwo, musi wpierw zabi

wła-

sne dzieci – a w przeciwnym wypadku jest zł

matk

– jest szokuj

. Jak

wskazuj

Japo

czycy (wi

kszo

ść

) – uprzednie zabicie dzieci jest obowi

kiem matki i jest to dowód jej miło

ci do dzieci, albowiem ich nie porzuca, nie

pozostawia samych sobie

. W ogóle warte odnotowania jest i to,

e w Ja-

ponii do

ść

powszechnie uwa

a si

e samobójców nie wolno nawet rato-

. Tego typu uwarunkowania kulturowe musz

mie

– co oczywiste –

wpływ na prawo stanowione, ale i jeszcze bardziej na stosownie tego prawa
– co wida

o wiele wyra

niej na gruncie procesu karnego ni

prawa karnego

materialnego.

V. Reasumuj

c, nale

y wskaza

e cech

charakterystyczn

systemu

japo

skiego jest swoiste poł

czenie surowo

ci reakcji karnej z jej łagodno-

(wi

cej – niektórych czynów formalnie penalizowanych w ogóle si

nie

ciga!). Z jednej bowiem strony prawo karne materialne przewiduje surowe

kary, a sposób procedowania powoduje sytuacj

, w której niemal wszyscy

oskar

eni przyznaj

do czynu (winy) i niemal wszystkie zapadaj

ce wy-

roki s

skazuj

ce (a wi

c niejako wymiar sprawiedliwo

ci jest „sprawowany”

przez prokuratorów, a nie s

dziów!)

. Jednak

e, z drugiej strony, w pełni

e je stosuje (sic!). Zob. A. D i d r i c k C a s t b e r g, Japanese..., s. 131; S e t s u o M i y a -

z a w a, Learning lessons from the Japanese experience: a challenge for Japanese crimi-
nologists, (w:) V. K u s u d a - S m i c k (ed.), Crime prevention and control in the United States
and Japan, New York 1990, s. 104–135.

Przykładowo w Stanach Zjednoczonych zdarzył si

taki przypadek wyra

nego „zderzenia

kultur”. Mieszkaj

ca tam Japonka wpierw zabiła własne dzieci, a potem podj

ła prób

sa-

mobójcz

. Jednak

e odratowano j

i postawiono przed s

dem. Zaistniał wi

c wyra

ny kon-

flikt kulturowy, poniewa

nawet obywatele ameryka

scy japo

skiego pochodzenia (urodzeni

i wychowani w Stanach Zjednoczonych) byli przekonani,

e spotyka j

wielka niesprawiedli-

ść

(sic!). Wskazuje si

e złem moralnym b

dzie jak matka zabije siebie, pozostawiaj

dzieci – b

dzie to oznacza

e ich nie kochała. Wynika to z tradycyjnych relacji matka–

dziecko (Isshind

tai) co oznacza: „jedno serce, to samo ciało”. Dlatego te

i aborcja nie jest

moralnym problemem w Japonii [zob. R. B. P a r k e r, Law, language, and the individual in
Japan and the United States, (w:) K o i c h i r o F u j i k u r a (ed.), Japanese law and legal the-
ory, Aldershot–Singapore–Sydney 1996, s. 480–482].

Oczywi

cie nie wszyscy Japo

czycy uwa

e łagodno

ść

w tego typu sprawach jest

zasadna, bowiem zdaniem niektórych przedstawicieli nauki taka łagodno

ść

to nic innego, jak

pozostało

ść

feudalizmu oraz zaprzeczanie nowoczesnego demokratycznego i praworz

dne-

go pa

stwa (zob. J. O w e n H a l e y, The spirit of Japanese law, Athens–London 1998,

s. 79–84). Zob. tak

e J. W i d a c k i, Plamy na wschodz

cym sło

cu –

wiat przest

pczy we

współczesnej Japonii, Kraków 1991, s. 88–89; J. W i d a c k i, Przest

pczo

ść

i wymiar spra-

wiedliwo

ci karnej w Japonii, Lublin 1990, s. 71–72.

Zob. J. I z y d o r c z y k, Japo

ski kodeks post

powania karnego, Prok. i Pr. 2007, nr 4,

s. 105–120.

J. Izydorczyk

Prokuratura

i Prawo 5, 2008

142

króluje zasada oportunizmu oraz filozofia harmonii społecznej (ch

ęć

„przy-

wrócenia oskar

onego społecze

stwu” – mniej ni

ęć

procent sprawców

czynów penalizowanych przez kodeks karny jest skazywana na kary pozba-
wienia wolno

ci bez warunkowego zawieszenia jej wykonania, a ci oskar

ni, którzy otrzymaj

takie wyroki, to w wi

kszo

ci b

to kary poni

dwóch lat pozbawienia wolno

Wszystko to razem powoduje,

e w Japonii kodeks karny wcale nie speł-

nia tak fundamentalnej roli jak w krajach cywilizacji zachodniej – co oczywi-

cie bezpo

rednio wynika z ogromnych ró

nic kulturowych pomi

dzy krajami

europejskimi a azjatyckimi

Wskazywano tak

e wcze

niej,

e Japonia słynie z du

ej wykrywalno

ci przest

pstw (cho

niektórzy wskazuj

e w pewnym zakresie mo

e to by

wynik działa

policji, która nie chce

odnotowywa

wszystkich czynów kryminalnych). Zob. A. D i d r i c k C a s t b e r g, Japa-

nese..., s. 120–122; Daniel H. F o o t e, The benevolent paternalism of Japanese criminal jus-
tice, California Law Review, March 1992, 80 Calif. L. Rev. 317, s. 337.

Autor w latach 2005–2007 przebywał na stypendium naukowym rz

du japo

skiego (Uniwer-

sytet Kiusiu).

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Kodeks karny Kodeks postępowania karnego Przepisy akademickie Wydanie 2
Kodeks karny RP 1997 id 238280 Nieznany
Kodeks karny
kodeks karny wykonawczy 27,04,2015
Kodeks karny skarbowy tekst jednolity – Dziennik Ustaw z 2013 r poz 186
Kodeks karny skarbowy Kontrola skarbowa z hasłami i skorowidzami Wydanie 7
kodeks karny skarbowy 19,01,2015
kodeks karny rodzial x ix przestepstwa przeciwko zyciu i zdrowiu
Kodeks karny skarbowy
D19970553Lj KODEKS KARNY
Kodeks Karny Skarbowy 2010
KODEKS KARNY SKARBOWY
Kodeks Karny, Zakład Karny, Akty prawne
kodeks karny wykonawczy? MMZT5Z5F7LEWUJNDKP2MMDM3HTUS7AIF64HLWMQ
KODEKS KARNY SKARBOWY
Kodeks Karny

więcej podobnych podstron