1

1. Proszę podać różnicę między dobrem publicznym a dobrem prywatnym ze względu na kryterium
użyteczności (kryterium społeczne).
Najczęściej stosowanymi kryteriami decydującymi o charakterze dobra są: kryterium użyteczności (kryterium
społeczne) oraz kryterium odpłatności (kryterium ekonomiczne). Według pierwszego kryterium występuje
zasadnicza różnica między korzyściami, które daje dobro prywatne i korzyściami osiąganymi z dóbr publicznych.
Korzyści z dobra prywatnego ograniczają się najczęściej do jednej osoby, niekiedy do kilku osób. Co więcej, jeżeli
dana osoba używa dobra prywatnego, to jest ono niedostępne dla innych osób. Inaczej jest w przypadku dobra
publicznego. W dostępie do dóbr prywatnych występuje zjawisko rywalizacji między użytkownikami danego
dobra. W dostępie do dóbr publicznych rywalizacja obywateli nie istnieje w tym sensie, że fakt korzystania
jednego człowieka z danego dobra nie uniemożliwia korzystania z tego samego dobra przez innego człowieka.
2. Co to są dobra społeczne? Podaj przykład.
Dobra społeczne to takie dobra, które ze względów fizycznych mogą być dobrami prywatnymi, ale na skutek
doktryny społecznej i prowadzonej przez władze publiczne polityki społecznej są dostępne dla każdego obywatela,
tak jak w przypadku klasycznych dóbr publicznych. Sytuacja taka dotyczy podstawowych potrzeb ludzkich, takich
jak ochrona zdrowia czy edukacja. Dobra społeczne wytwarza się dzięki istnieniu urządzeń, które są własnością
publiczną i które zostały sfinansowane z funduszy publicznych. Nie wyklucza to jednak częściowej partycypacji
obywateli w ich finansowaniu.
3. Co to jest lokalne dobro publiczne? Podaj przykład.
Lokalne dobro publiczne to takie dobro, które wytwarzane jest na szczeblu lokalnym, pełni funkcję użyteczności
dla społeczności lokalnej i nikt z tej społeczności nie może być wyłączony z jego użytkowania. Znaczy to, że
lokalne dobro publiczne musi służyć społeczności lokalnej i zaspokajać jej potrzeby. Może ono też być
użytkowane przez wiele podmiotów. Lokalnymi dobrami publicznymi są między innymi usługi związane z
utrzymaniem czystości i porządku, parki i inne miejsca wypoczynku i rekreacji, bezpieczeństwo publiczne i wiele
innych dóbr, związanych z funkcjonowaniem jednostek samorządu terytorialnego. Są one finansowane za
pośrednictwem budżetu gminy, a w konsekwencji przez społeczność lokalną.
4. Proszę podać różnicę między dobrem publicznym a dobrem prywatnym ze względu na kryterium
odpłatności (kryterium ekonomiczne).
Według kryterium ekonomicznego o tym czy dobro ma charakter publiczny czy prywatny decyduje źródło
odpłatności. Dobrami publicznymi są te dobra, które są finansowane przez budżet państwa, budżety samorządowe i
inne fundusze publiczne. W takim ujęciu dobra publiczne tworzą konsumpcję zbiorową społeczeństwa, która jest
finansowana z funduszy publicznych. Dla odbiorców dóbr publicznych oznacza to, że są one dostarczane
bezpłatnie lub za częściową odpłatnością. Dobra prywatne są finansowane wyłącznie z funduszy prywatnych.
5. Proszę wymienić klasyczne zasady budżetowe i opisać jedną z nich.
Do podstawowych zasad budżetowych, odnoszących się do większości form ustrojów zalicza się zasadę:
• jedności budżetu,
• zupełności (powszechności) budżetu,
• roczności budżetu,
• zrównoważenia dochodów i wydatków.
Zasadę jedności budżetu rozpatruje się w dwóch aspektach jedności formalnej oraz zasadę jedności materialnej.
Zgodnie z zasadą jedności formalnej dochody i wydatki państwa powinny być objęte tylko jednym budżetem.
Oznacza to, że powinien występować tylko jeden budżet państwa rozumiany jako fundusz, oraz jako plan
finansowy uchwalony przez parlament w formie ustawy budżetowej. Zasada ta zapobiega zjawisku rozproszenia
wydatków i dochodów w wielu budżetach, stanowiących podstawę działalności finansowej państwa. Dopełnieniem
zasady jedności formalnej jest zasada jedności materialnej. Zgodnie z tą zasadą suma dochodów powinna być
przeznaczona na pokrycie całości wydatków budżetowych. Oznacza to, że poszczególne dochody powinny być
pozbawione cechy celowości, czyli nie powinny być wiązane z określonymi wydatkami lub ich grupami. Zasady
jedności formalnej oraz materialnej nie są konsekwentnie przestrzegane. Przykładem odstępstwa od owych zasad
jest tworzenie funduszy parabudżetowych ( funduszy celowych). Stanowi to naruszenie zasady jedności w obu jej
ujęciach, gdyż wówczas dochody wchodzące w skład danego funduszu celowego wiąże się z jego wydatkami.
Zasada zupełności (powszechności) głosi, iż wszelkie przejawy działalności państwa powinny znaleźć
odpowiedni wyraz w dochodach i/lub wydatkach publicznych. Pierwotnie zasadę zupełności budżetu formułowano

2

następująco: budżet państwa powinien obejmować w całości dochody i wydatki wszelkich podmiotów
państwowych. Oznaczało to, powiązanie wszystkich podmiotów państwowych z budżetem państwa metodą brutto
( metoda finansowania brutto). Polega ona na tym, iż całość dochodów i wydatków podmiotów budżetowych,
obejmuje się budżetem państwa, nie porównuje się więc w ramach podmiotów dochodów z wydatkami i nie ustala
się wyniku finansowego. Tak formułowana zasada zupełności została zdezaktualizowana w miarę rozwoju roli
państwa jako podmiotu prowadzącego własną działalność gospodarczą w różnych dziedzinach. W tej sytuacji
wskazano konieczność powiązania z budżetem wszelkich jednostek organizacyjnych oraz jednostek gospodarczych
podlegających administracji państwa, albo metodą brutto albo metodą netto. Cechą charakterystyczną metody netto
jest ujmowanie w budżecie jedynie wyniku finansowego ( w postaci nadwyżki - w ramach dochodów, lub
niedoboru – w wydatkach budżetowych). Wynik ten uzyskiwany jest poprzez porównanie przychodów i kosztów
ponoszonych przez podmioty gospodarcze prowadzące określoną działalność. Zasada roczności polega na tym, iż
budżet powinien być planowany na jeden rok. Rok budżetowy nie musi się przy tym pokrywać z rokiem
kalendarzowym ( w USA trwa od 1 października do 30 września). Zasada roczności związana jest przede
wszystkim z dążeniem do zapewnienia realności planu budżetowego. Okres 1 roku ma też zapewnić periodyczne
uchwalanie budżetu przez parlament, co ma znaczenie dla kontroli polityki finansowej rządu przez organ
ustawodawczy. Zasada zrównoważenia budżetu oznacza postulat równości rachunkowej dochodów i wydatków
budżetowych
6. Proszę wymienić i opisać odstępstwa od zasady uprzedniości.
Niekiedy z powodu trudności politycznych, gospodarczych lub społecznych rząd nie może dotrzymać
przepisowego terminu. Dlatego prawo budżetowe przewiduje rozwiązania w okresie przejściowym (między
upływem terminu do uchwalenia budżetu a faktycznym terminem uchwalenia. Zalicza się tu:
• prowizorium budżetowe, które jest tymczasową i skróconą ustawą budżetową. Prowizorium jest
autoryzowane przez parlament i obowiązuje do chwili uchwalenia właściwego budżetu,
• prerogacja budżetu , która polega na przedłużeniu ważności budżetu ubiegłorocznego,
• prowadzenie gospodarki budżetowej na podstawie projektu budżetu, stosuje się je gdy ta sama partia ma
większość w rządzie i w parlamencie. Uznaje się wówczas, że projekt budżetu zostanie w niezmienionym kształcie
uchwalony przez parlament,
• upoważnienie rządu do dokonywania niezbędnych wydatków w okresie przejściowym, dotyczy to w
szczególności nakładów na ustawowo przewidziane urządzenia (szkoły, szpitale) i zobowiązania wynikające z
ustawy.
7. Co rozumiesz pod pojęciem skarbu państwa?
Skarb państwa jest pojęciem wieloznacznym zarówno w świetle nauki jak i w praktyce poszczególnych krajów.
Pojęcie to może być rozpatrywane w trzech ujęciach podmiotowym, przedmiotowym i instytucjonalnym.
W ujęciu podmiotowym skarb państwa występuje jako osoba prawna reprezentująca państwo w stosunkach
majątkowych z osobami fizycznymi i prawnymi przy czym stosunki te oparte są na skierowanych do ogółu
jednostek gospodarczych przepisach prawa handlowego, cywilnego oraz międzynarodowego. W ujęciu
przedmiotowym występuje jako mienie państwowe rozumiane przez majątek państwa wraz z jego prawami
majątkowymi i zobowiązaniami ciążącymi na tym majątku. Majątek ten może mieć różnoraką postać. Mogą to być
zarówno nieruchomości ( budynki, budowle, grunty) jak i ruchomości, papiery wartościowe czy środki pieniężne.
W ujęciu instytucjonalnym skarb państwa należy wiązać z odrębnymi urzędami państwowymi, które zajmują się
sprawami związanymi z mieniem państwowym.
8. Proszę wymienić funkcje skarbu państwa i opisać jedną z nich.
W literaturze skarbowi państwa przypisuje się trzy funkcje – właściciela, kasjera i bankiera. Podstawową funkcją
skarbu państwa jest funkcja właściciela. Polega ona na tym, że określone organy państwowe wchodzące w skład
struktury organizacyjnej skarbu państwa gospodarują majątkiem państwa. Gospodarowanie to wyraża się w
eksploatacji, wydzierżawianiu i wynajmowaniu majątku państwa. Skarb państwa jako właściciel może również
powiększać swój majątek ( poprzez kupno lub inny proces inwestycyjny) oraz go pomniejszać Funkcja kasjera
sprawowana przez skarb państwa odnosi się do wykonywania transferów przepływów pieniężnych przewidzianych
w ustawie budżetowej. Innymi słowy pełniąc te funkcję Skarb państwa zajmuje się obsługą kasową budżetu
państwa- inkasowaniem wpłat i dokonywaniem wypłat środków pieniężnych z budżetu. Oprócz tego prowadzi
różnego rodzaju rachunki związane z gospodarką pozabudżetową, z działalnością podmiotów niemających

3

osobowości prawnej, dotyczących różnych doraźnych przedsięwzięć podejmowanych przez państwo. Ponadto
prowadzi rachunki kontrahentów, którzy korzystają z dotacji i pożyczek budżetowych lub mają obowiązek
lokowania swoich niewykorzystanych zasobów w skarbie państwa. Pełniąc funkcję kasjera skarb państwa dąży
przede wszystkim do zapewnienia bieżącej płynności budżetowej, inaczej mówiąc do tego, aby w każdym
momencie wydatki państwa (budżetowe oraz pozabudżetowe) znajdowały pokrycie w jego dochodach. Służą temu
nie tylko środki pieniężne deponowane na rachunkach skarbu państwa przez podmioty publiczne i nie publiczne,
ale także emisja przez krótkoterminowych skarb państwa krótkoterminowych bonów skarbowych. Funkcja
skarbu państwa jako bankiera ma dwie formy. Z jednej strony skarb państwa działa jak bank depozytowy,
handlowy dostarczając kapitałów i przyznając pewne priorytety niektórym przedsiębiorcom, których rozwój
zamierza wspierać, z drugiej natomiast jego działalność zbliżona jest do działalności banku emisyjnego, gdy
interweniuje w dziedzinie rynku pieniężnego. Działania skarbu państwa jako banku emisyjnego w dużej mierze
zależą od jego powiązań z bankiem centralnym. Powiązania te znajdują wyraz w bezpośrednim uczestnictwie
skarbu państwa w działalności banków emisyjnych lub banków w formie spółek akcyjnych, oraz w kontroli
banków w przypadku nadrzędności skarbu państwa nad bankami. Skarb państwa może też emitować monety oraz
pieniądz papierowy. Wykonując funkcję kasjera i bankiera skarb państwa wpływa stabilizująco na procesy
gospodarcze, uczestniczy w realizacji zadań polityki gospodarczej i finansowej państwa.
W Polsce zakres czynności Skarbu Państwa jest stosunkowo niewielki i skupia się głównie na gospodarowaniu
majątkiem ze szczególnym uwzględnieniem niezwykle ważnych procesów prywatyzacyjnych. Skarb Państwa w
Polsce nie spełnia czynności kasjera, gdyż obsługą kasową budżetu państwa zajmuje się Narodowy Bank Polski.
Do Skarbu Państwa nie należą także czynności bankiera, ponieważ emisją pieniądza zajmuje się Bank Centralny, a
sprawą emisji papierów wartościowych w postaci bonów i obligacji skarbowych, zaciąganiem pożyczek i kredytów
krajowych i zagranicznych w innej formie niż w postaci emisji papierów wartościowych, obsługą długu
publicznego zajmuje się Minister Finansów.
9. Proszę podać źródła zawodności rynku.
Niedoskonałość konkurencji;
Zawodność wynikając z istnienia dóbr publicznych;
Zawodność wynikająca z efektów zewnętrznych;
Brak (niekompletność) pewnych rynków;
Niedoskonałość informacji;
Bezrobocie i inne zakłócenia makroekonomiczne.
10. Proszę wymienić niedoskonałości polityki kadrowej państwa.
Polityka kadrowa państwa jest nastawiona na poszukiwanie metod oraz środków pozwalających w danych
warunkach na optymalny podział czynnika ludzkiego na rynku pracy. Państwo może funkcjonować na rynku pracy
w sposób pasywny poprzez łagodzenie ekonomicznych skutków bezrobocia, np. zasiłki dla bezrobotnych, a także
w sposób aktywny, który ma na celu zmniejszenie liczby bezrobotnych, np. obniżanie podatków dla firm, które
zwiększają zatrudnienie. W tych działaniach państwa dostrzega się wiele ułomności:
•

zbyt dużo regulacji przepisów i kosztów - zmniejsza to elastyczność rynku pracy i mobilność pracowników,

•

niedoskonała polityka świadczeń socjalnych - dostęp do tych świadczeń osobom w starszym wieku

produkcyjnym, które mogą kontynuować pracę,
•

edukacja - nie jest dostosowana do potrzeb rynku pracy i gospodarki,

•

zawężone zatrudnienie w sektorze publicznym - w przedsiębiorstwach prywatnych występuje pełna swoboda

w zakresie zatrudniania i ustalania wysokości płac, w instytucjach państwowych zaś w tym zakresie istnieją
znaczne ograniczenia, przez co państwu jest trudno konkurować z sektorem prywatnym o najlepszych fachowców,
•

stosowanie specjalnych zasad obsadzania i oceny kadry kierowniczej i pracowniczej - często nie uwzględnia

się kryteriów kompetencyjnych, wykorzystywane są powiązania personalne bądź polityczne.
11. Proszę wymienić przyczyny zawodności państwa.
Występują cztery podstawowe przyczyny zawodności państwa, które dąży do realizacji wyznaczonych sobie
celów:
ograniczenia informacji

4

Państwo często nie posiada pełnych informacji, co sprawia, ze nie może podjąć odpowiednich decyzji.

Przykładem może być pomoc osobom niepełnosprawnym. Brak dokładnej informacji w tej kwestii może
prowadzić do sytuacji, w której pomoc otrzymują osoby zdolne do pracy, a taka sytuacja nie powinna zaistnieć.
ograniczona kontrola nad działaniem prywatnych rynków
Rząd finansując pewne dziedziny życia społecznego i gospodarczego nie jest w stanie w pełni kontrolować
sposobu wykorzystania tych środków, np. opieka zdrowotna.
ograniczona kontrola nad biurokracją
Istniejąca biurokracja i nieskuteczna jej kontrola powoduje, że interwencja państwa często jest zbyt wolna,
nieadekwatna do bieżącej sytuacji, a w rezultacie mało efektywna.

ograniczenia o charakterze politycznym

Z jednej strony polityka jest konieczna, z drugiej zaś przyczynia się do nieracjonalności decyzji. Posłowie we

własnym interesie mogą działać na korzyść pewnych grup. Politycy często rozszerzają katalog dóbr publicznych
jedynie po to, by zdobyć popularność. Nie są to jednak w żaden sposób działania prorynkowe.
Miękkie ograniczenia budżetowe
Polityka kadrowa
Polityka zakupów
Procedury budzetowe
12. Na czym polega niedoskonałość konkurencji?
Znaczącym elementem rynku jest konkurencja. W tej sferze występuje wiele niedoskonałości. Najbardziej
oczekiwaną formą jest konkurencja doskonała, tzn. stan, w którym występuje wystarczająco wielu producentów i
każdy jest przekonany, że nie ma wpływu na cenę, gdyż jest ona „dana przez rynek”. Przedstawiony typ
konkurencji ma jedynie charakter modelowy. Większość rynków charakteryzuje się konkurencją niedoskonałą,
czyli takimi formami jak: konkurencja monopolistyczna, oligopol i monopol. Kiedy cała podaż pochodzi z jednego
przedsiębiorstwa to wówczas działa monopol, natomiast gdy pochodzi ona z kilku firm, to istnieje rynek
oligopolistyczny. Przykładem może być tu produkcja stali, samochodów, sprzętu elektronicznego, papierosów.
Wejście na ten rynek i nawiązanie skutecznej konkurencji wymaga dużych kapitałów. Powyższe formy
konkurencji znacznie odbiegają od ideału konkurencji doskonałej. W takiej sytuacji znaczną rolę odgrywa
państwo, które podejmuje działania zbliżające rzeczywiste warunki na rynku do warunków odpowiadających
konkurencji doskonałej. Podmioty władzy państwowej zwalczają struktury i praktyki monopolistyczne poprzez
ustawodawstwo antymonopolowe, tworzą różnego rodzaju instytucje antymonopolowe, np. urząd
antymonopolowy w Polsce, który ogranicza możliwości monopolisty jakim jest w naszym kraju PKP (Polskie
Koleje Państwowe), eliminują bariery wejścia na rynek, dążą do zaistnienia na rynku uczciwej konkurencji
13. Proszę podać kompetencje Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w stosunku do ustawy budżetowej.
Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje wciągu 7 dni ustawę budżetową przedstawioną przez Marszałka Sejmu.
Prezydent nie ma uprawnienia do zavetowania ustawy budżetowej. Przed podpisaniem ustawy budżetowej
Prezydent Rzeczypospolitej może jednak zwrócić się do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zgodności ustawy
z Konstytucją. Trybunał orzeka w tej sprawie nie później niż w ciągu 2 miesięcy od dnia złożenia wniosku w
Trybunale. Prezydent Rzeczypospolitej nie może odmówić podpisania ustawy budżetowej, którą Trybunał
Konstytucyjny uznał za zgodną z Konstytucją. Po podpisaniu ustawy budżetowej Prezydent Rzeczypospolitej za-
rządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw RP.
Zgodnie z aa 225 Konstytucji RP, jeżeli w ciągu 4 miesięcy od dnia przedłożenia Sejmowi projektu ustawy
budżetowej nie zostanie ona stawiona Prezydentowi Rzeczypospolitej do podpisu, Prezydent może w ciągu 14 dni
zarządzić skrócenie kadencji Sejmu.
14. Czym jest absolutorium?
Jest aktem woli Sejmu, którego treścią jest aprobata sposobu, w jaki budżet był wykonany oraz rezultatów jego
wykonania. Udzielenie absolutorium pociąga za sobą ten skutek, że parlament nie może już w przyszłości
prowadzić dyskusji i podejmować uchwał dotyczących tej kwestii. Prawne konsekwencje nieotrzymania
absolutorium przez Radę Ministrów nie są w Konstytucji RP określone.
15. Co to jest nota budżetowa?
Nota - wytyczne i wskazówki dla poszczególnych resortów, co do opracowania budżetu w wycinku działalności
resortów. Ministerstwa opracowują swoje małe budżety, angażując podległe sobie podmioty. Następnie minister w

5

oparciu o odcinkowe budżety tworzy całość i przedstawia ją Radzie Ministrów, z uzasadnieniem i wskazaniem
kwestii spornych.
16. Co nazywamy procedurą budżetową, wymień jej etapy.
Procedura budżetowa jest to proces prawnie określonych zasad postępowania z budżetem
W zakres terminu procedura budżetowa wchodzą poszczególne jego fazy:

Przygotowanie (planowanie) projektu budżetu,

uchwalenie budżetu,

wykonywanie budżetu

kontrola jego wykonania

17. Proszę wyjaśnić czym jest gospodarka budżetowa.
Gospodarka budżetowa to wszystkie działania podejmowane przez naczelne organy władzy państwowej oraz
centralne i terenowe organy administracji rządowej wraz z podporządkowanymi im jednostkami organizacyjnymi
w zakresie planowania, gromadzenia i wydatkowania środków pieniężnych będących w dyspozycji budżetu
państwa, zgodnie z wyznaczonymi tym organom ustawowo zadaniami podlegającymi finansowaniu budżetowemu.
Gospodarka budżetowa ma wymiar nie tylko ekonomiczny, ale także społeczny.
18. Co odróżnia czynne podmioty gospodarki budżetowej od biernych?
Czynnymi (aktywnymi) podmiotami gospodarki budżetowej są organy władzy państwowej i administracji
rządowej oraz inne jednostki gospodarki państwowej, które mogą w określonym ustawowo trybie stanowić o
wielkości dochodów i wydatków obejmowanych projektem ustawy budżetowej oraz o wprowadzonych do tej
ustawy zmianach w trakcie wykonywania uchwalonej ustawy. Jednostki nie mające tych kompetencji są
zobowiązane do przekazywania organom, którym są organizacyjnie podporządkowane, informacji potrzebnych
tym organom dla właściwego wypełniania funkcji czynnych podmiotów gospodarki budżetowej. Biernymi
podmiotami gospodarki budżetowej są wszelkie podmioty działalności gospodarczej – bez względu na ich formę
własnościową – obciążone świadczeniami na rzecz budżetu państwa oraz korzystające ze świadczeń budżetowych.
Oznacza to, że mogą być nimi zarówno organy państwowe, jak i podporządkowane tym organom jednostki
organizacyjne, nie mające kompetencji czynnych podmiotów gospodarki budżetowej, które są realizatorami
dochodów i wydatków budżetowych, czyli wszystkie te państwowe jednostki działalności gospodarczej, które
dokonują wpłat do budżetu z tytułu prowadzonej działalności.
19. Proszę podać definicję jednostki budżetowej.
Jednostki budżetowe są podstawową formą organizacyjną sfery budżetowej, której przychody i wydatki w pełnej
wysokości objęte są budżetem. W formie jednostek budżetowych prowadzone są jednostki administracji
państwowej, obrony narodowej, wymiaru sprawiedliwości. Jednostki budżetowe mogą prowadzić działalność
usługową w celu zaspokojenia potrzeb socjalno-kulturalnych, użyteczności publicznej (np. biblioteki publiczne).
W związku z tym, że jednostki budżetowe prowadzą nieodpłatną działalność ewentualne dochody jednostek są
przekazywane do budżetu. Jednostki budżetowe funkcjonują na zasadzie budżetowania brutto, oznacza to, że
jednostka odprowadza do funduszu budżetowego wszystkie swoje wpływy pieniężne i otrzymuje z tego funduszu
środki na pokrycie całości wydatków.
20. Co to są środki specjalne?
Środki specjalne – są to środki finansowe, gromadzone przez jednostki budżetowe na wyodrębnionych
rachunkach bankowych. Środki te przeznaczane są na cele wskazane w ustawie bądź na cele wskazane przez
darczyńcę lub spadkodawcę. Środki specjalne wyodrębnione są, w przeciwieństwie do gospodarstw pomocniczych,
jedynie pod względem finansowym. Oznacza to, że są gromadzone na odrębnym rachunku i sporządza się dla nich
odrębny plan finansowy. Środki specjalne przeznaczane są najczęściej na wypłatę wynagrodzeń, nagród, premii o
charakterze motywacyjnym. Natomiast przychody stanowią część dochodów publicznych pobieranych przez
jednostki budżetowe, najczęściej są to środki finansowe pochodzące ze spadków, darowizn, zapisów.
21. Proszę wymienić na jakie cele przeznaczane są wydatki budżetu państwa.
Wydatki budżetu państwa przeznaczone są na

realizację zadań wykonywanych przez organy władzy państwowej, kontroli i ochrony prawa oraz

administrację rządową, sądy i trybunały

subwencje ogólne dla jednostek samorządu terytorialnego

dotacje

6

współfinansowanie programów realizowanych ze środków pochodzących ze źródeł zagranicznych, nie

podlegających zwrotowi
22. Jakie wydatki zaliczamy do bieżących wydatków z budżetu państwa.
Wydatki bieżące:
- subwencje ogólne dla jednostek samorządu terytorialnego
-dotacje są nimi , podlegające szczególnym zasadom rozliczania, wydatki budżetu państwa przeznaczone np. na
finansowanie lub dofinansowanie zadań z zakresu administracji rządowej oraz innych zadań zleconych jednostkom
samorządu terytorialnego ustawami, zadań z zakresu administracji rządowej oraz innych zadań zleconych
jednostkom samorządu terytorialnego ustawami; pierwsze wyposażenie w środki obrotowe nowo tworzonych
zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych jednostek budżetowych
-wynagrodzenia i uposażenia oraz składki od nich naliczane
-inne świadczenia na rzecz osób fizycznych
-zakupy towarów i usług
-inne wydatki związane z funkcjonowaniem jednostek budżetowych lub realizacją ich statutowych zadań
23. Kto i w jakim zakresie podejmuje decyzję o blokowaniu planowanych wydatków z budżetu.
Decyzje o blokowaniu planowanych wydatków podejmują:

Minister Finansów - w zakresie całego budżetu państwa, z wyłączeniem wydatków tzw. Jednostek

pozarządowych.

Dysponenci części budżetowych - w zakresie ich części budżetu państwa. O swoich decyzjach dysponenci

niezwłocznie informują Ministra Finansów.
Minister Finansów po uzyskaniu pozytywnej opinii sejmowej komisji właściwej do spraw budżetu, może utworzyć
nową rezerwę celową i przenieść do tej rezerwy kwoty wydatków zablokowanych. Decyzje o blokowaniu
wydatków podejmuje Rada Ministrów w drodze rozporządzenia po uzyskaniu pozytywnej opinii komisji sejmowej
właściwej do spraw budżetu. Niezrealizowane kwoty wydatków budżetu państwa wygasają z upływem roku
budżetowego. Wy datki budżetu państwa dokonywane są poprzez obciążenie centralnego rachunku bieżącego
budżetu państwa. Wydatki tzw. jednostek pozarządowych dokonywane są poprzez obciążenie rachunków
bieżących tych jednostek, natomiast wydatki finansowane ze środków pochodzących ze źródeł zagranicznych, nie
podlegających zwrotowi, dokonywane są z rachunku bieżącego tych środków.
24. Proszę wymienić co najmniej pięć zasad związanych z wydatkami, obowiązujących w toku
wykonywania budżetu.
W toku wykonywania budżetu państwa obowiązują następujące zasady związane z wydatkami:
1)pełna realizacja zadań następuje w terminach określonych przepisami i ustalonym harmonogramem
2)dokonywanie wydatków następuje w granicach kwot określonych w planie finansowym, z uwzględnieniem
prawidłowo dokonanych przeniesień i zgodnie z planowanym przeznaczeniem, w sposób celowy i oszczędny
3)wydatki na współfinansowanie programów realizowanych ze środków pochodzących ze źródeł zagranicznych,
nie podlegających zwrotowi, mogą być dokonywane po uzyskaniu tych środków,
4)zlecanie zadań powinno następować na zasadzie wyboru najkorzystniejszej oferty, z uwzględnieniem przepisów
ustawy o zamówieniach publicznych,
5)wydatki na obsługę długu Skarbu Państwa są dokonywane przed innymi wydatki budżetu państwa
6) wydatki nieprzewidziane, których obowiązkowe płatności wynikają z tytułów egzekucyjnych lub wyroków
sądowych, mogą być dokonywane bez względu na poziom środków finansowych zaplanowanych na ten cel;
7) dotacje celowe przyznane jednostkom samorządu terytorialnego na realizację zadań z zakresu administracji
rządowej oraz innych zadań zleconych ustawami, nie wykorzystane w danym roku, podlegają zwrotowi do budżetu
państwa w części, w jakiej zadanie nie zostało wykonane
25. Proszę podać definicję dochodów budżetu państwa.
Wszelkie wpłaty dokonywane na rzeczce budżetu pochodzące od przedsiębiorstw, ludności, a niekiedy z
zagranicy. Są częścią dochodów publicznych gromadzonych w budżecie. Pochodzą one przede wszystkim z danin
publicznych (podatków i opłat), pobieranych w sposób przymusowy i bezzwrotny. Ponadto napływają z
działalności gospodarczej państwa prowadzonej przez jednostki budżetowe oraz z jego majątku w postaci
dywidendy. Są to wpływy bezzwrotne. Państwo korzysta także z przychodów zwrotnych zaciągając dług
publiczny. Zalicza się do nich pożyczki wewnętrzne, lokaty budżetowe instytucji bankowych ubezpieczeniowych

7

oraz pożyczki zagraniczne. Dochodami budżetu państwa są środki pieniężne pobierane od podmiotów
gospodarczych i gospodarstw domowych przez państwo lub przez odrębny organ samorządu terytorialnego w celu
realizacji wydatków zapewniających wypełnienie zadań państwowych.
26. Proszę opisać dochody zwrotne i bezzwrotne.
Do dochodów bezzwrotnych , za które nie uzyskujemy żadnego bezpośredniego świadczenia zwrotnego ze strony
państwa, zaliczamy przede wszystkim wpływy z podatków, ceł i opłat. Z kolei do dochodów zwrotnych zaliczymy
pożyczki krajowe i zagraniczne, gdzie skarb państwa jest zobowiązany do spłaty długu wobec kredytobiorcy oraz
lokaty budżetowe.
27. Proszę wymienić instrumenty gromadzenia dochodów publicznych i opisać jeden z nich.
Instrumenty gromadzenia dochodów publicznych-dochody publiczne, których źródłem jest zarówno dochód
narodowy, jak i majątek, są pobierane w różnych formach, a mianowicie:
a) podatków - to świadczenia pieniężne nakładane jednostronnie na podatników przez państwo na podstawie
przepisów prawa. Podatek ma charakter ogólny, przymusowy, bezzwrotny, nieodpłatny, pieniężny.
b) opłat-stanowią skromniejsze od podatków źródło dochodów budżetowych. Można rozróżnić trzy rodzaje opłat:
- będące podatkami: opłaty nie mają charakteru ekwiwalentnego, np. opłata klimatyczna, opłata targowa.
- będące cenami: opłaty są pobierane w zamian za świadczenia wzajemne i w pełni ekwiwalentne. Tego rodzaju
opłaty są cenami świadczonych usług, np. opłata za gaz, wodę.
- opłaty administracyjne: dotyczą opłat pobieranych z tytułu czynności urzędowych.
c) dochodów z publicznej działalności zarobkowej - występują wówczas gdy oferowane są na rynku dobra i
usługi przedsiębiorstw publicznych, jak np. komunikacyjnych, zaopatrzeniowych, banków i kas
oszczędnościowych.
d) pożyczek publicznych- mogą one być zaciągane w sposób przymusowy lub dobrowolny zarówno w kraju jak i
za granicą. Pożyczki tworzą pewną iluzje zwiększenia dochodów. Iluzja ta jest jednak doraźna, gdyż wraz ze
zbliżaniem się terminu spłaty pożyczek oraz odsetek niezbędne jest najczęściej podwyższanie podatków.
e) dochodów z emisji pieniądza-różnica między kosztami emisji monet a ich nominalną wartością.
28. Proszę wymienić opisać kryteria klasyfikacji dochodów publicznych.
Kryterium ekonomiczne oznacza grupowanie dochodów wg źródła pochodzenia. Zasadniczym źródłem
wszelkich dochodów budżetowych jest dochód narodowy. Podstawowym podmiotem wytwarzającym dochód
narodowy w gospodarce polskiej są przedsiębiorstwa. Głównym źródłem zasilania budżetu są zasoby pieniężne
przedsiębiorstw i ludności
Kryterium prawne dzieli dochody na bezzwrotne i zwrotne, odpłatne i nieodpłatne, przymusowe i
dobrowolne, zasadnicze i uboczne. Do dochodów o charakterze zwrotnym zaliczamy pożyczki wewnętrzne, lokaty
budżetowe oraz pożyczki zagraniczne. Istotą pożyczki wewnętrznej jest to, że kredytobiorcą jest budżet państwa.
W naszych warunkach polega ona na zaciągnięciu przez budżet państwa pożyczki u ludności.
Kryterium organizacyjne- dzieli dochody na: dochody budżetu państwa i dochody budżetu gminy.
29. Czym jest dług publiczny?
Dług publiczny najczęściej określa się jako finansowe zobowiązanie władz publicznych (państwowych i
samorządowych) z tytułu zaciągniętych pożyczek.
Dług publiczny jest najczęściej skutkiem zobowiązań państwa (władz publicznych) powstałych w wyniku:

Zaciągania bezpośrednich pożyczek oraz kredytów; w zakres pożyczek mogą wchodzić depozyty różnych

podmiotów lokowane na rachunkach władz publicznych

Emisji papierów wartościowych, które również są specyficzną formą zaciągania pożyczek pieniężnych, a

papiery wartościowe są potwierdzaniem stosunków wierzycielsko- dłużniczych między władzami publicznymi a
pożyczkodawcami

Nieregulowanie przez jednostki sektora publicznego wymagalnych zobowiązań

30. Proszę podać przyczyny powstawania długu publicznego.
Występowanie w większości państw świata długu publicznego pozwala na wyróżnienie następujących tego
przyczyn:

Deficyt budżetowy. Najważniejsza i najczęstszą przyczyna powstawania długu publicznego jest zaciąganie

pożyczek na pokrycie deficytu budżetowego. W przyszłości trzeba sfinansować(spłacić) zaciągnięty wcześniej
dług

8

Wzmożone wydatki z tytułu wojen, klęsk żywiołowych, kryzysów ekonomicznych, państwa

zaangażowane w wojny zwiększały zakres wydatków w porównaniu z okresem pokoju, a co za tym idzie
zwiększały deficyt budżetowy oraz dług publiczny.

Realizowana przez rządzących doktryna ekonomiczna zakładająca interwencjonizm państwowy.

Zwolennicy koncepcji interwencjonizmu państwowego Keynesa często posługują się zwiększonymi wydatkami
publicznymi to powoduje jednocześnie wzrost poziomu długu publicznego w celu realizowania innych ważnych
ich zdaniem celów społeczno- ekonomicznych np. pobudzenie wzrostu gospodarczego.

Skłonność polityków sprawujących władze do unikania cięć w wydatkach i jednoczesnego podnoszenia

podatków. Zazwyczaj ekipom rządowym brakuje determinacji w doprowadzeniu do istotnych i zasadniczych cięć
budżetowych, na skutek obawy o utratę społecznego poparcia. W związku z tym d sfinansowania potrzeb
konieczne są dodatkowe dochody, których szuka się w źródłach podatkowych lub we wzroście długu publicznego.

Wpadnięcie w pułapkę zadłużenia, gdy nie udaje się w długim okresie zlikwidować deficytu budżetowego i

gdy rezultatem niezrównoważeni deficytu budżetowego w przyszłości jest dług publiczny, państwo Może wpaść w
pułapkę zadłużenia. Jest to sytuacja, gdy bieżąca obsługa długu publicznego nie jest w pełni finansowana z
dochodów budżetu, lecz wymusza zaciąganie nowych pożyczek.
31. Proszę wymienić źródła finansowania deficytu budżetowego.
Do sposobów finansowania długu publicznego zaliczamy:

Emitowanie skarbowych papierów wartościowych i ich sprzedaż niefinansowym podmiotom prywatnym

emitowanie skarbowych papierów wartościowych i ich sprzedaż bankom komercyjnym

Zaciąganie kredytów w bankach komercyjnych

Zaciągnie kredytów w krajowych i międzynarodowych instytucjach finansowych

Zaciąganie kredytów w bankach centralnych lub sprzedaż papierów wartościowych tym bankom

Instrumenty finansowania długu publicznego:

Bony skarbowe

Obligacje skarbowe

32. Proszę wymienić skutki deficytu budżetowego.
Skutki długu publicznego:

Wyższe podatki (wolniejszy wzrost gospodarczy, mniejsza konsumpcja)

Wypieranie wydatków na inne cele (mniejsze środki na dożywianie dzieci, mniejsze wydatki na służbę

zdrowia, mniej dróg i autostrad etc.)
Konsekwencje zaciągania długu publicznego:

nieproduktywny charakter wydatków budżetowych,

zadłużenie publiczne prowadzi w znacznym stopniu do erozji dyscypliny budżetowej, gdyż pomija się

problem równowagi budżetowej,

gdy inflacja rośnie szybciej od stopy oprocentowania pożyczki, wówczas kredytodawca ponosi realne straty.

kredytowanie może prowadzić do zwiększenia inflacji, gdy kredytodawcy zechcą osiągnąć zysk w wyniku

podwyższenia odsetek,

zadłużenie publiczne może powodować ograniczenie tworzenia kapitału prywatnego,

jeżeli przyjąć, że wykorzystanie zasobów przez sektor publiczny jest kosztowniejsze niż w przypadku sektora

prywatnego, to zadłużenie publiczne również powoduje dodatkowe koszty finansowania działalności publicznej,

spłata długu stanowi obciążenie dla podatników i może powodować redukcję zadań finansowych z budżetu,

stopniowe narastanie trudności płatniczych,

pogarszanie się warunków uzyskania nowych kredytów,

wzrost kosztów nowo uzyskiwanych kredytów, a następnie zaciąganie nowych na obsługę już wcześniej

zaciągniętych. Taka sytuacja powoduje, że kredyty przestają być sposobem na przełamywanie barier, a same stają
się barierą rozwoju gospodarki,

dalsze zwiększanie zadłużenia,

dezorganizację całej gospodarki

Najważniejsze skutki wewnętrzne przekroczenia dopuszczalnej granicy zadłużenia to:

ograniczenie importu,

9

obniżenie stopnia wykorzystania istniejących zdolności produkcyjnych na skutek trudności

zaopatrzeniowych, co w rezultacie prowadzi do ograniczenia produkcji,

obniżenie tempa wzrostu dochodu narodowego, czasem jego absolutny spadek.

Do skutków zewnętrznych nadmiernego zadłużenia należą niekorzystne zmiany w zakresie:

warunków uzyskiwania kredytów, przede wszystkim stopy oprocentowania i marży bankowej,

zaufania kredytodawców do kredytobiorców (od protekcjonizmu do restrykcji),

kursów walut na rynku światowym,

kształtowania się terms of trade danego kraju.

33. Na czym polega istota podatku liniowego?
34. Kto zgodnie z polską ordynacją podatkową może być podatnikiem podatku liniowego?
35. Z czego nie może korzystać podatnik opodatkowany podatkiem liniowym?
36. Proszę wymienić wady podatku liniowego?

Pytania na czerwono proszę sobie opracować na podstawie pliku „Podatek liniowy.rar”