Legislacja administracyjna, 08.04.2010
1
PRZEPISY SZCZEGÓŁOWE
W paragrafie 23 ZTP przyjęto regułę w świetle której, w przepisach szczegółowych danego aktu
normatywnego, nie reguluje się tych spraw, które zostały wyczerpująco omówione w przepisach
ogólnych tego aktu.
Wśród przepisów szczegółowych istotną rolę odgrywają przepisy prawa materialnego. Przepis prawa
materialnego powinien możliwie bezpośrednio i wyraźnie wskazywać, kto w jakich okolicznościach i
jak powinien się zachować (tzw. przepis podstawowy.
Podkreślić należy iż przepis podstawowy zawiera co do zasady elementy normy prawnej, a
Mianowice określa adresata normy, okoliczności zastosowania normy (zakres zastosowania) oraz
dyspozycję wskazującą jak adresat powinien się zachować (zakres normowania).
Przykład 1
Lekarz podczas udzielania świadczeń zdrowotnych ma obowiązek poszanowania intymności i
godności osobistej pacjenta.
lekarz
Adresat
podczas udzielania świadczeń zdrowotnych
Okoliczności
ma obowiązek poszanowania intymności i godności osobistej pacjenta.
Dyspozycja
Przykład 2
W razie zatrudnienia pracownika w warunkach narażenia na działanie szkodliwych czynników
biologicznych, pracodawca stosuje wszelkie dostępne środki eliminujące narażenie.
pracodawca
Adresat
w razie zatrudnienia pracownika w warunkach narażenia na działanie
szkodliwych czynników biologicznych
Okoliczności
stosuje wszelkie dostępne środki eliminujące narażenie
Dyspozycja
Zaznaczyć należy, że przepis podstawowy może wskazywać nakaz określonego działania, zakaz
podejmowania pewnych czynności, albo też dozwolenie (uprawnienie) do dokonywania określonych
czynności. Nakaz określonego działania w przepisie podstawowym formowany jest za pomocą
następujących zwrotów: „jest obowiązany”, „ma obowiązek”, „powinien”, a także w formach
opisujących czyjeś zachowanie. Z kolei zakaz dokonywania pewnych czynności formułowane jest w
przepisie podstawowym za pomocą takich zwrotów jak np. „zakazuje się”, „nie wolno”, „nie można”,
„zabrania się”, „jest niedopuszczalne”. Natomiast dozwolenie (uprawnienie) do dokonywania
określonych czynności w przepisie podstawowym formułowany jest za pomocą takich słów jak np.
„może”, „ma prawo”, „jest uprawniony”, „dozwolone”, „wolno”.
ZTP dopuszczają jednak wyjątki od pełnego zawarcia normy prawnej w przepisie podstawowym. W
myśl paragrafu 25, ustęp 2 ZTP, przepis podstawowy może wyjątkowo wskazywać tylko zachowanie
nakazywane albo zakazywanie jego adresatowi jeżeli:
1.
Adresat lub okoliczności tego nakazu albo zakazu wskazane są w sposób niewątpliwy w innej
ustawie
2.
Celowe jest aby określenie adresata lub okoliczności zamieścić w przepisach ogólnych tej
samej ustawy
3.
Powszechność zakresu adresatów lub okoliczności jest oczywista.
Legislacja administracyjna, 08.04.2010
2
W przypadku gdy od któregoś z elementów przepisu podstawowego przewiduje się wyjątki lub któryś
z elementów tego przepisu wymaga uściślenia przepis formułujący wyjątki lub uściślenia zamieszcza
się bezpośrednio w podanym przepisie podstawowym. Innym typem przepisów szczegółowych są
przepisy ustrojowe. W przepisach tych zamieszcza się regulacje o utworzeniu organów albo instytucji,
ich zadaniach i kompetencjach, ich organizacji, sposobie ich obsadzania oraz o tym jakim
przedmiotom podlegają lub jakie podmioty sprawują nad nimi nadzór. Podkreślić należy iż kwestie
związane z utworzeniem danego organu lub instytucji normuje się w akcie normatywnym, jeżeli akt
ten organ (instytucja) tworzy. Wcześniej nieistniejącym zwrotem sygnalizującym, że dany przepis
tworzy nowy organ, jest pojawienie się w nim takich pojęć jak „tworzy się”, „powołuje się”. W
przepisach ustrojowych zamieszcza się też zadania i kompetencje danego organu, Przez zadania
rozumiemy cel działalności danego organu i kierunku tej działalności. Z kolei kompetencje oznaczono
nadany przez przepis prawny upoważnienie do dokończenia przez organ czynności doniosłych
prawnie. Wskazać należy, że kompetencja może być połączona z obowiązkiem z niej skorzystania,
bądź też z uprawnień. Kompetencja może upoważniać dany organ do wydania określonego aktu
prawnego np. zarządzenia lub rozporządzenia, ponadto może ona upoważniać organ do wydania
aktów ze sfery stosowania prawa, np. decyzja administracyjna, postanowienia. Ponadto koniecznym
elementem rozpoczęcia działalności organu jest wskazanie w akcie normatywnym sposobów jego
obsadzenia. Ustawodawca dokonuje obsadzenia określonych organów na różne sposoby, np. w
drodze powołania, wyborów bądź konkursów. Kolejnym typem przepisów szczegółowych są przepisy
proceduralne. W przepisach tych określa się sposób postępowania przed organami albo instytucjami,
w stronę innych uczestników postępowania, ich prawa i obowiązki w postępowaniu oraz rodzaje
rozstrzygnięć, które zapadają w postępowaniu i tryb ich wzruszenia.
Istotnym elementem w przepisach proceduralnych jest określenie rodzaju rozstrzygnięć, które
zapadają w danym momencie w danym postępowaniu. W zależności od charakteru danego
postępowania i jego rozstrzygnięcia może być np. decyzja administracyjna, postanowienie czy też
wyrok. Natomiast sposób postępowania kwestii wzruszenia rozstrzygnę powinien wskazywać: kto, w
jakich okolicznościach, w jakim trybie i z jakimi konsekwencjami ma prawo podjąć stosowne
czynności wzruszające dane rozstrzygnięcie.
Niekiedy wśród przepisów szczegółowych zamieszcza się przepisy karne. Zgodnie z paragrafem 28
ZTP przepisy karne zamieszcza się tylko wtedy, gdy zostaną spełnione łącznie dwa warunki:
1.
Rodzaj przestępstwa w ustawie zwykłej nie kwalifikuje się jako naruszenie przepisu kodeksu
karnego, kodeksu karnego skarbowego lub kodeksu wykroczeń.
2.
Czyn wymagający zagrożenia karą jest związany z treścią ustawy zwykłej
Ostatnią istotną grupą przepisów merytorycznych są przepisy odsyłające. W literaturze przyjmuje się,
że przepisy odsyłające są to regulacje zawierające zwrot odsyłający do innych przepisów obecnie
obowiązujących. Przepis odsyłający może odsyłać do innego przepisy umieszczonego w tym samym
akcie normatywnym (odesłanie wewnętrzne) albo może też odsyłać do innych aktów normatywnych
(odesłanie zewnętrzne).
Zgodnie z paragrafem 156, ust. 1 ZTP, przepisy odsyłające zamieszcza się w akcie normatywnym,
jeżeli zachodzi potrzeba osiągnięcia skrótowości tekstu lub zapewnienia spójności regulowanych
instytucji prawnych. Jeżeli odesłanie ma być zastosowane jedynie ze względu na potrzebę osiągnięcia
skrótowości tekstu aktu normatywnego, w przepisie odsyłającym wyraźnie wskazuje się przepis lub
przepisy, do których się odsyła. W przypadku gdy natomiast odesłanie służy przede wszystkim
zapewnieniu spójności regulowanych w tym akcie instytucji prawnych w przepisie odsyłającym
wskazuje się przepis, do którego się odsyła. Jeżeli zaś daną instytucję prawną reguluje się całościowo,
a wyczerpujące wymienienie przepisów prawnych, do których się odsyła nie jest możliwe, można
wyjątkowo odesłać do przepisów określonych przedmiotowo, o ile przepisy te dadzą się wydzielić w
sposób niewątpliwy, spośród innych.
Legislacja administracyjna, 08.04.2010
3
PRZEPISY PRZEJŚCIOWE
Przepisy przejściowe są to regulacje, które pozwalają rozstrzygnąć w jaki sposób postępowania
prawne rozpoczęte w okresie obowiązywania ówczesnej ustawy mają być kontynuowane w czasie
obowiązywania nowej ustawy. Podkreślić należy iż przepisy przejściowe zamieszczane są w każdej
ustawie, która reguluje sprawy uprzednio przez prawo unormowane.
W przepisach przejściowych rozstrzyga się m.in.
1.
Sposób zakończenia postępowań będących w toku, to jest wszczętej w czasie obowiązywania
dotychczasowych przepisów i nie zakończonych ostatecznie do dnia ich uchylenia
2.
Czy i w jakim zakresie utrzymuje się czasowo w mocy instytucje prawne zmienione przez
nowe przepisy
3.
Czy zachowuje się uprawnienia i obowiązki oraz kompetencje powstałe w czasie
obowiązywania uchylanych lub wcześniej uchylonych przepisów
4.
Czy i w jakim zakresie utrzymuje się w mocy przepisy wykonawcze wydane na podstawie
dotychczasowych przepisów upoważniających
W przepisach przejściowych istotną rolę odgrywa konstytucyjna zasada ochrony praw nabytych.
Jeżeli ustawodawca nie rozstrzygnie w nowej ustawie czy uprawnienia nabyte na podstawie
dotychczas obowiązującej ustawy zachowują ważność, wówczas należy przyjąć zgodnie z zasadą praw
nabytych, że uprawnienia te zostały zachowane. Jeżeli natomiast projektodawca ma zamiar pozbawić
określone podmioty pewnych uprawnień, powinien dokładnie przeanalizować czy jest to możliwe w
ramach wyjątku od zasady poszanowania praw nabytych.
Przepisy przejściowe odgrywają również istotną rolę w kwestii ewentualnego utrzymania w mocy
przepisów wykonawczych wydanych na podstawie dotychczas obowiązujących przepisów. Zgodnie z
paragrafem 32, ust. 1, ZTP, jeżeli się uchyla ustawę na podstawie której wydano akt wykonawczy,
albo uchyla się przepis ustawy upoważniającej do wydania aktu wykonawczego, przyjmuje się, że taki
akt wykonawczy traci moc obowiązującą odpowiednio z dniem wejścia w życie ustawy uchylającej,
albo z dniem wejścia w życie przepisy uchylającego upoważnienie do wydania tego aktu.