Wojciech Korecki-Bulterier

Wszelkie prawa Autora i Wydawcy zastrzeŜone

Wstęp

Bulteriery od co najmniej wieku fascynują właścicieli, hodowców i zwykłych

miłośników psów swą, widoczną gołym okiem, odmiennością. Są innej budowy,
innego wyglądu i innego charakteru niŜ większość znanych nam ras. Zwracają
uwagę i nie zostawiają nikogo obojętnym.

Nie znaczy to, Ŝe wszyscy są nimi zauroczeni. Dla wielu osób bulterier,

podobnie jak buldog czy z drugiej strony - chart, to karykatura psa. Właściciele,
zwłaszcza klasycznie białych bulterierów mogą powiedzieć, jak często ich psy
spotykają się z niewybrednymi epitetami, wśród których 'białe świnie' są jednymi z
łagodniejszych ... Czemu te miłe psy budzą tyle niezdrowej emocji?

Prawdopodobnie dzieje się tak z powodu plotek i opinii o niezwykłej

porywczości,  zajadłości  i  morderczych  instynktach  bulterierów.  Opinii,  powiedzmy
to  szczerze,  niezbyt  prawdziwej,  ale  powszechnej,  a  często  podtrzymywanej  przez
nieodpowiedzialnych  właścicieli  'bulików'.  Dziś  palmę  pierwszeństwa  w  niesławnej
konkurencji psów uchodzących za najagresywniejsze przejęły na szczęście American
Staffordshire  Terriery,  osławione  amstaffy  i  ich  bliŜsi  i  dalsi  krewniacy  -  pitbule,
'rednosy' czy pity. Bulterierom na razie darowano i oby tak było dalej!

To prawda, Ŝe nasz bohater powstał jako pies do walk, w którym ceniono

porywczość, zajadłość, twardość, nieustępliwość, szybkość, siłę szczęk - ale było to
prawie dwieście lat temu! Odkąd w całym cywilizowanym świecie wprowadzono
zakaz walk psów, bulterier musiał się znacząco ucywilizować i wyłagodzić swój
charakter. Nie znaczy to, by zapomniał po co ma zęby, ale nie jest juŜ Ŝywą maszyną
do zabijania psów.

Jeśli zdarza się, Ŝe bulterier pogryzie człowieka, to zawsze naleŜy zakładać, Ŝe

wina  leŜy  po  stronie  człowieka.  Jeśli  nie  tego,  który  wszedł  w  konflikt  z  psem,  to
tego,  który  psa  wychował  i  nauczył  takich,  a  nie  innych  reakcji.  Podkreślmy  to
jeszcze raz - bulterier nigdy nie miał być psem agresywnym wobec człowieka. Nawet
i  dwieście  lat  temu,  gdy  występował  na  arenach  w  walce  ze  swymi  pobratymcami,
wobec  człowieka,  a  zwłaszcza  swego  przewodnika  i  przyjaciela  musiał  być
bezwzględnie posłuszny i łagodny. Inaczej by go po prostu nie było.

Pamiętajmy o tym.

Historia powstania bulteriera

Wszelkie prawa Autora i Wydawcy zastrzeŜone

Historia powstania bulteriera

Powstanie bulteriera było nieuchronne - świat przecieŜ zawsze

potrzebował odrobiny sportowego piękna.

Eva Weatherill (Souperlative Kennel)

Od czasów prehistorycznych jedną z niewyszukanych rozrywek człowieka było

obserwowanie  śmiertelnych  walk  zwierząt  i  ludzi.  "Panem  et  circenses"  -  "Chleba  i
igrzysk"  domagał  się  lud  rzymski  od  swych  władców,  przy  czym  igrzyska  były
najczęściej  prowokowaną  walką  zwierząt,  a  później  zwierząt  i  ludzi,  osławionych
gladiatorów. Minął Rzym, ale upodobanie do krwawych jatek na arenach pozostało
we wszystkich imperiach.

W Wielkiej Brytanii nie było inaczej. Co prawda zakazano tam juz w XI wieku

organizowania  pokazowych  walk  ze  skutkiem  śmiertelnym  dla  ludzi  (nie  broniono
jednak  turniejów  rycerskich,  gdzie  trup  słał  się  gęsto...),  ale  szczucie  zwierząt
przeciwko  sobie  było  bardzo  popularne.  Od  XIV  wieku  w  praktycznie  kaŜdym
hrabstwie istniało  kilka  specjalnych  aren  do  walk  zwierząt,  a  dosłownie  mordercze
rywalizacje  były  nieodłączną  atrakcją  dorocznych  jarmarków  przy  kaŜdym
klasztorze.  Zmuszano  do  walk  byki,  lwy,  borsuki,  tygrysy,  psy  a  nawet  małpy.
Sprowadzano specjalnie z kontynentu - takŜe i z Rzeczypospolitej - niedźwiedzie, by
walczyły  z  psami  na  uciechę  ludzi.  Była  to  jednak  imprezy  dość  drogie,  na  które
pozwolić  sobie  mogli  tylko  moŜnowładcy,  a  dla  plebsu  wystarczyć  musiały  tańsze
rozrywki:  walki  kogutów,  pokazy  tępienia  szczurów  na  czas  czy  szczucie  psów  na
byki.  To  wtedy  zrodziły  się  słynne  "Bull  Baitings",  jedne  z  bardziej  krwawych  form
walk psów, jakie zna historia. Polegały one na pojedynku psa z bykiem - przy czym
drapieŜnik  miał  się  wgryźć  w  ciało  byka  i  nie  dać  się  mu  strącić.  Pokazy  takie
zazwyczaj  połączone  były  z  zakładami,  totalizatorem,  dającym  organizatorom
całkiem  niemałe  dochody.  Nic  dziwnego,  Ŝe  właściciele  najbardziej  skutecznych  w
walkach  na  arenie  psów  zarabiali  na  swych  zwierzętach  spore  kwoty  i  potrafili
utrzymywać z tego procederu, takŜe często hodując psy specjalnie do walk.

W ten sposób mniej więcej w końcu XVIII powstał buldog, pies do walk z

bykami. Był dość podobny do dzisiejszych buldogów, choć znacznie od nich lŜejszy,
nieco  większy,  bardziej  zwinny  i  znacznie  bardziej  ruchliwy.  Miał  jednak  w  sobie
zaciętość, siłę i niewiarygodną odporność na ból -  byk dochodzący do półtorej tony
wagi  miotał  przecieŜ  wgryzionym  weń  psem  po  całej  arenie,  a  ten  nie  rozwierał
szczęk...

Gdy 9 września 1835 roku uchwałą parlamentu o humanitarnym traktowaniu

zwierząt  zabroniono  organizowania  Bull  Baitings  dotychczasowi  organizatorzy
krwawego  totalizatora  musieli  znaleźć  szybko  inne  źródło  zakładów:  walki  psów  z
bykami zastąpiono przez pokazy tępienia szczurów na czas (tu przynajmniej nikt nie
ujmował się za duszonymi gryzoniami...) czy walki psów między sobą. Do obu tych
rodzajów  'sportów'  (naprawdę,  tak  je  nazywano!)  buldogi  były  mało  przydatne:
szczur jest duŜo od byka mniejszy i spora masa psa była mu raczej przeszkodą niŜ
zaletą, zaś w walkach psów? Tu nie było zgody - większość pitmenów (tak nazywano
hodowców  i  właścicieli-sekundantów  psów  bojowych)  trwała  w  przekonaniu,  Ŝe  im

Historia powstania bulteriera

pies większy i silniejszy, tym bardziej odporny na ból, a przez to bardziej sprawdza
się  w  zapasach  ze  swymi  pobratymcami.  Niektórzy  z  nich  jednak  usiłowali  nieco
zmienić  pokrój,  a  przede  wszystkim  temperament  swych  psów.  Buldog  walczący  z
bykiem był w zasadzie w takim pojedynku stroną pasywną - miał tylko za zadanie
wgryźć  się  w  nozdrza  przeŜuwacza  i  nie  dać  się  zrzucić,  zaciskając  stale  chwyt
(dlatego  nie  przeszkadzał  mu  -  wzorcowy  -  przodozgryz,  nawet  ułatwiał  zadanie!).
Pies  pasywny  w  walce  z  innym  psem  czy  szczurem  byłby  bez  szans  -  musiał  być
aktywny,  musiał  atakować  prawie  bez  przerwy!  Buldog  o  dość  wysokim  progu
pobudzenia, przygotowany niczym zawodnik sumo do rozstrzygnięcia walki jednym
ciosem czy chwytem nie nadawał się do nowych zadań. Trzeba mu było dodać nieco
'ognia'.

W poszukiwaniu psów bardziej pobudliwych pitmeni sięgnęli przede wszystkim

po najŜywsze ze znanych w ówczesnej Anglii psy myśliwskie - teriery. Te wyspiarskie
odpowiedniki jamnika miały wszystkie zalety, jakich oczekiwano. Przede wszystkim
kaŜdy norujacy terier był zwinny i szybki, bo taki być musiał gdy przychodziło mu w
norze  zmierzyć  się  z  lisem  czy  borsukiem.  Był  niezmiernie  samodzielny,  bo  w  tych
samych warunkach musiał radzić sobie sam, nie czekając na polecenia właściciela.
Był  zajadły  i  nieustępliwy,  gdy  przychodziło  mu  ścigać  zwierzynę  na  ziemi  i  pod
ziemią. I co bodaj najwaŜniejsze - był aktywny i zadziorny, przyzwyczajony do walki
z przeciwnikiem na śmierć i Ŝycie.

W bezpośrednich starciach z buldogami teriery jednak nie miały większych

szans - brakło im masy i były - prawdopodobnie - zbyt niskonoŜne, by móc zwinnie
skakać. CóŜ było robić - postanowiono skrzyŜować obie rasy, i tak powstały
pierwsze, bardzo jeszcze topornie ciosane, bulteriery.

Pierwsze próby połączeń buldogów i terierów były jeszcze starsze niŜ zakaz

walk z bykami. Miłośnicy psiej genealogii powołują się na świadectwa z początku
XIX wieku, a wśród nich na obraz autorstwa H. B. Chalona, niewątpliwie z pierwszej
połowy 1809 roku, zatytułowany 'Wasp, Child and Billy' (obraz ten jest szczególnie
ceniony przez miłośników American Staffordshire Terrierów, gdyŜ dwa z trzech
wyobraŜonych na nim zwierząt jako Ŝywo 'patrzą amstaffem'). Pokazane na nim psy
są niewątpliwie dowodem skrzyŜowania buldogów z terierami, a nawet dokładniej - z
białym terierem angielskim.

Tu trzeba koniecznie wspomnieć o owej rasie, wymienianej we wszystkich

podręcznikach  kynologii  jako  protoplaście  większości  terierów  (a  przynajmniej
terierów angielskich). English White Terrier znany był w Anglii od co najmniej XVII
wieku, i pełnił tam rolę wszechstronnego psa zagrodowego. Był na wpół stróŜem, na
wpół  myśliwym,  a  raczej  kłusownikiem,  który  nie  wiedział  co  to  szlachetny  sport
łowiecki,  ale  doskonale  umiał  pomóc  swemu  niezbyt  posaŜnemu  właścicielowi  w
upolowaniu kawałka mięsa... Nie polował na lisy ani borsuki, więc nie musiał mieć
stosunkowo krótkich nóg, mieszkał w stajni lub oborze, więc nie potrzebny był mu
dłuŜszy  włos,  a  jego  biel  teŜ  była  dość  umowna:  dość  często  zdarzały  się  osobniki
mniej  lub  bardziej  łaciate,  ale  zawsze  z  przewagą  bieli.  Był  to  pies  o  dość
kwadratowej  sylwetce  i  wysokości  około  36-45  centymetrów  w  kłębie,  niezbyt
mocnej  budowie,  tradycyjnie  przycinanych  uszach  i  wspaniałym,  Ŝywym,
inteligentnym i pobudliwym charakterze. Rasa ta pod koniec XIX wieku wymarła, a
raczej rozpłynęła się w całej rzeszy nowych ras, węziej wyspecjalizowanych a przede
wszystkim  efektowniejszych.  Znany  brytyjski  kynolog,  Tom  Horner,  twierdzi  z
przekonaniem,  Ŝe  'angielskiego  białego  teriera  zabiły  wystawy  psów'  i  trudno  się  z
nim  nie  zgodzić.  Zanim  jednak  to  nastąpiło,  w  początkach  XIX  wieku  na  terenach
Anglii  (bo  w  Walii,  Szkocji  i  Irlandii  były  rodzime  teriery)  biały  terier  angielski  był

Historia powstania bulteriera

najpopularniejszym, jeśli w ogóle nie jedynym terierem. Jeśli w dokumentach z tej
epoki mówi się o terierze, to właśnie o nim.

Tak więc pierwsze krzyŜówki buldoga z białym terierem angielskim są starsze

niŜ  zakaz  Bull  Baithing,  skazujący  na  bezrobocie  całą  masę  buldogów.  Doktor
Dieter  Fleig,  nieŜyjacy  juŜ  wspaniały  hodowca  i  znawca  bulterierów,  w  swych
ksiąŜkach  -  a  zwłaszcza  w  'Das  Grosse  Bull  Terrier  Buch'  podaje  szereg  innych
świadectw:  obraz  Georgeya  Townleya  Stubbsa  z  1812  roku,  zatytułowany  nawet
"Bull  Terrier",  cytaty  z  Waltera  Scotta,  uwaŜającego  mieszankę  buldoga  z  terierem
za  najmądrzejszego  psa  na  świecie  czy  miedzioryt  'Low  Life'  Beckwitha,  będący
odwzorowaniem obrazu Edwina Landseera pod tym samym tytułem (który niestety,
spłonął w 1859 roku). Miłośnicy literatury sięgają jeszcze do 'Oliviera Twista' Karola
Dickensa,  gdzie  jedna  z  postaci,  Bill  Sikes,  jest  właścicielem  takiej  właśnie
krzyŜówki.

Większość owych psów określano jako Bull-and-Terrier, Bull-Terrier czy Half-

and-Half  (pół na  pół). Mieszanki  takie były dość  popularne, skoro  występowały  juŜ
na pierwszych wystawach psów w połowie XIX wieku jako powszechnie znana rasa,
a w dokumentach finansowych pojawiały się sporo wcześniej. Szczególnie wiele prób
wyhodowania  'nowego'  psa  do  walk  podejmowano  w  szybko  uprzemysławiających
się  regionach  środkowej  i  północnej  Anglii.  Tu  właśnie,  wraz  ze  zmianami
społecznymi  pojawiły  się  zmiany  mentalne  -  pies  przestał  mieć  charakter  ściśle
uŜytkowy, a zaczął być źródłem zarobku w zakładach i totalizatorze. Pierwsze walki
psów organizowane przez zawodowców pojawiły się nie później niŜ w 1808 roku, bo
wtedy  juŜ  zarejestrowano  'organizowanie  walk  psów  jako  źródło  opodatkowanego
dochodu'.  Jeszcze  dwa  lata  wcześniej  Lord  Camelford  kupił  krzyŜówkę  buldoga  z
terierem,  psa  imieniem  'Trusty'  za niewiarygodną  kwotę 84 gwinei.  Za  te  pieniądze
moŜna było kupić całkiem ładny domek... W 1845 roku w znanej ksiąŜce 'The Dog'
pan  Youatt  pisze  juŜ  obszernie  o  bulterierze,  podkreślając,  Ŝe  psy  te,  powstałe  z
krzyŜówki  buldoga  z  terierem,  maja  znacznie  mniejszy  od  buldoga  przodozgryz,
który  przez  ponowne  wlanie  krwi  teriera  niknie  zupełnie,  zaś  porywczość  i
zawziętość obu ras jeszcze się wzmaga...

Cechy te były co najmniej poŜądane - psy słuŜyły do walk, a

najpopularniejszym  ich  rodzajem  były  właśnie  walki  psów  między  sobą.  To  wtedy
ustalono  zasady  'sport  fighting'  albo  'pit  game',  jak  nazywano  tę  perwersyjną
rozrywkę.  Początkowo dozwalano, by walka kończyła się śmiercią  jednego z psów,
wraz  z  upływem  czasu  wystarczała  wyraźna  przewaga...  Większość  pitmanów
uwaŜała,  Ŝe  do  walk  a  najsposobniejsze  są  psy  o  przewadze  krwi  i  typu  buldoga  -
cięŜkie,  odporne  na  ból  i  silne,  choć  niezbyt  zwinne.  Wynikało  to  po  części  z
ówczesnego  stylu  walk  psów  -  widowisko  miało  być  długie.  Jeśli  szukać  wtedy
początków  bulteriera,  to  moŜna  określić,  Ŝe  były  to  bul-bul-teriery...  Powstawały
równocześnie  w  wielu  regionach,  hodowane  spontanicznie  wśród  niŜszych  warstw
społecznych,  przez  kilkadziesiąt lat,  poczynając  gdzieś od  końca XVIII  stulecia,  a  z
grubsza ustalone około 1820 roku.

Czy znaczy to, Ŝe nie sposób określić, gdzie i kiedy powstał bulterier?

Nieprawda,  datę  tę  moŜna  określić  bardzo  dokładnie,  jeśli  tylko  zgodzimy  się  na
brytyjski  system oznaczania historii  kynologii  za  pomocą wybitnych  psów.  W  1862
roku niejaki James Hinks z Birmingham pokazał swą białą suczkę imieniem Puss,
własnej hodowli. Przyjął zakład o dwadzieścia funtów i skrzynkę szampana, Ŝe suka
ta  pokona  w  otwartej  walce  kaŜdego  psa  dawnego,  buldoŜego  typu.  (Nie  ma
pewności,  co  do  sumy  zakładu  -  niektóre  źródła,  powołując  się  na  syna  Jamesa
Hinksa,  podają,  Ŝe  zakład  opiewał  na  5  funtów,  co  i  tak  byłoby  kwotą  zawrotną,

Historia powstania bulteriera

wystarczającą  na  zakup  konia  średniej  klasy  lub  miesięczne  utrzymanie  niezbyt
licznej rodziny). Co prawda od ponad dwudziestu lat nie wolno było organizować na
Wyspach  Brytyjskich  legalnych  walk  psów,  ale  wciąŜ  odbywały  się  walki  w
podziemiu,  a  'dŜentelmeński  zakład'  był  jak  najbardziej  legalny,  a  nawet  został
opisany  w  prasie.    Do  rozstrzygnięcia  zakładu  doszło  w  tym  samym  roku  w
Londynie  -  Puss  pokazała  swą  klasę  w  niespełna  dwa  kwadranse,  Hinks
zainkasował  stawkę,  otworzył  szampana  i  w  ten  sposób  przywitał  powstanie  nowej
rasy - bulteriera.

Puss była psem zupełnie odmiennym od tego, co dotychczas za bulteriera

uchodziło,  i  to  pod  kaŜdym  względem.  Była  lŜejsza,  bardziej  wysokonoŜna  niŜ  psy
konkurentów  -  to  raz.  Była  biała,  całkiem  biała  -  to  dwa.  Była  porywcza,
nieustraszona i ostra, a - jeśli wierzyć synowi Jamesa Hinksa, Jamesowi Hinksowi
II  -  absolutnie  łagodna  wobec  właściciela  i  dająca  mu  się  powodować  jednym
słowem. Jedno "Puść!" wystarczało, by porzuciła nawet pokonanego przeciwnika - to
trzy  (w  owych  latach  do  niezbędnego  wyposaŜenia  pitmana  naleŜał  'steal  stick',
stalowy  pręt,  słuŜący  do  rozwarcia  szczęk  psa  zaciśniętych  na  gardle  przeciwnika
czy na nozdrzach byka. Osławiony szczękościsk - trismus - przypisywany buldogom
wywodzi się z buldoŜej pasji walki.)

Londyński zakład miał niewątpliwie wpływ na sukces Puss na wystawie psów,

odbytej następnego dnia, kiedy takŜe biała suczka Hinksa zdyskwalifikowała rywali.
Związek  między  walką  a  wystawą  był  wówczas  oczywisty,  a  na  dodatek  sędzia
oceniający Puss (niestety, nie zachowało się jego nazwisko) nie był w najmniejszym
stopniu  w  swych  wyrokach  ograniczony  jakimkolwiek  wzorcem  rasy,  bo  go  po
prostu  nie  było...  Zwycięstwo  i  'uŜytkowe',  i  wystawowe  Hinksa  sprawiło,  Ŝe  psy  w
typie Puss zaczęły uchodzić za ideał bulteriera.

Hinks, utrzymujący się z hodowli psów, dochodził do swojego 'typu' przez wiele

lat. Pierwsze próby z 'half-and-half' podjął jeszcze w latach 40. XIX wieku, krzyŜując
buldogi  z  angielskimi  białymi  terierami,  a  ich  potomstwo  z  dalmatyńczykiem  (albo
raczej  'psem  tureckim',  bardzo  do  dzisiejszych  dalmatyńczyków  podobnym  ich
przodkiem).  Potem  znów  biały  angielski  terier,  znów  buldog,  i  znów  terier,  i tak  do
końca lat 50... Wróćmy jeszcze raz do świadectwa Jamesa Hinksa II: "Czysto białego
bulteriera jako rasę uzyskał mój ojciec w Birmingham. Przodkowie psów mego ojca
były  psami  o  śmiesznym  wyglądzie,  o  krótkich,  szerokich  głowach,  tępo
zakończonym  pysku,  z  charakterystyczną  dla  buldoga  linia  głowy,  krzywymi
nogami, cięŜkim korpusie i długich, obwisłych wargach. Co do maści - były czarne
podpalane,  rude,  płowe  i  jeszcze  inne.  Były  to  psy  o  najróŜniejszym  wyglądzie,  nie
wyglądające ani na buldogi, ani na teriery. Jednak były to psy idealne do zadań, do
jakich  je  wyhodowano;  do  walk,    do  zwalczania  szczurów,  do  wyciągania  borsuka,
do walki z bykiem...

KrzyŜówka była idealna, gdyŜ połączyła siłę buldogów z szybkością i

inteligencją  terierów. Około  końca lat  50.  doszło  do  zasadniczej  zmiany. Mój  ojciec
uŜył najdzielniejszych psów z dawnej linii i zaczął z nimi eksperymenty hodowlane,
zwłaszcza z białym terierem angielskim i z dalmatyńczykiem. W ten sposób osiągnął
czysto białego psa, którego nazwał bulterierem. Psy te były znacznie poprawione w
wyglądzie,  gdyŜ  drogą  hodowli  wyeliminowano  liczne  cechy  buldoga.  Psy  te  miały
głowę dłuŜszą i bardziej wyciągniętą (węŜszą), o mocnej Ŝuchwie, bez obwisłych fafli
i  luźnej  skóry  na  podgardlu,  Szyja  była  dłuŜsza  i  wygięta,  zaś  takŜe  reakcje
zwierzęcia  były  szybsze  i  Ŝywsze.    W  krótkim  czasie  stały  się  uosobieniem  psów
bojowych,  ale  znacznie  bardziej  cywilizowanych,  wygładzonych  w  swych
najostrzejszych  rysach  -  a  jednocześnie  nie  stały  się  przez  to  miększe  ni

Historia powstania bulteriera

delikatniejsze. Szybkie, aktywne, śmiałe, dobrze umięśnione - a przy tym prawdziwi
gentlemani. Rzecz jasna, zmiana ta przysporzyła bulterierom wielu zwolenników, a
mlecznobiałe psy stały się bardzo poszukiwane".

Dr Dieter Fleig, autor wspaniałej monografii bulterierów (nie tylko

europejskich)  podaje  w  jednej  ze  swych  ksiąŜek  jeszcze  jedno  świadectwo  -  tym
razem  wnuka  Jamesa  Hinksa:  "Dziadek  mój  był  właścicielem  kilku  wspaniałych
angielskich białych terierów, m.in. championów Morning Star, Eclipse i Fly. Wydaje
mi się, Ŝe kiedyś podczas kąpieli jednego z nich wpadł na pomysł by wyhodować z
nich  i  z  psów  starego  typu  zupełnie  nowego,  śnieŜnobiałego  psa."  TenŜe  to  wnuk
Hinksa  twierdził,  Ŝe  zasadniczy  wpływ  na  kształtowanie  nowej  rasy  miał  angielski
biały terier, zaś niewielka dolewka krwi dalmatyńczyka miała wnieść do nowej rasy
doskonały ruch, proporcjonalna budowę i wygiętą szyję. Zdaniem dr Fleiga (a takŜe
wspomnianego  juz  Toma  Hornera)  kilka  pokoleń  hodowli  wsobnej  i  zdecydowanej
eliminacji  psów  z  wadami  lub  cechami  niepoŜądanymi  w  teoretycznym  modelu
Hinksa  zwiększyło  homogeniczność  rasy  i  pozwoliło  wyrównać  typ  'mlecznobiałego
bulteriera Hinksa'. Pozostało tylko czekać na urodzenie się Puss.

Warto zwrócić uwagę na jedno - moim zdaniem, bardzo istotne - słowo w relacji

Jamesa Hinksa II. Przypomnijmy: "Mój ojciec uŜył najdzielniejszych psów z dawnej
linii  i  zaczął  z  nimi  eksperymenty  hodowlane,  zwłaszcza  z  białym  terierem
angielskim  i  z  dalmatyńczykiem."  Zwróćmy  uwagę  na  słowo  'zwłaszcza',  jakoś
pomijane w studiach nad pochodzeniem Puss. Dopuszcza ono uŜycie do powstania
nowej  rasy  takŜe  i  innych  psów,  nie  tylko  osławionych  buldogów,  białego  teriera  i
dalmatyńczyka.  Kto  zatem  przyczynił  się  jeszcze?  Tego  pewno  nie  dowiemy  się
nigdy. Rozmaite źródła spekulują - a to pointer hiszpański, a to szkocki terier, a to
whippet (???)...

Hodowla Hinksa szybko zdobyła popularność, a on sam, zabezpieczony juŜ

finansowo,  mógł  zaniechać  hodowli  psów  do  pokątnych  walk  (które  -  choć  w
podziemiu,  ale  wciąŜ  były  organizowane)  i  skoncentrować  się  na  hodowli  psów
wystawowych.  Jego  'znakiem  firmowym'  była  mleczna,  głęboka  biel  bulterierów,
odróŜniająca je od poprzednich psów tej nazwy co najmniej w tym samym stopniu,
co proporcjonalna budowa i zwinne ruchy. Maść ta była jedną z przyczyn sukcesu
bulterierów na ringach wystawowych - tak umaszczone psy były bardzo eleganckie,
przynajmniej  jak  na  standardy  końca  XIX  wieku.  Największym  bodaj  sukcesem
hodowlanym  Hinksa  był  urodzony  w  1864  roku  pies  imieniem  Madman,
(prawdopodobnie syn Puss, ale nie ma tu pewności - Hinks miał kilka suk imieniem
Puss  i  kilka  psów  zwanych  Madman)  na  podstawie  którego  w  1870  roku
opracowano  pierwszy  projekt  wzorca  rasy  -  a  moŜe  raczej  dokładny  jej  opis,
postulujący  by  najlepsze  psy  miały  długą    ale  mocną  głowę,  zgryz  kleszczowy  (!),
małe ciemne oko, kopiowane ucho, duŜy i koniecznie czarny nos, długą szyję, proste
i dobrze kątowane kończyny. Ogon miał być dość długi, prosty, osadzony dość nisko
i noszony prawie poziomo. A przede wszystkim - pies miał być biały, psy innej maści
nie mogły liczyć na względy sędziego.

Zwróćmy uwagę, jak daleko bulterier odszedł od swego buldoŜego przodka:

została  z  niego  w  zasadzie  tylko  siła,  bo  i  kształt  głowy  (podkreślony  jeszcze
poŜądanym  zgryzem!),  i  proste  kończyny,  i  prosty  ogon  pochodzą  raczej  od  białego
teriera  niŜ  od  buldoga.  Jeśli  mamy  jakieś  jeszcze  wątpliwości,  to  proponuję  mały
eksperyment: wyobraźmy sobie białego manchester teriera,  któremu zafundowano
nieco anabolików i roczne ćwiczenia na siłowni, a uzyskamy psa bardzo podobnego
do  XIX-wiecznego  bulteriera  lub...  współczesnego  american  staffordshire  teriera.

Historia powstania bulteriera

Jeśli dziś bulterier wygląda zupełnie inaczej, to efekt wieloletnich starań
hodowlanych, przede wszystkim Brytyjczyków.

Liczba bulterierów trzymanych w celach hodowlanych i wystawowych szybko

rosła, przy czym tradycyjnie zwycięŜały białe psy Hinksa, zwane często takŜe 'typem
z  Birmingham'.  Psy  kolorowe,  z  mniejszymi  czy  większymi  barwnymi  łatami  (lub
całe  pręgowane  czy  jednokolorowe)  uchodziły  za  'prymitywniejszą'  i  generalnie
'mniej  wartościową'  odmianę,  jako  Ŝe  zbyt  były  podobne  do  bulterierów  starego
typu. W 1890 roku, kiedy na wystawach zwycięŜał słynny Streatham MONARCH (co
waŜne - pierwszy zwycięŜający na ringach wystawowych pies o nie przycinanych, na
wpół  stojących  a  la  collie  uszach)  na  wystawianych  prawie  200  bulterierów  tylko
pięć było maści innej niŜ biała, a wśród zwycięzców - Ŝaden! Symptomatyczne jest,
Ŝe  na  artykuł  w  piśmie  'Country  Life"  z  lutego  1898  roku,  prezentujący  wybitnego
białego  psa  z  hodowli  Woodcote  odpowiedział  właściciel  ciemnobrązowego,
pręgowanego psa, pisząc, Ŝe co prawda jego pupil nie ma szans na wystawach przez
swój nieszczęsny kolor, ale wcale nie jest gorszym bulterierem, bo choć ma dopiero
3 i pół roku, to od dawna nie został pokonany w jakiejkolwiek walce...

Bulteriery w końcu XIX wieku rozjechały się takŜe - wraz z brytyjskimi

urzędnikami i wojskowymi - do wszystkich angielskich kolonii, przyjmując się tam
wyjątkowo łatwo, dzięki swym cechom psychicznym i przede wszystkim fizycznym.
Biały pies w gorącym klimacie południowej Afryki czy Indii był w lepszej sytuacji niŜ
psy kolorowe - stąd moŜe do dziś RPA jest prawdziwym rajem dla miłośników buli,
gdyŜ rodzi się tam ich więcej niŜ w całej Europie (przynajmniej tak było w początku
lat 90. ubiegłego wieku).

Wzorzec

Wszelkie prawa Autora i Wydawcy zastrzeŜone

Wzorzec bulteriera napisano dla ludzi inteligentnych.

Dr Dieter Fleig

Wzorzec FCI Nr 11g

Kraj pochodzenia: Wielka Brytania

Data publikacji obowiązującego wzorca: 24.06.1987

UŜytkowanie: terier.

Klasyfikacja FCI: grupa 3 - teriery, sekcja 2 - teriery typu "bull".
Próby pracy nie są wymagane.

WYGLĄD OGÓLNY:
Mocno  zbudowany  i  umięśniony,  proporcjonalny  i  ruchliwy.  Sprawia

wraŜenie Ŝywotnego, rezolutnego i inteligentnego. Jego unikalną cechę stanowi
opadająca linia kufy (downface) i jajowaty kształt głowy. NiezaleŜnie od wzrostu, psy
powinny mieć wygląd samczy, a suki suczy.

ZACHOWANIE/CHARAKTER:
Bulterier jest nazywany gladiatorem psiego rodu. Pełen ognia i odwagi.

Charakteryzuje się zrównowaŜonym usposobieniem i potrafi być zdyscyplinowany.
Choć jest psem upartym, ma wyjątkowo dobre nastawienie do ludzi.

GŁOWA:
Długa, mocna i masywna po koniuszek kufy, ale nie toporna. Oglądana z

przodu jest jajowata i doskonale wypełniona, bez wklęśnięć i załamań.

Profil łagodnie zagina się ku dołowi od szczytu czaszki po truflę nosową.
Mózgoczaszka między uszami jest prawie płaska.

Trzewioczaszka: Trufla nosowa czarna, jej koniuszek opada do dołu. Nozdrza

są dobrze rozwinięte.

Wargi o gładkich liniach, ściśle przylegające.
Uzębienie: Ŝuchwa mocna i głęboka. Zęby są zdrowe, czyste, mocne, dobrej

wielkości, regularnie rozstawione. Regularny i kompletny zgryz noŜycowy, to znaczy,
Ŝe siekacze szczęki przykrywają ściśle siekacze Ŝuchwy i są ustawione pionowo.

Oczy wąskie, ustawione skośnie, trójkątne, głęboko osadzone w oczodołach,

czarne  lub  tak  ciemnobrązowe,  Ŝe  wydają  się  prawie  czarne,  spojrzenie  jest
przeszywające.  Odległość  od  czubka  trufli  nosowej  do  oka  powinna  być  wyraźnie
większa  niŜ  odległość  od  oka  do  guza  potylicznego.  Oczy  niebieskie  lub  częściowo
niebieskie są niepoŜądane.

Uszy małe, cienkie i blisko siebie osadzone. Pies musi je umieć trzymać

pionowo uniesione.

SZYJA:
Mocno umięśniona, długa, oglądana z profilu łukowato wygięta, zwęŜa się od

łopatek ku głowie, nie moŜe być luźnego podgardla.

Wzorzec

TUŁÓW:
Powinien być ładnie zaokrąglony z widocznym wysklepieniem Ŝeber i znaczną

głębokością klatki piersiowej, mierzoną od kłębu do mostka. Mostek jest bliŜej ziemi
niŜ brzuch. Grzbiet krótki i mocny. Linia grzbietu za kłębem jest prosta.

Lędźwie lekko uwypuklone. Szerokie i muskularne.
Klatka piersiowa widziana od przodu powinna być szeroka (szeroki front).
Linia dolna od mostka ku słabiznom jest zgrabnie wygięta ku górze.

OGON:
Krótki,  nisko  osadzony,  noszony  poziomo.  Gruby  u  nasady,  zwęŜa  się

stopniowo ku koniuszkowi.

KOŃCZYNY:
Kończyny przednie o silnych, okrągłych (w przekroju poziomym) kościach,

dających psu mocne oparcie. Ustawione są całkowicie równoległe. U dorosłego psa
długość kończyn przednich od ziemi do łokcia, powinna być mniej więcej taka sama
jak głębokość klatki piersiowej.

Łopatki mocne i muskularne, ale nie przeładowane. Powinny być szerokie,

płaskie i dobrze przylegające do klatki piersiowej. Od dołu ku górze zgrabnie
pochylają się ku tyłowi i tworzą z ramieniem prawie prosty kąt.

Łokcie proste, mocno przylegające.
Śródręcza pionowo ustawione.
Kończyny tylne widziane od tyłu są równoległe.
Uda muskularne.
Stawy kolanowe dobrze kątowane.
Podudzia mocne.
Stawy skokowe dobrze kątowane.
Śródstopia krótkie, o mocnej kości aŜ po łapy.
Łapy zwarte, w obrysie okrągłe, o dobrze wysklepionych palcach.

RUCH:
Ma  być  widoczne,  Ŝe  pies  jest  dobrze  związany,  bowiem  pokrywa  teren

krokiem  regularnym  i  swobodnym,  charakterystyczny  jest  długi,  dynamiczny
wykrok.  W  kłusie  kończyny  przednie  i  tylne  pracują  równolegle,  gdy  ruch  jest
szybszy  mogą  zbliŜać się  do  siebie.  Kończyny  przednie  mają  dobry  wykrok,  a  tylne
przy regularnym ruchu bioder i spręŜystości stawów kolanowych i skokowych dają
dobry napęd.

SKÓRA:
Ściśle przylega do ciała.

OKRYWA WŁOSOWA:
Włos  krótki,  przylegający,  jednolitej  struktury,  lśniący,  twardy  w  dotyku.

Zimą pies moŜe mieć miękki podszerstek. Umaszczenie: u białych psów czysto białe.
Pigmentacja  skóry  i  łaty  na  głowie  nie  stanowią  wady.  U  psów  kolorowych  kolor
powinien dominować nad bielą. Przy psach równej klasy, psa pręgowanego powinno
oceniać  się  wyŜej.  Dopuszcza  się  pręgowanie  czarne,  płowe  i  rude,  a  takŜe
trójkolorowość.  Umaszczenie  białe  nakrapiane  lub  z  przesianiem  jest  wadliwe.
Błękitne i czekoladowe jest wysoce niepoŜądane.

WZROST i WAGA:
Nie ma ograniczeń w tych punktach. Pies musi jednak sprawiać wraŜenie, Ŝe

przy swoim wzroście ma maksymalną masę ciała, odpowiadającą typowi i płci.

Uwagi do wzorca

W bulterierze szczególnie zachwyca to, Ŝe kaŜdy szczegół jego

budowy wynika z jego funkcji, a w jego wyglądzie niczego nie

zostawiono przypadkowi.

Ksiądz Francis J. Heaney, przewodniczący BTCA w latach 30. XX wieku

Bulterier jest psem, którego wygląd z upływem czasu zmienił się niewiele,

choć  ogólny  pokrój  psa  uległ  zmianom  -  ale  wszystko  w  granicach  zakreślonych
pierwotnym  brzmieniem  wzorca  (najwyraźniej  widać  to  na  przykładzie  bulteriera
miniaturowego,  który  wpierw  był  mniejszą  odmianą  bulteriera,  później  tak
zminimalizowano  go,  Ŝe  bez  mała  zanikł,  odrodził  się,  gdy  znów  zwiększono
dopuszczalną wagę...).

Przyjrzyjmy się zatem kilku istotniejszym punktom wzorca:

Próby pracy nie są wymagane. Definicja ta w najmniejszym stopniu nie

ogranicza  wykorzystywania  bulteriera  jako  psa  myśliwskiego.  W  wielu  krajach  -
takŜe  i  w  Polsce  -  bulteriery  słuŜą  za  pomocnika  myśliwego,  polując  udanie  jako
dzikarze.  Rozmiary  bulteriera  nie  pozwalają  na  wykorzystywanie  go  jako  norowca
(choć robiono takie próby, całkiem udane), daje się takŜe układać jako tropowiec.

Zapis o zwolnieniu rasy z prób pracy oznacza między innymi, Ŝe nawet

zaliczone próby myśliwskie nie upowaŜniają bulteriera do występowania na
wystawie w klasie uŜytkowej. W polskich realiach dość często zdarza się jednak, Ŝe
klasa ta jest organizowana, a startują w niej psy ze złoŜonym egzaminem z prób
myśliwskich lub ze zdanym egzaminem psa obrończego I stopnia.

WYGLĄD OGÓLNY:
Ogólny wygląd, często utoŜsamiany z pierwszym wraŜeniem jest bodaj

najwaŜniejszy przy ocenie bulteriera, gdyŜ wzorzec nie precyzuje ani wysokości, ani
cięŜaru psa, ani nawet jego konkretnych proporcji, dając tylko ogólne wytyczne co
do jego wyglądu.

W ilustrowanym wzorcu AKC (który nie obowiązuje w Polsce, ale moŜe być

interesującym  spojrzeniem  na  rasę)  napisano:  "Bulterier  powinien  być  psem
proporcjonalnym  pod  kaŜdym  względem,  zwartym  i  zwięzłym  ('gęstym'),  ale  zawsze
zwinnym  i  wywaŜonym.  Powinien  robić  wraŜenie  psa  silnego,  szybkiego  i  bardzo
energicznego."  Oznacza  to,  Ŝe  bulterier  nie  moŜe  być  w  Ŝadnym  wypadku  ospały,
flegmatyczny czy ocięŜały, nigdy nie powinien być tłusty, a ruchy - bardzo waŜne! -
ma  mieć  spręŜyste  i  zwinne.  Warto  zapamiętać  -  z  innego  fragmentu  wzorca  -
określenie: "Pies musi  sprawiać wraŜenie, Ŝe przy swoim wzroście ma maksymalną
masę  ciała,  odpowiadającą  typowi  i  płci."  Innymi  słowy:  pies  ma  być  'nabity'  i
bardzo  umięśniony,  przy  czym  suka  nie  powinna  wyglądać  jak  samiec,  a  pies  w
Ŝadnym  wypadku  nie  powinien  robić  wraŜenia  suczego  w  wyrazie  (szczególnie
istotny jest tu - jak zwykle w tej rasie - kształt głowy).

Uwagi do wzorca

Tu warto wspomnieć o czymś, co sędziowie bulterierów nazywają 'typem'.

Patrząc  na  ring  bulterierów  moŜna  stosunkowo  łatwo  odróŜnić  psy  masywne,
cięŜkie,  często  z  lekko  odstawionymi  łokciami  i  zbieŜną  postawą  kończyn  i  psy
znacznie  lŜejsze,  wyŜsze,  z  dłuŜszą  ale  wyŜej  noszoną  szyją,  bardziej  podkasane,  z
reguły  bardziej  dynamiczne  -  ale  zarazem  o  słabszej  szczęce,  lŜejszej  głowie,  wyŜej
osadzonym i noszonym ogonie. Te pierwsze nazywane są typem buldoga, te drugie -
typem  teriera.  Fachowcy  dopatrywali  sie  jeszcze  trzeciego  typu  -  dalmatyńczyka
(zwanego  takŜe  typem  psa  gończego),  gdzie  psy  były  wyraźnie  wyŜsze,  prawie
kwadratowe, na dłuŜszych nogach, z mocnym podkasaniem i stosunkowo wąskim,
ale  prostym  grzbiecie.  Dziś  ten  trzeci  typ  prawie  zaginął,  a  w  kaŜdym  razie  jest  go
znacznie  mniej  niŜ  przed  ćwierć  wiekiem,  ale  dwa  pierwsze  wciaŜ  chodzą  po
wystawach. Problemem jest to, Ŝe Ŝaden z tych typów nie jest prawidłowy - idealny
bulterier  musi  być  złoŜony  z  wszystkich  trzech  typów,  bez  widocznej  przewagi
któregokolwiek z nich.

ZACHOWANIE/CHARAKTER:
Podkreślmy - bulterier ma być psem zdecydowanie zrównowaŜonym i nie

powinien  w  Ŝadnym  wypadku  przejawiać  nie  sprowokowanej  agresji,  tak  wobec
zwierząt,  jak  i  -  przede  wszystkim  -  ludzi.  Jego  odwaga  ma  przejawiać  się  w
nieustępliwości  wobec  wszelkiego  zagroŜenia  (przede  wszystkim  wobec  psów,  ale
takŜe i ludzi), ale nie moŜe być szukaniem zaczepki czy atakowaniem kogokolwiek.
Bulterier ma być do otoczenia nastawiony przyjaźnie i serdecznie, całą swą postawą
demonstrując zainteresowanie i zaciekawienie światem.

Z drugiej strony wszelkie przejawy nieśmiałości, wstydliwości czy

tchórzliwości wobec jakichkolwiek bodźców są u potomka psów bojowych duŜą
wadą.

GŁOWA:
Głowa bulteriera to temat na obszerną opowieść. Szczególne znaczenie tej

części ciała podkreśla choćby wzorzec amerykański, punktowy, gdzie na ogólne 100
punktów, jakie moŜna przyznać psu, aŜ 40 przypada na głowę! Kształt głowy
bulteriera jest tak niepodobny do innych głów terierów, nawet tych wywodzących się
takŜe po części od buldoga, jak staffordshire bulterier czy amstaff, Ŝe nic dziwnego,
iŜ najbardziej zwraca uwagę przy oglądaniu psa - i jest tak od dawna.

JuŜ w 1879 roku opisując bulteriera napisano: "Czoło powinno być płaskie i

powinno  regularnie opadać  od najszerszego miejsca,    między uszami  aŜ  do czubka
nosa.  Dzięki  temu  -  aŜ  do  szczęk  -  tworzy  się  szczególny  kształt  głowy,  który  jest
charakterystyczny  dla  tej  rasy.  Nie  powinno  być  nawet  śladu  łuków  brwiowych,
Ŝadnego  przełomu  między  oczami  a  nosem  z  wyjątkiem  ewentualnie  minimalnego
załamania linii między oczami". A jednak współczesna, 'jajowata' głowa, pozbawiona
przełomu  czołowo-nosowego,  utrwaliła  się  w  Wielkiej  Brytanii  dopiero  w  latach
dwudziestych  XX  wieku,  a  na  kontynencie  europejskim  jeszcze  z  czterdzieści  lat
później!  Europejscy  krytycy  brytyjskiego  typu  bulteriera,  szczególnie  aktywni  w
pierwszej  połowie  ubiegłego  wieku,  podejrzewali  nawet  Brytyjczyków  o  dodanie  do
ulubionej  rasy  nieco  owczarka  szkockiego  collie  czy  nawet  charta  rosyjskiego
borzoja, byle tylko uzyskać poŜądaną wzorcem głowę. Sądzę, Ŝe są to złośliwe plotki,
bo trudno byłoby wziąć z owych ras, rzeczywiście bez stopu, jedynie tę cechę głowy,
nie  biorąc  jednocześnie  jakichkolwiek  innych  cech  budowy,  takich  choćby  jak
długość kończyn....

Prawdopodobnie cecha ta zrodziła się u psów - moŜe nawet u Hinksa -

samorzutnie jako część spadku po terierach. Teriery, zwłaszcza te, u których drogą

Uwagi do wzorca

hodowli  dąŜy  się  do  uzyskania  jak  najdłuŜszej  głowy  (szkot,  lakeland,  airedale)
miewają  skłonność  do  tzw.  baraniej  głowy,  kiedy  przełom  czołowo-nosowy  jest
najwyŜszym  punktem  czaszki,  oglądanej  z  profilu.  Linia  czoła  zbiega  w  dół,  ku
nosowi,  by  na  wysokości  oczu  zacząć  opadać  jeszcze  gwałtowniej.  Od  'barana'  do
'downface' juŜ tylko jeden krok, i łatwo utrwalić tę cechę przez przemyślaną hodowlę
(podobnie jak trudno ją w innych rasach wyplenić...).

Skoro juŜ padł ten termin - downface. Bardzo często uŜywa się go wymiennie

z 'roman finish', co jest takŜe związane z głową bulteriera, ale oznacza coś zupełnie
innego! Downface to długi, płynny, wysklepiony łuk czaszki, schodzący ku nosowi,
zaś 'roman finish' to lekkie załamanie tego łuku tuŜ przed truflą nosa i pochylenie
nosa ku dołowi. Downface to kształt głowy, roman finish to tego kształtu
zakończenie.

W kształcie głowy bulteriera niezmiernie istotne jest określenie 'łagodnie

zagięty',  jakim  opisano  profil  psa.  Skłonność  niektórych  hodowców  do  przesady  w
podkreślaniu  cech  charakterystycznych  rasy  sprawia,  Ŝe  zdarza  się  nawet  dość
często  oglądać  psy,  które  wyraźne  wysklepienie  profilu  uzyskują  przez...  skrócenie
czaszki!  Nadmierne  wysklepienie  linii  głowy  jest  wadą,  określaną  czasami  jako
'papuzia  głowa'.  Nie  zapominajmy,  Ŝe  bulterier  ma  mieć  głowę  proporcjonalną,  ale
długą.  Nie  tylko  jako  spadek  po  długogłowych  terierach,  ale  z  czystej
funkcjonalności:  siła  szczęk  jest  proporcjonalna  do  ich  długości.  Jeśli  chcemy,  by
pies  miał  silny  chwyt  i  duŜą  siłę  dwuramiennej  dźwigni  szczęk,  to  ramiona  tej
dźwigni muszą być jak najdłuŜsze! Warto takŜe zwrócić uwagę na fragment wzorca,
mówiący  o  proporcjach  głowy:  długość  od  guza  potylicznego  do  oka  musi  być
wyraźnie  mniejsza  od  odległości  od  nosa  do  oka;  co  znów  podkreśla,  Ŝe  szczęki
muszą być mocne i długie.

Głowa ma być pozbawiona 'rzeźbienia', wszelkich drobnych wklęśnięć czy

wypukłości,  a  w  Ŝadnym  wypadku  nie  moŜe  być  w  najmniejszym  stopniu
pomarszczona.  Jednocześnie  powinna  być  dokładnie  wypełniona,  nie  moŜe  być
cięŜka  ani  nieproporcjonalnie  gruba  czy  wysoka.  Przesadnie  rozwinięte  mięśnie
policzkowe sprawiają, Ŝe głowa staje się klinowata i ginie płynne przejście od czoła
do kufy. Idealny bulterier nie powinien mieć kufy - a raczej nie sposób powiedzieć,
gdzie  w  łuku  profilu  zaczyna  się  kufa.  Wzorzec  mówiący  o  'jajowatej'  głowie  w
zasadzie wyczerpuje temat: jajko to jajko.

Wraz z ewolucją typu bulteriera zmieniało się takŜe podejście do kwestii

prawie  zasadniczej  -  zgryzu.  Anglicy,  zazwyczaj  dość  tolerancyjni  w  sprawie  liczby
zębów  i  wzajemnego  ich  ustawienia,  wobec  bulteriera  są  bardziej  rygorystyczni:
pies,  będący  potomkiem  buldoga  z  klasycznym  przodozgryzem,  ma  dziś  mieć  zgryz
noŜycowy  lub  co  najwyŜej  (USA  i  Kanada)  cęgowy  (kleszczowy).  Mówiąc  opisowo,
właściwe  wzajemne  ułoŜenie  szczęk  u  bulteriera  ma  wynikać  nie  z  'cofnięcia'
Ŝuchwy, ale z 'wyciągnięcia' górnej szczęki przed siekacze. Próby osiągnięcia zgryzu
noŜycowego przez osłabienie Ŝuchwy są absolutnie sprzeczne z wyglądem idealnego
bulteriera,  który  ma  mieć  dolną  szczękę  głęboką  i  silną.  Niestety,  dąŜenie  do
idealnego profilu głowy sprzyja skłonności do przodozgryzu - i, szczerze mówiąc, ani
Anglicy, ani Amerykanie nie przejmują się tym zbytnio. Tom Horner w swej ksiąŜce
o bulterierach ("All about the Bull Terrier") poświęcił specjalny rozdział szczękom,
sugerując,  by  nie  trzymać  się  ściśle  litery  wzorca,  a  podchodzić  do  problemu  na
zasadzie  'coś  za  coś'.  Opisując  -  zasadniczy  jego  zdaniem  -  przełom  w  jakości
hodowli, a zwłaszcza kształtu głowy, jaki zaszedł w końcu lat siedemdziesiątych XX
wieku  twierdzi,  iŜ  była  to  zasługa  kilku  wybitnych  psów  o  zgryzach  co  najmniej
wątpliwych. Wielu hodowców i sędziów przymyka oko na zgryz kleszczowy czy nawet

Uwagi do wzorca

minimalny przodozgryz (nawet tzw. odwrócone noŜyce, kiedy siekacze dolnej szczęki
przylegają ściśle tylną powierzchnią do przedniej powierzchni siekaczy szczęki
górnej), natomiast wszelkie podejrzenia o tyłozgryz są tępione bezwzględnie!

Omawiając kwestię przodozgryzu - zwłaszcza u dorosłych psów - trzeba

zwrócić uwagę jeszcze na jedną sprawę: wraz ze ścieraniem się koron siekaczy lub
ich nieznacznym nachyleniem ku przodowi zgryz niegdyś noŜycowy moŜe przemienić
się  w  kleszczowy  lub  lekki  przodozgryz.  WaŜna  jest  takŜe  kwestia  wielkości  zębów:
jeśli  dwa  środkowe  siekacze  Ŝuchwy  będą  (co  się  często  zdarza)  nieco  mniejsze  od
pozostałych,  to  wyraźnie  wynikający  z  ustawienia  szczęk  zgryz  noŜycowy  moŜe  dla
niewprawnego obserwatora robić wraŜenie kleszczowego lub nawet przemiennego (tj.
takiego, w którym siekacze nie są ustawione w jednej linii i część z dotyka siekaczy
szczęki  górnej  pod  innym  kątem  lub  nawet  z  innej  strony  niŜ  pozostałe.  Zgryz
przemienny  jest  generalnie  rzecz  biorąc  trudny  do  usunięcia  z  hodowli,  gdyŜ
najczęściej jest efektem niepoŜądanego zwęŜenia Ŝuchwy).

śuchwa bulteriera musi być silna, szeroka i głęboka, przy czym nie naleŜy

dąŜyć do graniastości szczęk - siekacze, zarówno górne jak i dolne, maja być
ustawione nie w linii prostej, a w lekkim, leciutkim łuku.

DąŜenie w hodowli do wydłuŜenia głowy zaowocowało takŜe częstszym niŜ

dawniej pojawianiem się jeszcze jednego błędu - wąskim ustawieniem kłów Ŝuchwy,
które przy zamkniętym pysku wbijają się w podniebienie szczęki. Wada ta jest
stosunkowo częsta i moŜna jej zapobiec przez masowanie kłów w szczenięctwie.

OCZY:
Wzorzec mówi, Ŝe oko ma być wąskie, co w praktyce oznacza, Ŝe powieki

mają  być  długie  i  niezbyt  rozwarte,  o  trójkątnym  kształcie.  Legenda  głosi,  Ŝe  oko
takie,  głęboko  osadzone  w  oczodole,  poŜądane  było  u  psów  walczących,  gdyŜ
trudniej było o jego skaleczenie. Problem w tym, Ŝe u psów rzeczywiście walczących
oko  było  jeszcze  zupełnie  inne,  a  trójkątne,  wąskie  szparki  pojawiły  się  dopiero  w
latach  dwudziestych  i  trzydziestych  XX  wieku  i  to  u  egzemplarzy  czysto
wystawowych,  nie  walczących  juŜ  w  ogóle.  Hodowcy  ostatnich  kilkunastu  lat
narzekają,  Ŝe  przy  ogólnym  wyraźnym  poprawieniu  przeciętnego  kształtu  głowy,
kształt  oka  jakby  zszedł  na  drugi  plan  i  częściej  niŜ  dawniej  pojawiają  się  psy  o
nawet trójkątnych, ale duŜych oczach.

Wzorzec wymaga, by oczy były bardzo ciemno brązowe lub nawet czarne, a

jasne  oko  jest  wadą.  NiepoŜądane  są  oczy  choćby  częściowo  niebieskie  czy  Ŝółte
('ptasie'),  przy  czym  wzorzec  amerykański  podaje,  Ŝe  psy  o  niebieskim  oku  są
dyskwalifikowane. Amerykanie twierdzą, Ŝe psy o rozjaśnionym oku często miewają
takŜe  rozjaśniony  nos  i  częściej  niŜ  innym  zdarza  się  im  wrodzona  głuchota.
Przesadna  nawet  podejrzliwość  wobec  psów  białych,  którym  często  w  przeszłości
zdarzały  się  przypadki  albinizmu  (i  powiązanej  z  nim  głuchoty)  wydaje  się  całkiem
uzasadniona, zwłaszcza Ŝe 'niepełny' albinos moŜe mieć czarny nos i błękitne oczy...

USZY:
Wzorzec kaŜe, by ucho bulteriera było małe, praktyka natomiast, by było

stosunkowo  wysoko  i  wąsko  osadzone,  o  lekko  rozbieŜnych  liniach  wewnętrznych.
Wpisanie  we  wzorzec  wymogu  umiejętności  pionowego  trzymania  ucha  jest
usankcjonowaniem faktu, Ŝe wiele bulterierów na ringu lub w zabawie kuli uszy (a
raczej  składa  je  nieco  do  tyłu).  Oczywiście,  najlepiej  by  pies  nosił  uszy
wyprostowane 'na baczność', ale wzorzec mówi tylko tyle, Ŝe musi umieć je trzymać
pionowo.

Uwagi do wzorca

Ucho bulteriera jest dość sztywne, jak na cienkość tworzącej je chrząstki.

Otrzymanie  takiego  ucha  to  sukces  hodowli,  bo  jeszcze  w  początkach  wieku
większość  psów  walczących  miała  uszy  kopiowane  (była  to  cecha  wielu  psów
bojowych), a przez to niewiele uwagi zwracano na naturalny kształt i cięŜar ucha, a
nawet wprost przeciwnie - preferowano ucho szerokie i cięŜkie, grube, bo takie uszy
łatwiej było kopiować i łatwiej stawały po cięciu. Wprowadzenie w 1895 roku zakazu
nagradzania  na  brytyjskich  wystawach  psów  o  uszach  kopiowanych  sprawiło,  Ŝe  z
dnia  na  dzień  głowa  bulteriera  zmieniła  swój  charakterystyczny  wyraz  i  trudno
powiedzieć, by była to zmiana na lepsze... Na szczęście hodowcy szybko postarali się
o wyhodowanie psów o naturalnie stojących uszach - i juŜ w 1901 roku pojawiły się
takie zwierzęta, a od tej pory wiele wysiłku włoŜono w uzyskanie ucha niewielkiego i
eleganckiego, o cienkiej chrząstce.  Psy o uszach niekopiowanych miały je z reguły -
w  spadku  po  buldogu  -  mniej  lub  bardziej  załamane,  podobnie  jak  dzisiejsze
staffordshire teriery.

SZYJA:
Tu warto zwrócić uwagę na słowo 'długa'. Psy o krótkiej, 'byczej' szyi z reguły

niŜej  noszą  głowę  i  sprawiają  wraŜenie  zbyt  przysadzistych.  Szyja  idealnie  prosta
jest  zawsze  nieprawidłowa  i  zazwyczaj  wiąŜe  się  ze  złym  kątowaniem  łopatki.
Wzorzec wymaga  od  bulteriera idealnie  napiętej  skóry na  szyi  -  bez  podgardla,  bez
jakichkolwiek  zmarszczek.  Oficjalnie  twierdzi  się,  Ŝe  jest  to  niezbędna  cecha  psów
bojowych,  choć  trudno  w  to  uwierzyć,  patrząc  choćby  na  bojowego  przecieŜ  shar-
peia,  buldoga  czy  doga  de  Bordeaux.  Szyja  o  czystej  linii,  z  napiętą  skórą,  jest  z
jednej  strony  znacznie  bardziej  elegancka,  z  drugiej  -  taką  szyję  miał  przecieŜ
English White Terrier i dalmatyńczyk.

TUŁÓW:
Klatka piersiowa ma być głęboka, o Ŝebrach wyraźnie wysklepionych, i nie

musi  być  długa,  a  część  zaŜebrowa  (brzuch  i  słabizna)  musi  być  bardzo  krótka,  z
lekkim  wysklepieniem  lędźwi.    Opisywana  często  głębokość  klatki  piersiowej  jako
'przynajmniej  do  łokcia'  jest  niebywale  myląca,  bo  wystarczy,  by  pies  był  nieco
krótkonoŜny, a łokieć powędruje nieproporcjonalnie w górę psa... Brzuch musi być
podciągnięty, lecz bez przesadnego podkasania. Często widywane na wystawach psy
o  miernie  podciągniętej  dolnej  linii  to  efekt  nie  tyle  złej  budowy,  co  zbyt  dobrego
odŜywiania i zbyt małej ilości ruchu.

Bardzo waŜna w ocenie bulteriera jest jego szerokość: bul ma być szeroki,

poczynając od frontu, poprzez klatkę piersiową, silne i muskularne lędźwie aŜ po
muskularne uda. Pamiętajmy tylko, Ŝe szerokość musi być uzyskana przez budowę
i mięśnie, a nie przez zatuczenie!

OGON:
Wedle twórców wzorca 'krótki' oznacza w tym wypadku 'sięgający co najwyŜej

do stawu skokowego', zazwyczaj nawet znacznie krótszy, ale w Ŝadnym wypadku nie
mogący robić wraŜenia nienaturalnie skróconego. Wymóg nisko osadzonego ogona -
na  przekór  terierzej  tradycji  -  sprawia,  Ŝe  psy  mające  ogon  wysoko  osadzony
zazwyczaj  podejrzewane  są  o  wadliwe  ustawienie  miednicy  lub  (  a  raczej  -  i)
niewłaściwe  ustawienie  tylnych  kończyn.    'Ogon  noszony  poziomo'  -  to  określenie
spędzające  sen  z  powiek  wielu  hodowcom.  Zadowolony  z  siebie  i  świata  bulterier
potrafi podnieść ogon - jak mówią Anglicy - 'na wpół do drugiej', czyli mniej więcej
pod kątem 45 stopni, i co z tym począć? Znany, znów amerykański, arbiter  Robert
Cole  radzi  sędziom,  by  tego  nie  zauwaŜali,  jeśli  tylko  ogon  nie  jest  stale  noszony
zadarty,  jeśli  nie  jest  noszony  pionowo  do  góry  lub  co  gorsza  zakręcony  nad

Uwagi do wzorca

grzbietem.  Łatwiej  wybaczyć  bulterierowi  ogon  noszony  poniŜej  grzbietu,  jeśli  tylko
nie  jest  to  oznaka  słabości  charakteru  lub  lękliwości,  niŜ  zadarty  ku  górze.  Ogona
schowanego  pod  korpusem  wybaczyć  nie  moŜna  nigdy,  ale  teŜ  trudno  go  zobaczyć
na ringu.

Jeszcze jedno - wzorzec nie mówi nic o tym, Ŝe ogon ma być prosty! Tradycją

jednak jest, Ŝe jakikolwiek inny kształt ogona traktowany jest jak błąd, co związane
jest z konsekwentnym od lat usuwaniem z wyglądu bulteriera śladów buldoga.

KOŃCZYNY:
Tu wzorzec jest tak precyzyjny i jednoznaczny, Ŝe właściwie nie pozwala na

jakiekolwiek  wątpliwości  i  nie  wymaga  komentarzy.  Warto  zwrócić  uwagę  na  kąt
'prawie'  prosty  między  (nie  przeładowaną!)  łopatką  a  ramieniem  -  prawie,  czyli  nie
zupełnie!  Przypomnijmy  sobie  fragment  o  tułowiu  -  bulterier  nie  powinien  mieć
wąskiego frontu typowego dla wielu eleganckich wysokonoŜnych terierów.

Problemem dla rasy - mniejszym niŜ przed dziesięcioleciem, ale wciąŜ

widocznym  -  jest  zauwaŜalna  tendencja  do  uzyskiwania  szerokości  psa  przez...
obniŜenie  jego  wysokości.  Krótkonogi  pies  jest  bardziej  przysadzisty,  a  przez  to
wygląda  na  szerszego.  Wzorzec  nakazuje,  by  kończyny  przednie  były  od  łokcia  do
podłoŜa długie co najmniej na wysokość klatki piersiowej ( w swym znaczeniu jest to
coś zupełnie innego niŜ opisywana wyŜej 'głębokość klatki piersiowej co najmniej do
łokcia', bo mierzy się inny odcinek kończyny!).

Choć wzorzec nic o tym nie mówi literalnie, to jednak z jego ducha wynika, iŜ

'dobrze kątowane' stawy kolanowe w praktyce są bardziej kątowane niŜ u innych
terierów. Częstym błędem, zwłaszcza cięŜkich psów, jest nie równoległość kończyn
tylnych, zwłaszcza w ruchu i wykręcenie łap, zwłaszcza do środka. Dr Fleig uznaje
to nawet za cechę rasową bulterierów, i jako taką - niekaralną.

Andrzej Jendrasiak, sędzia i hodowca bulterierów (hod. Sirius) w swej

ksiąŜce  'Psy  bojowe'  ,  zwraca  uwagę  na  zdarzającą  się  wśród  bulterierów  wadę
tylnych  kończyn,  polegającą  na  luźnym  związaniu  stawu  kolanowego,    sięgające
nawet    tzw.  przeprostu,  (czyli  dopuszczeniu  do  wygięcia  kolana  w  druga  stronę,
kątu  w  stawie  kolanowym  przekraczającym  180  stopni).  Skłonność  ta  najczęściej
spotykana jest u psów z płytkim kątowaniem kończyn tylnych.

ŁAPY:
Wzorzec wymaga zwartej (a w sumie niewielkiej) kociej łapy, nie widząc

Ŝadnych róŜnic między łapami przednich a tylnych kończyn. W praktyce łapy tylne
są nieco większe, ale w Ŝadnym wypadku nie powinny być podłuŜne. Wadą są takŜe
płaskie łapy, o rozstawionych palcach, będące często nie cechą wrodzoną, a efektem
błędów w odchowaniu szczenięcia (śliskie podłoŜe!).

RUCH:
Tom Horner, na którego bonmoty niejednokrotnie powołują się całe

pokolenia  hodowców  bulterierów,  napisał  niegdyś:  "Choćby  bulterier  miał  nie  wiem
jak śliczną głowę, to nie uchroni go ona od niskiej oceny, jeśli będzie źle zbudowany,
a  przez  to  jego  ruchy  dalekie  będą  od  doskonałości."  Rzeczywiście,  w  złotym  wieku
bulterierów,  w  latach  70  i  80  XX  wieku  większość  hodowców  na  całym  świecie
koncentrowała swe wysiłki na uzyskaniu wspaniałej, jajkowatej  głowy, zaniedbując
nieco  kwestię  ruchu  bula.  I  to  w  rasie,  w  której  ruch  jest  tak  waŜny!  Bulterier  nie
został  stworzony  do  wyciągania  zwierzyny  z  nory,  więc  nie  musi  umieć  wydajnie
kopać,  nie  musi  dystyngowanie  ruszać  się  niczym  chart  i  nie  ma  być  wytrwałym

Uwagi do wzorca

kłusakiem, czego sędziowie domagają się od owczarków niemieckich. Bulterier miał
walczyć  z  innymi  psami  -  a  zatem  nie  mógł  być  jedynie wyspecjalizowaną w jednej
czynności masą mięśni, ale przede wszystkim musiał być zwinny, sprawny i szybki
(przy  czym  wcale  nie  musi  być  szybkobiegaczem!).Oznacza  to  takŜe,  Ŝe  musi  mieć
szeroką,  pojemną  klatkę  piersiową,  dającą  dość  przestrzeni  dla  duŜego  serca  i
sporych płuc, a kończyny musi mieć na tyle szeroko rozstawione, by nie było łatwo
zbić  go  z  nóg.  Te  cechy  bulteriera  mają  wpływ  na  jego  ruch:  i  choć  kłus  nie  jest
właściwym  sposobem  lokomocji  bulteriera,  to  jednak  na  wystawie  psy  oceniane  w
ruchu  zazwyczaj  prezentowane  są  w  kłusie.  Wynika  to  z  opinii,  iŜ  prawidłowo
zbudowany  pies  nie  powinien  mieć  najmniejszych  kłopotów  w  szybkim  kłusie,  a
'rozchwiany' galop znacznie mniej mówi o budowie. Ruch psa wynika z jego budowy,
a tę sprawdza się w ruchu, koniec, kropka.

Sędzia obserwując na ringu bulteriera z reguły ogląda go w ruchu z trzech

stron  -  z  przodu,  z  tyłu  i  z  lewego  boku  (niektórzy  sędziowie  zadają  sobie  trud
obejrzenia  psa  z  obu  stron,  ale  to  mniejszość).  Obserwując  psa  z  przodu  sędzia
sprawdza,  czy  kończyny  przednie  poruszają  się  swobodnie  i  równolegle,  czy
wyrzucane są daleko do przodu acz niezbyt wysoko nad ziemią, czy łapy i łokcie są
równie  oddalone  od  siebie,  czy  łokcie  cały  czas  przylegają  do  boków  klatki
piersiowej,  czy  śródręcze  jest  w  ruchu  idealnie  pionowe.  Spoglądając  od  tyłu
sprawdza,  czy  pięty  psa  poruszają  się  w  prostej  i  pionowej  linii  uda,  czy  pies  nie
kołysze się w ruchu (nie 'zawija zadem') i czy ruchy są na tyle wydajne i zamaszyste,
Ŝe  moŜna  zaobserwować  poduszki  palców.  Dowolne  rozkołysanie  tułowia,
wykręcanie  palców  -  czy  to  na  zewnątrz,  czy  do  środka,  zbieŜność  stawów
skokowych  (tzw.  krowia  postawa,  w  ruchu  widoczna  zawsze,  w  bezruchu  -  nie
zawsze)  czy  teŜ  zbytnie  ich  oddalenie  (postawa  beczkowata)  świadczy  o
niewłaściwym  rozkładzie sił i  marnowaniu przez  psa części energii  motorycznej,  co
czyni  krok  mniej  wydajnym  i  zazwyczaj  świadczy  o  błędach  budowy.  Szczególnie
istotne  są  tu  ruchy  stawów  skokowych,  których  wszelkie  odchylenia  od  linii
kończyny  zasadniczo  osłabiają  posuw  psa  (siłę,  z  jaką  mięśnie  uda  przesuwają
korpus).  Optymalna  odległość  stawów  skokowych  od  siebie  jest  w  przybliŜeniu
równa odległości tych stawów od ziemi.

U psa w ruchu oglądanego z boku przednie kończyny powinny sięgać daleko

do przodu (głęboki wykrok), ale nie unosić się zbytnio w górę ani teŜ przesuwać sie
tuŜ  nad  ziemią.  DuŜym  błędem  jest  krok  charakterystyczny  dla  koni-kłusaków,
kiedy to kończyna podnosi się wysoko w górę, ale zgięta i pies  pozornie robiąc duŜe
kroki  drobi  bezmała  w  miejscu.  Kończyna  powinna  być  prawie  cały  czas
wyprostowana,  a  kaŜde  zawijanie  łapą  (hackney),  z  bok  czy  do  tyłu  jest  duŜym
błędem.  TakŜe  i  kończyny  tylne  powinny  wykonywać  stosunkowo  długie  kroki,  ale
równej  długości  jak  kończyny  przednie:  jakiekolwiek  odmienności  w  długości
kroków  muszą  być  przez  psa  rekompensowane  czy  to  zgięciem  grzbietu  (pies
porusza się niczym dŜdŜownica, stale pracując grzbietem) czy skracaniem kroku w
ostatniej  fazie,  tuŜ  przed  postawieniem  stopy  na  ziemi,  przez  obrót  lub  ugięcie
kończyny.  Bulteriery  często  (zwłaszcza  gwałtownie  ruszając  lub  równie  gwałtownie
zatrzymując  się)  robią  wraŜenie,  jakby  cały  napęd  w  ruchu  pochodził  z  pasa
barkowego  i  z  przednich  kończyn,  co  nie  jest  prawdą  i  wynika  z  -  pozornie  -
przesuniętego środka cięŜkości psa ku przodowi.

Niezmiernie istotną sprawą dla oceny ruchu bulteriera jest kwestia

właściwego kątowania łopatki. Ta płaska kość powinna być nieco pochylona ku
tyłowi i lekko w głąb ciała, ku środkowej linii ciała psa. Dobrze kątowane łopatki są
znacznie efektywniejszym amortyzatorem ruchu niŜ łopatki strome i lepiej
podtrzymują tułów. Pamiętać trzeba, Ŝe nie są one bezpośrednio przymocowane do

Uwagi do wzorca

klatki  piersiowej,  a  tylko  połączone  z  nią  grupą  mięśni.  Stroma  łopatka  ma
bezpośredni  wpływ  na  sposób  lokomocji  psa,  ograniczając  wykrok  przednich
kończyn,  podobnie  zresztą  działa  łopatka  zbyt  krótka,  co  na  szczęście  widać  na
pierwszy rzut oka: pies traci harmonijność budowy.

Pamiętać takŜe trzeba, Ŝe wzorzec opisuje ruch idealny, który nie jest

właściwy wszystkim psom. Szczególnie wiele kłopotu sprawia tu panująca tendencja
do uzyskania psów harmonijnych, ale moŜliwie cięŜkich, które mają więcej kłopotu z
wydajnym i przede wszystkim bardzo dynamicznym ruchem.

SKÓRA:
Choć wzorzec mówi tylko, Ŝe ma być dobrze napięta, to warto takŜe

wspomnieć, Ŝe skóra bulteriera jest dość gruba i odporna, a powinna takŜe być
dobrze wypigmentowana (stąd ciemne plamy na słabo owłosionej skórze brzucha są
raczej zaletą niŜ wadą).

OKRYWA WŁOSOWA:
Wzorzec dopuszcza krótki podszerstek zimą, ale większość bulterierów przez

cały rok zadowala się wyłącznie włosem okrywowym. Niektórzy hodowcy twierdzą,
Ŝe podszerstek występuje częściej u psów kolorowych niŜ białych, ale nie ma na to
Ŝadnego potwierdzenia statystycznego.

UMASZCZENIE:
Od czasów Hinksa szczególnie cenione były psy białe, a - jak juŜ pisaliśmy -

kolorowe uwaŜane były za 'gorsze', a nawet z końcem XIX wieku (pierwszy oficjalny
wzorzec opracowany przez Bull Terrier Club of England z 1887 roku) odmówiono im
w  ogóle  prawa  do  reprezentowania  bulterierów.  Zdaniem  zrzeszonych  w  klubie
hodowców prawdziwy bulterier miał być biały i tylko biały. Tymczasem w spadku po
zakazanych  walkach  psów  i  po  krzyŜówkach  psów  Hinksa  z  'innymi  bulterierami'
biegało  po  Anglii  wiele  bulterierów  kolorowych,  a  jeszcze  więcej  barwnych  zwierząt
mieszkało poza Wyspami Brytyjskimi, choć na terenie Imperium - w Afryce, Indiach
czy Australii. Im bardziej spadało zainteresowanie rasą - choćby przez wspomniany
zakaz  kopiowania  uszu  -  tym  bardziej  zatwardziali  rzecznicy  białych  psów  nie
dopuszczali  do  hodowli  innych  maści.  Tymczasem  białe  psy  zaczęły  wykazywać
cechy,  które  hodowcy  rozpoznali  (jak  się  później  okazało  -  błędnie)  jako  objawy
degeneracji  i  efekty  hodowli  wsobnej:  coraz  więcej  białych  szczeniąt  było  od
urodzenia głuchych, doszło do tego, Ŝe co szóste szczenię było od urodzenia głuche
jak pień!

Sprawa była na tyle powaŜna, Ŝe odpowiedzialni hodowcy zaczęli dobrowolnie

podpisywać  'Uroczystą  deklarację' ('Declaration  of Honour'), iŜ nigdy  nie  sprzedadzą
głuchego  szczenięcia  -  a  problem  wrodzonego  upośledzenia  słuchu  w  ogóle  nie
dotyczył kolorowych bulterierów... Sprawa z dzisiejszego punktu wiedzy jest prosta -
w hodowli psów czysto białych stosunkowo łatwo było o przegapienie i dopuszczenie
do  hodowli  psów  albinotycznych,  gdzie  wada  ta  często  sprzęŜona  jest  nie  tylko  z
depigmentacją warg  czy  nosa,  ale  teŜ i  głuchotą...  Wśród  psów  kolorowych  albinos
nie  miał  szans.  'Uroczysta  deklaracja'  miała  być  próba  zatamowania  naporu
kolorowych  bulterierów,  które,  choć  oficjalnie  nie  uznawane,  stawały  się  coraz
popularniejsze i były znacznie zdrowsze ...

PoniewaŜ po parze kolorowych bulterierów w niektórych przypadkach mogą

urodzić się takŜe białe szczenięta, niektórzy hodowcy, oficjalnie hodujący jedynie
białe psy, pokątnie, tylnymi drzwiami dopuszczali do hodowli psy z częściowo
'kolorowym' rodowodem, zyskując wyraźną poprawę zdrowia swych psów. Proceder

Uwagi do wzorca

ten stał się na tyle nagminny, Ŝe w 1931 roku Kennel Club zgodził się na powstanie
'Białej Księgi', obejmującej psy, które od co najmniej czterech pokoleń miały
wyłącznie białych przodków. Jednocześnie dopuszczono do nagród na wystawach
psy kolorowe...

Uznanie róŜnobarwnych bulterierów sprawiło, Ŝe obrońcy czysto białej linii

stracili  argumenty:  próba  lansowania  białych  psów  jako  elity  nie  powiodła  się  i
wkrótce  "Białą  Księgę"  zamknięto.  Rozpaczliwa  próba  obrony  białej  twierdzy,  jaką
było  przyjęcie w  1936  roku  przez  klub  bulteriera  uchwały,  Ŝe Zwycięzcą  Klubu nie
moŜe  zostać  pies,  który  ma  choćby  jednego  kolorowego  przodka,  nie  na  wiele  się
zdała.

Czterdzieści lat nie uznawania maści prowadziło w początkowych latach do

gwałtownego 'rozjechania' się typów bulterierów białych i kolorowych - ale w miarę
zwierania  szeregów  przez  hodowców  białych  psów  paradoksalnie  poziom  się
wyrównał, i kolorowe psy szybko osiągnęły poziom urody psów białych. Stało się tak
dlatego,  Ŝe  (słabsze  eksterierowo)  psy  kolorowe  nie  wpływały  na  poziom  psów
białych,  zaś  te  (lepsze  eksterierowo,  z  downface  i  wyrównane  w  typie)  jak
najbardziej wpływały na populację psów kolorowych...

Wahadło odchyliło się w drugą stronę - pod wpływem mody coraz bardziej

rósł udział kolorowych psów w całej rasie, takŜe i w Wielkiej Brytanii (w USA nigdy
nie  przejęto  się  'Białą  Księgą'  i  spokojnie  mieszano  barwy),  a  przede  wszystkim  w
Europie.  W  początku  lat  70.  ubiegłego  wieku  podniesiono  nawet  alarm,  Ŝe  grozi
wyginiecie białej odmiany bulteriera; psy te przytłoczone były psami innej maści, a
na jednego białego przypadało aŜ dziewięć kolorowych!

Na szczęście do tego nie doszło, i białe 'klasyczne' psy znów zaczęły zdobywać

popularność: w tej chwili udział białych w całej populacji sięga 50%, a krzyŜówki
białych i kolorowych psów są normalnością.

A propos biały - w sensie genetycznym bulterier wcale nie jest biały! Jak

bardzo ładnie napisała p. ElŜbieta Chwalibóg, sędzia i hodowca terierów w artykule
'Bulterier - do wyboru, do koloru...' zamieszczonym jednym z numerów zawieszonego
niestety  kwartalnika  ABS  "Bulterier  jest  dŜentelmenem  w  białym  garniturze".  Ta
poetycka  przenośnia  oznacza,  Ŝe  w  sensie  genetyki  biały  bulterier  jest  ...  psem
kolorowym, tj. reprezentującym  genetycznie 'skrajną łaciatość'.  Większość białych
bulterierów  skrywa  gdzieniegdzie  minimalne  kępki  kolorowych  włosów  (czasami
bywa  to  jedna  plamka  wielkości  łebka  zapałki).  Przynajmniej  w  zasadniczej
większości wypadków, bo ściśle białych psów po latach mieszania typów prawie nie
ma.

Niewłaściwe wedle wzorca nakrapianie (ticking) jest w maści bulteriera

dalekim spadkiem po dalmatyńczyku. Wiele w jego wyeliminowaniu zaleŜy od starań
hodowców, gdyŜ - podobnie jak u dalmatyńczyka - kropki są doskonale widoczne
bezpośrednio po urodzeniu psa, by w kilka godzin później zaniknąć na jakiś czas,
nawet do kilkunastu tygodni.

Jako ciekawostkę we wspomnianym juŜ artykule p. Chwalibóg podaje

informację o amerykańskim hodowcy, nazwiskiem Ch. K. Basset, który prowadził w
latach 30. XX wieku hodowlę bulterierów zupełnie czarnych, o których dziś słuch
zaginął, i nie jest to maść dozwolona wzorcem.

Właściciel idealny

Bulterier nie jest w stanie pogodzić się z głupotą,

nawet u swego właściciela.

Dieter Fleig

Jeśli sięgnąłeś po tę ksiąŜkę, to najwyraźniej serce bije ci mocniej na widok

wspaniałej sylwetki bulteriera i marzysz o przyjaźni z takim zwierzęciem, a być moŜe
dostałeś się juŜ we władanie jakiegoś bula. W tym rozdziale dowiesz się, czy w ogóle
moŜesz myśleć o bulterierze albo czy twemu psu jest z Tobą dobrze.

Bulterier stawia swemu właścicielowi wysokie wymagania. Biorąc Ŝycie

wesoło  i  odwaŜnie,  Ŝąda  by  jego  przewodnik  był  taki  sam:  z  poczuciem  humoru,
wysportowany,  sprawny  i  by  w  Ŝadnym  wypadku  nie  był  fajtłapą.  Wszyscy
właściciele  bulterierów  powtarzają  z  satysfakcją,  Ŝe  psy  te  nie  tolerują  głupich
właścicieli.

I co gorsza - to prawda.

Jeszcze nie tak dawno uwaŜano - przynajmniej w Polsce - Ŝe bulterier jest

psem  tylko  dla  silnego  męŜczyzny.  W  potomku  psów  bojowych  widziano  głównie
krwioŜerczą bestię, która tocząc przekrwionym okiem wokół wypatruje tylko kolejnej
ofiary Nie bez winy byli tu niektórzy z pierwszych hodowców bulterierów w naszym
kraju,  epatujący  otoczenie  sprawnością  bojowa  własnych  psów  -  pamiętam  jak
jeden  z  nich  w  początku  lat  80.  z  nieskrywaną  dumą  opisywał,  iŜ  jego  bulterier
usiłował  go  gryźć  nawet  podczas  krycia  suki,  a  ślad  po  zębach  pupila  pokazywał
niczym jeden z wielu medali. Trudno było mu pojąć, Ŝe to, co uwaŜał za zaletę swego
pupila było jego wadą, a agresja wobec właściciela jest cechą u bulterierów chorą i
spaczoną.  Szczycił  się  tym,  Ŝe  nie  umiał  wychować  swego  psa,  nie  rozumiejąc,  Ŝe
niewiele to mówi o psie, a sporo o nim...

KaŜdy pewny siebie człowiek poradzi sobie z bulterierem bez najmniejszego

kłopotu,  jeśli  tylko  będzie  konsekwentny,  cierpliwy  i  przede  wszystkim  poświęci
swemu  psu  wiele  czasu.  Od  najmniejszego  szczeniaka  trzeba  -  łagodnie,  ale
stanowczo - połoŜyć nacisk na bezwzględne wykonywanie poleceń i posłuszeństwo.
Szczeniak  przychodzący  do  domu  w  wieku  8-10  tygodni  zna  najlepszą  dotychczas
zabawę, w jaką godzinami bawił się z rodzeństwem: w pozorowaną walkę. Jeśli nie
wytłumaczymy  mu,  Ŝe  nie  naleŜy  zmuszać  do  takiej  zabawy  wszystkich
napotkanych  psów,  to  pół  sukcesu  mamy  juŜ  zapewnione.  W  kontaktach  z  innymi
psami, do których trzeba naszego pupila ze wszech miar zachęcać, trzeba znaleźć tę
cienką granicę, która odróŜnia przepychanki i zabawę od powaŜnej walki. Dochodzi
do  niej  często,  gdy  dorosły  pies  potraktuje  zabawowy  atak  bulteriera  jak  powaŜne
zagroŜenie i podejmie próbę obrony. Dla bula opór partnera to doskonała podnieta,
stąd  zamiast  przerwać  atak  raczej  go  jeszcze  pogłębi.  W  efekcie  zaczepiony  pies
przechodzi  do  powaŜnej  obrony,  uŜywa  zębów  na  serio  -  i  bulterier  robi  tak  samo,
tylko o ile inne psy walczą o Ŝycie czy prestiŜ, to bulterier po prostu się bawi. A Ŝe
zabawa ostra, to tylko weselej...

Właściciel idealny

Jeśli młody bulterier (nie myślę tu o szczenięciu 10-tygodniowym, ale o 6-8

miesięcznym  podrostku)  wda  się  w  taką  walkę  i  -  najprawdopodobniej  -  wygra,  to
nauczy się, Ŝe wiele konfliktów z psami moŜna rozwiązać za pomocą zębów i pchany
przez  właściwy  tej  rasie  instynkt  dominacji i  odziedziczoną  po  przodkach  łatwość  i
umiejętność  walki  szybko  zmieni  się  w  bezwzględnego  terminatora,  kasującego
wszystkich, którzy ośmielą mu się przeciwstawić, a nigdy nie wiadomo, co bul uzna
za  prowokację.  Zwycięski  bulterier  jest  tak  szczęśliwy,  Ŝe  będzie  się  swym
zwycięstwem szczycił i nie pominie Ŝadnej okazji, by znów spróbować swych sił.  A
jeśli okazji nie będzie - to postara się ją sprowokować.

NajwaŜniejszy zatem dla ukształtowania charakteru bulteriera jest okres

między  trzecim  a  szóstym  -  siódmym  miesiącem  Ŝycia  (szerzej  o  tym  w  dziale
"Wychowanie  i  szkolenie")  i  jest  to  okres,  kiedy  musimy  poświęcić  swojemu  psu
wyjątkowo duŜo czasu - kilka godzin dziennie. Idealny właściciel nie moŜe odkładać
zabawy z młodym ( a później - i dorosłym) bulterierem na później, bo jest zmęczony.
Jeśli  po  powrocie  z  pracy  marzysz  tylko  o  tym,  by  połoŜyć  się  na  godzinkę  -  to  w
Ŝadnym  wypadku  nie  kupuj  sobie  bulteriera,  bo  będziecie  sobą  nawzajem
niezmiernie rozczarowani!

Bulterier jest spadkobiercą buldoga, ale takŜe teriera - a to oznacza, ze ma

właściwą tej grupie psów potrzebę działania, robienia czegoś. Nie jest, rzecz jasna
tak stale pobudzony jak krótkowłosy foksterier czy tak nieopanowany jak niemiecki
terier myśliwski, ale jego potrzeba aktywności jest i tak dla większości ludzi nie do
zniesienia. Jeśli nie lubisz długotrwałych zabaw z psem, jeśli po trzech czy czterech
rzutach piłeczki boli cię ramię - to nie kupuj w Ŝadnym wypadku bulteriera.

Bulterier pozostawiony sam sobie, oddzielony od ludzi, dziwaczeje, zamyka

się w sobie, a w jego psychice zaczyna dominować nieufność, wobec całego świata, a
więc takŜe i ludzi. Jeśli nie masz pewności, Ŝe twój pies nigdy nie będzie musiał
zostawać sam na długie godziny - to nie kupuj sobie bulteriera.

Wśród właścicieli buli równocześnie funkcjonują dwa poglądy - wedle

pierwszego  z  nich  bulterier  jest  klasycznym  'psem  jednego  pana',  zawierającym  ze
swym  właścicielem  traktat  o  męskiej  przyjaźni  i  powaŜającym  tylko  jego  i  nikogo
innego. Druga szkoła mówi, Ŝe wprost przeciwnie - bulterier jest wspaniałym psem
rodzinny,  doskonałym  opiekunem  dzieci  i  serdecznym  przyjacielem  wszystkich
domowników,  ich  krewnych  i  znajomych.  W  rzeczywistości  pewno  oba  poglądy  są
słuszne:  bulterier  na  tyle  kocha  swego  pana,  Ŝe  z  prawdziwą  przyjemnością
zaakceptuje  wszystkich  jego  bliskich,  których  obdarzy  sympatią  i  opieką,  choćby
tylko po to, by sprawić przyjemność swemu jednemu, jedynemu panu. Oznacza to,
ze jeśli jesteś samotnikiem i odludkiem, niezbyt lubiącym ludzi, to nie kupuj sobie
bulteriera, bo będzie jak ty zgorzkniały i niechętny światu. Psy tej rasy są generalnie
bardzo  serdeczne  wobec  ludzi  (jak  większość  potomków  psów  bojowych)  i
wychowanie ich wbrew ich naturze jest prawdziwym nieszczęściem dla psa.

Miłośnik bulteriera często zafascynowany jest niezwykłą energią i mocą,

emanującą  ze  zwierzęcia.  Bulterier  ma  opinię  niezawodnego  obrońcy,  stąd  -
paradoksalnie  -  często  trafia  do  rąk  ludzi,  którzy  w  Ŝadnym  wypadku  nie  powinni
interesować  się  tą  rasą.  Renoma  doskonałego  psa  obrończego,  'polisy
ubezpieczeniowej  od  napaści'  sprawia,  Ŝe  o  kupnie  takiego  psa  myślą  ludzie
tchórzliwi,  słabi  psychicznie,  przestraszeni  światem  i  innymi  ludźmi.  W  takich
rękach  bulterier  najczęściej  będzie  musiał  przejąć  opiekę  nad  człowiekiem,  co
oznacza przejęcie rządów w domu. Dorosłe psy, które szukają nowych domów, to z
reguły  właśnie  takie,  głęboko  nieszczęśliwe  zwierzęta.  O  ile  pies  rozumie  (choć

Właściciel idealny

niechętnie, jeśli nie jest zbytnio dominujący) sytuację, w której to on jest
przewodnikiem stada, o tyle zupełnie nie pojmuje, dlaczego podlegli mu członkowie
stada usiłują cokolwiek mu nakazywać lub wzbraniać. W trosce o swoją pozycję, o
swoją 'twarz' musi wymóc na człowieku posłuszeństwo i stąd zdarzają się opowieści
o bulach gryzących właścicieli.

Wielu właścicieli bulterierów nieświadomie rozszczuwa swe psy i rozwija w

nich  agresywność  -  choćby  przez  to,  Ŝe  okazuje  nerwowość  lub  tchórzliwość.  Pies
zachowuje  się  agresywnie,  gdy  widzi,  ze  jego  właściciel  boi  się  innych  psów.  Czy
przypadkiem nie kupujesz bulteriera, by nigdy nie zagroził Ci jakiś obcy pies? Jeśli
tak, to moŜesz być pewny - twój bul zacznie od napadania na psy, a w końcu, czysto
wychowawczo,  pogryzie  i  Ciebie.  Jeśli  nie  jesteś  pewny,  Ŝe  jesteś  dość  silny
psychicznie, by pokonać bulteriera siłą woli - to w Ŝadnym wypadku nie kupuj sobie
psa tej rasy.

Wszystkie teriery mają opinię psów niezmiernie pamiętliwych - bulterier nie

jest  tu  wyjątkiem.  Uczą  się  dość  powoli,  ale  nie  dlatego,  by  nie  były  pojętne,  ale
dlatego, Ŝe są urodzonymi uparciuchami. Człowiek marzący o bulterierze musi być
pewny, Ŝe bierny opór bula nie wywoła w nim białej furii, bo jeśli w zdenerwowaniu
jeśli wejdziemy w otwarty konflikt z bulem, to w zasadzie moŜemy przestać marzyć o
zrobieniu zeń czworonogiego przyjaciela. W otwartej próbie sił moŜemy przegrać - i
wtedy  pies  przejmie  rządy,  albo  wygrać,  i  jest  duŜe  prawdopodobieństwo,  Ŝe  pies
będzie chciał się na nas odegrać. Tom Horner, hodujący bulteriery przez prawie 40
lat, pisze wprost: "śycie z bulterierem to ciągła walka, którą powinniście wygrać, jeśli
chcecie  przeŜyć  w  miarę  spokojnie  czas,  w  którym  będziecie  mieli  psa.  Problem  w
tym,  Ŝe  właściciel  jako  osobowość  musi  być  silniejszy  od  psa.  Wasza  broń  -  to
opanowany, powściągliwy charakter i cierpliwość - jego: nieograniczony upór. NaleŜy
dołoŜyć  wszelkich  sił,  by  go  pokonać".  Czy  to  znaczy,  Ŝe  nigdy  nie  moŜna  być
pewnym, kiedy bulterier odwróci się, by zaatakować właściciela? Nie, po stokroć nie!
Nieposłuszeństwo

większości

bulterierów

polega

mniej

lub

bardziej

demonstracyjnym  lekcewaŜeniu  ludzkich  poleceń.  Zacytujmy  jeszcze  raz  Hornera:
"Bulteriery  są  niezwykle  uparte,  co  skłania  je  do  sprzeciwiania  się  nadmiernej
dyscyplinie i podporządkowaniu się człowiekowi, zarówno w młodości jak i  w ciągu
całego  Ŝycia.  Przywoływany  bulterier,  nawet  jeśli  zechce  podejść  do  właściciela,  to
najczęściej  robi  to  dlatego,  Ŝe  tak  chce  on  sam,  a  nie  właściciel,  co  w  najlepszym
wypadku  moŜe  wywołać  w  człowieku  wściekłość,  a  w  najgorszym  kosztować  Ŝycie
psa (moŜe wpaść pod samochód albo w inne tarapaty)." Czy jesteś przygotowany na
to, Ŝe przez kilkanaście lat będziesz musiał znosić delikatne, ale oczywiste i dla psa,
i dla Ciebie objawy lekcewaŜenia? Jeśli nie, to nie kupuj bulteriera!

Czy lubisz szkolić psa i zaleŜy Ci na tym, by Twój pupil chodził jak w

zegarku,  czujny  na  kaŜde  skinienie  i  bezwzględnie  wykonujący  kaŜde  (nawet  i
najgłupsze) polecenie tylko po to, by zdobyć punkt czy dwa więcej w mistrzostwach
wyszkolenia  psów?  Jeśli  tak,  to  poszukaj  rasy  mniej  inteligentnej  i  mniej
niezaleŜnej.  Bulterier  nigdy  nie  będzie  psem  niewolniczo  posłusznym,  bo  jest
osobowością, która wykonuje Twoje polecenia tylko dlatego, Ŝe chce je wykonać, dla
Ciebie.  Jeśli  go  znudzisz  albo  wykaŜesz  mu  bezsens  bezlitosnego  piłowania  'siad-
waruj-zostań',  to  zapomnij  o  mistrzostwach.  Jeśli  chcesz  być  mistrzem  Polski  w
szkoleniu psów, to kup sobie jakiegoś owczarka...

Czy masz coś przeciwko temu, by pies wchodził do salonu, by wylegiwał się

na kanapach, by zostawiał wszędzie swoje krótkie, ale bardzo widoczne włosy? Jeśli
tak, to poszukaj sobie innej rasy. Bulterier musi Ŝyć wespół z człowiekiem, a to
oznacza, Ŝe Ŝaden kąt w mieszkaniu nie powinien być przed nim zamknięty

Właściciel idealny

nieodwołalnie. Bul chce być Twoim przyjacielem, a przyjaciele nie mają przed sobą
tajemnic, prawda?

Bulteriery, jako psy dość pobudliwe, mają silny instynkt rozrodczy, co

oznacza,  Ŝe  psy-samce  dość  chętnie  wybierają  się  na  samodzielne  wycieczki,
zwabione  wonią  cieczki  jakiejś  suczki.  Suki  z  kolei  rzadko  oddalają  się  od
właściciela, zazwyczaj są bardziej przywiązane do swojego człowieka, ale dwa razy w
roku  mają  cieczkę  -  a  u  bulterierów  bywa  ona  wyraŜona  bardzo  silnie,  z  duŜym
obrzękiem,  obfitym  wypływem  ze  sromu  i  silną  wonią,  co  sprawia,  Ŝe  dwa  razy  w
roku  jesteśmy  odprowadzani  na  kaŜdym  spacerze  przez  grupę  zalotników,  a  na
smyczy  prowadzimy  niechętną  im  maszynę  do  walki  lub  -  wprost  przeciwnie  -
bardzo chętną do bliskiego spotkania masę kilkudziesięciu kilogramów mięśni. I w
jednym,  i  w  drugim  przypadku  trzeba  mieć  mocną  smycz  i  stalową  siłę  w  rękach.
Czy na pewno dasz sobie radę?

Czy jesteś opanowany i czy masz poczucie humoru? Co prawda na jego brak

nikt się jeszcze nigdy nie uskarŜał, ale... Bulteriery uchodzą nie bez kozery za psich
clownów,  uwielbiających  Ŝarty  i  dowcipy,  zabawy  i  wesołe  przepychanki.  Bulterier,
jeśli  nabroi,  to  spróbuje  przede  wszystkim  obrócić  całą  aferę  w  Ŝart.  śadna  chyba
rasa  nie  potrafi  wyczyniać  takich  błazeństw  jak  bulterier,  jeśli  tylko  będzie  w
dobrym  humorze,  a  bul  jest  w  dobrym  humorze  prawie  zawsze.  Czy  potrafisz  się
śmiać,  nie  tylko  z innych,  ale  i  z siebie?  Bulterier jest  rubasznym  kumplem  Robin
Hooda,  nieustraszonym  w  walce,  ale  lubiącym  Ŝarty  i  sportową  rywalizację.  Czy
potrafisz  to  znieść?  Jeśli  będziesz  mieszkał  z  bulterierem,  to  z  pewnością  nie
będziesz się nudził; pies juŜ o to zadba. A Ŝe czasami będzie starał się wyprowadzić
Cię z równowagi błazenadą czy oślim uporem? Nie daj się!

Bulterier ma wyjątkowo mocne zęby - kiedy zaczynają pojawiać się zęby stałe,

zazwyczaj w wieku do 6 miesięcy, szczeniak stale chce coś Ŝuć albo gryźć. Czy
moŜesz tak zabezpieczyć dom, by nie stracić Ŝadnej z cennych rzeczy, a zarazem nie
narazić psa na niebezpieczeństwo? Najpóźniej około roku psu przechodzi skłonność
do niszczenia otoczenia - ale czy potrafisz wytrwać ten rok w stoickim spokoju?

I jeszcze dwa, ostatnie juŜ, pytania: czy lubisz głaskać i pieszczotliwie

poklepywać  swego  psa?  Bulteriery  są  psami  ogromnie  łaknącymi  czysto  fizycznego
kontaktu  z  człowiekiem,  potrafią  godzinami  dopraszać  się  drapania  za  uchem  i
Ŝartobliwego zaczepiania, poklepywania po bokach, z mocą, od której zachwiałby się
najpotęŜniejszy  owczarek.  Chorobliwie  wprost  łakną  zwracania  na  nie  uwagi  i
miłych, ciepłych słów. Czy nie jesteś zbyt powściągliwy w okazywaniu uczuć?

Na koniec sprawa nieco wstydliwa, ale bardzo waŜna: bulterier nie jest psem,

który  spodoba  się  kaŜdemu  na  pierwszy  rzut  oka.  Jego  uroda  wymaga  wprawnego
oka,  i  przyznajmy,  Ŝe  nie  kaŜdy  da  się  przekonać  do    jego  charakterystycznej
sylwetki czy głowy. Dla wielu osób bulterier jest po prostu  brzydki, i nie wahają się
dawać temu wyraz w nie zawsze wybrednych komentarzach. Czy potrafisz się z tym
pogodzić?

Jeśli tak, to naprawdę moŜesz myśleć o sprawieniu sobie bula.

Kupujemy bulteriera

Jeśli marzysz o psie czekającym na kaŜde skinienie, ślepo

oddanym niewolniku, to raczej nie wyciągaj rąk po bulteriera,

bo ci je odgryzie.

Tom Gannaway

Jeśli po przeczytaniu poprzedniego rozdziału nadal uwaŜamy, Ŝe będziemy

idealnym właścicielem dla bulika, to mamy jeszcze kilka spraw do wyjaśnienia i
rzeczy do przygotowania.

Po pierwsze - musimy zdecydować, czy chcemy mieć psa 'tylko dla siebie', czy

teŜ gotowiśmy spróbować szczęścia na wystawach, a później moŜe i w hodowli psów.
Decyzja ta jest bardzo istotna, bo od niej zaleŜy jakiego psa i gdzie będziemy szukać.

Pies rasowy

Zacznijmy najpierw od ustalenia, czym jest rasowy bulterier. W myśl

polskiego prawa rasowy pies to taki, który spełnia wymogi eksterieru danej rasy, ma
udokumentowane pochodzenie od rodziców tej samej rasy i jest w ręku właściciela
naleŜącego  do  Związku  Kynologicznego  w  Polsce.  (Inne  organizacje  kynologiczne
działające  w  naszym  kraju  pomińmy  ze  względu  na  ich  absolutną  marginalność).
KaŜdy  z  tych  elementów  definicji  jest  waŜny!  To,  Ŝe  bulterier  musi  wyglądać  jak
bulterier  i  zachowywać  się  jak  bulterier,  jest  oczywiste.  To,  Ŝe  musi  pochodzić  od
dwóch  bulterierów  jest  równie  jasne.  Dlaczego  jednak  ma  mieć  rodowód,  jeśli  nie
zamierzamy uczestniczyć w wystawach?

Nie jest prawdą, Ŝe pies musi brać udział w wystawach, by być rasowy - ale

jeśli rodowodu nie ma, to ... zupełnie nie wiadomo, czy jest bulterierem, nawet jeśli
wygląda jak najbardziej rasowo. Rodowód jest dowodem, Ŝe pies pochodzi od obojga
zdrowych i rasowych rodziców, i to jest w nim najwaŜniejsze.

By pies rasowy mógł być dopuszczony do hodowli musi przejść skrupulatne

badania  na  wystawach,  w  czasie  których  co  najmniej  trzech  róŜnych  sędziów
kynologicznych  uzna,  Ŝe  moŜe  być  dopuszczony  do  hodowli.  Oznacza  to,  między
innymi,  Ŝe  trzy  niezaleŜne  osoby  kaŜda  z  osobna  uznały,  Ŝe  jest  zdrów  i  nie  ma
(prawdopodobnie...)  wad  genetycznych,  mogących  odbić  się  na  zdrowiu,  wyglądzie
czy psychice potomstwa. Pies z rodowodem to - minimalna, ale zawsze - gwarancja,
Ŝe nasze wymarzone szczenię jest zdrowe.

Kupno psa na rozmaitych giełdach czy wprost z samochodu przed wystawą

psów, bez jakichkolwiek papierów, to wielka niewiadoma, co z niego wyrośnie. Jeśli
kupujemy bulteriera, to tylko z papierami!

Oczywiście, nawet na giełdzie moŜe się nam zdarzyć 'fuks na torze' - zdrowy i

udany pies, spełniający wszystkie wymogi rasy. Powiedzmy jednak szczerze - szansa
na to jest porównywalna z wygraną piątki w lotto. Deklaracje sprzedającego, Ŝe pies
jest 'rasowy, ale bez dokumentów' czy 'siódmy z miotu' są diabła warte: od wielu juŜ
lat wszystkie szczenięta po rodowodowych rodzicach dopuszczonych do hodowli
otrzymują pełnowartościowe papiery. Sprzedawca usiłuje nas oszukać! Jedyna

Kupujemy bulteriera

moŜliwość takiej sytuacji jest wtedy, gdy właściciel suki nie otrzymał zgody związku
kynologicznego na rozmnoŜenie swej suki: albo przez jej stan zdrowia, albo przez to,
Ŝe jest to jej kolejny juz miot w ciągu roku. W obu wypadkach kondycja takich
szczeniąt musi być gorsza niŜ rodowodowych!

A zatem - bulteriera kupujemy tylko od hodowcy i tylko rodowodowego, z

kompletem dokumentów! Te dokumenty to: metryka szczenięcia i ksiąŜeczka
zdrowia z wpisanymi do niej szczepieniami, jakie przeszedł juŜ psiak.

Do kochania czy na wystawy i do hodowli? Pies czy suka?

Doświadczenie uczy, ze większość ludzi pragnie mieć psa tylko dla siebie i nie

dba  specjalnie  o  wystawy  czy  pokazy  psów.  Na  pięciu  nabywców  rodowodowych
szczeniąt,  trzech nigdy  nie pojawi  się na jakiejkolwiek  wystawie, czwarty  być  moŜe
pójdzie na wystawę raz, ale ten piąty - ten piąty zarazi się bakcylem wystaw i będzie
na  nie  jeździł  wytrwale,  aŜ  nie  dokupi  sobie  (albo  nie  wyhoduje...)  drugiego  czy
trzeciego  psa,  z  którymi  teŜ  będzie  jeździł  na  wystawy.  Większość  hodowców
potwierdzi, Ŝe najwytrwalej pokazują psy ci z nabywców, którzy początkowo w ogóle
nie myśleli nawet o wyrobieniu rodowodu...

Tak samo moŜe być i z Tobą. Wystawy są bardzo zaraźliwe, światek

kynologiczny bardzo wciąga. Najpierw myślisz tylko o radości spacerów z bulikiem,
potem zachwycasz się jego przemyślnością i urodą, a potem pragniesz, by inni
podzielili Twój zachwyt i zapisujesz psa na wystawę - jedną, potem druga i trzecią. I
juŜ przepadłeś z kretesem!

Zastanów się, czy z Tobą nie będzie tak samo. Sprawa jest waŜna, bo od

odpowiedzi na to pytanie zaleŜy w duŜym stopniu to, jakiego psa będziesz szukał.

Jeśli jesteś pewny, ze chcesz mieć psa 'tylko do kochania', to nie ma

większego  znaczenia,  czy  kupisz  psa  czy  sukę.  Jeśli  jednak  dopuszczasz,  Ŝe  moŜe
trafisz  na  wystawy  czy  do  elitarnego  klubu  hodowców  bulterierów  -  to  sprawa
wygląda  inaczej.  Zwierzę  mające  brylować  na  wystawach  muszą  być  generalnie
większej  urody  niŜ  psy  mające  być  jedynie  towarzyszami  swych  ludzi.  Te
najpiękniejsze zwierzęta, jeśli tylko hodowca będzie umiał rozpoznać ich zalety juŜ w
tak  młodym  wieku,  będą  prawdopodobnie  droŜsze  niŜ  rodzeństwo  z  tego  samego
miotu.  Pamiętajmy  takŜe,  Ŝe  nie  zawsze  zwierzęta  najpiękniejsze  z  urody  są
najlepsze do hodowli. Jeśli jesteś przekonany, Ŝe nie będzie Ci zaleŜało na laurach
wystawowych,  to  prawdopodobnie  kupisz  swego  wymarzonego  psa  taniej,  ale  nie
miej do nikogo pretensji, jeśli zmienisz zdanie, a pies nie będzie Championem całego
świata  i  okolic...  Gdy  zechcesz  zawalczyć  na  wystawach,  powiedz  o  tym  hodowcy.
Wystawy  kosztują  i  -  być  moŜe  -  hodowca  Twego  szczeniaka  uwzględni  to,  i  nieco
zejdzie  z  ceny.  Znam  hodowców,  którzy  tak  robią,  bo  chcą,  by  ICH  szczenięta
pokazywały się na ringach wystawowych i gotowi są na 'rabat wystawowy', tak więc
nie zawsze najlepsze szczenię musi być najdroŜsze.

Myślisz o wystawach lub o hodowli? W obu wypadkach powinieneś - moim

zdaniem - zdecydować się na sukę. Na wystawach konkurencja wśród psów-samców
jest z reguły generalnie nieco większa, a i wymogi hodowlane wyŜsze. Z suką łatwiej
Ci będzie na początku kariery wystawowej, a gdy okrzepniesz i nabierzesz ringowego
obycia, płeć psa nie będzie miała juŜ takiego znaczenia.

Kupujemy bulteriera

Podobnie jest z hodowlą: hodowcą i w sensie prawnym, i rzeczywistym jest

zawsze  właściciel  suki,  a  nie  psa.  Jeśli  chcesz  mieć  kiedyś  własne  szczenięta,  to
musisz kupić sobie sukę. Początkujący lub dopiero przyszły hodowca kupujący psa-
samca  naraŜa  się  na  powaŜne  dylematy,  których  moŜe  później  nie  móc  rozwiązać.
Prawie na pewno będzie przeceniał zalety swego pupila i będzie starał się za wszelka
cenę uzyskać potomstwo po nim. Bulteriery są jednak rasą na tak wysokim, wprost
wyśrubowanym  poziomie,  Ŝe  jedynie  część  potomstwa  najwybitniejszych  psów
posuwa  do  przodu  hodowlę  i  stąd  doprawdy  nie  warto  uŜywać  w  hodowli  psów
innych niŜ wybitne. Po co mieć dyskomfort, Ŝe nikt - oprócz nas - nie pragnie mieć
szczeniąt po naszym 'wspaniałym' przyjacielu? Jeśli kupisz sukę, to moŜesz wybrać
dla  niej  jako  partnera  najwspanialszego  psa  na  świecie,  ale  jeśli  kupisz  psa,  to
będziesz skazany na takie suki, jakich właściciele zainteresują się Twoim psem i im
łagodniejsze warunki krycia zaproponujesz, tym gorszych suk się spodziewaj...

Przypomnij sobie to, co w poprzednim rozdziale pisaliśmy o róŜnicach w

charakterze i zachowaniu się między psem a suką, i zastanów się jeszcze raz: pies
czy suka?

Jeśli chcesz być hodowcą, to masz jeszcze jeden dylemat - szczenię czy pies

juŜ  podrośnięty?  Hodowcy,  chcący  uchodzić  za  profesjonalnych,  cokolwiek  by  to
miało znaczyć, często optują za kupnem zwierząt 8-10-miesięcznych, a moŜe nawet
starszych. Tom Horner, na którego wiedzę i doświadczenie juŜ często powoływałem
się  i  jeszcze  nieraz  będę  się  powoływał,  w  swym  poradniku  dla  hodowców
bulterierów  pisze  wprost:  "Dobra  młoda  suka  nie  będzie  tania,  ale  jeśli  zaczynać
hodowlę,  to  tylko  poczynając  od  takiej  suki.  W  tym  wieku  moŜna  juŜ  ocenić  jej
jakość i typ budowy, i jeśli jest to zwierzę rokujące nadzieje, to warto nie skąpić na
nią pieniędzy."

Porady Hornera dotyczą jednak hodowli znacznie bardziej profesjonalnych niŜ

nasze, polskie. W naszych warunkach hodowla jest wciąŜ zazwyczaj - dzięki Bogu! -
amatorska,  a  ta  kieruje  się  nieco  innymi  regułami.  Moim  zdaniem  naleŜy  zawsze
kupować szczeniaka, zwłaszcza jeśli ma to być pierwszy bulterier w naszym domu.
Szczeniak  wymaga  wiele  zachodu,  ale  przynosi  takŜe  wiele  radości.  Największą
radość dać moŜe nam świadomość, Ŝe wychowaliśmy we własnym domu psa, który
jest  naszym  wspaniałym  przyjacielem,  i  który,  miejmy  nadzieję,  z  sukcesem  moŜe
występować na ringach wystawowych. Frajda z samodzielnego wychowania psa jest
olbrzymia, a na dodatek pracując z psem od wczesnej młodości mamy pewność, Ŝe
ukształtowaliśmy  go  wedle  swoich  marzeń  i  wymagań.  Wynagrodzi  nam  to  w
zupełności wszystkie starania i kłopoty wieku szczenięcego i młodzieńczego, a nawet
pozwoli z uśmiechem wspominać wszystkie szkody i straty, jaki przysporzył nam w
domu młody bulterier. Jeśli ma to być nasz pierwszy bulterier - to tylko szczeniak!

Koniecznie wspomnieć tu trzeba o 'psach z drugiej ręki' - dorosłych psach,

które  z  jakichkolwiek  losowych  powodów  muszą  zmienić  dom  w  wieku  dojrzałym.
Pomimo  współczucia,  jakie  kaŜdy  normalny  człowiek  odczuwa  stając  w  obliczu
takiej sytuacji, ze wszech miar przestrzegam przed kupowaniem czy przygarnianiem
takiego  psa.  Jest  kilka  moŜliwości,  ale  w  zasadzie  przyczyną  rozstania  się  z
dotychczasowym  domem  leŜy  albo  po  stronie  człowieka  albo  psa.  Jeśli  zawinił
człowiek,  to  sprawa  jest  trudna.  Bulterier  jest  psem  na  tyle  wymagającym  wobec
właściciela,  Ŝe  trudno  go  'przestawić'  w wieku  dorosłym na  inne wymagania  i inny
reŜim, zwłaszcza Ŝe nie są to psy o miękkiej i ustępliwej psychice, a raz juŜ pokonały
człowieka...  Na  proces  resocjalizacji  dorosłego  bulteriera  odwaŜyć  się  moŜe  jedynie
człowiek  o  duŜym  doświadczeniu  w  Ŝyciu  z  psami,  najlepiej  bojowymi.  Biorąc
dorosłego psa bierzemy wraz z nim mnóstwo jego nawyków i wyrobionych reakcji - a

Kupujemy bulteriera

trudno  nam  będzie  się  do  nich  przystosować,  zwłaszcza  gdy  większości  z  nich  nie
będziemy  znali.  Szansa  na  to,  Ŝe  uda  się  nam  nawiązać  serdeczny  i  przyjacielski
kontakt  z  dorosłym  bulterierem  po  przejściach  jest  o  wiele  mniejsza,  niŜ  z  psem
młodym, którego będziemy sami kształtowali.

Jeśli wina za nieudane kontakty z poprzednim właścicielem leŜy po stronie

psa - agresywnego, zbytnio dominującego czy chorego psychicznie - to właściwie nie
mamy Ŝadnych szans na dogadanie się z nim.

Skąd wziąć psa?

Najprostsza odpowiedź brzmi: od hodowcy. Ale jak go znaleźć? Metod jest

kilka.  Najłatwiejsze  jest  skontaktowanie  się  z  najbliŜszym  oddziałem  Związku
Kynologicznego  w  Polsce  (jest  ich  w  kaŜdym  prawie  województwie  po  kilka)  i
zasięgnięcie  tam  języka.  Z  reguły  w  jeden  dzień  w  tygodniu  ma  tam  dyŜur
specjalista  od  interesującej  grupy  ras,  trzeba  dowiedzieć  się  kiedy  i  wpaść,  by
porozmawiać  z  nim  -  powinien  wiedzieć,  kto  w  najbliŜszym  czasie  spodziewa  się
szczeniąt.

Druga metoda jest jeszcze prostsza, choć bardziej długoterminowa: na terenie

naszego województwa z reguły 2 lub 3 razy w roku organizowana jest wystawa psów
(o jej terminie i miejscu dowiemy się telefonicznie takŜe w oddziale ZkwP) Podczas
wystawy obejrzymy sobie ring bulterierów i spotkamy wystawców, a wśród nich z
pewnością takŜe i hodowców.

Najszybsze jest - jak na XXI wiek przystało - szukanie hodowców via Internet.

Większość oddziałów ZKwP ma własne strony internetowe, a prawie na wszystkich z
nich są ogłoszenia o sprzedaŜy szczeniąt. Podobne ogłoszenia znaleźć moŜna takŜe
na innych stronach internetowych (osobiście polecam

www.naszepsy.pl

lub

www.dogomania.pl

) lub w wychodzących w naszym kraju miesięcznikach

kynologicznych - Mój Pies lub Przyjaciel Pies. Niestety, oficjalny organ ZKwP,
dwumiesięcznik "Pies" jest z trudnością dostępny poza oddziałami związku
kynologicznego i niewiele w nim ogłoszeń.

Tu trzeba niestety przestrzec przed bezwzględną wiarą we wszystko, co

napisano w Internecie. Oglądając strony KAśDEJ hodowli moŜna dojść do wniosku,
Ŝe jest to najlepsza hodowla rasy na świecie, a przynajmniej w naszym kraju. Strony
hodowli rzadko są materiałem informacyjnym, zawsze natomiast są reklamą i trzeba
je tak właśnie traktować: jak reklamę. Pamiętajmy, Ŝe nikt w najmniejszym stopniu
nie odpowiada za to, co wypisuje o swych psach na swej stronie internetowej,
zdjęcia bywają juŜ bardziej wiarygodne - choć teŜ nie bez reszty.

NawiąŜmy kontakt z kilkoma hodowcami, nawet takimi, którzy nie

spodziewają się szczeniąt w najbliŜszym czasie. Zapytajmy ich, jakiego psa by nam
polecali, z jakiej linii, psa czy sukę, pytajmy o wszystko, co tylko przyjdzie nam do
głowy.  Hodowcy  bulterierów  to  zazwyczaj  fanatycy  rasy,  którzy  z  prawdziwą
przyjemnością  podzielą  się  swą  wiedzą  i  swoimi  doświadczeniami,  pokaŜą  zdjęcia,
opowiedzą  o  wystawach.  Dzięki  nim  będzie  moŜna  dotrzeć  do  archiwalnych  wydań
nieodŜałowanego  kwartalnika  ABS  (Amstaff,  Bulterier,  Stafford),  w  którym  ukazało
się kilka bardzo ciekawych materiałów o bulach, do unikatowych, wydawanych na
całym  świecie  ksiąŜek  o  bulterierach,  do  angielskich  czy  niemieckich  pism
klubowych. Jeszcze nie mamy psa, ale juz moŜemy wiedzieć o bulterierach całkiem
duŜo!

Kupujemy bulteriera

MoŜemy takŜe sporo wiedzieć juŜ o naszym - choćby jeszcze nie narodzonym -

szczenięciu.  Wśród  bulterierów  nadal  zdarzają  się  typy,  o  których  pisaliśmy
poprzednio:  buldoŜy,  terierzy  czy  pośredni.  Obejrzenie  potencjalnych  rodziców
naszego  psa  powie  nam  w  przybliŜeniu  o  tym,  jak  będzie  wyglądał  (staranne
obejrzenie  matki  jest  zawsze  moŜliwe  i  konieczne,  z  ojcem  bywa  gorzej,  częściej
moŜemy go obejrzeć tylko na fotografii, ale moŜe się nam poszczęści i spotkamy go
na wystawie? Hodowca wie, którym psem będzie krył swoją sukę zazwyczaj na kilka
miesięcy przed mariaŜem...). Jeszcze więcej obejrzenie suki i ewentualnie ojca powie
nam  o  psychice  szczenięcia:  cechy  psychiczne  (agresywność,  podatność  na
szkolenie, stosunek do świata) nie dość, Ŝe mocno się dziedziczy, to jeszcze wiele z
nich kształtuje się w pierwszym okresie Ŝycia szczenięcia, kiedy to zna tylko matkę i
ludzi-właścicieli.  Szansa  na  to,  ze  nieufna  matka  wychowa  nieufne  szczenięta  jest
całkiem spora.

Jeśli upatrzony przez nas hodowca nie chce - pod najróŜniejszymi

pretekstami  -  pokazać  nam  matki  szczeniąt,  to  czym  prędzej  róbmy  w  tył  zwrot  i
skreślmy  taką  hodowlę  z  naszej  listy  zainteresowań.  Najwyraźniej  ma  coś  do
ukrycia,  a  w  hodowli  psów  jak  w  rzadko  czym  zaufanie  do  kontrahenta-hodowcy
jest sprawą pierwszoplanową. Szukajmy innej hodowli.

Nie spieszmy się z kupnem psa. Pamiętajmy, Ŝe nasz bulterier będzie dzielił z

nami dom przez kilkanaście lat, więc tydzień czy miesiąc dłuŜej oczekiwania nie ma
aŜ takiego znaczenia. Przygotujmy się na psa, i organizacyjnie, i psychicznie.
RozwaŜmy wszystkie za i przeciw, bo gdy pies przyjdzie do domu, to za późno będzie
ustalać, kto będzie wychodził ze szczeniakiem na ostatni, wieczorny spacer. Jeśli
mamy jakiekolwiek wątpliwości, jeśli nie wiemy jeszcze wszystkiego, to nie kupujmy
sobie bulteriera! Widać nie jesteśmy jeszcze na niego gotowi.

W najlepszych hodowlach najczęściej na psa trzeba czekać - odpowiedzialni

hodowcy  (a  tylko  tacy  interesują  nas  jako  hodowcy  NASZEGO  psa!)  mają  mioty
tylko  wtedy,  gdy  maja  zamówienia  na  kilka  szczeniąt  lub  gdy  sami  chcą  sobie
zostawić psa z konkretnego skojarzenia. Musimy pogodzić się z tym, Ŝe chcąc kupić
psa  z  hodowli  X  będziemy  musieli  na  szczenię  poczekać,  czasami  nawet  i  kilka
miesięcy.

Nie zmarnujmy tego czasu. Zbierajmy literaturę i zbierajmy sprzęt, zbierajmy

urlop i... zbierajmy pieniądze.

Przygotowania

NajwaŜniejsze jest przygotowanie się organizacyjne. Nowy domownik będzie

dość absorbujący i trzeba móc zapewnić sobie odpowiednio duŜo czasu - zwłaszcza
w pierwszym miesiącu pobytu psa w domu. NaleŜycie odchowany bulterier musi być
psem  pewnym  siebie, wesołym i  ciekawym  świata,  a  to  oznacza,  Ŝe  jego  hodowca  i
jego właściciel poświęcali mu w szczenięctwie szczególnie duŜo czasu. Z psem trzeba
się  bawić,  trzeba  duŜo  chodzić  na  spacery  (zwłaszcza  w  okresie  uczenia  czystości),
trzeba  rozbudzać  jego  zainteresowanie  światem  bez  rozwijania  agresywności.
Mnóstwo z tym roboty!

Dawniej uwaŜano, Ŝe najlepszym momentem do wzięcia psa jest wrzesień-

październik  lub  grudzień-styczeń.  Daty  te  nie  wynikają  z  niczego  oprócz
przywiązania  do  tradycji  podarunków  świątecznych  i  wygodnictwa,  związanego  z
dziecięcymi  wakacjami.  "Kupimy  psa  po  urlopie"  -  to  częste  słowa.  Wprost

Kupujemy bulteriera

przeciwnie, kupmy psa przed urlopem, zabierzmy go ze sobą albo zostańmy w domu
i  poświęćmy  miesiąc  na  ułoŜenie  sobie  Ŝycia  z  prześmiesznym  małym  bulterierem.
Będzie  to  tak  odmienne  od  tego,  co  robiliśmy  dotychczas,  Ŝe  moŜemy  być  pewni
całkowitego oderwania się od dotychczasowego stylu Ŝycia. Nasz dzień będzie teraz
regulowany  porami  karmień  i  natychmiastowych  spacerów  po  jedzeniu,  nasz  krąg
znajomych  zmieni  się,  bo  dojdą  do  niego  właściciele  innych  psów  spotykanych  na
skwerku czy w parku, zamiast kina czy kawiarni czeka nas park czy podmiejski las,
a najciekawsze rozmowy będziemy prowadzili w pobliskim sklepie z artykułami dla
zwierząt... Naprawdę, bardzo ciekawy moŜe być taki urlop, który zaprocentuje nam
przez wiele najbliŜszych lat.

Przed kupnem psa musimy jeszcze poczynić przygotowania domu. Choć

brytyjscy  hodowcy  twierdzą,  Ŝe  bulterier  moŜe  czasowo  mieszkać  w  kojcu,  to  w
naszym  klimacie  nie  jest  to  wskazane,  a  w  kaŜdym  klimacie  czyni  spustoszenia  w
psychice bula. Bulterier ma mieszkać w domu, razem ze swym panem i panią, tak
więc trzeba przygotować mieszkanie na przyjście szczeniaka.

Po pierwsze - wszystkie kable elektryczne, leŜące dotychczas spokojnie na

podłodze, muszą przejść w górę, daleko ponad zasięg zębów. To samo tyczy takŜe
kabli od kolumn głośnikowych, telefonu czy anteny telewizyjnej. Wszystko, co
zostanie w zasięgu zębów zostanie pogryzione.

Po drugie - koniec z porzucaniem butów niefrasobliwie pod wieszakiem w

przedpokoju, z parasolem opieranym w kącie, z ksiąŜkami stojącymi na półkach
poczynając od poziomu podłogi. Wszystko, co zostanie w zasięgu zębów, zostanie
pogryzione.

Po trzecie - koniec z rozrzucaniem przez dziecko zabawek gdzie popadnie, z

trzymaniem kwiatków w doniczkach na podłodze, z rodzinnym fikusem, z długim
obrusem zwisającym rogiem ze stołu. Wszystko, co zostanie etc...

Po czwarte - przynajmniej do czasu opanowania przez psa zasad

zachowywania  czystości  w  mieszkaniu,  trzeba  zwinąć  i  schować  na  pawlaczu
dywan.  Wszystko,  co  nie  zostanie  zalane,  zostanie  etc...  (Uwaga  -  nie  znaczy  to
bynajmniej,  Ŝe  szczenię  powinno  być  wychowywane  na  gładkich,  lakierowanych
powierzchniach!  Optymalna  wydaje  się  tu  bardzo  sztuczna  wykładzina  dywanowa,
łatwa do utrzymania w czystości, ew. uprania i niezbyt droga.)

Same akcesoria potrzebne młodemu bulterierowi są wyjątkowo proste i łatwe

do  kupienia.  Miska  -  a  nawet  dwie  miski,  na  wodę  i  na  jedzenie  -  powinny  być
stabilne  i  dość  duŜe.  Najlepsze  zdają  mi  się  tu  metalowe  miski  z  dolnym  rantem
obitym  gumą  (by  nie  suwały  się  po  podłodze).  W  misce  musi  zawsze  być  świeŜa
zimna woda!

Posłanie - i tak zostanie zdewastowane, nie ma co mieć złudzeń. Najlepiej w

tej funkcji sprawdzają się duŜe plastikowe posłania dla psów, wyłoŜone specjalnym
materacykiem (kupując posłanie trzeba pamiętać o rozmiarach dorosłego bulteriera,
stąd  najlepszy  jest  rozmiar  80  lub  nawet  90  cm  szerokości  podstawy.)  Jest  to
wydatek  znaczący,  ale  mamy  duŜą  szansę,  Ŝe  posłanie  przetrwa  okres  młodocianej
dewastacji, przez jaki przechodzi kaŜdy bul. Oczywiście, moŜe być takŜe posłanko z
gąbki  obszytej  płótnem,  ale  nie  wytrwa  ono  długo...  W  Ŝadnym  wypadku  nie  moŜe
być  to  najpiękniejszy  nawet  koszyk  wiklinowy:  prowokuje  ono  czworonoga  do
gryzienia,  a  połknięty  kawałek  suchej  wikliny  moŜe  być  śmiertelnie  niebezpieczny
dla szczeniaka.

Kupujemy bulteriera

ObroŜa i smycz - pierwsze wyposaŜenie spacerowe bulteriera musi być dość

trwałe  i  jak  najtańsze.  Bardzo  dobre  są  tu  obroŜe  i  smycze  z  taśmy  parcianej  w
rozmaitych  kolorach,  przy  czym  polecam  smycze  'tresurowe',  tj.  składane,  z
karabińczykami  po  obu  końcach,  po  rozłoŜeniu  sięgające  2,5  metra  długości.
Dobierając  smycz  starajmy  się  więcej  uwagi  poświęcić  jakości  karabińczyka  niŜ
samej  smyczy:  mało  prawdopodobne,  by  pies  zerwał  smycz,  a  rozgiąć  karabińczyk
potrafi.

Zabawki - niezbędne! Najlepsze są piłki wykonane z kolorowego latexu

(muszą  być  na  tyle  duŜe,  by  pies  nie  mógł  ich  przypadkiem  połknąć  -  optymalna
wielkość  to  rozmiar  piłki  tenisowej),  piszczące  gumowe  zabawki  (uwaga  -  po
rozpreparowaniu  ich przez  psa  trzeba  mu je natychmiast  zabrać,  by  nie najadł  się
kawałków  gumy),  specjalne  bawełniane  sznury,  złoŜone  z  mnóstwa  pojedynczych,
ciasno  związanych  kolorowych  nitek  do  zabaw  w  podrzucanie  i  przeciąganie,
grubości co najmniej dwóch palców. CięŜka piłka 'lanka' z pełnej gumy moŜe być dla
szczeniaka zbyt cięŜka, ale kości z takiej gumy - proszę bardzo.

W niektórych sklepach moŜna dostać tzw. piłki ramowe, będące połączonymi

kawałkami twardego, niełamliwego plastiku w kształt z grubsza przypominający
piłkę. Bardzo godne polecenia!

Klatka. Wiem, wiem, nie po to człowiek kupuje sobie psa, by go trzymać w

klatce,  ale  wbrew  pozorom  wcale  nie  jest  to  najgorsze  wyjście.  DuŜa,  stojąca  na
ziemi  druciana  klatka,  wielkości  umoŜliwiającej  dorosłemu  bulterierowi  swobodne
obrócenie  się,  jest  bardzo  pomocnym  środkiem  wychowawczym  i  bywa  antidotum
na  niszczenie  mieszkania.  Psy  szybko  uczą  się  traktować  klatkę  jako  'swój  domek
na  drzewie',  widząc  w  niej  schronienie  i  azyl.  W  klatce  wykładamy  dno  starym
czystym kocem lub fragmentem wykładziny dywanowej i uŜywamy jej jako posłania
dla  psa.  TakŜe  w  klatce  karmimy  psa  (miska  z  wodą  stoi  na  zewnątrz!),  w  klatce
dajemy mu do pogryzienia smakowitą kość cielęcą. Jednocześnie nigdy ale to nigdy
nie karcimy psa na posłaniu czy w klatce! W niej ma się czuć absolutnie bezpiecznie
i radośnie.

Jeśli musimy psa odesłać na miejsce, to dajemy mu coś, czym mógłby się

zająć (zabawka, kość, smakołyk) i... zamykamy go w klatce. Pozwalamy mu w niej w
zasadzie na wszystko, z wyjątkiem samodzielnego wyjścia. (oczywiście, pobyt psa w
klatce  nie  moŜe  trwać  w  nieskończoność  -  w  ciągu  dnia  nie  powinien  przekraczać
kilkunastu minut, gdy jesteśmy w domu lub dokładnie tyle, ile nas w domu nie ma,
ani  minuty  dłuŜej).  UŜywamy  takŜe  klatki  -  zamykanej!  -  w  momencie,  gdy  nasz
młody pies juŜ umie zachować czystość w domu przez całą noc, ale 'zdarza mu się
zapomnieć  od  czasu  do  czasu'.  Przez  kilkanaście  dni  zamykamy  go  w  klatce,  gdy
idziemy  spać  i  wypuszczamy  z  niej,  gdy  tylko  będziemy  gotowi  do  porannego
spaceru (to znaczy natychmiast po obudzeniu się...).

UŜycie klatki nie ma na celu separowanie psa od człowieka, ale jest środkiem

wychowawczym,  utrudniającym  psu  nabrudzenie  w  domu  nocą  (zwierzęta  nie
zanieczyszczają swego gniazda) i uniemoŜliwiającym mu zdemolowanie całego domu
podczas naszej nieobecności. Jak pisałem w poprzednim rozdziale, bulterier nie jest
psem,  mogącym  wytrwać  w  samotności  kilka  godzin  dziennie,  stąd  nie  grozi  mu
zamykanie go w klatce na 8-9 godzin pięć razy w tygodniu! Zamknięcie go w niej raz
na  tydzień  czy  rzadziej  na  2-3  godziny  nie  przyniesie  uszczerbku  jego  psychice,  a
ochroni wyposaŜenie naszego mieszkania.

Kupujemy bulteriera

Klatka jako dodatkowe zabezpieczenie sprzętów nie będzie potrzebna, gdy

bulterier zacznie się statkować, wchodząc w drugi rok Ŝycia - ale do tej pory zdąŜy ją
na tyle polubić, Ŝe szkoda mu ją będzie zabierać.

Nic więcej nie będzie młodemu bulterierowi potrzebne.

Wybór szczeniaka

Zakładam, Ŝe nawiązałeś kontakty z kilkoma hodowcami, wiesz juŜ o

bulterierach na tyle duŜo, Ŝe musisz mieć takiego psa i Ŝe jesteś w stanie zapewnić
mu naleŜyte warunki. Sprawa jest zdecydowana, pozostaje tylko kwestia
techniczna.

Najlepszym momentem do odbioru psa od hodowcy jest chwila, w której pies

kończy 8 tygodni Ŝycia (niektórzy hodowcy sądzą, Ŝe równie dobry jest wiek 6
tygodni, inni znów - Ŝe dopiero około 12 tygodnia Ŝycia). Przepisy ZKwP nie
pozwalają na wydanie szczenięcia przed ukończeniem przezeń 8 tygodni.

Nie znaczy to wcale, Ŝe dopiero wtedy mamy zainteresować się szczenięciem i

zobaczyć  go  po  raz  pierwszy!  Musimy  to  zrobić  mniej  więcej  na  miesiąc  wcześniej,
kiedy  małe  bulteriery  ukończą  4  tygodnie,  będą  juŜ  jak  na  swój  wiek  bardzo
sprawne i kiedy będzie moŜna powiedzieć coś o ich charakterze. Szczenięta w wieku
około miesiąca są juŜ definitywnie wykolorowane (zajdą jeszcze zmiany w ich maści,
ale niewielkie), moŜna ocenić z grubsza ich budowę anatomiczną i przede wszystkim
charakter.

Pierwszy miesiąc w Ŝyciu psychicznym szczenięcia jest bardzo waŜny.

Naukowcy  wyróŜniają  w  nim  dwie,  a  moŜe  nawet  trzy  odmienne  fazy  rozwoju.
Pierwsza z nich to faza wegetatywna, przebiegającą mniej więcej do ukończenia 14
dni. Szczenię jest wtedy prawie obojętne na bodźce zewnętrzne, bo ma słabo albo w
ogóle nie rozwinięte zmysły (poza odczuciem ciepło-zimno). Dla hodowcy jest to faza
ogromnego  napięcia,  bo  prawie  wszystkie  wady  wrodzone,  z  jakimi  maleńki  psiak
przyszedł  na  świat,  ujawniają  się  właśnie  wtedy  i  ponad  80%  śmierci  szczeniąt
zdarza się właśnie w ciągu pierwszych 10 dni Ŝycia.

Trzeci tydzień Ŝycia szczeniąt nazywany jest fazą przejściową. Szczenię

przestaje działać jak asyndeton 'spać-jeść-siusiać-spać', uczynniają mu się zmysły:
po otwarciu się powiek zaczyna widzieć (początkowo niewprawnie, rozróŜniając tylko
światło i ciemność, potem reagując jedynie na ruch przedmiotu czy rodzeństwa, aŜ
widzi całkiem nieźle), reaguje na bodźce dźwiękowe, bo zaczyna słyszeć, ma dobrze
rozwinięty  węch  (wcześniej  niŜ  wzrok  czy  słuch!),  a  jego  ruchy  stają  się  coraz
bardziej  skoordynowane.  W  tym  dopiero  okresie  psie  dziecko  zaczyna  przyjmować
do  świadomości  istnienie  człowieka,  przy  czym  kierując  się  węchem  doskonale
odróŜnia  właściciela,  z  którym  ma  codzienny  kontakt,  od  innych  ludzi.  Faza
przejściowa trwa krótko - około tygodnia, przechodząc z jedną z najwaŜniejszych faz
w rozwoju psychicznym szczenięcia: fazę wpajania skojarzeń (imprinting).

Ta zaczyna się około 4 tygodnia Ŝycia i trwa do ukończenia 7-8 tygodnia (u

bulterierów  raczej  dłuŜej  niŜ  u  innych,  zwłaszcza  miniaturowych,  ras).  Pierwszą
oznaką  zbliŜania  się  tego  najistotniejszego  okresu  jest  samodzielne  opuszczanie
przez  szczenięta  legowiska,  przy  czym  lŜejsze  szczenięta  stają  na  nogi,  porzucając
właściwe  sobie  dotychczas  pełzanie.  W  fazie  tej  szczenięta  zaczynają  świadomie
warczeć  i  szczekać  (jeśli  zdarzało  się  to  wcześniej,  to  z  reguły  we  śnie  lub  jako

Kupujemy bulteriera

reakcja  na  gwałtowną  zmianę  warunków,  np.  wzięcie  na  ręce).  Zaczynają  się
pierwsze  zabawy  szczeniąt,  niezmiernie  istotne  dla  późniejszego  ułoŜenia  sobie
stosunków  z  psami  przez  całe  Ŝycie.  Wielu  hodowców  twierdzi,  Ŝe  okres  ten  to
najprzyjemniejszy  czas  w  całej  hodowli,  i  kaŜdy,  komu  zdarzyło  się  obserwować
zabawy 5-7 tygodniowych szczeniąt musi przyznać im rację. Okres ten to najlepszy
moment na pierwsze spotkanie ze swym wymarzonym szczeniakiem.

Poznając świat mały bulterier skazany jest na takie kontakty, jakie zapewni

mu  hodowca:  oprócz  oczywistych  kontaktów  z  matką  i  rodzeństwem  niezmiernie
waŜne  są  spotkania  z  ludźmi.  Nie  trzeba  dodawać,  Ŝe  spotkania  te  muszą  być
zawsze i bezwzględnie przyjemne dla szczeniaka, by od pierwszego dnia wyrabiać w
nim zaufanie do człowieka. Początkowo spotkania takie powinny trwać kilka minut,
a stroną aktywną w nich powinien być pies: to on powinien podejść do włoŜonej do
kojca ręki, on powinien spróbować zębami czy językiem palców człowieka, a dopiero
później moŜna przejąć inicjatywę, wpierw głaszcząc czy delikatnie drapiąc skórę psa,
a  potem  przechodząc  powoli  do  coraz  ostrzejszych  zabaw  -  w  przepychanie,
potrącanie,  uciekanie...  Popatrzmy,  jak  bawią  się  młode  bulteriery  między  sobą  -
gdyby sądzić po charkotach, warczeniach i piskach to moŜna by sądzić, Ŝe jedyne co
potrafią  to  zagryzanie  się.  Bez  obaw  -  niczego  złego  sobie  nie  zrobią,  ale  hałas  od
rana do wieczora zapewniony!

KaŜdy odpowiedzialny hodowca chętnie zaprosi do obejrzenia szczeniąt w tym

wieku,  bo  zaleŜeć  mu  będzie  na  tym,  by  jego  psy  miały  stosunkowo  duŜo
najróŜniejszych  -  acz  przyjemnych  -  bodźców.  Wykorzystajmy  tę  wizytę  do
obejrzenia,  jak  zachowują  się  poszczególne  szczenięta  (wielkim  plusem  kolorowych
bulterierów jest to, Ŝe łatwo odróŜnić szczenięta między sobą - przy białych hodowcy
muszą znaczyć je w jakikolwiek zrozumiały dla siebie sposób). Po ukończeniu przez
szczenięta  siedmiu  tygodni  Ŝycia  i  obejrzeniu  ich  przez  eksperta  ze  Związku
Kynologicznego (tzw. przegląd  miotu)  szczenięta  zostaną  wytatuowane,  w  uchu  lub
w  pachwinie.  Nadany  psu  numer  tatuaŜu  jest  niepowtarzalny  w  danej  rasie  i
pozwala  zawsze  zidentyfikować  zwierzę  (jeśli  tylko  tatuaŜ  jest  widoczny,  a  róŜnie  z
tym bywa).

W kaŜdym miocie są zwierzęta o rozmaitym charakterze i wystarczy

poobserwować je przez kilkanaście minut, by bez wahania określić, które z nich jest
najbardziej  stanowcze,  najbardziej  dominujące,  a  które  najsłabsze  psychicznie,
przegrywające  w  szczenięcych  zapasach,  o  których  wyniku  bardziej  rozstrzygają
predyspozycje  psychiczne  niŜ  siła.  Jeśli  przy  kilku  kolejnych  wizytach  lub  przy
dłuŜszej  obserwacji  wiesz  juŜ  dokładnie,  który  z  maluchów  jest  największym
rozbójnikiem, a który największą beksą, moŜesz zacząć wybierać psa dla siebie.

Najsilniejszy, najbardziej Ŝywy szczeniak pewno będzie i taki jako dorosły

pies.  Jeśli  ma  to  być  Twój  pierwszy  bulterier,  to  nie  kupuj  go,  bo  moŜesz  sobie  w
przyszłości  z  nim  nie  poradzić.  Co  prawda  zwierzęta  takie  z  reguły  doskonale
prezentują  się  na  ringu  wystawowym  (bo  chcąc  zaimponować  konkurentom  pręŜą
się i spinają, demonstrując wszystkie zalety bulteriera), ale trudno Ŝyć pod jednym
dachem  z  psem,  który  za  wszelka  cenę  chce  rządzić:  innymi  psami  (a  więc  będzie
prowokował bójki) i zazwyczaj takŜe i człowiekiem.

Największa ciapa teŜ nie jest dobrym wyborem - i trudno będzie go naleŜycie

zaprezentować na ringu wystawowym, i miękki, ustępliwy charakter nie jest
najbardziej poŜądaną cechą bulteriera... Na dodatek z takich psów najczęściej
wyrastają psy określane niemieckim słowem 'Angstbeisser', 'gryzący ze strachu' - a
to straszliwa mordęga w codziennych spacerach. Z drugiej strony najłagodniejszy w

Kupujemy bulteriera

miocie bulterierów moŜe być i tak wiele twardszy niŜ przeciętny owczarek
niemiecki...

Wybierz raczej psa 'ze środka stawki' - jeśli będziesz miał moŜliwość wyboru.

Pomyśl sobie, które zwierzęta ewentualnie wchodzą w zakres Twoich zainteresowań,
i przejdź do oceny wyglądu. Na szczęście bulteriery nie mają długiego włosa i
związanego z nim szczenięcego puchu, który bardzo myli w ocenie szczenięcia.

U cztero- czy pięciotygodniowych bulterierów moŜna juŜ ocenić z grubsza

budowę. NajwaŜniejsze proporcje psa mogą się oczywiście jeszcze zmienić, wskutek
warunków  w  jakich  pies  będzie  dorastał  i  budował  mięśnie,  ale  generalny  zarys
pozostaje bez zmian. Na co patrzeć? Przede wszystkim na grubość kości (ma być jak
największa),  długość  i  wysklepienie  klatki  piersiowej,  długość  szyi,  katowanie
kończyn  -  zwłaszcza  tylnych  -  to  widać  bez  zarzutu.  Ilość  swobodnego  ruchu  i
sposób Ŝywienia (a takŜe odrobaczenie!) szczeniąt ma zasadniczy wpływ na budowę
mięśniową  szczeniąt,  ale  i  tu  moŜna  coś  wnioskować,  choćby  przez  porównanie  z
rodzeństwem.  Postarajmy  się  nie  mylić  zaczątków  mięśni  z  częstą  ocięŜałością  i
ogólnym przekarmieniem, wynikającymi ze złego Ŝywienia: bulterier zawsze, a w tym
wieku tym bardziej ma mieć wcięcie w talii!

We wszystkich ksiąŜkach o bulterierach są zgodni: najbardziej draŜliwą

sprawą jest ocena zgryzu i głowy u kilkutygodniowych maluchów. Doktor Fleig,
którego autorytet jako hodowcy nie moŜe być przez kogokolwiek podwaŜony,
spróbował nawet opracować parę reguł, które brzmiały mniej więcej tak:

1) Bardzo typowa głowa, z downface i naleŜycie wypełniona pod oczami

rzadko  ulega  pogorszeniu  w  miarę  rozwoju  szczeniaka.  Problemem  jest,  Ŝe
szczeniaki o  takich głowach  miewają  skłonność  do  przodozgryzu.  Inne głowy  takŜe
mogą  się,  w  miarę  upływu  czasu,  wyraźnie  poprawić,  ale  nie  sposób  dać  tu
jakiejkolwiek gwarancji.

2) Zgryz u szczeniąt w tym wieku niewiele mówi o ostatecznym kształcie

szczęk. Lekki przodozgryz w 90% wypadków nie cofa się, a pogłębia, natomiast lekki
tyłozgryz z kolei w większości wypadków zmienia się w poŜądany zgryz noŜycowy.
śuchwa rośnie powoli, i nie zawsze w tym samym tempie co kości płaskie czaszki,
stąd w miarę rozwoju wzajemne ułoŜenie szczęk potrafi się zasadniczo zmieniać.
Najlepiej jest, rzecz jasna, gdy szczenię ma głęboki zgryz noŜycowy (przypomnijmy -
tylna ścianka siekaczy szczęki górnej dotyka przedniej ścianki siekaczy Ŝuchwy), ale
nawet takie ustawienie zębów mlecznych nie gwarantuje nam zgryzu noŜycowego w
zębach stałych.

3) Bulteriery miewają czasami - przy normalnym ułoŜeniu szczęk - zbyt

wąsko  rozstawione  kły,  czasami  na  tyle,  Ŝe  kły  Ŝuchwy  wbijają  się  w  podniebienie
górnej  szczęki.  Wada  ta  -  jak  twierdzą  Fleig  i  Horner  -  pozostała  bulterierom  jako
spadek  po wąskogłowych  terierach,  choć  dziś sądzi się  raczej,  Ŝe związana jest  nie
tyle  z  wąskością,  co  w  długością  czaszki.  Tak  wadliwe  ustawienie  kłów  jest  ponoć
dziedziczne  (dr  Fleig  postulował  nawet  bezwzględne  usuwanie  z  hodowli  psów  o
takiej pozycji kłów), ale z drugiej strony dość częste występowanie tego niedostatku
w  populacji  jamników  nie  potwierdza  tej  tezy.  Niestety,  złe  ustawienie  kłów
mlecznych  z  reguły  przenosi  się  na  zęby  stałe,  ale  moŜna  przywrócić ich  poŜądaną
pozycję przez odpowiednie masowanie szczęki.

4) Ustawione w jednej linii, w zdecydowanie niewielkim, łagodnym łuku

siekacze związane z szeroką kufą są optymalne dla rozwoju psa. Wszelkie załamania

Kupujemy bulteriera

w tym względzie raczej nie rokują dobrze, gdyŜ nawet po wymianie zębów mlecznych
na stałe wzajemne ustawienie siekaczy raczej nie ulega zmianie. RównieŜ źle rokują
wszelkie braki zębowe w zębach mlecznych, bo choć wyrastają one z innych
zawiązków niŜ zęby stałe, to jednak wszelki brak daje podstawę do niepokoju.

Tyle o budowie - teraz sprawa bardzo waŜna, acz nieco draŜliwa: słuch.

Kupując  białego  bulteriera  trzeba  koniecznie  sprawdzić,  czy  pies  słyszy!  Dawniej
głuchota  białych  bulterierów  występowała  u  co  dziesiątego  psa,  teraz  jest  jej
znacznie, znacznie mniej – ponoć około 1% - ale jest nadal! Ryzyko jest spore, bo w
Polsce w ubiegłym roku urodziły się  w dwóch róŜnych hodowlach co najmniej dwa
białe  głuche  bule.  Słuch  psa  trzeba  koniecznie  sprawdzić,  sprawdzając  czy  pies
reaguje  na  bodźce  dźwiękowe  nie  połączone  z  wzrokowymi.  Przeprowadzając  takie
próby  trzeba  bezwzględnie  pamiętać  o  dwóch  Ŝelaznych  zasadach:  po  pierwsze  na
wszelkie  badania  musi  zgodzić  się  hodowca,  którego  trzeba  dokładnie
poinformować, co chcemy zrobić ze szczeniakiem, po drugie - wszelkie testy trzeba
przeprowadzać  na  pojedynczym  psie,  odizolowanym  od  rodzeństwa.  Psy  doskonale
obserwują  się  nawzajem  i  potrafią  baczną  obserwacją  poczynań  rodzeństwa
nadrobić  nawet  powaŜne  niedostatki,  choćby  wady  słuchu.(Propozycje  testów
charakterologicznych  i  oceniających  sprawność  zmysłów,  opracowanych  przez
psychologów  i  fizjologów  brytyjskich  znaleźć  moŜna  w  internecie  na  stronie

www.naszepsy.pl/porady.asp

)

U ośmio-dziewięcio tygodniowych bulterierów (zwłaszcza białych) nie do

końca wypigmentowany na lakową czerń nos jest raczej regułą niŜ wyjątkiem - ale
jeśli kilka szczeniąt w miocie ma częściowo róŜowy lub rozjaśniony nos, to
obejrzyjmy jeszcze raz rodziców - czy na pewno nie maja kłopotów z pigmentacją?

Wszystkie psy, niezaleŜnie od rasy, w bardzo młodym wieku mają niebieskie

oczy. Nie powinno nas to niepokoić, nawet jeśli pamiętamy, Ŝe w dorosłym wieku
jest to wada dyskwalifikująca. Około najpóźniej 6 tygodnia Ŝycia oczy zaczną
brązowieć, a moŜe nawet od razu czernieć. Problem z jasnym okiem u bulteriera w
zasadzie został w hodowli rozwiązany ostatecznie.

Jeśli decydujemy się na psa-samca, to w wieku 8 tygodni powinien on mieć

juŜ całkowicie wyczuwalne oba jądra, zazwyczaj spuszczone do maleńkiej moszny. U
niektórych  psów  nawet  wyczuwalne  oba  jądra  potrafią  'wędrować',  chowając  się  w
podbrzuszu  -  jeśli  tak  zdarza  się  u  psa,  któregośmy  sobie  upatrzyli,  to  koniecznie
trzeba wzmiankę  o  tym  wpisać  do umowy  zawieranej  z  hodowcą,  i  ustalić  jaki  jest
zakres  jego  odpowiedzialności,  jeśli  jądra  nie  zejdą  definitywnie.  W  krajach,  w
których  obowiązuje  wzorzec  FCI  (a  więc  i  w  Polsce)  wnętry  -  psy  z  jednym  lub
obydwoma  jądrami  nie  spuszczonymi  do  moszny  -  są  wykluczane  z  wystaw  i
hodowli.

Dobór psa w zgodzie z wszystkimi opisanymi powyŜej zasadami nie

gwarantuje nam wprawdzie przyszłego championa i reproduktora, ale daje większą
gwarancję kupienia zdrowego i sprawnego psa. Jeśli nie jesteśmy i nie chcemy być
maniakami  wystaw  psów,  to  rozkład  maści na  'naszym'  psie  nie ma  najmniejszego
znaczenia - jeśli jednak myślimy o karierze wystawowej czy hodowlanej dla naszego
pupila,  to  pamiętajmy,  Ŝe  wzorzec  zakłada,  Ŝe  u  psów  o  umaszczeniu  kolorowym
przewaga  bieli  moŜe  być  przyczyną  dyskwalifikacji.  Białe  znaczenia  u  psów
kolorowych  nie  mają  znaczenia,  ale  tylko  wtedy,  gdy  pokrywają  mniej  niŜ  połowę
ciała.

Kupujemy bulteriera

Pamiętajmy jednak, ze nie ma łaciatych bulterierów! Bywają psy z łatami (ale

tylko na głowie), które klasyfikowane są jako białe. Kolorowe łaty poza głową są
zabronione.

Zgodnie z tradycją z czasów jeszcze Hinksa przez wiele lat za bulteriera w

pełnym  tego  słowa  znaczeniu  uwaŜano  jedynie  psy  białe.  Kłopoty  z  ich  hodowlą  i
dopuszczenie  do  rozmnaŜania  i  krzyŜowania  z  białymi  bulterierów  kolorowych
sprawiły,  Ŝe  przez jakiś  czas  groziło  nawet wymarcie  linii  białych!  Na  szczęście  tak
się  nie  stało,  i  dziś  na  ringach  widać  mniej  więcej  tyle  samo  psów  białych  co
kolorowych.

Pamiętajmy, Ŝe bulteriery kolorowe, hodowane przez wiele lat poza kontrolą i

nadzorem  organizacji  kynologicznych,  są  (a  przynajmniej  były)  mieszanką  nieco
innych  ras  niŜ  bule  białe.  Połączenie  tych  linii  sprawiło,  Ŝe  bulteriery  z  wyłącznie
białych  linii  są  równie  rzadkie  jak  samorodki  złota...  Wzorzec  nie  popiera
bulterierów o umaszczeniu czekoladowym i niebieskim, i psy tak umaszczone - choć
mogą  być  wspaniałymi  zwierzętami  do  towarzystwa  -  nie  maja  czego  szukać  na
ringach  wystawowych.  Nie  oznacza  to  w  najmniejszym  stopniu,  Ŝe  są  to  psy  w
jakimkolwiek  sensie  chore  -  po  prostu  nie  powinny  być  uŜywane  w  hodowli,  gdyŜ
ryzyko  wystąpienia  wad  dziedzicznych  u  ich  potomstwa  jest  większe  niŜ  u  innych
maści.

Od kilkunastu lat widać w hodowli nawrót mody na bulteriery w

umaszczeniu  'solid'  (po  polsku  zwane  najczęściej  płaszczowym),  kiedy  to  pies  ma
większość  ciała  (czasami  nawet  całe  ciało)  w  jednym  gładkim  kolorze,  innym  od
bieli.  Szczególnie  wysoko  cenione  jest  tzw.  irlandzkie  znaczenie,  kiedy  to  kolorowy
pies  ma  białą  strzałkę  na  głowie,  białe  skarpetki  na  łapach,  biały  gors  (czasami
przechodzący nawet w białą obroŜę) i biały koniec ogona, przy czym istotne jest, by
znaczenia  te  były  rozłoŜone  moŜliwie  symetrycznie.  W  Polsce  w  latach
siedemdziesiątych  i    osiemdziesiątych  szczególnie  popularne  było  umaszczenie
pręgowane (brindle), co było w równym stopniu efektem mody w całej Europie, jak i
działalności hodowlanej pręgowanego psa, 'zupełnym przypadkiem' znajdującego się
w rękach ówczesnego przewodniczącego Zarządu Głównego ZKwP.

Popularność ekscentrycznej ale klasycznej maści białej została w naszym

kraju poparta międzynarodowymi sukcesami polskiej suki CAŁA BIAŁA Timar,
która sięgnęła nawet tytułu Zwycięzcy Świata. Psy tej maści są często faworyzowane
na ringach wystawowych.

Szczenięta w wieku 4-8 tygodni często mają jeszcze na białych partiach ciała

drobniutkie,  ciemniejsze  kropki.  Piszę  'jeszcze',  bo  u  większości  z  nich  ta
pozostałość  po  krwi  dalmatyńczyka  znika  przed  ukończeniem  12  tygodnia  Ŝycia
(jeśli  tylko  ciapek  jest  niewiele,  nie  więcej  niŜ  kilka  na  psie).  Jeśli  jest  ich  więcej,
kilkanaście lub nawet całe ciało jest nimi usiane (zwłaszcza na bokach i uszach), to
nie ma szans na to, by plamki zniknęły. Umaszczenie takie - zwane 'ticking' - jest w
rasie  tej  wadliwe  i  dyskwalifikujące  wystawowo.  Przy  ocenie  trzeba  jednak  zawsze
móc  odróŜnić  barwne,  ciemne  ciapki  na  sierści  od  ciemnych,  z  reguły  większych
przebarwień  na  skórze,  które  w  najmniejszym  stopniu  nie  są  jakąkolwiek  wadą,  a
nawet - jako wskaźnik mocnej pigmentacji - są szczególnie cenione w hodowli.

Gdy juŜ obejrzeliśmy wszystkie szczenięta w interesującym nas miocie, kiedy

w  zasadzie  zdecydowaliśmy  się  'ten  i  Ŝaden  inny"  powinniśmy  jeszcze  choćby
wstępnie  ocenić  jego  stan  zdrowia.  O  słuchu  juŜ  pisałem,  podobnie  naleŜałoby
sprawdzić  wzrok  psa  (to  proste  na  szczęście  badanie)  i  bardzo  starannie  obejrzeć

Kupujemy bulteriera

jego skórę - czy nie ma na niej Ŝadnych pryszczy, róŜowych czy Ŝółtych przebarwień
(zwłaszcza na łapach i za uszami). Białe zwłaszcza psy uchodzą za bardziej podatne
na uczulenia, takŜe pokarmowe, manifestujące się często przebarwieniami właśnie.
Popatrzmy,  czy  pies  nie  usiłuje  drapać  się  po  uszach  i  czy  nie  ma  jakiegokolwiek
wypływu,  ropnego  lub  surowiczego,  z  któregokolwiek  oka  (często  jest  to  pierwszy
objaw  stanu  zapalnego  w  uchu).  Równie  podejrzany  być  moŜe  najmniejszy  nawet
wypływ z nosa ('katar').

Skoro jesteśmy przy uszach - niewielkie ale cienkie ucho bulteriera często

staje z kłopotami i szczenięta z reguły mają ucho częściowo choćby oklapnięte. Nie
przejmujmy się tym bardzo, jeśli tylko ucho u podstawy swej jest dobrze osadzone i
usiłuje  stawać.  Większość  bulterierów  walczy  ze  stojącym  uchem  dość  długo  i  nie
wszystkie w tej walce zwycięŜają - choć umiejętnie pomagając młodemu psu moŜna
postawić w zasadzie kaŜde ucho. Właściciele bulików często kleją im uszy, tworząc
dość  skomplikowaną  konstrukcję  z  plastrów,  zbierających  uszy  do  siebie.
Utrzymywanie uszu we właściwej pozycji przez 2-3 tygodnie z reguły wystarcza, by
cienkie  chrząstki  przyjęły  na  stałe  pozycję  na  baczność  (zdarza  się,  Ŝe  uszy  klapią
ponownie  w  okresie  zmiany  zębów  z  mlecznych  na  stałe,  między  3  a  5  miesiącem
Ŝycia i wtedy podklejanie ich jest konieczne).

U psów mieszkających w szczenięctwie w wysokim kojcu i często stających na

tylne  nogi,  by  wyjrzeć  na  zewnątrz,  zdarzają  się  przepukliny  pępkowe  (wedle
niektórych danych skłonność do nich jest uwarunkowana genetycznie, podobnie jak
do przepuklin pachwinowych). Jeśli są niewielkie, wielkości pestki śliwki, to moŜna
je spokojnie pozostawić, jest duŜa szansa, Ŝe wraz z rozwojem psa powłoki brzuszne
zejdą  się.  Większe  przepukliny  moŜna  usunąć;  lekarze  weterynarii  uwaŜają,  Ŝe
optymalnym okresem na taki dość prosty zabieg jest wiek około 9-10 miesięcy Ŝycia
psa, kiedy ryzyko związane z narkozą będzie mniejsze niŜ u młodszego psa. U suk,
które  mają  rodzić  szczenięta,  usunięcie  przepukliny  pępkowej  jest  szczególnie
wskazane  ze  względu  na  napięcia  powłok  brzusznych  w  czasie  ciąŜy  i  porodu.
Występujące  bardzo  rzadko  przepukliny  pachwinowe  muszą  być  bezwzględnie
operowane.

I na koniec o stanie zdrowia szczenięcia - duŜe, rozdęte brzuchy maleństw

rzadko  są  objawem  przejadania  się,  częściej  świadczą  o  zarobaczeniu  szczeniąt.
Walka  z  pasoŜytami  wewnętrznymi  musi  być  prowadzona  konsekwentnie  od
ukończenia  przez  szczenięta  trzeciego  tygodnia  Ŝycia  (niektórzy  lekarze  sugerują
nieco późniejszy termin). Nie wierzmy w to, Ŝe szczenięta, które oglądamy nie miały
w  ogóle  glist  -  być  moŜe  było  ich  tak  niewiele,  Ŝe  hodowca  po  odrobaczeniu  nie
zobaczył ich w odchodach zwierząt, ale były z pewnością.

Podczas kilkakrotnych wizyt w hodowli w okresie między czwartym

tygodniem a odbiorem szczenięcia (do których serdecznie namawiam) zawsze
obserwujmy stolec maluchów. Jednorazowe rozwolnienie nie daje podstaw do
niepokoju, gdyŜ moŜe być wywołane właśnie przekarmieniem lub zmianą karmy, ale
jeśli powtarza się, a zwierzę oddaje kał jasnoŜółty lub czerwony, pienisty lub z duŜą
ilością gazów, to jest to powód do zaniepokojenia.

Dokumenty

Jeśli wszystkie nasze kontrole nie dają nam powodów do niepokoju, a w

czasie częstych wizyt zdąŜyliśmy juz zaprzyjaźnić się i z hodowcą, i ze szczeniętami i
ich matką, to pora do sformalizowania kupna szczenięcia.

Kupujemy bulteriera

Wraz z psiakiem powinniśmy dostać ksiąŜeczkę zdrowia psa, w której lekarz

wpisuje  wszystkie  szczepienia,  jakie  przeszedł  nasz  pies  (najczęściej  wklejając
nalepki  z  buteleczek  ze  szczepionką).  Przed  wyjściem  z  hodowli,  a  więc  przed
ukończeniem  8  tygodnia  Ŝycia  szczeniak  powinien  być  zaszczepiony  przeciw  kilku
chorobom.  Szczepionki  produkowane  przez  rozmaitych  wytwórców  (z  reguły
importowane)  mają  róŜne  zasady  podawania  (kalendarzyk  szczepień),  tak  więc
trudno podać jakieś stałe terminy szczepień. Kompetentny będzie tu jedynie lekarz
weterynarii,  ale  rodzaj  chorób,  przeciwko  którym  trzeba  przeprowadzić  szczepienia
nie ulega zmianom, przynajmniej w Polsce.

Najpopularniejsze szczepionki wymierzone sa przeciw:
Zakaźnemu zapaleniu wątroby (hepatitis contagiosa canis - na dowodzie

szczepienia najczęściej oznaczana literą H)

Parwowirozie (parvovirosis canina - na dowodzie szczepienia najczęściej

oznaczanej symbolem P lub Pav)

Leptospirozie (zwanej takŜe choroba Weila lub chorobą sztutgarcką - na

dowodzie szczepienia oznaczanej literą L)

Nosówce (na dowodzie szczepienia oznaczanej litera D lub DH)
Kaszlowi kennelowemu (parainfluenza canis - często szczepionka połączona

z szczepionką przeciwko bordetelli, takŜe litera P)

Coronawirozie (na dowodzie oznaczona symbolem COR lub CV)

Szczepienia te nie są obowiązkowe (oprócz dość ogólnego zalecenia zawartego

w  regulaminie  hodowli  ZKwP),  co  tym  bardziej  podkreśla  konieczność  kupowania
szczenięcia  wyłącznie  z  hodowli  prowadzonych  zgodnie  z  przepisami  Związku
Kynologicznego.  Przed  ukończeniem  8  tygodnia  Ŝycia  szczeniak  zazwyczaj
zaszczepiony jest juŜ dwukrotnie, co sprawia, Ŝe nie musi zachowywać kwarantanny
przed kontaktami z innymi psami (ale zawsze rozstrzyga tu zdanie weterynarza). W
niektórych krajach zwyczajowo pies szczepiony jest takŜe przeciw innym chorobom,
ale  ze  względu  na  ich  rzadkie  występowanie  w  Polsce  nie  jest  to  tak  waŜne  -  choć
istotne przy sprowadzaniu psa z zagranicy.

Więcej o chorobach i zasadach szczepień psów przeczytać moŜna w ksiąŜce

pań Małgorzaty i Izabeli Szmurło "Mój zdrowy pies".

Jedyne obowiązkowe szczepienie psów w Polsce dotyczy wścieklizny, choroby

wśród  psów  coraz  rzadszej.  Pierwszy  raz  szczenię  przeciwko  niej  powinno  być
zaszczepione  dopiero  około  6  miesiąca  Ŝycia,  a  niektórzy  lekarze  weterynarii
sugerują jeszcze późniejszy czas.

Hodowca wraz z psem i ksiąŜeczką zdrowia psa powinien takŜe przekazać

nabywcy metrykę zwierzęcia - urzędowy dokument wystawiony przez ZKwP,
potwierdzający,

Ŝe szczenię nasze

pochodzi

rodowodowych

rodziców

dopuszczonych  przepisami  Związku  do  hodowli.  Metryka  zawiera  skrótowe  dane
rodziców  psa  ,  imię,  nazwisko  i  adres  hodowcy,  numer  tatuaŜu  psa,  jego  datę
urodzenia  i  opis  maści.  Do  metryki  musimy  wpisać  nazwisko  i  adres  właściciela  -
czyli  nas!  -  i  przekazać  ją  do  oddziału  Związku  Kynologicznego  w  Polsce,  by  na  jej
podstawie wyrobiono naszemu psu rodowód. Nie ma Ŝadnych ograniczeń w czasie i
wystąpić o rodowód na podstawie metryki moŜemy w ciągu całego Ŝycia psa.

Hodowca naszego szczenięcia powinien takŜe przedstawić nam 'Protokół

kontroli  miotu',  dokonanej  przez  eksperta  ze  Związku  Kynologicznego.  W
dokumencie  takim  opisane  są  szczenięta,  a  wszelkie  uwagi  dotyczące  moŜliwych
wad  szczeniąt  (zgryzy!)  powinny  być  dokładnie  omówione.  Niestety,  w  większości

Kupujemy bulteriera

wypadków  protokół  jest  zdawkowy  i  schematyczny,  naprawdę  nie  mówiący  nic
pozytywnego o szczeniakach - ale zauwaŜone u nich wady opisane będą z pewnością
(jeśli  ekspert  je  zauwaŜy.  Wśród  opisanych  wyŜej  dwóch  ubiegłorocznych
przypadków  głuchych  bulterierów  jeden  prześlizgnął  się  przez  kontrolę  miotu  nie
zauwaŜony).

I teraz najwaŜniejsza sprawa: pisemna umowa kupna szczenięcia.

Renomowane hodowle stosują je juŜ od dawna, inne, pomimo zaleceń ZKwP, często
rezygnują  z  nich.  Źle!  Pisemna  umowa  zawierana  miedzy  hodowcą  a  nabywcą
szczeniaka  jest  czymś  na  kształt  obustronnej  gwarancji.  Zawsze  mnie  zadziwiało,
gdy  ludzie  zawierali  pisemne  umowy  kupując  pralkę  czy  nawet  ksiąŜkę  (bo  kwit
kasowy jest uproszczoną formą umowy), kupując najprostszy magnetofon starannie
zabiegają  o  gwarancję  pisemną  -  a  kupując  wielekroć  droŜszego  szczeniaka,
mającego być stałym elementem naszego Ŝycia przez kilkanaście lat nawet nie myślą
o gwarancji...

Pisemna umowa jest niezbędna dla obu stron transakcji, ale o niebo

waŜniejsza  jest  dla  kupującego.  Wydając  na  psa  niemałą  kwotę  musimy  mieć
pewność,  Ŝe  nie  wciśnięto  nam  bubla,  psa  chorego  lub  niepełnowartościowego  -  a
przecieŜ  nie  wszystko  widać  na  pierwszy  rzut  oka.  W  umowie  ujęte  powinny  być
moŜliwie  wszystkie  wypadki,  jakich  moŜna  się  spodziewać  i  określona
odpowiedzialność obu stron za ewentualne nieprzyjemne zdarzenia. Przez kilka dni
po wyjściu z hodowli szczenię jest objęte rękojmią, Ŝe wychodziło z rodzinnego domu
w  dobrym  zdrowiu  i musi  to  być  zaznaczone  w umowie.  Umowa  taka  chroni  takŜe
nabywcę  przed  schorzeniami  ukrytymi,  które  mogą  wyjść  w  późniejszym  okresie
Ŝycia  psa.  Z  drugiej  strony  -  dla  hodowcy  jest  to  zapewnienie,  Ŝe  oddał  szczenię  w
dobrym stanie...

W umowie musi być określona takŜe wartość (cena) szczenięcia i sposób

zapłaty,  jeśli  obie  strony  umówią  się  na  spłatę  ratalną  lub  na  inną  metodę
rozliczenia.  W  przypadku  rozliczania  się  jednorazowo  i  w  gotówce  w  umowie  musi
być  punkt  mówiący  o  przekazaniu  naleŜności  (pokwitowanie).  Dobrym  obyczajem
umowy  jest  zawarcie  w  niej  danych  o  lekarzu  weterynarii,  prowadzącym  szczenię
podczas pobytu w hodowli i zgoda na obu stron na jego osobę wyrokująca o zdrowiu
szczenięcia  w  przypadku  spraw  spornych.  Treść  umowy  kupna-sprzedaŜy
proponowanej  przez  Związek  Kynologiczny  w  Polsce  drukujemy  na  końcu  tej
ksiąŜki,  ale  nie  jest  to  jedyna  forma  dopuszczona  prawnie  -  inne  wersje,  często
pełniejsze,  moŜna  znaleźć  w  internecie  -  choćby  na

www.dogomania.pl

lub

www.naszepsy.pl

Przy omawianiu kwestii umowy kupna trzeba jeszcze wspomnieć o dwóch

innych aspektach tej transakcji. Stosunkowo często zdarza się propozycja kupienia
szczenięcia 'na warunkach hodowlanych', będących czymś w rodzaju leasingu psa.
Tak, tak, to Ŝaden Ŝart. Większość hodowli w naszym kraju ma status amatorski, co
oznacza, Ŝe hodowca często jest ograniczony moŜliwościami trzymania w domu tylu
psów, ilu by chciał. Zdarza się, Ŝe w swej polityce hodowlanej chciałby mieć szczenię
po  suce,  która  urodziła  się  w  jego  domu  -  ale  nie  moŜe  jej  zatrzymać,  bo  nie  ma
miejsca...  Warunki  hodowlane  oznaczają,  Ŝe  hodowca  przekazuje  szczenię  panu  X
(zwanemu dalej właścicielem), ale z formalnego punktu widzenia jest ono dalej jego
własnością:  w  dokumentach  występuje  jako  właściciel  hodowca  (lub  czasami  -
hodowca  i  rzeczywisty  właściciel  psa),  ewentualne  szczenięta  będą  miały  jego
przydomek.  Zazwyczaj  hodowca  nie  domaga  się  jakiejkolwiek  zapłaty  za  szczenię
(lub kwoty stanowiącej tylko część wartości psa), ale ma prawo wymagać spełnienia
przez  rzeczywistego  właściciela  wymogów  hodowlanych  dla  psa  (np.  kilkakrotnego

Kupujemy bulteriera

wystawienia  go),  krycia  suki  wskazanym  przez  niego  reproduktorem  i  po
szczęśliwym urodzeniu się szczeniąt odbiera jako zapłatę jedno lub więcej szczeniąt,
po  czym  następuje  przekazanie  własności  psa  rzeczywistemu  właścicielowi.  (Jak
widać dla hodowcy jest to po prostu hodowanie cudzymi rękami). Teoretycznie jest
to ugoda korzystna dla obu stron, ale z wszelkich sił przestrzegałbym przed takimi
umowami!  Zwłaszcza  wobec  bulterierów,  psów  dość  wymagających,  sprawdza  się
zasada,  iŜ  jeśli  nie  stać  cię  na  kupno  psa,  to  nie  stać  cię  teŜ  na  jego  naleŜyte
utrzymanie (a przecieŜ wszystkie koszty - i wyŜywienie, i opiekę medyczną, i nawet
koszt  wystaw  ponosisz  Ty!)  Na  dodatek  sytuacja,  w  której  jesteśmy  mocno
ograniczeni  w  swych  prawach  wobec  własnego  psa,  rodzi  mnóstwo  konfliktów  i
niejedna przyjaźń rozbiła się o warunki hodowlane...

Jeśli jednak rozpatrzywszy wszystkie za i przeciw zdecydujemy się na

warunki  hodowlane,  to  umowa  pisemna,  ujmująca  wszelkie  aspekty  takiej
współwłasności  psa,  jest  po  prostu  niezbędna.  Nie  istnieją  tu  Ŝadne  prawa
zwyczajowe,  do  których  moŜna  by  się  odwołać,  stąd  konieczne  jest  dokumentne
spisanie wszelkich wątpliwości (kto ponosi koszta wystaw, zarówno zgłoszenia jak i
dojazdu,  kto  wystawia  psa,  ile  szczeniąt  trzeba  oddać  i  czy  moŜna  zamiast  tego
oddać  pieniądze,  co  zrobić  jeśli  -  z  rozmaitych  powodów  -  suka  nie  będzie  miała
szczeniąt i w jakim nieprzekraczalnym terminie ma je mieć itd., itp.). Im dokładniej
spiszemy taką umowę, tym mniejsza szansa, Ŝe będziemy nią rozczarowani.

I druga rzecz - umowa w Ŝadnym wypadku nie moŜe być traktowana przez

hodowcę czy nabywcę jak dowód braku zaufania do drugiej strony. Pisemna umowa
jest korzystna dla obu stron i tak musi być traktowana. Jeśli hodowca (ale nabywca
teŜ!) uchyla się od sporządzenia pisemnej umowy, tłumacząc to choćby względami
podatkowymi, to nie kupujmy odeń psa. Bojąc się umowy tak naprawdę boi się
odpowiedzialności za wyhodowane przez siebie zwierzę, a to nie wróŜy najlepiej.

Pojawienie się psa w domu, zwłaszcza jeśli jest to pierwszy w państwa Ŝyciu

pies, stawia dotychczasowy tryb Ŝycia na głowie. Stosunkowo łatwo wdroŜyć się do
nowych obowiązków, związanych ze spacerami i zabawą, nieco trudniej z
podporządkowaniem rozkładu dnia do częstego wychodzenia 'na siusiu', najtrudniej
jednak poradzić sobie z porannym wstawaniem, niepokojem psa w nocy i jego
karmieniem.

Szczególnie istotne są tu pierwsze dni, a moŜe nawet i pierwsze godziny.

Wszystko wydaje się nowe i pełne wątpliwości, choć tak naprawdę jest banalnie
proste.

Umawiając się na odbiór nowego domownika od hodowcy najlepiej wybrać na

to piątkowe popołudnie lub sobotni ranek. Termin taki gwarantuje nam, Ŝe przez co
najmniej dwa dni będziemy mogli cały czas poświecić szczeniakowi, co wyjdzie mu
tylko na dobre.

Odbierając szczenię poprośmy hodowcę nie tylko o jakąś zabawkę czy

szmatkę,  przesiąkniętą  zapachem  gniazda  (jej  woń  łatwiej  pozwoli  oswoić  się
psiakowi  z nowym  miejscem),  ale  takŜe o  dokładną informację,  czym  nasz  pies  był
dotychczas karmiony. Jeśli jadł juz suchą karmę (a zazwyczaj juŜ zna jej smak), to
koniecznie  dowiedzieć  się  musimy,  jaka  to  była  karma  (firma  i  rodzaj).  Najlepiej
byłoby,  gdyby  hodowca  dał  nam  porcję  dla  naszego  pupila  na  dzień  czy  dwa,  tak

Kupujemy bulteriera

byśmy mogli bez kłopotu kupić tę karmę, do której szczeniak był dotychczas
przyzwyczajony.

Najbardziej wzięci producenci karm (Masterfoods, Purina ProPlan, IAMS

Eukanuba)  oferują  hodowcom  tak  zwane  Puppy  Packs,  będące  odpowiednikiem
wyprawki  dla  szczenięcia  wychodzącego  z  hodowli.  W  ich  skład  wchodzą
najróŜniejsze  drobiazgi,  ale  takŜe  z  reguły  porcja  karmy  właściwa  dla  wieku  i  wagi
szczenięcia,  co  zazwyczaj  bardzo  ułatwia  bezproblemowe  przejście  na  jadłospis
nowego domu. Otrzymanie takiego podarunku zazwyczaj związane jest z podaniem
producentowi danych osobowych nowo właściciela szczenięcia.

W nowym domu (przygotowanym juŜ na przyjęcie czworonoŜnego domownika)

trzeba  od  razu  dać  psu  jeść,  gdyŜ  zazwyczaj  w  dniu  'wyjścia  z  rodzinnego  domu'
szczeniak  nie  jest  karmiony  (chodzi  o  to,  by  podenerwowany  zmianą  sytuacji  nie
zwymiotował  na  kolana  podczas  podróŜy  samochodem  do  nowego  domu).  Na
dodatek,  zwłaszcza  u  bulterierów,  często  do  serca  młodego  psa  trafia  się  przez
Ŝołądek,  a napełniony  brzuszek ułatwia oswojenie się  z nowymi twarzami  i  nowym
miejsce.

Po przyjeździe do domu trzeba psu pokazać jego miejsce, kładąc tam

otrzymaną  od  hodowcy  zabawkę  czy  szmatkę  i  -  co  najtrudniejsze!  -  przestać
zwracać uwagę na malucha. Niech pies samodzielnie zwiedzi nowe kąty. MoŜna mu
w tym pomóc, przemawiając doń czule, ale nie naleŜy nerwowo chwytać go na ręce
przy lada okazji, nie moŜna zmuszać go do eksploracji nowego otoczenia. Nie naleŜy
go  takŜe  zabawiać  i  za  wszelka  cenę  zwracać  na  siebie  jego  uwagę.  Daję  słowo,  ze
pies  doskonale  wie,  Ŝe  państwo  jesteście  obok  niego  i  -  najprawdopodobniej  -  Ŝe
stanowicie jego nowe stado. Nie naleŜy mu się narzucać ze swą obecnością, gdyŜ to
osobnik niŜszy  w  hierarchii  szuka  kontaktu  - wsparcia  -  w  starszych  i  silniejszych
członkach stada. Wcześniej czy później szczeniak zapragnie państwa towarzystwa i
sam go poszuka, a to szczególnie waŜne. Niech ma poczucie, Ŝe (być moŜe z braku
innego  wyjścia!)  sam  wybrał  sobie  swego  przewodnika  -  ta  decyzja  zaprocentuje  w
przyszłości.

A propos przewodnik - pies sam sobie wybiera pana, przynajmniej w

większości  wypadków.  MoŜna  w  ten  czy  inny  sposób  starać  się  sterować  jego
wyborem, ale nigdy nie moŜna być pewnym efektów swoich usiłowań. Choć byśmy
nie wiem jak starali się to psu zasugerować, ten nigdy nie wybierze na swego pana
dziecka  ani  pantoflarza...  Pokutujące  wśród  amatorów  przekonanie,  Ŝe  pies  za
swego pana uzna tego, kto go karmi, jest równie powszechne co mylne.

Pies za swego pana uzna zawsze osobę mająca w domu najwięcej do

powiedzenia, najwaŜniejszą czyli przewodnika stada. Na nic srogie miny pana domu,
jeśli łagodnieje pod jednym spojrzeniem Ŝony: pies doskonale wie, kto naprawdę w
domu rządzi. Jeśli chcemy psa bardziej przekonać do siebie i bardziej związać go ze
sobą,  to...  poświęćmy  mu  więcej  czasu  niŜ  inni  domownicy.  Bawmy  się  z  nim,
zabierajmy  go  często,  jak  najczęściej  na  spacery  i...  nie  pozwalajmy  mu  na  zbyt
wiele.  Człowiek,  który  niczego  od  psa  nie  wymaga  i  zezwala  mu  na  wszystko,  jest
przez  psa  odbierany  nie  jako  ten  'dobry',  tylko  jako  ten  'słaby', nie  mający władzy,
skoro nie usiłuje jej sprawować.

Wychowanie i szkolenie bulteriera

Posłuszeństwo bulteriera osiąga się za pomocą uczucia,

cierpliwości i zdecydowania. Wszystkie te trzy składniki potrzebne są

w olbrzymiej ilości, ale najwaŜniejszy z nich jest ten pierwszy.

Tom Horner

Samo wychowanie bulteriera - z niewielkimi wyjątkami, o których za chwilę -

nie  odbiega  od  normalnego  wychowania  psa  dowolnej  innej  rasy.  Jeśli  są  tu
jakiekolwiek  rozbieŜności,  to  moŜe  tylko  takie,  Ŝe  bulterier  wymaga  'wszystkiego
więcej' - więcej cierpliwości, więcej konsekwencji i przede wszystkim więcej uczucia.
Samo  posiadanie  bulteriera  wymaga  pewnych  poświęceń,  stąd  nie  powinno  nas  to
dziwić.

W całym procesie wychowania bulteriera moŜna odróŜnić rozmaite fazy

psychicznego rozwoju psa - i warto je znać, by nie być zaskoczonym, kiedy pies w
ciągu kilku dni dość radykalnie zmieni się psychicznie.

Odbierając psa od hodowcy w wieku 8-9 tygodni trafiamy na sam początek

tzw. fazy socjalizacji, uchodzącej za bodaj najwaŜniejszą dla całego dalszego rozwoju
psa.  Przejęcie  szczenięcia  właśnie  wtedy  ma  kilka  pozytywnych  stron  i  kilka
przyczyn.  Faza  socjalizacji  jest  momentem,  w  którym  w  stadzie  wilków  pies
przestaje  być  kompletnym  szczenięciem,  podlegającym  wyłącznej  i  kompletnej
opiece  suki,  a  przechodzi  na  dobre  w  łapy  ojca,  który  zaczyna  zajmować  się  jego
wychowaniem.  U  psów  wygląda  to  podobnie,  i  właśnie  wtedy  -  miedzy  6  a  22
tygodniem Ŝycia pies ma największą zdolność uczenia się i utrwalania reakcji, które
pozostaną  zapisane  na  stałe  w  charakterze  psa,  aŜ  do  jego  śmierci.  Szczególnie
istotne są tu dwie sprawy: zachowanie się w kwestiach przywódczych i zachowania
stadne (komunikacja). Zacznijmy od tej drugiej - wedle badań prowadzonych przez
amerykańskich  zoopsychologów  psy  odizolowane  od  grupy  w  tym  właśnie  wieku
nigdy  juŜ  nie  były  w  stanie  nawiązać  normalnych  kontaktów  z  innymi  psami.
Wygląda  to  tak,  jakby  w  tym  okresie  pies  uczył  się  języka  swego  gatunku,  zaś  w
wieku  22-25  tygodni  tracił  umiejętność  uczenia  się  tego  języka.  Nie  chodzi  tu  o
umiejętność  demonstrowania  swoich  zachowań,  ale  o  zdolność  do  odczytywania
zachowań  innych  psów.  PrzeŜycie psa  w  grupie,  podobnie  jak wilka  w  stadzie,  jest
zaleŜne  przede  wszystkim  od  umiejętności  zawierania  kompromisów;  pies  nie
rozumiejący  sygnałów  wysyłanych  przez  inne  psy  będzie  zawsze  źródłem  napięć  i
stałych bójek, bo nie zrozumie, kiedy jego kompan będzie go zapraszał do zabawy, a
kiedy  naprawdę  chciał  się  gryźć...  Jeśli  zaleŜy  nam,  by  pies  przede  wszystkim
doskonale  komunikował  się  z  psami,  to  lepiej,  by  pozostał  w  gnieździe  do  10-12
tygodnia (z rodzeństwem i dorosłymi psami). Nam chodzi jednak o to, by dogadywał
się z ludźmi i stąd musi wejść w nowe dla siebie, ludzkie środowisko.

Przejecie szczenięcia w tym wieku pozwala człowiekowi na 'oszukanie' psiej

natury. Szczenię porzuca gniazdo i wchodzi w swoje stado naturalnie przygotowane
do nauczenia się praw w nim obowiązujących - czyli w ludzkiej rodzinie. Na dodatek
człowiek-przewodnik przejmujący psa w tym okresie wchodzi naturalnie w rolę
jakby ojca, przewodnika szczenięcia w Ŝyciu. Przyjaźnie zawarte miedzy człowiekiem
a psem w fazie socjalizacji są niezmiernie trwałe! Szczególnie widać to właśnie u
bulterierów, które są psami bardzo pamiętliwymi... Dlatego teŜ nie próbujmy nigdy

odkładać  szkolenia  czy  wychowywania swego  bula  na  później  - nie  ma  'później',  to
co  pies  przyswoi  i  zaakceptuje w  tym  wieku  będzie  praktycznie  nie  do  wymazania.
Szczególnie istotne jest w tym okresie nie popełnianie błędów, gdyŜ pies w wieku do
ukończenia  mniej  więcej  czwartego  miesiąca  Ŝycia  uczy  się  stale,  niezaleŜnie  od
tego, czy człowiek go czegoś uczy, czy nie.

Jedną z rzeczy, które szczenię - czy to w domu, czy w stadzie - musi

opanować jak najszybciej jest zupełnie dotychczas dlań nieznane pojęcie hierarchii.
Szczenięta  przy  suce  są  mniej  więcej  równe,  Ŝadne  z  nich  nie  ma  większych  praw
niŜ  brat  czy  siostra.  Przechodząc  w  dorosły  świat  szybko  pojmują,  Ŝe  prawa  są  na
świecie  podzielone  bardzo  niesprawiedliwie  i  Ŝe  osobnikowi  stojącemu  wyŜej  w
hierarchii  stada  (człowiekowi-przewodnikowi  czy  psu-przewodnikowi)  wolno  duŜo,
duŜo więcej niŜ szczenięciu, a na dodatek wszelkie próby zmiany tego stanu rzeczy
wiąŜą się z natychmiastową karą lub przynajmniej nieprzyjemnością...

Bulteriery są psami twardymi w wychowaniu, dość opornymi na bodźce

fizyczne i - zazwyczaj - dość dominujące. Charakter taki jest ukształtowany w rasie
od dawna i dla niej typowy. Chęć dominacji bulteriera wynika prawdopodobnie nie
tyle ze świadomości własnej siły, ale z pielęgnowania tej cechy w hodowli. Do walk
(a taki przecieŜ jest rodowód bulteriera) niezbędna jest chęć dominacji właśnie,
pragnienie 'rządzenia' innymi psami, które nie mogą poddawać się woli innych. Do
walk nadają się tylko psy dominujące. Oznacza to, Ŝe w procesie nauczania trzeba
bardzo delikatnie stopniować bodźce negatywne (kary) - na tyle dotkliwie, by pies je
w ogóle poczuł, a na tyle delikatnie, by przemocą nie wywołać u bardzo młodego psa
nieufności czy lęku przed 'silnym a nieobliczalnym' przewodnikiem.

Znalezienie złotego środka moŜe być tym trudniejsze, Ŝe odporne na ból

bulteriery  nie  pokazują  jak  dotkliwie  odebrały  karę,  zwłaszcza  fizyczną.  Słynny
hodowca bulterierów, przywoływany juz w tej ksiąŜce R. Oppenheimer twierdził, Ŝe o
ile  w  młodości  niejednokrotnie  musiał  karcić  swe  bule,  o  tyle  jako  dorosłe  psy
dawały  się  powodować  jedynie  wyrzutami  i  karami  psychicznymi  -  niezadowolenie
właściciela  było  wystarczającą  i  cięŜką  karą...  Wrócimy  jeszcze  do  tego  tematu  a
chwilę, na razie dalej o fazie socjalizacji.

Podstawą długiego i radosnego Ŝycia z bulterierem jest konsekwentne

wychowanie  od  pierwszego  dnia.  To  szczególnie  waŜne  u  bula,  gdyŜ  jest  to  pies  o
silnym  charakterze,  który  od  pierwszej  chwili  usiłuje  wychować  swoich  ludzi.
Traktuje  ich  początkowo  tak  jak  rodzeństwo,  przepychając  się,  usiłując  podgryzać
ręce  czy  przedmioty.  Nie  szczędząc  psu  zabaw  siłowych  nie  moŜna  jednocześnie
pozwolić, by pies gryzł boleśnie nasze ręce, tym bardziej Ŝe czyni to w pewien sposób
nieświadomie.  Mały  szczeniak  nie  zdaje sobie  sprawy  ani  z  sił  swych  szczęk,  ani  z
ostrości swych zębów, a tym bardziej z delikatności i wraŜliwości ludzkiej skóry. Na
dodatek, w porównaniu z młodymi bulterierami, człowiek ma niŜszy próg bólu, stąd
nowy czworonogi domownik musi się nauczyć, Ŝe obowiązują nowe granice zabawy.
Oczywiście, nie moŜna wyznaczać ich psu gwałtem, ta jedynie obroną, (nawet dość
ostrą,  jak  rodzeństwo  i  matka),  szarpnięciem  za  skórę  w  połączeniu  z  niezbyt
głośnym  okrzykiem  bólu  -  uwaga,  bądź  delikatny!  Bulterier,  nawet  jako  szczeniak,
ma w sobie wiele zapału do walki, która jest jego ulubioną zabawą, i trzeba uwaŜać
z  jednej  strony,  by  mu  jej  nie  wzbraniać,  a  z  drugiej  -  by  nie  próbować  go
rozszczuwać ...

Psy bojowe, a bulterier z pewnością naleŜy właśnie do tej grupy, są psami

szczególnie wyczulonymi na kwestie hierarchii w stadzie i poza nim. Oznacza to, Ŝe
większość zachowań ma znaczenie dla pozycji psa i człowieka w stadzie... Sięgając

po  dalekie,  ale  bardzo  praktyczne  porównania,  bulterier  jest  dość  podobny  do
średniowiecznego rycerza. Nie chodzi tu o stal zbroi i potrzebę posiadania giermka,
ale  o  szczególne  przewraŜliwienie  na  punkcie  własnego  honoru:  bulterier  musi  się
prawie bez przerwy porównywać z innymi członkami stada (szeroko rozumianego) i
dąŜyć, do udowodnienia im swojej przewagi. Jak na królewskim dworze miejsce przy
stole  bywało  przyczyną  niekończących  się  zaczepek  i  pojedynków,  tak  i  dla
bulteriera kaŜdy pies musi się albo poddać (uznać jego wyŜszość), albo natychmiast
stanąć do walki. W stosunku do człowieka bulterier takŜe przypomina rycerza spod
Grunwaldu - jeśli zaufa mu i zostanie jego wolnym wasalem, to moŜna być pewnym
jego  wierności,  ale  jeśli  nie  zaufa,  to  w  kaŜdej  chwili  moŜna  spodziewać  się
odwrócenia  sojuszy  i  wyzwania  na  pojedynek.  Pretekstem  moŜe  być  wszystko  -
uchybienie  honorowi  (np.  niezasłuŜona  kara),  pominięcie  w  prawach  (np.  przez
odmianę  kolejności  karmienia  czy  próba  zgonienia  psa  z  fotela, jaki uznał  za  swój)
czy otwarte złamanie warunków przyjaźni (choćby wzięcie innego psa na kolana). Na
dodatek  bulterier  bierze  swego  pana  we  władanie  bezwzględnie  i  próby  podzielenia
miłości  z  innym  czworonogiem  są  w  zasadzie  skazane  na  poraŜkę.  (Inna  jest
oczywiście  sytuacja,  gdy  w  domu  mieszka  więcej  niŜ  jeden  pies).  Bulteriery  są
zazdrosne!

Wracając jednak do zachowań dominacyjnych i submisyjnych - często

człowiek  wysyła  psu  sygnały  świadczące  o  hierarchii  w  stadzie  zupełnie
nieświadomie, co moŜe być przyczyną niemałych konfliktów. Drobiazg: wychodzenie
z  domu.  Dla  psa  osobnik  wychodzący  pierwszy  jest  przewodnikiem,  osobnikiem
stojącym  wyŜej  w  hierarchii  stada,  gdy  więc  wypuszczamy  psa  przodem,  by  móc
zamknąć za nim drzwi, to mimowolnie sygnalizujemy psu, ze oto on jest waŜniejszy.
Nie  zdziwmy  się  zatem,  gdy  któregoś  dnia  pies  przytrzyma  zębami  dziecko,  chcące
wybiec na klatkę schodową przed nim...

Dla psa w zasadzie wszystko ma jakieś znaczenie. Jeśli nie nauczymy się

postrzegać  świata  trochę  na  sposób  bulteriera  (nieocenioną  pomocą  moŜe  tu  być
ksiąŜka  p.  Zofii  Mrzewińskiej  "Jak  rozmawiać  z  psem?"  wyd.  Egros  Warszawa
2002),  to  sami  ściągniemy  sobie  na  kark  wiele  niepotrzebnych  kłopotów.
Oczywiście,  nie  naleŜy  z  tym  przesadzać  i  niczym  John  Fisher  w  swej  ksiąŜce
'Okiem psa’ widzieć wszystko przez pryzmat instynktu dominacji. Opisywany przez
jednego  z  polskich  hodowców  przykład,  w  myśl  którego  samo  noszenie  obroŜy  jest
dla  bulteriera  zachowaniem  dominacyjnym  to  gruba  przesada,  ale  mniejsza,  niŜ
wobec innych psów.

Oznacza to, miedzy innymi, Ŝe wszelkie wychowanie bulteriera musi być

rozpoczęte bardzo wcześnie, w wieku kilku tygodni, kiedy jeszcze pies ma naturalną
potrzebę  podporządkowania  się  przewodnikowi,  takŜe  ludzkiemu.  Przejmując
kontrolę nad młodym bulem trzeba pamiętać, Ŝe to, czego nauczymy go w młodości
pozostanie mu do końca Ŝycia, stąd nie wolno rozwijać w nim agresji, nawet Ŝartem,
zakładając, ze gdy dorośnie, to go takich zachowań oduczymy. Nie ma co się łudzić -
nie  oduczymy.  Rozczulający  moŜe  być  widok  sroŜącego  się  małego  pieska,  ale  jeśli
pozwolimy mu się złościć, to będzie się złościł takŜe i wtedy, kiedy będzie waŜył pod
30  kilogramów  i  będzie  'szybszy  w  zębach'  od  innych  psów.  NajwaŜniejszą  zasadą
jest  reguła,  w  myśl  której  pies  nigdy  nie  moŜe  odnieść  korzyści  z  zachowania
agresywnego.  Jeśli  spróbuje siłą wymuszać swoje  decyzje,  to nie  tylko  musi  zostać
skarcony, a jeszcze w Ŝadnym wypadku nie moŜe dostać tego, czego się domaga.

Skoro juŜ przy tym jesteśmy: karcenie bulteriera wymaga wiele wyczucia.

Zbyt często karcony lub traktowany zbyt brutalnie szybko tępieje (a raczej -
uodparnia się na polecenia. I na kary takŜe!). Nagrody natomiast naleŜy oferować

szczodrze: zabawkę, zabawę z panem, smakołyk, pieszczotliwe poklepanie czy miłe
słowa. Szczególnie waŜne jest to przy wprowadzaniu nowych wymogów, choćby przy
zakładaniu obroŜy. Pies musi skojarzyć, Ŝe obroŜa jest zapowiedzią czegoś miłego -
zabawy, spaceru lub choćby pochwały właściciela. Dopiero wtedy ją polubi.

A propos spaceru - młodego bulteriera naleŜy wyprowadzać na spacery jak

najszybciej,  gdy  tylko  minie  okres  zaordynowanej  przez  weterynarza  kwarantanny.
Psy  o  czułym  systemie  nerwowym  (a  więc  inteligentne,  jak  bulterier)  wymagają
nieustannie  nowych  bodźców,  i  im  szybciej  się  z  nimi  zapoznają,  tym  lepiej.
Opisywana  przez  niektórych  właścicieli  'nadpobudliwość  bulteriera  na  spacerze  w
mieście'  wynika  z  nieprzyzwyczajenia  się  psa  do  ruchu  miejskiego,  samochodów,
ludzi  i  psów.  Im  szybciej  zaczniemy  naszego  pupila  do  nich  przyzwyczajać,  tym
szybciej mu to pójdzie i zostanie na dłuŜej. Na dodatek prowadząc psa w nowe dlań
otoczenie  mimowolnie,  ale  bardzo  skutecznie utrwalamy  w nim więzy,  łączące go  z
przewodnikiem. 'Obydwaj' - pies i pan - stawiają czoła nowym warunkom. Im więcej
nowych  sytuacji,  nowych  przygód  przeŜyją  razem,  tym  ich  więź  będzie  -  z  punktu
widzenia  psa  -  ściślejsza  i  głębsza.  Z  punktu  widzenia  człowieka  będzie  tak  samo,
ale nie o wychowaniu właściciela bulteriera tu piszemy...

Pierwsze spacery naleŜy zatem rozpocząć natychmiast, gdy tylko będzie

moŜna z psem wychodzić z domu. Zacznijmy od bardzo króciutkich spacerów, 15-20
minutowych, ale za to cztery-pięć razy dziennie. KaŜdy spacer powinien składać się
z  elementów  'swobodnego  ruchu'  i  ze  spaceru  na  smyczy.  NaleŜy  nauczyć  psa
chodzenia  na  smyczy  przy  naszej  lewej  nodze,  przy  czym  pies  nie  powinien  ani
ciągnąć, ani zatrzymywać się przy kaŜdej latarni. Pamiętajmy, Ŝe jeśli pies idzie na
smyczy,  to  nie  po  prostu  idzie,  tylko  spełnia  jakąś  funkcję,  wykonuje  jakieś
polecenia (czy raczej oczekiwania) człowieka i powinien móc się skoncentrować tylko
na  nich.  KaŜdy  spacer  powinien  zawierać  takŜe  elementy  swobodnego  ruchu  (bez
smyczy)  i  elementy  wykonywania  poleceń,  początkowo  najprostszych,  takich  jak
przywołanie  do  człowieka.  I  jedne,  i  drugie  fragmenty  spaceru  dopuszczalne  są
jedynie  tylko  w  miejscach,  w  których  psu  nie  moŜe  nic  grozić,  a  wiec  w  Ŝadnym
wypadku  na  ulicy!  Na  ulicy  kaŜdy  pies,  niezaleŜnie  od  swego  wieku  i  stopnia
wyszkolenia zawsze musi chodzić tylko na smyczy!

Podczas spacerów zawsze pojawia się problem - młody bulterier i inne psy.

Podstawową zasadą jest tu nie unikanie kontaktów z psami, a wprost przeciwnie -
prowadzenie  młodego  bulika  do  innych  psów  i  zezwalanie  mu  na  nieskrępowaną
zabawę.  Nie  ma  obaw,  Ŝe  dorosły  i  duŜy  pies  poczuje  się  zagroŜony  atakiem  dwu-
czy trzymiesięcznego szczeniaka, albo będzie się z nim bawił, albo go zlekcewaŜy. I
jedno,  i  drugie  jest  dla  psychiki  młodego  bula  zbawienne:  zabawa  nauczy  go  reguł
postępowania  z  pobratymcami,  które  nie  muszą  sprowadzać  się  do  rywalizacji  i
walki,  a  lekcewaŜenie  pokaŜe,  ze  nie  zawsze  spór  musi  kończyć  się  walką.
Prowadźmy swego bulteriera do innych psów póki młody, a będziemy mieli większą
szansę,  Ŝe  będzie  umiał  zaprzyjaźnić  się  z  innymi  psami  takŜe  jako  dorosły!  Jeśli
szczenię  okazuje  nieśmiałość  wobec  psów,  samochodów  czy  ruchu  ulicznego,  to
oswajajmy  go  ze  'strachami'  delikatnie  i  bez  przymusu  -  bo  ten  nieuchronnie
prowadzi do pogłębienia oporu. Bulterier zmuszany do zachowań, których nie chce,
zamyka  się  w  sobie  i  cała  osoba  demonstruje  swój  sprzeciw,  a  w  sytuacjach
ekstremalnych moŜe próbować uŜyć zębów, takŜe i przeciwko przewodnikowi.

Jedynie łagodność i cierpliwość mogą pomóc młodemu psu przemóc strach,

obawy właściwe kaŜdej istocie w okresie rozwoju i niezbędne dla zachowania
gatunku (u psów takim okresem lęków jest czas miedzy 12 a 15 tygodniem Ŝycia i
później, drugi raz, około 6-7 miesiąca. KaŜdy taki okres trwa kilka tygodni.)

Przymus,  siła  budzą  opór  i  nie  znoszą  uczucia  strachu,  ale  je  pogłębiają.
Nieprzyjemne  uczucia  (strach)  są  pogłębiane  przez  inne  nieprzyjemne  uczucia
(przymus)  i  w  efekcie  uczucie  dyskomfortu,  związanego  z  nieprzyjemnym  i
początkowo  słabym  bodźcem  jest  znacznie  silniejsze.  Jak  w  tej  sytuacji  pies  ma
pokonać  strach?  I  jeszcze  jeden  związany  z  tym  problem:  bulterier  uczy  się
reagować  na  strach  (który  przecieŜ  prawdopodobnie  odczuwa  i  pokonuje)  agresją.
Przymus jako środek pokonywania obaw rodzi agresję.

Najlepszą metodą, polecaną w takich wypadkach przez behawiorystów jest

ZIGNOROWANIE  przyczyny  lęku  przez  przewodnika,  okazanie  Ŝe  dla  niego  źródło
lęku psa nie jest zagroŜeniem, nie wywołuje obaw, a Ŝe to przewodnik odpowiada za
sforę, przeto nie ma przyczyn strachu dla całej sfory! Człowiek ma pokazać, Ŝe nie
zauwaŜa  nie  tylko  obaw  psa,  ale  przede  wszystkim  tego,  co  je  wywołuje.  Nie
pocieszanie  psa,  nie  chwalenie  go  ale  zignorowanie  (a  przez  to  -  zbagatelizowanie,
uczynienie  mało  waŜnym)  przyczyny  jego  obaw.  Pocieszanie  -  jako  bodziec
pozytywny  -  nie  usuwa  strachu,  a  wprost  przeciwnie:  utrwala  fałszywy  łuk
odruchowy  'obawa-pochwała'  i  uczy  psa,  Ŝe  okazywanie  strachu  moŜe
zaprocentować  jakimś  bodźcem  pozytywnym.  Dokładna  odwrotność  tego,  czego
chcieliśmy!

Poświecenie stosunkowo duŜo miejsca problemom przezwycięŜania strachu

wynika nie tyle z lękliwości bulterierów (której nie ma!), ile z tego, Ŝe jeśli odczuwają
strach,  to  go  nie  okazują.  MoŜna  je  jednak,  niestety,  stosunkowo  łatwo  nauczyć
odczuwania  lękliwości,  i  radzenia  sobie  z  nią  poprzez  agresję.  Większość  psów
agresywnych  jest  w  istocie  swej  tchórzliwe.  Psy  pewne  siebie  i  silne  psychicznie
raczej nie bywają agresywne.

Napisałem 'raczej', bo z bulterierami jest nie do końca tak. Jak pisał Horner,

jeśli bulterier wda się w bójkę i zwycięŜy w niej (a przez swe predyspozycje fizyczne
zazwyczaj  zwycięŜa),  to  będzie  szczycił  się  swym  zwycięstwem  i  będzie  szukał
moŜliwości,  by  je  powtórzyć!  Bywają  bulteriery  agresywne  (choć  hodowcy  od  lat
starają  się  wyplenić  z  nich  te  cechę)  i  dlatego  tak  waŜne  jest  od  pierwszych  dni
zwalczanie  w  nich  tej  agresji,  wykazywanie  psu,  Ŝe  zachowań  takich  nie
akceptujemy i nie zamierzamy tolerować.

Przy pierwszych próbach zachowań dominacyjnych wobec innych psów -

stawanie  bokiem,  jeŜenie  się,  'obchodzenie  przeciwnika  na  sztywnych  łapach"  -
staramy się ich nie zauwaŜać, licząc na to, Ŝe potraktowany w ten sposób inny pies
sam  zwróci  małoletniemu  bulterierowi  uwagę  na  niestosowność  takich  zachowań.
Nie  chodzi  tu  broń  BoŜe  o  prowokowanie  bójki,  ale  o  wykazanie  naszemu  psu  jak
wiele  jest  odcieni  wzajemnych  stosunków  miedzy  psami,  daleko  wykraczających
poza  znane  bulowi  'poddał  się  -  nie  poddał  się'.  Jeśli  jednak  zachowania  drugiego
psa  nie  wpływają  na  zmianę  postawy  naszego  bula,  to  musimy  zareagować,
demonstrując  psu,  Ŝe  zachowań  agresywnych  nie  będziemy  tolerować  -  dobrym
pomysłem  jest  zapięcie  psa  na  smycz  i  demonstracyjne  odejście  z  nim  na  parę
kroków  po  czym...  ponowne  spuszczenie  psa  ze  smyczy  (przypominam,  moŜna  to
robić  jedynie  w  terenie  absolutnie  bezpiecznym  dla  psa,  a  nigdy  w  pobliŜu
jeŜdŜących  samochodów  czy  pracujących  maszyn!).  Postępując  wedle  tej  metody
tłumaczymy  psu,  ze  kara  (pozbawienie  kontaktu  z  innym  psem)  związana  jest
jedynie  z  niewłaściwym  zachowaniem.  UwaŜać  jednak  trzeba  na  newralgiczny
moment zapinania psa na smycz - większość psów w takiej sytuacji łatwiej decyduje
się  na  atak.  Wobec  psów  juŜ  nieco  ucywilizowanych  (czyli  choćby  odróŜniających
nas  jako  swoje  stado  od  reszty  świata)  lepszą  metoda  jest  odejście  od  psów  z
równoczesnym odwołaniem swego pupila.

Wspomnieć tu trzeba o kilku zasadach sprawdzających się wobec wszystkich

psów,  nie  tylko  bulterierów.  Pies  jest  zwierzęciem  stadnym,  stąd  podejście
właściciela wzmaga jego pewność siebie, zaś odejście - pewność tę zmniejsza. Jeśli
dwa  psy  badają  nawzajem  swą  gotowość  do  walki,  to  podejście  do  nich właściciela
jednego  z  nich  sprawia,  ze  jego  pies  łacniej  zaatakuje!  Stąd  wniosek  -  jeśli  do
awantury  jeszcze  nie  doszło,  to  lepiej  nie  podchodzić  do  psów,  a  nawet  wprost
przeciwnie: przywołując psy rozejść się w przeciwne strony. Szansa na to, Ŝe więzi ze
stadem będą silniejsze niŜ słabnąca potrzeba walki są duŜe.

Tu kolejna uwaga, podnoszona przez wszystkich prawie hodowców

bulterierów:  są  to  psy  o  podwyŜszonym  progu  odczuwania  bólu  i  jako  pieszczotę
odbierają  to,  co  dla  innych  psów  będzie  juŜ  karą.  Praktycznym  wnioskiem
wywodzonym  z  tego,  jest  twierdzenie,  Ŝe  wobec  buli  moŜna  -  i  nawet  naleŜy  -
stosować kary fizyczne. Nie chodzi tu w Ŝadnym wypadku o bicie psa! Ale dość silne
i  gwałtowne uderzenie  otwartą  dłonią w  psyk,  kiedy  młody  psiak usiłuje  próbować
siły swoich zębów na naszym rękawie jest bardzo skuteczne, a nie przynosi bulowi
Ŝadnej  krzywdy.  Nie  chodzi  o  to,  by  sprawić  psu  ból,  ale  by  wyjaśnić  mu,  Ŝe
przekroczył

dopuszczalne granice.

Pamiętajmy,

Ŝe

przepychankach

rodzeństwem i wychowywany przez matkę młodociany bulik niejednokrotnie odniósł
razy fizyczne (bo innych inne psy zadać mu nie mogły...). Znana czeska hodowczyni
bulterierów, pani Alena Tvrzova (hodowla Alet), twierdziła kiedyś Ŝartem, Ŝe młody
bul doskonale wszystko rozumie - pod warunkiem, Ŝe jest to powiedziane dobitnie i
wyraźnie,  a  człowiek  jest  stanowczy  i  szybki  w  rękach.  Wedle  niej  dopiero  około
półtora  roku-dwóch  lat  Ŝycia  szare  komórki  w  mózgu  bula  łączą  się  trwale  "i  bul
staje  się  najczulszym  i  najmądrzejszym  psem".  Coś  w  tym  jest  -  przez  całą  swą
młodość  bulterier  sprawdza,  jak  daleko  moŜe  się  posunąć  w  swych  próbach
rządzenia  człowiekiem  -  i  dopiero  dorósłszy  i  zaakceptowawszy  intelektualną
wyŜszość  człowieka  okazuje  całą  swą  inteligencję,  której  wcześniej  wolał  nie
demonstrować...

Naturalną cecha młodocianych zabaw bulterierów jest próba sił,

przepychanie  się  z  człowiekiem  i  nie  naleŜy  się  tego  wystrzegać.  Pamiętać  trzeba
jednak  o  kardynalnej  zasadzie:  zabawę  moŜe  inicjować  dowolna  ze  stron,  człowiek
lub  pies,  ale  jej  reguły  określa  i  przerywa  ja  tylko  człowiek.  Jeśli  uznamy,  Ŝe  pies
rozochocił  się  zbytnio  lub  nadmiernie  się  zapala  w  pozorowanej  bójce,  musimy
natychmiast  odesłać  psa  na  jego  miejsce.  Z  owych  zabaw  pies  nie  moŜe
wywnioskować,  Ŝe  to  on  zwycięŜył  w  tych  rozrywkowych  zapasach.  Pies  musi
pogodzić się z natychmiastowym oddaniem 'zdobyczy' - piłki, sznura do zabawy - na
pierwsze Ŝądanie człowieka.

W procesie wychowanie młodego bulteriera - po zakończeniu fazy socjalizacji

-  są  jeszcze  dwa  okresy  szczególne.  Skoro  -  za  Trumlerem  -  uznaliśmy,  Ŝe  w
pewnym  sensie  człowiek  ma  stanowić  dla  młodego  psa  substytut  ojca,  to  nic
dziwnego,  Ŝe  dorastający  pies  buntuje  się  wobec  człowieka  jak  nastolatek  wobec
rodziców. Pierwszy z takich okresów zdarza się z reguły około 10 miesiąca Ŝycia psa,
kiedy  to  czworonóg  po  raz  pierwszy  zdobywa  poczucie  swej  odrębności  i
samodzielności (jest to zazwyczaj związane - lub tylko równoczesne - z osiągnięciem
dojrzałości  płciowej).  Drugi  taki  okres  'burzy  i  naporu'  następuje  zazwyczaj  około
18-20 miesiąca Ŝycia (u suk występuje on rzadziej i z reguły nieco wcześniej), kiedy
to  pies  jest  w  zasadzie  całkowicie  ukształtowany  psychicznie  i  prawie  całkowicie
fizycznie.  KaŜdy  taki  moment  trwa  z  reguły  trzy  do  czterech  tygodni  i  zaczyna  się
wypowiedzeniem  przez  psa  dotychczas  obowiązujących  reguł  posłuszeństwa.  Pies
demonstruje  albo bierny opór  (głuchnie  na polecenia,  które  dotychczas wykonywał
bez  mrugnięcia  okiem),  albo  nawet  usiłuje  wymusić  posłuszeństwo  na  tych

członkach  rodziny,  których  uwaŜa  za  stojących  w  hierarchii  stada  tuŜ  przed  nim.
(rzadko  zdarza  się  nieposłuszeństwo  wobec  wszystkich  domowników  albo  tylko
wobec  przywódcy  stada.  Jeśli  tak  by  było  -  u  psów  bardzo  dominujących  -  to
znaczyłoby  to,  Ŝe  pies  chce  awansować  z  pozycji  dwa  na  funkcję  bezapelacyjnego
przywódcy stada (!) i Ŝe to ostatni moment, by móc ułoŜyć sobie z nim kontakty w
sposób akceptowany przez człowieka).

Takiego nieposłuszeństwa nie moŜna w Ŝadnym wypadku tolerować, gdyŜ

próby  ich  zbagatelizowania  muszą  nieuchronnie  prowadzić  tylko  do  narastania
problemu.  W  tej  fazie  stosunków  pies-człowiek  trzeba  być  szczególnie  czułym  na
wszelkie  formy  nieposłuszeństwa  i  stanowczo  wymagać  podporządkowania  się  psa
naszej woli. Nie ma co uciekać się do siły fizycznej, zwłaszcza, Ŝe w tym okresie pies
juŜ zdecydował się na konfrontację, ale wykorzystując niejakie formy przymusu (np.
ćwiczenie  posłuszeństwa  rozumianego  jako  musztra)  naleŜy  podporządkować  sobie
psa.  Tom  Horner  napisał  nawet,  Ŝe  jest  to  jedyna  sytuacja,  w  której  dopuszcza
zastosowanie  przemocy  wobec  psa  -  pod  warunkiem,  Ŝe  jesteśmy  absolutnie
przekonani, Ŝe pokonamy psa. Jeśli go nie złamiemy w tej konfrontacji, to on złamie
nas i wtedy, najprawdopodobniej, będziemy musieli się z nim rozstać.

Tom Horner, z którym nie jest łatwo w tym punkcie się zgodzić, ale którego

doświadczenia nie moŜna bagatelizować pisze tak: "UŜycie siły, by zmusić bulteriera
do  podporządkowania  się,  to  droga  długa  i  okręŜna,  ale  w  pełni  uzasadniona  i
racjonalna,  jeśli  tylko  spróbujecie  państwo  wpływać  na  bulteriera  swoim  umysłem,
(...) zanim uciekniecie się do pomocy kolczatki czy bicia. Bulteriery są na tyle uparte,
Ŝe  im  wprost  podoba  się  uŜycie  siły.  Bulterier  jako  pieszczotę  przyjmie  kuksańca,
który  psa  rasy  mniej  odpornej  wprawiłby  w  prawdziwe  drŜenie  ze  strachu.  Jeśli
jednak  wasz  bulterier  uparcie  nie  chce  podporządkować  się  poleceniom  i  np.
lekcewaŜy polecenie 'Waruj' choć dawniej słuchał się tej komendy, to być moŜe trzeba
mu  ją  dość  surowo  przypomnieć.  W  istocie  większości  bulterierów,  zwłaszcza
samcom,  niezbędne  jest  jedno  czy  dwa  przetrzepanie  skóry  w  wieku  pomiędzy
szóstym  a  osiemnastym  miesiącem  Ŝycia,  by  przypomnieć  im,  Ŝe  to  człowiek  jest
przywódcą  stada  i  Ŝe  jest  zdecydowany  zachować  tę  funkcję.  Jeśli  lekcję  te
przeprowadzić  właściwie,  to  nie  zaszkodzi  ona  psu,  który  przyjmie  ją  ze  stoickim
spokojem.  Jeśli  pies  lekcewaŜy  komendę  'Waruj'  albo  dopuszcza  się  innych
przewinień, o których doskonale wie, Ŝe są zabronione, naleŜy ostro szarpnąwszy za
obroŜę  doprowadzić  go  na  miejsce,  z  którego  pies  oddalił  się,  łamiąc  wydane  mu
polecenie  i  skórzaną  smyczą,  złoŜywszy  ją  w  pół,  tak  by  i  rączkę  i  karabińczyk
trzymać  w  dłoni,  zdecydowanie  uderzyć  psa  kilka  razy  po  Ŝebrach  czy  zadzie  (w
Ŝadnym wypadku nie po głowie!) i zostawić psa na tym samym miejscu, tak by mógł
przemyśleć swe poczynania.

Za godzinę czy półtorej naleŜy ponownie podprowadzić psa na długiej smyczy

w  to  samo  miejsce  i  wydawać  mu  komendy  "Waruj!"  i  "Stój"  dopóki  pies  się  nie
zmęczy i nie znudzi. Niewielkie są szanse na to, ze tak potraktowany pies ponownie
zechce się nam sprzeciwiać. Zdaję sobie sprawę, Ŝe niektórzy uwaŜają, Ŝe nie jest to
konieczne,  Ŝe  jest  to  zła  rada,  której  nie  wolno  słuchać,  jeśli  pies  ma  normalny
temperament  i  dobre  pochodzenie.  Ja  natomiast  uwaŜam,  Ŝe  naleŜy  szybko  i
zdecydowanie  odkryć  przed  psem  wszystkie  karty  zamiast  skazywać  się  na  ciągłą
rywalizację  i  na  ciągłe  poprawki,  udzielane  psu  czy  to  głosem,  czy  to  za  pomocą
kolczatki.  Na  dodatek  odkryłem,  Ŝe  kara  cielesna,  za  którą  idzie  wyegzekwowanie
posłuchu  i  powtórzenie  ćwiczeń  w  pewnym  odstępie  czasu  jest  środkiem  o  wiele
skuteczniejszym  i  na  dodatek  zmniejszającym  szansę  na  rozzłoszczenie  psa  niŜ
jakiekolwiek  inne  środki.  Dla  psów  miększych,  o  słabszym  charakterze  często
wystarcza uderzenie raz czy drugi rzemieniem w podłogę, po to, by wykazać psu, Ŝe

człowiek  traktuje  sprawę  powaŜnie.  NiezaleŜnie  jednak  od  tego,  jak  postanowiliście
państwo  karcić  psa,  nie  zapomnijcie  doprowadzić  go  na  miejsce  popełnienia
przestępstwa.  Powtórzenie  to  klucz  do  posłuszeństwa,  nie  zaniedbujcie  upartego
powtarzania lekcji posłuszeństwa,  jednocześnie starając się nie znudzić swego psa;
a nigdy nie pozwólcie psu na ucieczkę, będącą wyrazem jawnego nieposłuszeństwa.
Złota zasada szkolenia (a wiec i wychowania) mówi: często ale niezbyt duŜo."

Jeśli w tym okresie pies nie próbuje przeciwstawiać się wszystkim, a tylko

jednemu członkowi rodziny, to właśnie ten człowiek 'na celowniku' musi poskromić
psa (pod nadzorem przywódcy stada), wymagając od niego np. wykonywania
poleceń.

Poza tymi dwoma okresami bulterier wymaga tylko bardzo, bardzo duŜo

czułości,  Czy  pamiętacie  Państwo,  co  pisałem  o  bulterierzej  potrzebie  fizycznego
kontaktu z człowiekiem? To bardzo dobra podstawą do ułoŜenia sobie stosunków z
tym  psem:  bulterier  CHCE  być  z  człowiekiem,  ale  stawia  mu  wysokie  wymagania.
Jednym z nich jest potrzeba stałego okazywania psu zainteresowania, przynajmniej
przez  pierwsze  12-18  miesięcy  Ŝycia.  Potem  pies,  pewny  uczucia  właściciela,  staje
się mniej zaborczy, choć nie moŜna zapominać o codziennej porcji głasków i drapań.
Nie naleŜy oddzielać psa od przewodnika! Bulterier powinien chodzić wszędzie tam,
gdzie chodzi człowiek - jeśli jednak chcemy lub musimy wydzielić strefy mieszkania
lub  domu  dlań  niedostępne,  to  musi  on  o  tym  wiedzieć  dość  szybko  (od  1  dnia!)  i
zakaz  musi  być  konsekwentnie  przestrzegany.  Oczywistym  wyjątkiem  są  (oby  jak
najrzadsze!)  momenty  choroby  psa,  a  u  suk  -  takŜe  i  czas  cieczki  (choć  nie  jest  to
niezbędne,  i  wynika  raczej  z  ludzkiej  chęci  uchronienia  części  domu  przed
zachlapaniem krwawymi śladami...)

Słynne jest wygodnictwo bulterierów, uwielbiających ciepłe koce, wygodne

fotele i łóŜko pana czy pani. U młodego psa nie chodzi tu bynajmniej o wygodę, ale o
rozszerzenie zakresu swych praw (czyli zdobycie dla siebie jak najwięcej praw, takŜe
i do przebywania na fotelu pana). Wszystkie psy lubią oglądać świat z góry, i jest to
jakaś  pozostałość  po  Ŝyciu  stadnym:  wedle obserwacji  watah  wilczych,  przewodnik
stada  ma  zazwyczaj  legowisko  wyŜej  niŜ  inni  członkowie  stada.  Wdrapanie  się  na
kanapę  czy  łóŜko  jest  dowodem  awansu  społecznego  i  to  jest  -  początkowo  -
motorem  takich  zachowań  bulteriera.  Dopiero  później,  gdy  zdobędzie  prawa  do
wyŜszej  pozycji  zacznie  doceniać  wygodę  miękkiego  fotela...  Pakowanie  się  do
człowieczego  łóŜka  takŜe  nie  wynika  z  chęci  schowania  się  pod  kołdrę,  ale  z
przywarcia do człowieka - przewodnika. W stadzie im nocleg jest bliŜej przewodnika,
tym wyŜsza pozycja zajmującego go.

Dobrym sposobem na rozwiązanie satysfakcjonujące obie strony jest

wprowadzenie magicznego koca: połoŜenie go na fotelu czy kanapie oznacza, Ŝe pies
moŜe nań wejść. Nie ma koca - fotel jest absolutnym tabu. Takie, dość abstrakcyjne
z punktu widzenia człowieka, rozwiązanie jest bardzo szybko akceptowane przez psy
i przestrzegane z Ŝelazną konsekwencją (co bywa bardzo przydatne w dorosłym
Ŝyciu, zwłaszcza u kapiących podczas cieczek suk).

Zabierajmy swego młodego psa ze sobą wszędzie, gdzie tylko wolno,

pokazujmy  mu  świat  w  całej  jego  złoŜoności,  przyzwyczajajmy  go  do  jego
róŜnorodności - ruch uliczny, autobus, samochód. Im szybciej pozna samochód jako
pasaŜer,  tym  większa  szansa  na  uniknięcie  choroby  lokomocyjnej,  mającej
generalnie  podłoŜe  psychiczne.  Pies  powinien  jeździć  tak,  by  zawsze  móc  odczuć
fizyczny kontakt z przewodnikiem, co w duŜym stopniu niweluje strach przed jazdą.
WoŜenie  szczeniąt  zawsze  powinno  być  zakończone  spacerem  -  jako  finalną

nagrodą. Pies musi być pewny, Ŝe na końcu najdłuŜszej nawet podróŜy czeka go
przyjemność i zabawa.

Bulterier jest psem, który stosunkowo szybko rośnie, choć nieszybko dorasta

(wiele  zaleŜy  tu  teŜ  od  typu,  jaki  reprezentuje  -  psy  bardziej  'buldoŜe'  fizycznie
dorastają  znacznie  później  niŜ  lŜejsze  psy  w  typie  teriera).  Ostateczny  wzrost  pies
osiąga  około  7-8  miesiąca  Ŝycia  (suki  z  reguły  w  momencie  pierwszej  cieczki),  ale
ostateczną masę - dopiero około 20 miesiąca Ŝycia! Ten zatem dość powolny rozwój
wymaga  od  człowieka  szczególnej  uwagi.  Bulterier  wymaga  wiele  ruchu,  który
stymuluje  rozwój  tak  waŜnej  dla  niego  masy  mięśniowej.  Wiele  to  nie  znaczy  bez
miary. Spacer czy zabawa na świeŜym powietrzu muszą być takŜe poddane pewnym
regułom, zwłaszcza w pierwszych miesiącach Ŝycia szczenięcia.

Nigdy nie forsować i nie przemęczać zwierzęcia - ma samo sobie stopniować i

dozować  ruch.  WaŜne  jest  zwłaszcza  nie  przemęczanie  psa  psychicznie.  Bulterier  z
załoŜenia nie pokazuje obcym swych uczuć (stąd mawia się o nim, Ŝe jest 'fałszywy'),
więc  jeśli  nie  umiemy  jeszcze  patrzeć,  to  moŜemy  go  sforsować  psychicznie.  Na
nadmiar  wraŜeń  reaguje  zamknięciem  się,  a  w  sytuacjach  krańcowych  -  nie
ukierunkowaną  agresją.  Jeśli  trzeba,  to  dajmy  mu  chwilę  wytchnienia  przez
przerwanie zabaw i schowanie go na kilkanaście minut w samochodzie (początkowo
zawsze w naszym towarzystwie!). Jeśli nie mamy w pobliŜu samochodu, to dobrym
pomysłem jest wzięcie szczenięcia na ręce i uspokajające głaskanie, przyspieszające
regenerację sił psychicznych.

Bul nie tylko nie okazuje zmęczenia, takŜe fizycznego - on go prawdopodobnie

nawet  nie  odczuwa  i  jego  stopień  moŜemy  ocenić  tylko  ex  post,  po  długości  czasu
przeznaczanego  przez  psa  na  regenerację  sił  (sen),  po  długości  i  głębokości  snu.
Musimy  być  mądrzejsi  od  psiego  organizmu  i  ordynować  psu  przerwy  w  wysiłku  -
dla  półrocznego  psa  5  spacerów  po  pół  godziny  jest  lepsze  niŜ  jeden  spacer  3-
godzinny! Wymuszajmy przerwy w aktywności, umoŜliwiajmy psu spokojny, głęboki
sen choćby i 10 razy w ciągu dnia (młode psy). Stare angielskie przysłowie mówi Ŝe
pies rośnie przez sen. No właśnie!

Niezbędne są takŜe przerwy w szaleńczej bieganinie z psami. Przy pierwszych

objawach spowolnienia gonitwy - na smycz i albo wolniutkim spacerkiem do domu
albo - jeśli to plac zabaw - psa do samochodu i spać!

Te same zasady obowiązują takŜe podczas zabaw w domu, gdzie trudniej o

zmęczenie fizyczne, ale łatwo o przemęczenie psychiczne. Tu pojawia się kwestia
delikatna w naszym kraju, choć przyjęta na całym świecie - klatka.

Polacy trzymający psy w domu często mawiają "nie po to kupiłem sobie psa,

by trzymać go w klatce" i generalnie jest to prawda, ale nie do końca. Patrzymy na
klatkę  przez  pryzmat  ogrodu  zoologicznego,  a  to  zupełnie  nie  tak!  Większość  psów
łaknie własnego kąta, bezwzględnego azylu, gdzie pies moŜe zrelaksować się, pewny,
Ŝe  nic  mu  nie  zagrozi.  Wynika  to  z  psychicznej  konstrukcji  psowatych,  które
podobnie  jak  ludzie  Ŝyją  w  ciągłych  zmianach  okresów  silnej  aktywności  i
głębokiego  ukojenia  (snu).  Jeśli  pozbawimy  go  moŜliwości  pełnego  odpoczynku,  to
szybko doprowadzimy do trwałych i nieodwracalnych zmian w psychice, a przez to i
w  zachowaniu  psa.  Z  badań  Ericha  Trumlera  nad  wilkami  widać,  Ŝe  zwierzęta,
którym  często  przerywano  sen  były  agresywniejsze  i  mniej  pojętne  niŜ  osobniki,
które spały nawet i krócej, ale za to w warunkach pełnego komfortu psychicznego.

Absolutnym azylem dla psa powinno być jego miejsce, gdzie będzie czuł się

pewnie  i  bezpiecznie.  Doskonałym  pomysłem  jest  wykorzystanie  jako  posłania
klatki, którą nie  tylko  moŜna  zamknąć (co pomoŜe uchronić dom  przed  kompletną
dewastacją),  ale  w  której  pies  moŜe  sam  się  schować.  Spora  klatka,  umoŜliwiająca
psu  swobodne  odwrócenie  się  i  przybranie  dowolnej  wygodnej  pozycji,  jest
doskonałym miejscem regeneracji sił.

Jeśli włoŜymy psu do niej kilka jego ulubionych zabawek, to pies będzie

chętnie  sam  szedł  do  swojej  'budki',  by  tam  odpocząć,  wyspać  się  czy  po  prostu
pocmoktać właśnie otrzymaną cielęcą kość... Stworzenie psu takiego azylu pozwala
nam nie tylko przetrwać te krótkie okresy, kiedy musimy zostawić psa samego, ale
jest  takŜe  doskonałą  pomocą  w  nauce  czystości.  Nauczenie  psa  doceniania  zalet
klatki czy budki (choćby początkowo przez karmienie go w niej) sprawi, Ŝe będzie ja
traktował z radością jako miejsce bezpiecznego odpoczynku. Pamiętajmy jednak, Ŝe
zgodnie  z  cytatem  z  początku  akapitu  -  klatka  to  nie  miejsce  do  trzymania  psów.
Dorosły pies ma się w niej SAM trzymać, tylko szczenię zamykamy, a po osiągnięciu
akceptacji  klatki  i  przeminięciu  zachowań  destrukcyjnych  moŜemy  zapomnieć  o
zamykaniu  budki.  (Uwaga  -  pies  ma  większe  zapotrzebowanie  na  powietrze  niŜ
człowiek,  stąd  klatka  nie  moŜe  być  całkowicie  zabudowana  -  musi  mieć  spore
otwory  wentylacyjne  -  i  nie  moŜe  stać  w  miejscu  naraŜonym  na  bezpośrednie
działanie promieni słonecznych).

Wspomnieć tu naleŜy o jeszcze jednym wykorzystaniu klatki - znany mi

młody bulterier bywał nieznośny w swej hiperaktywności, przy czym im bardziej był
zmęczony,  tym  bardziej  rozrabiał...  Jedyna  metoda  okazało  się  zamknięcie  go  do
klatki  i  narzucenie  na  niej  zasłaniającej  światło  tkaniny:  po  dwóch  minutach
pobudzony przed chwilą do granic moŜliwości młody psiak spał głęboko jak dziecko.

Zabawy, jakie moŜemy zaproponować młodemu bulterierowi, są dość

róŜnorodne, ale najbardziej lubiane są te wszystkie, które pozwalają psu na wyŜycie
się  fizyczne.  Doskonałym  pomysłem  jest  tu  piłka,  wyścigi,  elementy  zabaw
węchowych  (poszukiwanie  zagubionych  czy  schowanych  przedmiotów).  Stanowczo
unikać  trzeba  zabaw  w  przeciąganie  się,  rywalizację  o  jakikolwiek  przedmiot  czy  -
choćby  czysto  rozrywkowe  -  gryzienie.  Te  dwie  ostatnie,  choć  lubiane  przez
bulteriery,  nie  dają  dobrego  wyjścia,  i  muszą  być  zakończone  zachowaniem
dominacyjnym  właściciela  nad  psem  (zabranie  zabawki),  co  najczęściej  wywołuje
opór  psa  i  moŜe  przerodzić  się  w  prawdziwą  rywalizację,  czego  trzeba  unikać.
Zabawy  w  przeciągnie  szmaty  czy  nawet  specjalnie  w  tym  celu  wymyślonych
zabawek  są  jeszcze  dodatkowo  niebezpieczne,  gdyŜ  łatwo  prowadzić  mogą  do
zepsucia zgryzu młodego bulteriera.

Pierwszy rok powinien obfitować w częste i w miarę róŜnorodne kontakty z

ludźmi,  innymi  psami,  innymi  zwierzętami.  Jeśli  nawyknie  do  tego  by  traktować
przyjaźnie cały świat - Jeśli naprawdę będzie mu przyjazny (a większość buli jest z
urodzenia  przyjaznych  światu)  to  ta  sympatia  zostanie  mu  do  końca  Ŝycia.  Ale
uwaga  -  złe  doświadczenia  teŜ  się  utrwalają!  O  kontaktach,  ich  częstotliwości  i
długości trwania decyduje jednak zawsze i tylko właściciel.

Wzorzec wymaga od bulteriera 'maksymalnej substancji przy danych

rozmiarach', co oznacza, Ŝe pies robi wraŜenie zwinnego, ale cięŜkiego - i w
rzeczywistości jest cięŜki. Sporą masę mięśni dźwiga kościec, który w wieku 7 czy 8

miesięcy jest jeszcze daleko nie uformowany ostatecznie. Podobnie jak młode
boksery, bulteriery maja skłonność do przesadnego forsowania swego serca i
barbarzyńskiego obchodzenia się ze swymi stawami. W efekcie bulteriery są jedną z
najmniejszych rozmiarami ras trapionych chorobami stawów, wynikającymi nie tyle
z genetyki i dziedzicznych obciąŜeń, ale przede wszystkim z niewłaściwego, czasami
wręcz szkodliwego odchowania w młodości.

O zagroŜeniach wynikających z nadmiernego ruchu juz pisaliśmy, warto

wspomnieć  tylko  o  tym,  Ŝe  młode  bulteriery  nie  mogą  być  zmuszane  do
długotrwałego  monotonnego  ruchu (bieganie  przy  rowerze  w  młodości  to  zabójstwo
dla  stawów!),  nie  mogą  być  trzymane  na  śliskim  podłoŜu  (stałe  napięcie  mięśni  na
lakierowanej  posadzce  zbyt  obciąŜa  stawy,  a  na  dodatek  szukające  oparcia  palce
tracą poŜądana wzorcem zwartość, a śródręcze zmienia kąt ustawienia do podłoŜa).

Właściciele bulterierów przestrzegają przed chodzeniem po schodach, które

ma jakoby szkodzić grzbietowi i stawom psów. ZagroŜenie dla kręgosłupa u krótkich
psów przy chodzeniu po schodach nie jest większe niŜ przy chodzeniu po równym,
wiec tym moŜemy się nie przejmować, natomiast ze stawami sprawa jest juz gorsza.
Bulterier  jest  psem  cięŜkim  i  chodzenie  (a  zwłaszcza  schodzenie!)  po  schodach
bardziej obciąŜa stawy, zwłaszcza łopatki i biodra. Nie naleŜy przesadzać i jedno czy
dwa  piętra  dziennie  jeszcze  psu  nie  zaszkodzą,  ale  więcej  moŜe  być  niebezpieczne,
stąd  jeśli  mieszkamy  w  bloku,  to  przez  pierwsze  półtora  roku  pies  ma  wjeŜdŜać,  a
zwłaszcza zjeŜdŜać na parter windą!

Doskonałym ćwiczeniem dla młodego nawet bulteriera jest pływanie, nieco

odbarczające mięśnie i wyrabiające niektóre ich partie, zwłaszcza w pasie barkowym
(kłąb!).  Bulteriery  chętnie  i  dobrze  pływają,  o  ile  zostaną  tego  nauczone  w
szczenięctwie.  Pies,  który  nie  pozna  wody  w  ciągu  pierwszych  7-8  miesięcy  Ŝycia
moŜe  nie  nauczyć  się  pływania  do  końca  Ŝycia,  albo  przynajmniej  nie  nauczy  się
pływania  wydajnego  i  efektywnego,  a  gros  energii  w  wodzie  będzie  poświęcał  na
nienaturalne utrzymanie głowy wysoko nad lustrem wody. Warto zapoznać młodego
psiaka  z  wodą,  zachęcając  go  by  wchodził  do  wody  i  -  początkowo  pod  naszą
kontrolą  -  pływał.  Większość  bulterierów,  pomimo  cięŜkiej  budowy  i  przesadnie
rozbudowanej przedniej partii ciała, pływa wydajnie i chętnie.

Polecana przez wielu hodowców metoda treningu bulteriera polegająca na

biegu przy rowerze jest - w jakimś stopniu - dopuszczalna wobec psów dorosłych i w
pełni  ukształtowanych,  ale  nawet  wobec  nich  nie  powinna  być  stosowana
przesadnie  często.  Bulterier  nie  jest  kłusakiem,  jest  raczej  psem  nawykłym  do
szybkich, zwinnych zwrotów, skoków i odskoków, a długi, jednostajny ruch jest dla
niego  jedynie  męczący,  a  nie  dający  wiele  dla  rozwoju  fizycznego.  Dobrym
rozwiązaniem jest natomiast wszelka aktywność zmienna, taka jak bieganie za piłką
(aportowanie),  frisbee  czy  -  czemu  nie  -  agility.  Wszelkie  te  sporty,  zwłaszcza  ten
ostatni,  oprócz  czysto  fizycznego  wyŜycia  się  daje  psu  bardzo  róŜnorodny  ruch
(skok, bieg, zatrzymanie) i wiąŜe go z zabawą wespół z właścicielem. Pierwsze próby
moŜna czynić juŜ w wieku 6-7 miesięcy (z wyjątkiem skoków!), zaś na serio moŜna
zająć się ta dyscypliną około 18 miesiąca Ŝycia psa. W ramach przygotowań trzeba
bezwzględnie  rozwijać  w  psie  ogólne  posłuszeństwo  -  zatrzymywanie  w  marszu,
chodzenie przy nodze (na smyczy i bez), bieganie na komendę i - najwaŜniejszą obok
aportowania  -  komendę  'waruj'.  Opis  jej  nauki  wyłoŜony  jest  we  wszystkich
podręcznikach  szkolenia  psów  (we  wspomnianych  juŜ  ksiąŜkach  p.  Mrzewińskiej
takŜe), tak wiec tu wystarczy opisać, dlaczego komenda ta jest tak waŜna.

Przede wszystkim dlatego, Ŝe jest w pewnym sensie 'zupełna', to jest

wymagająca  od  psa  pełnego  podporządkowania  się  i  porzucenia  wszelkich  działań.
Jest  statyczna,  więc  stosunkowo  łatwo  wymagać  jej  wykonania  i  pozostania  w
poŜądanej  pozycji  przez  dłuŜszy  czas.  (Wspomnieć  tu  trzeba,  Ŝe  komenda  'waruj'
oznacza  w  zasadzie  jedynie,  by  pies  natychmiast  połoŜył  się  -  nie  wymagając  od
niego  ani,  jak  w  dawnych  podręcznikach  szkolenia  psów  myśliwskich,  określonej
pozycji.  Wymaganie  od  psa  ułoŜenia  pyska  na  ziemi,  miedzy  łapami,  jest
niepotrzebne  i  do  niczego  nie  słuŜy.)  Nieocenione  zalety  komendy  'waruj'  poznamy
wkrótce, gdy okaŜe się, Ŝe za jej pomocą moŜna wyhamować psa w biegu lepiej niŜ
komendą "stój", a i wytrwanie w pozycji 'waruj' jest dla psa łatwiejsze niŜ w siadzie
czy  postawie...  Na  dodatek  dla  psów  aktywnych  komenda  'waruj'  jest  dość
deprymująca  i  -  byle  umiejętnie!  -  moŜe  być  takŜe  stosowana  jako  doraźne
skarcenie.

Szczególnie godne polecenia są wszelkie zabawy angaŜujące całe ciało i cały

umysł bulteriera - ze szczególnym naciskiem na pracę węchową. Bulik jest udanym
psem  myśliwskim,  który  w  spadku  po  terierach  odziedziczył  wyśmienity  nos,
pozwalający mu bezbłędnie identyfikować wonie, bodaj nawet lepiej niŜ powszechnie
uŜytkowanym  na  pokazach  szkolenia  owczarkom  niemieckim.  W  Republice
Południowej Afryki bulteriery z powodzeniem uczestniczą w pracy celników (jeden z
psów  tej  rasy  był  takŜe  w  swoim  czasie  zatrudniony  jako  pies  wyszukujący
narkotyki  na  lotnisku  w  Pradze  czeskiej).  Wyszukiwanie  ukrytego  przedmiotu  w
domu  czy  na  spacerze,  'szukanie  zguby',  rozpoznawanie  przedmiotu  dotkniętego
przez  właściciela  pomiędzy bliźniaczych  innych  przedmiotów - wszystko  to  sprawia
bulterierowi mnóstwo radości, gdyŜ angaŜuje nie tylko jego mięśnie, ale i głowę, co
bulterier bardzo lubi. Pierwsze ćwiczenia węchowe rozpoczynać moŜna juŜ w wieku
4-5  miesięcy,  i  nie  ma  się  co  bać,  iŜ  w  miarę  dorastania  pies  zechce  zapomnieć
zdobyte umiejętności.

Sprawność myśliwska bulterierów jest niezwykła, i jeśli psy te dotychczas nie

wyparły  z  serca  łowczych  innych  terierów,  to  tylko  dlatego,  Ŝe  bulterier,  generalnie
nie  mający  podszerstka,  jest  przez  naturę  dość  kiepsko  przygotowany  do  pracy  w
zimowym lesie. Gdyby psy tej rasy nie marzły tak w oczekiwaniu na zwierzynę, to na
polowaniu  nie  miałyby  sobie  równych.  Wykazali  to  choćby  myśliwi  niemieccy  i
czescy,  którzy  niejednokrotnie  dopuszczali  bulteriery  do  prób  dzikarzy,  gdzie  bul
mógł  wykazać  się  zarówno  zwinnością,  zadziornością  jak  i  nieustępliwością  i
męstwem.  W  1998  i  1999  roku  dwukrotnie  laur  dla  zwycięzców  prób  dzikarzy  na
Słowacji zdobywały bulteriery!

Zdrowie

śywienie i pielęgnacja

Pielęgnacja bulteriera polega na tym, by jak najdokładniej

usunąć wszelkie ślady pracochłonnej pielęgnacji.

David Harris

Generalnie istnieją dwie szkoły karmienia psów (w tym takŜe i bulterierów) i

kaŜda ma swoje zalety i kaŜda ma swoje wady.

Pierwsza - zwana często tradycyjną lub naturalną - polega na samodzielnym

przygotowywaniu  psu  posiłków  w  oparciu  o  'naturalne'  produkty:  mięso,  warzywa,
makaron  lub  ryŜ.  Jest  to  pracochłonne,  ale  przygotowywanie  jedzenia  dla  swego
pupila  moŜe  być  prawdziwą  przyjemnością.  Jedyny  problem  w  takim  karmieniu
polega  na  konieczności  starannego  wywaŜenia  ilości  podawanych  psu  substancji
dodatkowych,  bez  których  nie  sposób  wyobrazić  sobie  właściwego  Ŝywienia:
witamin,  wapnia,  mikroelementów  itd, itp. Większość  produktów 'naturalnych'  jest
niejednorodna tak pod względem składu, jak i wartości odŜywczych, stąd określenie
właściwej dawki dodatków bywa trudne.

Amerykańska National Research Council, zajmująca się m.in. badaniem

karmy  dla  psów,  opracowała  specjalną  tabelę  niezbędnych  psu  składników
mineralnych,  wedle  której  na  kaŜdy  kilogram  masy  ciała  dorosły  pies  potrzebuje
dziennie  około  242  miligramów  wapnia,  198  miligramów  fosforu,  132  miligramów
potasu,  242  miligramów  chloru  sodu,  8,8  miligrama  magnezu,  1,32  miligrama
Ŝelaza,  0,16  miligrama  miedzi,  0,11  miligrama  magnezu,  1,1  mg  cynku,  0,034  mg
jodu  i  2,42  g  selenu.  Większość  tych  składników  zawarta  jest  w  naturalnych
składnikach  pokarmu,  ale  takie  opracowanie  jadłospisu,  by  codziennie  zapewnić
psu odpowiednią ilość wszystkich tych elementów bywa trudne. KaŜdy dorosły pies
potrzebuje takŜe - dla zwykłego utrzymania funkcji Ŝyciowych - codziennie około 5 g
strawionego białka i około 1,1 grama tłuszczu na kilogram masy ciała.

Bulteriery są psami dojrzewającymi powoli, ale rosnącymi szybko, stąd

oferowane im Ŝywienie musi być wyjątkowo wysoko białkowe. Są takŜe psami
bardzo aktywnymi, o szybkiej przemianie materii, toteŜ ich pokarm musi być takŜe
wysoko

energetyczny.

szczęście

daleko

odeszliśmy

poradników

kynologicznych z pierwszej połowy XX wieku, polecających dla buli dietę składającą
się  w  równych  częściach  z  wysokiej  jakości  czerwonego  mięsa,  z  pełnotłustego
twarogu lub  mleka  z dodatkiem  masła  lub słodkiej  śmietany  i  z suchego  razowego
chleba  (swoją  drogą  dieta  taka,  o  wątpliwej przyswajalności,  jest jednak  doskonale
zbilansowana pod względem zawartości białek, tłuszczy i wapnia. MoŜe dlatego cale
pokolenia  bulterierów  wychowały  się  na  niej.)  Dzisiejsi  dietetycy  proponują  takŜe
podział  psiej  miski  na  trzy  części,  przy  czym  nadal  jedna  trzecia  (lub  minimalnie
więcej) to wysokiej jakości mięso, jedna trzecia to surowe warzywa i owoce, a jedna
trzecia objętości to gotowany makaron, gotowany ryŜ lub specjalne płatki dla psów.
Czy  znaczy  to,  Ŝe  z  diety naleŜy  całkowicie wyrugować  biały ser? Nie,  ale  powinien
on  być  uŜywany  jako  zamiennik  co  najwyŜej  trzeciej  części  mięsa  (w  proporcji  13
dag sera zamiast 10 dag mięsa), i nie powinien być tłusty, ale jak najbardziej chudy.

Zdrowie

Psi organizm ma z niego pobrać białko i wapń, a nie wysilać się na pobieranie
tłuszczu, którego nie ma tam wiele, nawet w serze pełnotłustym.

Współczesna dietetyka nie patrzy przychylnym okiem na podawanie psu

mleka, uwaŜając, Ŝe organizm dorosłego psa ma kłopoty z przyswajaniem cukru
mlekowego (laktozy), co bywa przyczyną ostrych biegunek. Szczenięta tolerują
laktozę dość dobrze.

Mięso w diecie psa moŜe być od czasu do czasu, ale nie codziennie,

zastępowane  rybami,  (raczej  morskimi,  gdyŜ  ryby  słodkowodne  miewają  pasoŜyty,
mogące zagrozić takŜe psu). Mięso ryb morskich ma jednak więcej tłuszczu, a mniej
białka niŜ mięso ssaków. Rodzaj mięsa podawanego psu jest w zasadzie dowolny, za
najlepsze  uchodzi  konina,  potem  wołowina,  drób  i  dopiero  na  końcu  na  równi
wieprzowina i cielęcina (ta pierwsza jest zbyt tłusta, a ta druga - za delikatna i mało
treściwa). Mówiąc o mięsie mam na myśli przede wszystkim tkankę mięśniową, choć
niektóre podroby mają duŜą wartość odŜywczą (serca, wątroba). Podroby pośledniej
jakości  (nerki,  płuca,  wymiona)  jako  mniej  wartościowe  powinny  być  podawane
niezbyt  często,  a  i  to  w  ilości  znacznie  większej  niŜ  pełnowartościowe  mięso.
Generalnie  najwłaściwszy  rodzaj  mięsa  to  mięśnie,  tkanka  łączna  jest  znacznie
mniej  bogata  w  łatwo  przyswajalne  białko,  a  skóra  czy  powięzie  maja  go  jeszcze
mniej. Mięso podawać trzeba raczej drobno pokrojone, przy czym lepiej strawialne i
bardziej  wartościowe  jest  mięso  surowe.  Pogląd,  jakoby  karmienie  psa  surowym
mięsem miało wpływ na nieprzyjemny zapach z pyska, jest nieuzasadniony: przykra
woń wynika albo z odkładającego się kamienia nazębnego, albo z obecności w pysku
psa pierwotniaka, wymagającego wyleczenia.

Druga część posiłku to warzywa - w zasadzie dowolne, choć za najlepsze

uchodzi marchew i - lekko przeczyszczające - buraki. NaleŜy unikać podawania psu
roślin strączkowych (groch, fasola), gdyŜ są trudno przyswajalne i przed włoŜeniem
ich  do  psiej  miski  naleŜałoby  je  nie  tylko  dokładnie  ugotować,  ale  i  rozetrzeć  na
puree.  Niezbyt  polecana  jest  cebula  i  podobny  do  niej  w  składzie  por.  Dobrym
dodatkiem do psiej karmy są takŜe wszelkie prawie owoce (z wyjątkiem pestkowych)
-  jabłka,  gruszki,  a  nawet  banany  i  awokado,  jeśli  mamy  taki  kaprys.  Pamiętać
jednak  naleŜy,  Ŝe  pies  trawi  jedynie  60-75%  białka,  pochodzącego  z  warzyw.
Warzywa  stanowią  dla  psa  źródło  węglowodanów  (cukrów  i  skrobii),  ale  przede
wszystkim  mają  za  zadanie  dostarczenie  psu  witamin  rozpuszczalnych  w  wodzie  i
niektórych mikroelementów - dlatego teŜ znacznie lepiej podawać je na surowo, by
nie zabić witamin przez gotowanie.

Wedle tego samego zestawienia NRC pies potrzebuje dziennie (takŜe w

przeliczeniu na kilogram masy ciała) 110 jednostek witaminy A, 11 jednostek
witamin z grupy D, 1,11 jednostek witaminy E oraz sporych ilości innych witamin.

Trzecia i ostatnia część to wypełniacz weglowodanowy - ugotowany makaron,

ugotowany  na  sypko  ryŜ  lub  specjalne,  psie  płatki.  Tradycyjny  system  karmienia
psa  gotowaną  kaszą  z  mięsem  jest  o  tyle  nieprawidłowy,  Ŝe  psi  Ŝołądek  nie  jest  w
stanie strawić ziaren kaszy, jeśli nie są one rozgotowane 'na klej'. Szczególnie mało
przydatne  są  to  kasze  grube,  takie  jak  pęczak  czy  gryczana,  najlepsze  drobno
łamane,  takie  jak  manna  czy  kukurydziana.  Brytyjscy  hodowcy  polecają  dla
młodych  psów  jako  szczególnie  wartościową  tapiokę,  ale  na  ile  jest  to  kwestia  jej
przyswajalności,  a  na  ile  angielskiej  tradycji  -  nie  sposób  określić,  zwłaszcza  Ŝe
wedle najnowszych badań tapioka jest dość silnym alergenem...

Zdrowie

Problemem jest stosunek do ziemniaków jako wypełniacza - z jednej strony

dietetycy  twierdzą,  Ŝe  pies  nie  jest  w  stanie  strawić  ziemniaków,  z  drugiej  zaś
proponują  mączkę  ziemniaczaną  jako  nie  uczulający  (  i  łatwostrawny!)  dodatek  do
suchych  karm.  W  kaŜdym  wypadku  ziemniaki  podawane  psu  muszą  być  takŜe
dokładnie utarte na puree.

Wspomnieć tu naleŜy jeszcze o coraz popularniejszej diecie, zwanej BARF, co

jest skrótem od angielskiego określenia 'Bare and Raw Food'. Ten system Ŝywienia
opiera  się  na  podawaniu  psu  surowego  mięsa  wraz  z  kośćmi  (zazwyczaj
samodzielnie  mielonego),  uzupełnionego  o  surowe  warzywa.  Szczegóły  znaleźć
moŜna  na  stronach  internetowych,  poświęconych  tej  diecie,  która  zdobywa
popularność  na  całym  świecie  z  jednej  strony  przez  swą  'naturalność',  z  drugiej  -
przez uproszczenie do maksimum przygotowywania posiłków.

Przygotowując w domu jedzenie dla swego psa trzeba wystrzegać się kupna

gotowego  mielonego  mięsa,  gdyŜ  składa  się  ono  z  tłuszczu  w  stopniu  znacznie
większym  niŜ  moglibyśmy  podejrzewać.  Warto  takŜe  unikać  kości  traktowanych
jako  składnik  poŜywienia  -  jako  zabawka,  ćwiczenie  szczęk  czy  sposób  rozrywki  to
doskonały  pomysł,  przy  okazji  naturalny  sposób  czyszczenia  zębów,  ale  jako
pokarm  nie  są  dobre.  Nadmiar  niedokładnie  pogryzionych  i  nie  strawionych  przez
soki  Ŝołądkowe  kości  moŜe  powodować  zaparcia,  a  czasami  nawet  groźne  dla
zdrowia  zaczopowanie  jelit.  Stanowczo  unikać  trzeba  długich,  rurkowatych  kości  z
drobiu,  królika  czy  jagnięcia  -  pod  wpływem  soków  trawiennych  psa  łupią  się  one
na długie, ostre drzazgi, mogące przebić ścianki jelit. Zwolennicy BARF-u twierdzą,
Ŝe  kości  takie  są  niegroźne,  jeśli  tylko  podawane  są  na  surowo,  ale  nawet  wśród
nich nie ma pełnej zgodności na ten temat.

Nigdy nie jest właściwe podawanie psu jako posiłku resztek ze stołu

ludzkiego - po pierwsze z reguły są one znacznie mniej wartościowe niŜ pełen
pokarmy (człowiek przecieŜ wyjadł juŜ to co najlepsze...), po drugie - stanowczo zbyt
wiele w nich przypraw, a przede wszystkim soli kuchennej i pieprzu, po trzecie - to
zupełnie inny rodzaj poŜywienia. Człowiek jest zwierzęciem wszystkoŜernym (z
nadmiarem owoców), pies raczej mięsoŜernym. Jego szczęki są na tyle dostosowane
do diety mięsnej, Ŝe nasz pupil w zasadzie nie moŜe Ŝuć, bo nie ma stosownych do
tego zębów. Zapamiętajmy świętą zasadę - pies to nie śmietnik!

Młody bulterier powinien unikać przeładowywania Ŝołądka, zwłaszcza Ŝe psy

tej  rasy  zazwyczaj  mają  całkiem  niezły  apetyt  i  jedzą  'do  dna'.  By  nie  rozepchnąć
psiego  Ŝołądka  naleŜy  młodego  psa  karmić  kilka  razy  w  mniejszych  porcjach;  gdy
szczenię  przychodzi  do  nowego  domu,  z  reguły  je  cztery  posiłki  dziennie,  po
ukończeniu 4 miesiąca Ŝycia przechodzi na 3 posiłki dziennie i tak funkcjonuje do 6
-  7  miesiąca,  kiedy  to  liczba  posiłków  zostaje  zmniejszona  do  dwóch:  porannego  i
wieczornego. W tym systemie pies powinien jadać co najmniej do ukończenia roku,
choć są hodowcy, którzy karmią swe psy dwa razy dziennie przez całe Ŝycie. Wynika
to  z  przeświadczenia,  iŜ  posiłek  podzielony  na  dwie  porcje  jest  lepiej  trawiony,  a
przez  to  lepiej  wykorzystywany  przez  psi  organizm.  Ostatni  posiłek  powinien  być
finalnym elementem dnia, i przypadać tuŜ przed snem, kiedy to pies będzie mógł w
spokoju wszystko strawić.

Dzienne zapotrzebowanie psa na karmę trudno dokładnie określić ze względu

na rozmaite typy konstytucji bulteriera i z powodu stosunkowo duŜego
zróŜnicowania wagi dorosłego psa (sięgające prawie 100 procent!). Jedynym
wskaźnikiem moŜe tu być kondycja zwierzęcia - pies ma dostawać tyle jedzenia, by
nie tył, a zarazem by był dość cięŜki. Zakłada się, Ŝe docelowo pies waŜący około 30

Zdrowie

kg powinien zjadać dziennie około 400 gramów mięsa (co czyni prawie kilogram
wagi wszystkich części posiłku dziennie), ale pamiętać trzeba, Ŝe w okresie wzrostu
pies, choć mniejszy, je i powinien jeść więcej w przeliczeniu na kilogram wagi ciała.
Zapotrzebowanie rosnących szczeniąt na składniki budulcowe i energetyczne jest
dwukrotnie większe niŜ psów dorosłych (co sprawia, Ŝe młody i nieduŜy pies potrafi
zjeść więcej niŜ dorosły osobnik o zmniejszonej aktywności fizycznej).

Karmienie naturalne jest przyjemniejsze dla właściciela, który ma

świadomość  'robienia  czegoś'  dla  swego  pupila,  ale  powiązane  jest  z  dodatkowymi
obowiązkami:  psy  muszą  otrzymywać  w  karmie  sporo  witamin,  pierwiastków
mineralnych (przede wszystkim wapnia i fosforu) i mikroelementów, których podaŜ
przy  karmieniu  naturalnym  bywa  niewystarczająca.  Przy  obliczaniu  zawartości
wapnia w pokarmie pamiętać trzeba, Ŝe organizm psa przyswaja go jedynie w ścisłej
proporcji  do  przyswajanego  fosforu,  i  podawanie  nawet  największych  ilości  wapnia
przy obcięciu porcji fosforu jest działaniem bezcelowym. Bulterier, choć ze względu
na swe rozmiary uznawany jest za psa średniej wielkości, w karmieniu w młodości
powinien być traktowany jak pies rasy duŜej, co oznacza między innymi nieco niŜsze
ilości  niezbędnego  mu  wapnia  i  fosforu  i  zmniejszenie  dawki  podawanej  witaminy
D3, a zwiększenie ilości witaminy C. Zaniedbanie tych proporcji prowadzić moŜe do
zaburzeń  w  rozwoju  kośćca,  a  w  krańcowych  przypadkach  nawet  do  rozwoju
krzywicy.

Drugim sposobem karmienia psów jest, coraz popularniejsze w naszym

kraju, stosowanie specjalnie przygotowanej przemysłowej karmy dla psów. Z
grubsza rzecz biorąc dzieli się ją na dwa rodzaje - karmę suchą i karmę wilgotna lub
"pół-suchą".

Sucha karma dostępna jest w zasadzie w kaŜdym mieście, w którym jest

sklep zoologiczny, a jest juŜ w kaŜdym. Na rynku polskim dostępnych jest
kilkadziesiąt rozmaitych karm, w większości importowanych, o rozmaitej jakości i
składzie, a takŜe o stosunkowo zróŜnicowanej cenie. Jak się w tym połapać?

Przede wszystkim czytać broszury informujące o składzie karmy, a takŜe

informacje o produkcie podane na kaŜdym opakowaniu. Nie naleŜy wierzyć ocenom
wypisywanym  na  workach  z  karmą,  ale  informacjom  moŜna,  jeśli  nauczymy  się  je
czytać.  KaŜdy  z  producentów  karm  stara  się  określić  swój  produkt  wobec  innych
konkurencyjnych.  Niewiele  jest  tu  przyjętych  na  całym  świecie  stabilnych  zasad,
choć  przyjąć  moŜna,  Ŝe  karmy  określane  jako  "Super  Premium"  będą
wyprodukowane z lepszych surowców niŜ karmy typu "Premium", a te z kolei będą
produkowane  wedle  ostrzejszych  norm  technologicznych  niŜ  karmy  segmentu
"Medium"  czy  "Professional".  Najsłabsze  pod  tym  względem  są  karmy  segmentu
określanego  jako  "Complet"  lub  "Balance".  RóŜnica  między  nimi  polega  głównie  na
pochodzeniu  surowców  czy  półfabrykatów  -  i  tak  na  przykład  w  karmach  Super
Premium  niezbędne  jest  uŜycie  choćby  w  części  surowego  mięsa  lub  jednorodnych
mączek  mięsnych,  a  w  karmach  Premium  moŜe  być  ono  zastąpione  mączkami
niejednorodnymi (mięso-kostnymi), zaś większość karm typu "Professional" nie zna
pojęcia czystego mięsa - suszonego czy surowego.

Na rynku są takŜe karmy w postaci płatków, zwanych zazwyczaj "dinner",

(bardzo popularne np. na rynku francuskim) przeznaczone do zalewania wodą przed
podaniem psu, przez co tworzy się smakowita, dość jednorodna papka. Z reguły
jednak nie są to karmy najwyŜszej jakości, i naleŜą raczej do segmentu "Medium",
choćby nie było to na opakowaniu napisane.

Zdrowie

Wedle norm wspomnianego juŜ NRC sucha karma dla psów powinna

zawierać  co  najmniej  20%  białka,  nie  więcej  niŜ  20%  tłuszczu  i  co  najwyŜej  65%
węglowodanów.  Oczywiście,  rozstrzygający  jest  tu  nie  tyle  procent  zawartego  w
pokarmie  białka,  co  jego  strawność,  bo  nikt  nie  zaprzeczy,  Ŝe  zmielone  wołowe
kopyta  i  rogi  są  białkiem  zwierzęcym,  ale  jego  przyswajalność  to  juŜ  zupełnie  inna
sprawa.  Niektóre  określenia  bywają  bardzo  zwodnicze  w  swej  ogólności:  hasło
'produkty  roślinne'  moŜe  oznaczać  nie  tylko  mączkę  kukurydzy,  ale  na  przykład
ekstrudowaną  soję  -  bardzo  tanią,  ale  dość  trudno  przyswajalną  przez  system
trawienny  drapieŜnika,  a  na  dodatek  odpowiedzialną  za  większość  alergii
pokarmowych. (W karmach typu "Super Premium" nie znajdziemy soi, w większości
karm określanych jako "Premium" - takŜe nie).

Określenie "sucha karma" jest nieco mylące, gdyŜ ma ona (wedle danych

Centrum  śywienia  Zwierząt  Domowych  firmy  Waltham,  związanego  z  firmą
MasterFoods)  do  12%  wody,  co  jest  rzeczywiście  niewiele  w  porównaniu  z  karmą
pół-suchą  (20-25%)  czy  karmami  wilgotnymi,  gdzie  procent  wody  sięga  do  85%
objętości,  podczas  gdy  w  świeŜym  mięsie  nie  przekracza  on  75%.  Oznacza  to,  Ŝe
Ŝywiąc psa pokarmami o zawartości wody mniejszej niŜ 75% musimy mu zapewnić
stały i niczym nie ograniczony dostęp do świeŜej wody, by mógł ugasić trawiące go
pragnienie (nie znaczy to, Ŝe pies pije więcej - ogólna ilość wody, przyjmowanej przez
organizm nie zmienia się).

Bulteriery doskonale znoszą suchą karmę i są w zasadzie mało wybredne,

stąd  dość  dobrze  tolerują  zmiany  gotowych  karm,  podczas  gdy  inne  psy  bywają
chimeryczne  i  po  przyzwyczajeniu  się  do  produktów  określonej  marki  niechętnie
chcą  ją  zmieniać.  W  okresie  młodzieńczym  naleŜy  karmić  je  karmami
przeznaczonymi dla młodych psów duŜych ras, gdyŜ oprócz wynikającej ze specyfiki
długo  dorastających  ras  odmiennej  zawartości  wapnia  i  fosforu,  karmy  te  maja
zazwyczaj  dodatek  składników  wspomagających  rozwój  stawów,  tak  waŜnych  u
psów  cięŜkich.  Przy  stosowaniu  suchych  karm  zbędne  jest  zazwyczaj  podawanie
jakiekolwiek  dodatkowych  preparatów  witaminowych  czy  odŜywek  i  moŜna  je
podawać jedynie na wyraźne zalecenie lekarza weterynarii.

Problemem przy karmieniu gotowymi preparatami jest odpowiednie

określenie ich ilości, gdyŜ kierowanie się wskazówkami podanymi przez producenta
bywa zawodne. Najlepszą metodą jest tu obserwowanie psa i sprawdzanie od czasu
do czasu, czy nie jest zbyt gruby. PrzyłoŜywszy rękę płasko do klatki piersiowej psa i
przejechawszy po Ŝebrach powinniśmy je delikatnie wyczuć pod ręką. Jeśli pies jest
za chudy, to poszczególne Ŝebra będą nie tylko wyczuwalne, ale i widoczne, a u psa
zbyt grubego nie wyczujemy poszczególnych kości. Pamiętajmy tylko, Ŝe rosnący
pies ma bardzo szybką przemianę materii i stan jego powłoki tłuszczowej (a te
właśnie sprawdzamy kontrolując Ŝebra) potrafi się zmienić w ciągu dnia czy dwóch!

Decyzja o wyborze suchej karmy z reguły podyktowana jest wygodą

człowieka, a w wielu krajach takŜe konkurencyjnym kosztem tego typu Ŝywienia. W
Polsce  suche  karmy  są  generalnie  drogie,  za  drogie  w  stosunku  do  rzeczywistych
kosztów  ich  wytworzenia  i  do  średnich  zarobków  w  naszym  kraju.  Najlepszym
dowodem  na  to  jest  fakt,  Ŝe  za  naszą  zachodnią  czy  południową  granica  te  same
karmy są z reguły tańsze o 20-40%. Porównanie cen jest o tyle łatwe, Ŝe większość
naszego  rynku  karm  dla  zwierząt  domowych  opanowały  ponadnarodowe
megakoncerny, oferujące swe produkty pod tą samą nazwą i o tym samym składzie
prawie na całym świecie.

Zdrowie

Wybierając karmę dla swojego pupila musimy pogodzić się z tym, Ŝe to, co

dobre  dla  większości  psów,  dla  bulteriera  będzie  zbyt  skromne.  Wiele  psów
Ŝywionych gotowymi karmami typu "Complet" funkcjonuje doskonale, ale karmiony
nimi bulterier nigdy nie uzyska ani właściwej masy, ani nie otrzyma niezbędnej mu
porcji energii, zapomnijmy więc o szeroko reklamowanych w telewizji karmach 'dla
wszystkich  psów'.  Nigdy  teŜ  nie  decydujmy  się  na  karmienie  naszego  psa  paszą
sprzedawaną w duŜych workach w supermarketach - to nie ta jakość! Decydując się
na  bulteriera,  a  zwłaszcza  gdy  chcemy  z  nim  szukać  z  nim  sukcesów  na  ringu
wystawowym,  musimy  korzystać  z  karm  typu  Premium  lub  Super  Premium,
dostępnych  praktycznie  jedynie  w  sklepach  zoologicznych.  Na  rynku  jest
kilkanaście  karm  tego  rodzaju,  większości  produkcji  wyspecjalizowanych  firm
europejskich  lub  amerykańskich  -  z  moich  doświadczeń  wynika,  Ŝe  najlepiej
sprawdza  się  tu  amerykańska  karma  Nutro,  z  europejskich  zaś  Purina  Pro-Plan,
Eukanuba,  Hill's  i  Royal  Canin.  Wszystkie  te  karmy  są  niestety  dość  drogie,  co
sprawia  Ŝe  Ŝywienie  'naturalne'  w  polskich  warunkach  bywa  tańsze.  Koszt
utrzymania  naszego  psa  moŜemy  nieco  zmniejszyć,  kupując  karmę  w  duŜych,  15-
czy  20-kilogramowych  opakowaniach  lub  korzystając  ze  specjalnej  oferty  dla
hodowców  (jeśli  mamy  sukę  lub  więcej  niŜ  jednego  psa).  Praktycznie  kaŜdy  z
koncernów  wytwarzających  karmę  dla  psów  powołał  juŜ  w  Polsce  swój  Klub
Hodowców, za pośrednictwem którego moŜna zaopatrywać się w karmę po czasami
znacznie  niŜszych  cenach,  w  zamian  za  pewne  ustępstwa  wobec  producenta  (np.
przez udostępnienie mu adresów nabywców szczeniąt).

Dorosły bulterier takŜe chętnie będzie jadał gotowe karmy, przy czym w

zaleŜności  od  jego  trybu  Ŝycia  powinna  być  to  karma  dla  psów  aktywnych  lub  dla
psów  o  normalnej  aktywności.  Jak  juŜ  pisałem,  gotowe  karmy  są  kompletnie
zbilansowane,  stąd  nie  wymagają  juz  jakichkolwiek  dodatków,  a  podawanie  ich
potrafi  nawet  zaszkodzić  czworonogowi.  Dotyczy  to  takŜe  'wzbogacania'  jadłospisu
opartego  na  suchej  karmie  dodatkowymi  porcjami  mięsa  czy  białego  sera,  które  to
dodatki  kompletnie  burzą  opracowane  naukowo  i  optymalne  proporcje  białka,
wapnia, witamin i wszystkich innych składników.

Suchą karmę moŜemy podawać psy bezpośrednio nasypaną do miski lub

wstępnie namoczoną w ciepłej wodzie (uwaga - puchnie!). Podawanie karmy suchej
jest o tyle lepsze, Ŝe pies gryząc granulki pracuje szczękami i czyści sobie nieco zęby
(na tym polega owa osławiona formuła Dental Care, teoretycznie czyszcząca zęby) a
na dodatek proces trawienia karmy jest nieco dłuŜszy, a przez to staranniejszy,
karma jest nieco lepiej wykorzystywana. Są jednak psy, które wola karmę wstępnie
namoczoną, zwłaszcza psy starsze i bardzo młode.

Częstym problemem właścicieli jest wątpliwość, czy psu, jedzącemu przez

lata  tę  samą  karmę,  o  stałym  składzie  i  smaku,  jadłospis  taki  się  nie  znudzi.  Nie,
nie  znudzi  się  -  wynika  to  miedzy  innymi  z  innych  preferencji  i  przyzwyczajeń
pokarmowych  drapieŜników,  które  są  znacznie  mniej  łase  na  róŜnorodność
pokarmów  niŜ  wszystkoŜercy.  Odziedziczony  po  wilkach  organizm  psa  jest
doskonale  dostosowany  do  diety,  która  dla  człowieka  byłaby  zabójcza  przez  swą
monotonię.  Jeśli koniecznie  chcemy uprzyjemnić  psu  Ŝycie (choć nie wiadomo,  czy
jest  to  dla  psa  przyjemne)  to  moŜemy  co  jakiś  czas  zmienić  rodzaj  karmy,  jaką  go
karmimy.  Wśród  zróŜnicowanych  karm  jest  takŜe  wiele  smaków  i  niektóre  z  nich
bardziej,  a  inne  mniej  odpowiadają  osobniczym  preferencjom  naszego  psa.  KaŜda
zmiana  karmy  moŜe  zaowocować  jedno-  czy  dwudniową  głodówką,  a  nawet
zaburzeniami trawienia, i nie musi to świadczyć o jakichkolwiek zaburzeniach ani o
jakości karmy. śywienie psa przez dłuŜszy czas jednym rodzajem pokarmu sprawia,

Zdrowie

Ŝe jego układ pokarmowy nieco się 'rozleniwia', dopasowuje do doskonale znanego
poŜywienia i wszelkie zmiany mogą na krótszą metę mieć skutki rewolucyjne.

Karmy pół-suche w Polsce w zasadzie nie występują, być moŜe dlatego, Ŝe ze

względu  na  większą  zawartość  wody  mają  znacznie  krótszy  okres  waŜności,  a  nie
ma  w  naszym  kraju  wytwórcy  pokarmów  w  tej  postaci.  Na  dobrą  sprawę  jedyny
znany  w  Polsce  produkt  tego  rodzaju  to  "Frolic",  uŜywany  u  nas  raczej  jako
smakołyk na nagrody dla psów.

Mamy natomiast wiele karm wilgotnych, powszechnie znanych jako puszki

lub kiełbasy dla psów. Jest to dość popularny rodzaj karm, o bardzo zróŜnicowanej
jakości,  polskich  i  importowanych.  Ich  wartość  zaleŜy  nie  tylko  od  uŜytych
surowców,  ale  przede  wszystkim  od  sposobu  ich  konserwacji.  Karmy  mokre
zawierają  znacznie  więcej  konserwantów  niŜ  karmy  suche,  a  na  dodatek  nie  mogą
być  konserwowane  inaczej  niŜ  sztucznymi  przeciwutleniaczami  (suche  karmy  typu
"Premium"  konserwowane  są  zazwyczaj  przeciwutleniaczami  naturalnymi,  głównie
witaminą E). Antyoksydanty chemiczne są podejrzewane o działanie rakotwórcze i z
tego powodu w wielu krajach zabronione jest ich stosowanie w Ŝywności dla ludzi.
PoniewaŜ większość psich puszek zawiera ponad 60% wody, to karmienie nimi bywa
drogie (kilogramowa puszka odpowiada mniej niŜ 350 gramom suchej karmy). Jeśli
zdecydujemy  się  na  karmienie  psa  karmami  wilgotnymi,  to  wybierzmy  raczej  na
'kawałki  w  sosie'  niŜ  na  'pasztety',  które  są  zwykłą  mieszaniną  mączek,  tłuszczu  i
wody.

I na koniec części o gotowych karmach - najgorszym z moŜliwych rozwiązań

jest karmienie psa równocześnie lub naprzemiennie karmami suchymi i 'naturalne'.
Zamiast połączyć wtedy zalety kaŜdego z tych sposobów łączymy jedynie ich wady:
co  prawda  pies  nie  ma  pełnego  pokrycia  zapotrzebowania  na  witaminy  i
mikroelementy (bo ich bilans zakłada Ŝywienie jedynie gotowymi karmami), ale za to
nie  wiemy,  ile  ich  trzeba  mu  dodać,  stąd  wyjątkowo  łatwo  o  niedobór  lub  o
przedawkowanie.

Większość szczeniąt po przyjściu do nowego domu zmienia swe zachowania

pokarmowe  -  albo  wprost  rzuca  się  na  jedzenie,  kiedy  dotychczas  był  raczej
niejadkiem,  albo  wprost  przeciwnie,  ogłasza  nawet  kilkudniowy  strajk  głodowy.
MoŜna  mu  zapobiec  przez  skrupulatne  przestrzeganie  zasad  karmienia,  podanych
przez hodowcę. (Wraz ze szczeniakiem najpewniej otrzymali Państwo dotychczasowy
jadłospis  waszego  młodego  bulteriera.)  Najgorszym  rozwiązaniem  jest  usiłowanie
złamania  oporu  młodego  bula  przez  podsuwanie  mu  co  najlepszych,  stale  innych
kąsków,  gdyŜ  uczymy  go  w  ten  sposób,  iŜ  opór  się  opłaca,  co  jest  fatalne
wychowawczo.  W  jednej  z  polskich  ksiąŜek  o  psach  bojowych  napisano,  iŜ  wielu
fanów tej rasy stosuje w młodości psa,a często i później, karmienie zwierzęcia z ręki,
co ma mieć znaczenie dominacyjne (o problemach dominacji pisałem w poprzednim
rozdziale).  Mam  na  ten  temat  dokładnie  odwrotne  zdanie  -  uwaŜam,  Ŝe  karmienie
psa  z  ręki  wzmacnia  raczej  pozycję  psa  (przez  wymuszenie  zainteresowania
przewodnika,  i  specjalne  prawa  w  porównaniu  z  innymi  członkami  stada)  i
początkowo prowadzi wprawdzie do nakarmienia psa, ale w konsekwencji działa nie
wychowawczo  i  raczej  utrwala  prymat  zwierzęcia  nad  człowiekiem,  czego  naleŜy
zawsze zdecydowanie unikać. Z prawdziwą przyjemnością odkryłem, Ŝe moją opinie
potwierdzają publikacje amerykańskie i angielskie o tej rasie.

Jeśli pies nie chce jeść proponowanego mu posiłku, to naleŜy to

zbagatelizować (jeśli wykluczamy głodówkę z powodów zdrowotnych!), odczekawszy
kilkanaście minut usunąć miskę i dać dokładnie ten sam posiłek w porze

Zdrowie

następnego  karmienia.  Jeśli  pies  nadal  nie  wykazuje  chęci  jedzenia,  zawartość
miski naleŜy demonstracyjnie usunąć i... nie wydać posiłku psu w porze kolejnego
karmienia. Ominąwszy w ten sposób jeden posiłek (choć to juŜ trzeci, którego pies
nie zjadł!) dopiero w porze następnego karmienia napełniamy mu miskę, koniecznie
tym  samym  daniem,  którego  pies  poprzednio  odmówił.  Przez  cały  czas  rzecz  jasna
obowiązuje  surowy  zakaz  karmienia  psa  miedzy  posiłkami,  takŜe  i  podawania  mu
drobnych przegryzek, nawet w nagrodę za dobrze wykonane polecenie. W końcu się
złamie i zje, a my odniesiemy kolejny sukces w sporze z bulterierem o to, kto tu w
zasadzie rządzi. Jeśli głodówka trwa dłuŜej niŜ trzy dni, to istnieje duŜa szansa na
to, Ŝe wywołana jest stanem chorobowym, którego nie umiemy zauwaŜyć.

Koniecznie przestrzegać naleŜy ustabilizowanych pór karmienia, gdyŜ pies -

podobnie jak człowiek - bardzo przyzwyczaja się do jedzenia o określonej porze lub
w konkretnej sytuacji (np. zawsze po wieczornym spacerze, choć moŜe on zdarzyć
się i o 22 i o północy). Wraz ze zbliŜającą się porą posiłku pies będzie bardziej
pobudzony i mniej lub bardziej natarczywie będzie domagał się swej miski.

Nie naleŜy stale podkarmiać psa pomiędzy posiłkami - wszystkie smakołyki

powinny być ściśle związane z procesem uczenia i zawsze być prawdziwą nagroda za
coś,  a  nie  wydawane  wedle  widzimisię  właściciela.  Nie  wolno  takŜe  karmić  psa
podczas posiłków właściciela, a juŜ najgorszym rozwiązaniem jest podkarmianie psa
przy  stole.  Radość  z  psiej  przyjemności  będzie  mniejsza  niŜ  złość  na  psa,  szybko
uczącego  się  Ŝebraniny  podczas  śniadania  czy  kolacji  (pomijając  juŜ  znaczenie
dominacyjne  takiego  postępowania  -  to  przewodnik  stada  określa  czas  i  rodzaj
swego poŜywienia!).

Bulterier, czy to jako szczenię, czy jako dorosły pies, nie wymaga specjalnej

pielęgnacji  sierści.  Regularne  szczotkowanie,  połączone  z  przetarciem  całego  ciała
suchym szorstkim ręcznikiem lub specjalną rękawicą frotte, powinno wystarczyć, by
utrzymać  włos  psa  w  czystości,  nadać  mu  właściwy  połysk  i  usunąć  martwy,
matowy  włos.  Kąpiele  -  wbrew  dawnym  opiniom  -  są  dość  wskazane,  zwłaszcza  u
psów-samców, często odznaczających się silnym psim zapachem. Psy białe powinny
być kąpane nawet częściej niŜ kolorowe, ale nie dlatego, by się bardziej brudziły, ale
dlatego,  Ŝe  maja  większą  skłonność  do  alergii  skórnych.  Zanieczyszczenie
środowiska, w którym przyszło nam Ŝyć, a zwłaszcza smog i spaliny samochodowe,
ma  straszliwie  rujnujący  wpływ  na  skórę  psów,  szczególnie  krótkowłosych,  jak
bulterier i wyraźnie zwiększa częstotliwość występowania uczuleń skórnych.

Kąpiąc psa naleŜy uŜywać jedynie psich szamponów - człowiek ma zupełnie

inny odczyn skóry (owe osławione pH) i stałe uŜywanie szamponów ludzkich moŜe
prowadzić do zmian skórnych. Dla bulterierów odpowiednie będą albo szampony dla
psów białych lub nie koloryzujace dla psów kolorowych. Szamponów jest dziś wiele i
z dobraniem właściwego nie powinno być najmniejszych kłopotów, przy czym bardzo
dobre efekty daje stosowanie polskiego hipoalergicznego szamponu firmy dr Seidel,
który naprawdę nie uczula, a nadaje sierści połysk lepszy niŜ inne szampony
przeciw uczuleniowe.

Kąpiel psa jest czynnością dość prostą, jeśli tylko pamiętać będziemy o

konieczności starannego zatkania psu uszu tamponami z waty (nie ma co jej

Zdrowie

Ŝałować), bardzo dokładnym spłukaniu psa ciepłą wodą i starannym osuszeniu psa.
Nie  łudźmy  się,  Ŝe  psy  krótkowłose  szybko  wysychają;  zwierzęta  o  duŜej  ilości
podszerstka  potrafią  schnąć  samodzielnie  nawet  kilka  godzin!  Bulteriery,  mające
podszerstek skąpy lub nawet nie mające go w ogóle, schną szybciej, ale teŜ trwa to
dłuŜej  niŜ  parę  minut...  Wyjmując  psa  z  wanny  trzeba  go  starannie  wytrzeć
ręcznikiem  (lepiej  jeszcze  kilkoma  ręcznikami),  a  i  uŜycie  suszarki  do  włosów  nie
będzie przesadą.

Stosowanie rozmaitych odŜywek czy nabłyszczaczy do sierści jest sprawą

osobistego  wyboru  właściciela  -  dobrze  odŜywiony,  w  dobrym  zdrowiu  i  świeŜo
wykąpany  bulterier  i  tak  będzie  się  błyszczał.  Matowa  sierść  świadczy  albo  o
zaniedbaniu  pielęgnacji,  albo  o  jakiś  zaburzeniach  zdrowotnych  (np.  pasoŜytach
wewnętrznych), albo o... niedokładnym spłukaniu szamponu z psa.

Choć bulteriery maja zazwyczaj silne i zdrowe zęby, to jednak nie moŜna

zlekcewaŜyć  ich  stanu.  Największym  kłopotem  buli  bywa  kamień  nazębny,
odkładający  się  z  czasem  w  postaci  brzydkich,  brudnoŜółtych  aŜ  do
ciemnobrązowych  złogów.  Przeciwdziałanie  polega  w  tym  wypadku  an  podawaniu
psu  specjalnych  skórzanych  lub  prawdziwych  kości,  które  mechanicznie  usuwają
odkładający się nalot. Dobrą metodą jest takŜe czyszczenie psich zębów za pomocą
szczotki i specjalnej pasty do zębów dla psów, ale wdroŜyć do tego trzeba psa jeszcze
w  szczenięctwie,  by  później  zechciał  nam  pozwalać  na  takie  manipulacje.
Skutecznym  rozwiązaniem  jest  takŜe  specjalny  spray,  którym  spryskujemy  psie
zęby, a który nieco rozpuszcza kamień, zaś jest na tyle niesmaczny, Ŝe pies usiłuje
zlizać  go  językiem  z  kaŜdego  zakamarka  szczęki,  mechanicznie  zdejmując  sobie
płytkę nazębną.

Do regularnych zabiegów pielęgnacyjnych naleŜy takŜe czyszczenie gruczołów

przyodbytowych,  najlepiej  w  czasie  kąpieli.  Jeśli  nigdy  tego  nie  robiliśmy,  to  albo
skorzystajmy  z  porad,  opisanych  w  ksiąŜce  p.  Izabeli  i  Malgorzaty  Szmurło  "Mój
zdrowy  pies"  albo  poprośmy  o  naukę  lekarza  weterynarii  podczas  rutynowych
szczepień.

Dawne poradniki dla hodowców bulterierów opisywały starannie rozmaite

magiczne  sztuczki,  mające  poprawić  wygląd  czworonoga.  Jeszcze  w  ostatnim
opracowanym  przez  autora  wydaniu  ksiąŜki  Toma  Hornera  pisał  on  o  dodawaniu
odrobiny  ultramaryny  do  wody,  którą  będziemy  płukali  po  kąpieli  białego  bula  'by
poprawić,  pogłębić  i  zintensyfikować  biel  szaty'  i  rozpisywał  się  obszernie  o
sposobach kredowania białych bulterierów w tym samym celu. Postęp kosmetologii
kynologicznej w ostatnim ćwierćwieczu jest tak olbrzymi, Ŝe opisy czyta się jak bajki
o  Ŝelaznym  wilku.  Zamiast  gaszącej  poblask  sierści  kredy  stosuje  się  dziś  biały
puder w sprayu, a ultramarynę zastąpiły koloryzujące szampony... Kredowanie psa,
zwalczane  od  lat  przez  organizatorów  wystaw,  nigdy  nie  zostanie  wytępione,  bo
głęboka biel szaty przyciąga wzrok i czyni psa jeszcze efektowniejszym. Zwolennicy
tej metody podkreślają, Ŝe 'chalk work', jak nazywa się to w Ŝargonie wystawców, nie
zmienia budowy psa i nie oszukuje sędziego. Patrząc na kolorowe psy, których biel
lśni czym po Vizirze, nie jestem o tym przekonany... Biały puder w sprayu jest takŜe
przydatny,  gdy  chcemy  ukryć  Ŝółte  przebarwienia  na  skórze  lub  białych  włosach,
związane często z  nawykowym lizaniem łap lub egzemą międzypalcową.

Do codziennej pielęgnacji naleŜy kontrola oczu i uszu - są to dość wraŜliwe

elementy głowy. Otwarte ucho bulteriera wprawdzie łatwo się wentyluje (a przez to
jest mniej skłonne do zapaleń), ale brudzi się ogromnie, takŜe i dlatego, Ŝe psy te
mają stosunkowo duŜo mazi, tłustej wydzieliny wewnątrz ucha, która przykleja

Zdrowie

brud.  Uszy  bulteriera  trzeba  przecierać  wacikiem  co  najmniej  raz  w  tygodniu,
najlepiej  uŜywając  do  tego  takŜe  specjalnych  płynów  do  czyszczenia  uszu
(rozpuszczających ową wydzielinę).

Oczy bulteriera, małe i skośne, rzadko miewają skłonność do łzawienia, ale

przy lekkim nawet przeziębieniu potrafią zachodzić łzami, co widać od razu na białej
kufie w postaci dwóch nieprzyjemnych śladów przyŜółceń od wewnętrznego kącika
oka w dół.

Listę okresowych zabiegów kosmetycznych uzupełnić trzeba jeszcze o

przycinanie  pazurów.  Psy  mieszkające  w  mieście  i  wiele  chodzące  po  chodnikach
zazwyczaj  same  ścierają  sobie  pazury  na  odpowiednia  długość,  ale  zwierzęta  nie
chodzące  po  trotuarach  wymagają  przycinania  pazurów.  Czynimy  to  specjalnymi
cąŜkami, zawsze pod kątem prostym do powierzchni pazura, jednym zdecydowanym
ruchem.  PoniewaŜ  pazury  psa  maja  w  środku  bardzo  wraŜliwy  rdzeń,  który  miewa
róŜną  długość,  przeto  zdarza  się  skaleczenie  psa.  Wygląda  to  okropnie,  bo  silnie
ukrwiony  rdzeń  broczy  posoką,  ale  równie  szybko  krwawienie  ustaje  (pomocny
będzie  tu  okład  z  kostki  lodu  albo  przysuszenie  ranki  gencjaną  lub  acudexem).
Przycinanie  pazurów  warto  rozpocząć  w  szczenięctwie,  tak  by  pies  przywykł  do  tej
operacji i wdroŜył się do niej bez protestu.

Większość bulterierów lubi szczotkowanie (nawet dość twardym zgrzebłem) i

traktuje je jak wyrafinowaną pieszczotę. Szczotkowanie psa pozwala nam usunąć z
sierści  martwy  włos  okrywowy  i  ewentualnie  podszerstek,  a  nikt  kto  bulteriera  nie
miał  nie  uwierzy,  jak  bardzo  psy  te  potrafią  gubić  włos.  W  niektórych  sklepach
zoologicznych  dostać moŜna  specjalne  zgrzebła,  zwane  z niemiecka  kartaczami  lub
Bullybuerste,  gdzie  w  płaskiej  szczotce  część  włosia  zastąpiona  jest  przez
spręŜynujące  miedziane  druciki.  Zgrzebło  takie,  nie  sprawiając  psu  przykrości,
doskonale usuwa martwy włos.

Przygotowując psa do wystawy trzeba jeszcze poświęcić kilka chwili ogonowi

bula.  Na  ogonie  (zwłaszcza  na  jego  spodniej  części)  psy  miewają  często  włos
wyraźnie  dłuŜszy  niŜ  na  reszcie  ciała.  Brytyjczycy  zalecają  golenie  go,  ale  na
kontynencie wystarczy przycięcie. Włos trzeba  przyciąć bardzo ostrymi noŜyczkami
na  długość  około  pół  centymetra  (najlepiej  robić  to  w  dwie  osoby,  z  których  jedna
tnie,  a  druga  trzyma  ogon!).  Czubek  ogona  leciutko  zaokrąglamy,  ale  lekko,  nie
zmieniając  naturalnego  kształtu  ogona  -  jeśli  mamy  wątpliwości,  to  lepiej  za  duŜo
włosa zostawić niŜ za duŜo przyciąć.

Jeśli jeszcze gdzieś na naszym pupilu zbiera się za duŜo włosa (szczególnie

podejrzane  są  o  to  łokcie  i  przedni  kraj  uda,  na  których  potrafią  się  aŜ  robić
'wicherki'  z  dłuŜszego  włosa)  to  albo  przycinamy,  albo  strymowujemy  ten  włos.
Podobnie jak na ogonie, tak samo przycinamy włos na brzegach uszu, by nierówne
kępki  włosa  nie  psuły  prostej  linii  ucha.  Niektórzy  wystawcy  potrafią  takŜe
delikatnie przetrymować cały gors psa, podgardle i przycinać włos na podogoniu, by
nadać  sylwetce  psa  bardziej  elegancki,  krótszy  charakter,  i  podstrzygają  dłuŜsze
włosy na pysku, wyrównując je na pół  centymetra od skóry (często traktują w ten
sam  sposób  takŜe wibrysy,  dłuŜsze i  twardsze włosy czuciowe),  podkreślając  w ten
sposób  elegancki  i  pozbawiony  jakichkolwiek  kantów  kształt  niezwykłej  głowy
bulteriera.

Hodowcy starej daty uwaŜają takie przygotowania za usiłowanie oszustwa,

podobnie jak farbowanie cielistych przebarwień na nosie czy ukrywanie pod pudrem
łatek zwanych 'ticking', a zarazem nie mają nic przeciwko podawaniu psom

Zdrowie

Gdyby bulteriery miały być chorowite, to nikt nie bawiłby się w

ich hodowlę. Te psy miały walczyć i zwycięŜać, a nie chorować.

Jack Mildenhall - 'Bully for me'

Bulteriery są psami od dziesiątków pokoleń hodowanymi pod kątem jak

największej  sprawności  fizycznej,  zdrowia i dobrej  kondycji - i  takie w  zasadzie są.
Najlepszym  dowodem  jest  ich  długowieczność.  Z  badań  europejskich  firm
ubezpieczeniowych wynika, Ŝe średnia wieku dla bulteriera wynosi 13,6 roku (przy
statystycznej  12  lat  dla  wszystkich  psów  rasowych),  przy  czym  są  osobniki
doŜywające  17-18  lat,  a  w  Republice  Południowej  Afryki  zanotowano  nawet  psa,
który zginał (w wypadku samochodowym!) w kilka miesięcy po ukończeniu 21 lat!

Bulteriery, jak wszystkie psy, nie tylko rasowe, obarczone są licznymi

dziedzicznymi  defektami  i  niedoskonałościami,  takimi  choćby  jak  błękitne  oczy,
wysoko  osadzony  i  noszony  ogona,  płaskie  rozczapierzone  palce  czy  szeroko
rozstawione  i  zaokrąglone  na  końcach  'uszy  nietoperza'  -  a  z  kaŜdą  z  tych  wad
moŜna Ŝyć długo i szczęśliwie, bez najmniejszego uszczerbku na zdrowiu. Gorzej jest
juz  z  -  równie  dziedzicznymi  -  nawykowym  zwichnięciem  rzepek  kolanowych,
zwichnięciem  soczewki,  głuchotą,  problemami  serca  czy  zaburzeniami  skórnymi.
Hodowcy  bulterierów od lat walczą  z obciąŜeniami  dziedzicznymi i  to  z  co najwyŜej
zmiennym  szczęściem.  Powołany  w 1987  roku  (ale  aktywny  dopiero  od 1994  roku)
przez  Bull  Terrier  Club  of  America  tzw.  Blue  Ribbon  Committee,  zajmujących  się
badaniem  i  wykluczaniem  z  hodowli  wszelkich  zwierząt  niosących  zagroŜenie
genetyczne,  przyznał,  Ŝe  dopiero  w  2002  roku  zauwaŜono  pierwsze  efekty  jego
działalności.  Liczba  zwierząt  dotkniętych  niedorozwojem  rzepek  kolanowych
zmniejszyła się o 46%. Po ośmiu latach pracy - czyli czterech pokoleniach - pracy!

Wszystko to nie oznacza bynajmniej, Ŝe bulteriery są rasą bardziej podatną

na  choroby  niŜ  inne  psy.  Prawdopodobnie,  jak  twierdzi  była  przewodnicząca
amerykańskiego  Klubu  Bulteriera,  rasa  ta  jest  lepiej  przebadana  niŜ  inne,  i  stąd
moŜe powstawać wraŜenie jakiejś jej przesadnej chorowitości, Tymczasem bulteriery
są  rasą  raczej  ponadprzeciętną  zdrową  i  przysparzają  swym  właścicielom  znacznie
mniej  kłopotów  zdrowotnych  niŜ  choćby  wszystkie  psy  długowłose.  Alergie  (częste
zwłaszcza u psów białych) są statystycznie rzecz biorąc duŜo rzadsze u bulterierów
niŜ  dobermanów  czy  bokserów  (dane  z  USA),  a  choroby  nerek  znacznie  bardziej
trapią nowofundlandy, boksery czy labradory. Bulteriery praktycznie nie wiedzą, co
to dysplazja stawów biodrowych, a choroby nowotworowe zdarzają się im wyjątkowo
rzadko, z reguły nie dotykają ich takŜe choroby zębów i przyzębia.

Część problemów zdrowotnych zdarza się jednak wśród nich częściej niŜ w

innych rasach, lub przynajmniej potoczna opinia oskarŜa je o częstsze
występowanie wśród nich tych chorób.

Głuchota

W latach osiemdziesiątych dwudziestego wieku w USA a w dziesięć lat

później w Europie, uznano, Ŝe problem wrodzonej głuchoty białych bulterierów
został opanowany, a moŜe nawet zlikwidowany. Uznano, Ŝe choroba ta, będąca

Zdrowie

prawdopodobnie  spuścizną  dalmatyńczyka,  dziedziczy  się  dość  prosto,  (choć  wedle
Willisa  odpowiedzialne  za  nią  są  dwa  róŜne  geny)  i  da  się  ją  opanować  przez
eliminację  z  hodowli  zwierząt  z  określonych  linii  hodowlanych  białych  psów.
Tymczasem  w  1992  roku  okazało  się  dowodnie,  Ŝe  radość  była  przedwczesna  -  od
lat  badano  skrupulatnie  psy  białe,  zaniedbując  psy  kolorowe,  gdzie  wrodzona
głuchota była całkowitą rzadkością. Gdy jednak skontrolowano takŜe kolorowe psy
w wieku powyŜej 4 lat, wynik był absolutnym zaskoczeniem - ponad jedna czwarta
badanych  psów  prawdopodobnie  miała  w  mniejszym  czy  większym  stopniu
upośledzony słuch! Chodziło tu o psy, które najczęściej słyszą tylko na jedno ucho,
a  i  to  w  nieznanym  stopniu.  Sprawa  stała  się  głośna,  gdy  okazało  się,  Ŝe  pomimo
wszelkich  testów  przeprowadzanych  w  szczenięctwie  (sprawdzających  czy  pies
reaguje  na  dźwięki  lub  czy  reaguje na  imię),  bezwzględnie eliminujących  z  hodowli
wszelkie  psy  podejrzane  o  głuchotę,  jeden  z  wybitnych  psów,  prawie  3-letni
zwycięzca  dorocznych  wystaw  specjalistycznych  nie  słyszy  na  jedno  ucho,  a  na
drugie jest prawie głuchy...

Naukowcy z Veterinary School of Louisiana na zlecenie klubu przeprowadzili

szereg  badań  słuchu  czołowych  psów  (tzw  BAER  -  Brainstem  Auditory  Evoked
Response  Test,  przeprowadzany  oddzielnie  dla  kaŜdego  ucha)  i  okazała  się  rzecz
niesłychana  dotychczas  -  jedno-  lub  nawet  obustronną  głuchotą  dotkniętych  jest
równie  duŜo  psów  kolorowych  co  białych!  Okazało  się,  Ŝe  niektóre  psy  kolorowe
bywają  dotknięte  jednostronną  głuchotą,  nawet  gdy  oboje  rodzice  słyszeli  bez
zarzutu. Drogą eliminacji i studiów nad rodowodami określono, Ŝe zdarzało się tak
przede wszystkim u szczeniąt po białych psach lub po kolorowych psach mających
białych  ojców,  tak  wiec  nie  dość,  Ŝe  obciąŜenie  to  przenosiłoby  się  głównie  przez
białe  zwierzęta,  to  jeszcze  w  jakimś  stopniu  byłoby  sprzęŜone  z  płcią!  Nie  znam
jeszcze  ostatecznych  wyników  badań  prowadzonych  w  USA  na  szeroką  skalę  w
ramach  tzw  programu  Patsy  Ann,  ale  wiadomo  juŜ,  Ŝe  uŜycie  w  hodowli  psów
kolorowych  po  jednym  z  białych  rodziców  wiąŜe  się  z  ryzykiem  duŜo  większym  niŜ
szacowano dotychczas.

Program analizy rodowodów i badań nazwano programem Patsy Ann od

imienia  białej  bulterierki,  Ŝyjącej  w  latach  1929  -  1942  w  Juneau  na  Alasce.  Ta
biała  suka  pozostawiona  przez  jakiegoś  rybaka  przez  kilkanaście  lat  czekała  w
porcie na powrót swego pana. Jej wierność i nieustanne poszukiwania, niechęć do
znalezienia nowego domu tym bardziej wzruszały rybaków z Juneau, Ŝe Patsy Ann
była głucha... Dziś brązowy pomnik wiernej Patsy Ann wita wszystkie statki i kutry
zawijające  do  tego  alaskańskiego  portu,  ale  jej  imię  zasłynęło  bardziej  dzięki
programowi badania słuchu u bulterierów.

Z dotychczasowych badań widać, Ŝe wedle wszelkich danych bulteriery mogą

cierpieć  nie  tylko  na  wrodzoną  i  obecną  od  urodzenia  psa  głuchotę  białych  psów,
zasadniczo opanowaną  w  ciągu ostatniego ćwierćwiecza,  ale i na  objawiające  się w
późniejszym wieku dziedziczne upośledzenie słuchu, narastające wraz z wiekiem lub
na  kompletnym  zaniku  funkcji  jednego  ucha.  Sposób  dziedziczenia  się  tej
przypadłości  nie  jest  jeszcze  w  pełni  zbadany,  ale  to,  Ŝe  skłonność  do  niej  jest
dziedziczna nie ulega dla autorów programu Patsy Ann najmniejszej wątpliwości.

Hot Spots

Wiele bulterierów, niezaleŜnie od umaszczenia, wykazuje nadczulność na

ukąszenia  pcheł.  Jedna  nawet  pchła  moŜe  być  przyczyną  licznych,  czasem  nawet
podchodzących  ropą,  krost  i  wybroczyn  zwanych  hot  spots.  Krosty  te  muszą  być
bardzo  bolesne  lub  przynajmniej  swędzące,  skoro  pies  potrafi  rozdrapać  je  do

Zdrowie

głębokich, trudno gojących się ran, Pomaga tu nieco podawanie wapnia (podobnie
jak przy większości uczuleń), chłodzenie miejsc objętych zmianami skórnymi (zimne
kompresy) i maści przeciwzapalne (kortyzonowe). Nadczulność ta właściwa jest
praktycznie tylko bulterierom i uskarŜa się na nią prawie co dziesiąty pies tej rasy,
choć zdarza się pojedynczym egzemplarzom wszystkich ras krótkowłosych.

Problemy skórne częściej dotyczą bulterierów białych, podobnie jak zdarza

się to u ludzi o białej karnacji i rudych włosach. Psy te są takŜe jedną z niewielu ras
psów,  które  potrafią  mieć  uczulenie  na  promienie  słoneczne  -  na  szczęście
przypadłość  ta  wyjątkowo  rzadka,  a  ze  względu  na  niewysoki  poziom
nasłonecznienia  w  środkowej  Europie  raczej  nie  dosięgnie  naszych  psów,  a
opisywana jest przede wszystkim u psów w południowych Stanach Zjednoczonych i
w Indiach.

Dość często natomiast u psów w naszych szerokościach geograficznych

pojawia  się  tzw.  egzema  międzypalcowa.  Jednym  z  objawów  jest  natarczywe  i
nieustanne  wylizywanie  łap  przez  psa,  co  prowadzi  nie  tylko  do  łatwiejszego
zakaŜenia  dotkniętych  chorobą  miejsc,  ale  i  prowadzi  do  charakterystycznych
przebarwień  łap,  tępionych  bezlitośnie  na  europejskich  wystawach  psów,  Choroba
ta,  o  nie  do  końca  ustalonych  przez  weterynarię  przyczynach  i  prawdopodobnie
wywoływana  przez  kilka  równoległych  czynników,  jest  dość  trudna  w  leczeniu  i
wedle  niedawnych  informacji  niemieckiego  Klubu  Bulteriera  najlepiej  poddaje  się
terapii homeopatycznej.

Zwichnięcie rzepek kolanowych (patella luxation)

Rzepka kolanowa to niewielka kostka, chroniąca przednią część stawu

kolanowego  i  poruszająca  się  w  zagłębieniu  kości  udowej.  Zwichniecie  rzepki  to  -
najprościej rzecz ujmując - sytuacja, w której rzepka kolanowa jest niedorozwinięta,
zbyt  mała  lub  nie  wchodząca  we  właściwe  miejsce  i  nie  blokująca  stawu
kolanowego.  Przyczyną,  oprócz  wrodzonego  niedorozwoju  kości,  słabych  wiązadeł  i
rozluźnienia  ścięgien,  moŜe  być  takŜe  uraz  mechaniczny,  ale  u  psów  zdarza  się  to
stosunkowo  rzadko.  Stopień  schorzenia  bywa  zróŜnicowany  -  do  niewielkiego
niedorozwoju,  być  moŜe  nawet  niedostrzegalnego  dla  obserwatora,  po  stan  cięŜki,
właściwie  uniemoŜliwiający  psu  poruszanie  się,  gdyŜ  przemieszczenie  rzepki
utrudnia rozprostowanie kolana i wywołuje silny ból.

Badanie rentgenowskie po ukończeniu przez psa dwóch lat pozwala wykryć

najmniejsze  ślady  niedorozwoju  rzepek  i  zagłębienia  kości,  w  której  rzepka  się
porusza,  nawet  te  niezauwaŜalne  przy  badaniu  paltacyjnym.  W  wielu  krajach  i  w
licznych  klubach  istnieje  obowiązek  badania  zwierząt  hodowlanych  pod  katem
prawidłowego  rozwoju  rzepek  kolanowych  i  zwierzęta  budzące  najmniejsze
wątpliwości  są  usuwane  z  hodowli  (tak  jest  np.  w  USA,  co  w  ciągu  8  zmniejszyło
liczbę  zwierząt  dotkniętych  schorzeniami  rzepek  o  prawie  50%)  W  Polsce  nie  ma
dotychczas  obowiązku  prześwietlania  stawów  kolanowych  w  kierunku  zwichnięcia
rzepek.

Dysplazja stawów biodrowych

Dysplazja biodrowa - w zaleŜności od źródeł - dotyczy od 9% do około 3%

całej populacji bulterierów, co jest duŜo mniej niŜ średnia dla wszystkich ras (około
18 %), a u ras cięŜkich bodaj najmniejsza w ogóle (wedle badań amerykańskich
przeprowadzonych w latach 1974 -1989 u niektórych ras procent zwierząt

Zdrowie

dysplastycznych  wynosił:  u  bernardynów  -  47,4  %,  bulllmastiffów  -  31,1  %,
berneńskich psów pasterskich - 28 %, staffordshire terierów - 31,5 %, rottweilera -
24 %, zaś u mastifa angielskiego - 22,6 %. W bulterierów wedle tych samych badań
- 6,3 %, a u bulterierów miniaturowych - poniŜej 5 %!). Badania przeprowadzone w
Niemczech w początku lat dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku przez tamtejszy klub
bulteriera (VDH/FCI) wykazały podobne dane - na prześwietlonych 748 bulterierów
zmiany  dysplastyczne  wykazały  23  bulteriery  czyli  około  3  %  populacji.  Przyjąć
zatem moŜna, Ŝe schorzenie to u bulterierów bez mała nie występuje...

Choroby nerek

Niestety, bulteriery obciąŜone są genetyczna skłonnością do chorób nerek,

przy  czym  niektóre  linie  hodowlane  są  od  lat  doświadczane  tragicznymi
schorzeniami,  które  potrafią  nie  przejawiać  się  u  dwóch  czy  nawet  trzech  pokoleń,
by znów uderzyć z nowa siłą... Szczególnym problemem chorób układu moczowego
jest  to,  Ŝe  nawet  przez  dłuŜszy  czas  rozwijający  się  stan  zapalny  nie  objawia  się
bólem  (lub  nie  takim  bólem,  który  manifestował  będzie  odporny  bulterier),  toteŜ
właściciel  trafia  ze  swym  pupilem  do  lekarza  zazwyczaj  dopiero  wtedy,  gdy  na
wszelaką pomoc jest juŜ za późno. Regularne kontrolowanie stanu nerek (np. przez
kierunkowe  badanie  moczu)  pozwala  zdiagnozować  schorzenie  wcześniej  i
przedłuŜyć psu Ŝycie, skoro na całkowite wyleczenie nie ma nadziei...

Dotykające rasę schorzenia nerek to albo niedorozwój nerek (a właściwie

kłębuszków nerkowych), nie dość, Ŝe uwarunkowany genetycznie to jeszcze
manifestujący się w stosunkowo młodym wieku (3-7 tygodni!). Choroba ta jest
absolutnie nieuleczalna, lecz właściwa dieta i pielęgnacja moŜe zapewnić psu kilka
lat mniej lub bardziej sprawnego Ŝycia.

Drugą, ponad wszelaką wątpliwość uwarunkowaną genetycznie chorobą

nerek,  dotykającą  bulteriery  jest  nefropatia  rodzinna.  Objawy  jej  występują
stosunkowo późno (od drugiego czy trzeciego roku Ŝycia po siódmy rok Ŝycia!), kiedy
psy  juŜ  zdąŜyły  wejść  do  hodowli  i  przekazać  odpowiedzialne  za  schorzenie  geny
swojemu potomstwu... Psy nią dotknięte powinny być zdecydowanie eliminowane z
hodowli,  toteŜ  nie  naleŜy  czekać  na  wystąpienie  pierwszych  objawów  choroby,  a
badać  psy  przed  dopuszczeniem  ich  do  hodowli  (badanie  to  w  zasadzie  jest
powszechnie  dostępne  od  końca  lat  osiemdziesiątych).  Nie  znaczy  to  w  Ŝadnym
wypadku, ze nie naleŜy badać psów, które z rozmaitych przyczyn nie będą uŜywane
w hodowli - wprost przeciwnie, przy lada podejrzeniu o dysfunkcję nerek (pierwszym
objawem  jest  z  reguły  zwiększone  pragnienie  i  zwiększone  wydzielanie  moczu)
naleŜy  czym  prędzej  udać  się  do  weterynarza:  wczesne  wykrycie  choroby  moŜe
znacząco przedłuŜyć Ŝycie naszemu psu.

Od kilku lat rozpoznawana jest takŜe trzecia, uwarunkowana genetycznie,

choroba nerek bulterierów, zwana policystycznym niedorozwojem nerek, o tyle
trudna w diagnozowaniu, Ŝe nie objawiająca się zmianami w moczu jak nefropatia,
lecz

wymagająca

badania

ultrasonograficznego.

PoniewaŜ

choroba

uwarunkowana jest jednym genem dominującym, przeto istnieje duŜa szansa na
usunięcie jej z populacji zwierząt rasowych w ciągu dość krótkiego czasu.

Chorób uwarunkowanych genetycznie występuje u bulterierów jeszcze wiele,

podobnie jak i u licznych innych ras psów. W rasie tej występuje choćby tragiczny
acrodermatitis, schorzenie polegające na zaburzeniach w przyswajaniu cynku,
prowadzące do śmierci szczeniąt w ciągu kilku dni po urodzeniu. Sztucznie moŜna
przedłuŜyć ich Ŝycie, karmiąc je i pojąc, ale jest to działanie bezcelowe, gdyŜ

Zdrowie

zwierzęta  te  zazwyczaj  pozbawione  są  chęci  Ŝycia,  nie  rosną,  mają  nietypowe
umaszczenie  i  zazwyczaj  nietypowy  włos,  a  pozbawione  ciągłej  opieki  człowieka
umierają w ciągu kilkudziesięciu godzin.

Wyliczenie całej kolekcji chorób uwarunkowanych genetycznie moŜe robić

wraŜenie,  Ŝe  bulteriery  są  prześladowane  przez  los  i  chorują  na  wszystkie
dolegliwości znane medycynie weterynaryjnej. Jest dokładnie odwrotnie - są to psy
bardzo  zdrowe  i  odporne.  Oczywiście,  naleŜy  przestrzegać  pewnych  zasad
postępowania z psem i nie pozwalać bulterierowi na sypianie w zimnym przeciągu,
bo akceptując to niejako godzimy się na psie kłopoty najpierw z płucami, a potem z
nerkami  -  ale  zasady  te  obowiązują  w  jednakim  stopniu  do  wszystkich  psów
krótkowłosych.  Szukając  porównań  wśród  psów  o  podobnej  budowie,  włosie  lub
przeznaczeniu,  znajdziemy  Ŝe  zasadnicza  większość  z  nich  jest  znacznie  bardziej
podatna na choroby znane bulterierom, a na dodatek kaŜda z nich ma jeszcze kilka
'specjalności' chorobowych, bulterierom w ogóle nie znanym albo teŜ występujących
u  buli  w  znacznie  mniejszym  natęŜeniu  niŜ  u  porównywalnych  ras.  Przypomnijmy
sobie - bulterier wedle Hinksa miał być psem silnym i odpornym, i jest właśnie taki.

Hodowla

Zamiast udzielać mądrych czy głupich rad hodowcom bulterierów, proponuję,

by  zapoznali  się  oni  z  tekstem  klasyka.  Raymond  H.  Oppenheimer,  brytyjski
hodowca (kennel Ormandy), który połoŜył największe bodaj zasługi dla opracowania
i  powszechnienia  w  świecie  nowoczesnego  typu  bulteriera,  opracował  niegdyś  swe
"Dwadzieścia rad dla hodowcy bulterierów". Choć ich autor juŜ od kilku dobrych lat
nie  Ŝyje,  to  jednak  jego  porady  i  przykazania  nie  utraciły  nic  na  znaczeniu.
Proponuję,  by  codziennie  rano  przeczytać  sobie  jeden  z  poniŜszych  punktów  i    do
wieczora  próbować  go  zrozumieć,  obracając  w  głowie  ze  wszystkich  stron.  Z
pewnością dojdziecie do ich głębokiego sensu, którego często nie sposób dopatrzyć
się  przy  pierwszym  czytaniu  -  w  ten  sposób  po  niecałych  trzech  tygodniach
będziecie w kwestiach hodowania bulterierów o wiele mądrzejsi.

Tekst ten ukazał się po polsku - w nieco innym, niestety nie podpisanym

tłumaczeniu - w 1998 roku w nieocenionym kwartalniku ABS.

Jest kilka zasad hodowli, zarówno tych złych jak i tych dobrych. Nigdy nie

odwaŜam się narzucać właścicielom psów, jakie są jedyne słuszne metody hodowli,
bo takie po prostu nie istnieją. MoŜna na dodatek osiągnąć olbrzymi sukces poprzez
połączenie róŜnych zasad, tak więc jedyne, co zamierzam, to przedstawić pewne
propozycje, które mogą być przydatne w hodowli, a zarazem ostrzec przed
niektórymi rozwiązaniami, które - moim zdaniem - są niewłaściwe:

1. Nie kojarz swojego pupila z psem z sąsiedztwa. Jedynie uzasadnione

hodowlanie skojarzenie daje szansę na sukces.

2. Nie łącz ze sobą psów z tego samego miotu, nawet jeśli uwaŜasz, Ŝe było by

to idealne połączenie, aby utrzymać te czy inne cechy. Równie dobrze moŜesz
uzyskać sukces, jak i ponieść poraŜkę, z powodu tych samych genów.

3. Nie słuchaj rad ludzi, którzy nie mogą pochwalić się własnymi znaczącymi

osiągnięciami w hodowli - przecieŜ gdyby ich opinie były cokolwiek warte, odnosili
by same sukcesy.

4. Nie wierz powszechnemu twierdzeniu, Ŝe brat czy siostra championa mają

w hodowli taką samą wartość jak on. KaŜdy pies jest indywidualnością.

5. Nie przypisuj swojemu pupilowi zalet, których nie ma. Okłamywanie

samego siebie to pierwszy krok ku poraŜce w hodowli.

6. Brak jakiejś wady nie oznacza jeszcze, Ŝe w tym miejscu na pewno jest

jakaś zaleta. Sylwetka psa moŜe być wolna od błędów, lecz równocześnie moŜe nie
mieć w sobie nic szczególnego i przez to być co najwyŜej przeciętna.

7. Nie próbuj inbredować na dwie linie równocześnie, bo nie zinbredujesz na

Ŝadną.

8. Nie oceniaj reproduktora tylko po jego potomstwie, popatrz na suki, z

jakimi był łączony. Szczeniaki po twojej suce mogą być zupełnie inne - bo ona jest
zupełnie inna.

Hodowla

9. Nie pozwól aby twoje osobiste, negatywne odczucia w stosunku do

właściciela reproduktora, z którym zamierzasz skojarzyć swoją sukę, wzięły górę.
NajwaŜniejszy jest pies, a nie waŜne jaki jest jego pan.

10. Pamiętaj, Ŝe gdy zachwycasz się zaletami potencjalnego partnera dla

twojej suki (partnerki dla twego reproduktora), to musisz takŜe zauwaŜyć jego wady.

11. Nie kojarz zwierząt, które mają te same błędy. A jeśli tak zrobisz, to nie

zdziw się problemami, jakich sobie narobisz..

12. Nie zapomnij, Ŝe pies waŜny jest jako całość. Nie moŜna koncentrować się

na jednej z zalet, zapominając o innych.

13. Nie szukaj idealnego psa do swojej suki. Coś takiego, jak idealny pies (lub

suka) nie istnieje, nie istniał i nigdy istnieć nie będzie.

14. Nie obawiaj się wyhodować psa, który ma wady, jeśli są one

zrównowaŜone zaletami. Pamiętaj, Ŝe dopiero całkowity brak zalet jest wadą.

15. Nie łącz psa i suki, jeśli ich wady i zalety wzajemnie nie uzupełniają się.

Umiejętność  rozpoznania  takiego  przypadku  jest niezwykłym  darem;  zapytaj  zatem
doświadczonego hodowcy,  bo nie ma lepszego sposobu na naukę. (Typy wzajemnie
nie  uzupełniające  się  to,  moim  zdaniem,  zwierzęta,  które  mają  te  same  wady  i  nie
mają tych samych zalet).

16. Nie zapomnij o stałej konieczności poprawiania głowy. Gdy przypomnisz

sobie o tym, kiedy ta waŜna cecha juŜ Ci umknie, będzie juŜ za późno.

17. Pamiętaj, Ŝe zwartość sylwetki i jej mocarność muszą iść w parze.

18. Pamiętaj, Ŝe kolejnym celem twoich dąŜeń jest zarówno doskonała głowa,

jak i właściwa budowa całego psa - wielu hodowcom udaje się osiągnąć i jedno, i
drugie.

19. Nigdy nie próbuj oczerniać bulteriera. Istota jego uroku nie jest dostępna

dla wszystkich, ale Twój pies powinien być źródłem szczytnej dumy dla ciebie i
przyjemności dla wszystkich miłośników rasy.

20. Niech Cię nie zadowala przeciętność, dąŜ tylko do doskonałości

Bulterier miniaturowy

Problemem hodowców miniaturowych bulterierów jest jak

zachować potęgę i moc, właściwe tej rasie w co najwyŜej

kilkukilogramowym ciele. Niektórym się to udaje.

Elisabeth Wilborne

Bulterier miniaturowy powstał, podobnie jak jego większy brat, w XVIII czy

XIX-wiecznej  Anglii,  i  przez  wiele  pokoleń  był  hodowany  tak  jak  jego  większa
odmiana,  a  raczej  razem  z  nią:  większe  egzemplarze  były  'bulterierami',  mniejsze,
choć pochodzące często z  tego samego miotu - 'bulterierami miniaturowymi'.

Jeszcze w początkach XX wieku w Wielkiej Brytanii bulteriery występowały

na  wystawach  w  kilku  klasach  wagowych,  a  niejednokrotnie  zdarzało  się,  Ŝe  w
pokazie  brało  udział  więcej  psów  mniejszych,  miniaturowych,  niŜ  zwierząt
standardowej  wielkości.  W  odróŜnieniu  od  większych  braci,  początkowo
hodowanych dla walk z psami bulteriery miniaturowe miały inne zadania na arenie:
ich  popisową  konkurencją  było  pokazowe  tępienie  szczurów  na  czas!  Monografie
rasy  przywołują  dokumenty  z  epoki,  potwierdzające  niezwykłe  przewagi
miniaturowych  bulterierów  nad  szczurami:  miniaturowy  bulterier  Jacko,  waŜący
około 13 funtów,  w dniu 1 maja 1892 roku w ciągu 5 minut 28 sekund zagryzł 100
szczurów,  co  oznacza  Ŝe  zlikwidowanie  jednego  szkodnika  zajmowało  mu  średnio
niespełna  3,3  sekundy!  Nic  dziwnego,  ze  miniaturowe  bulteriery  słynęły  ze
zwinności, skoczności, zajadłości i nieustraszoności - i cechy te zachowały do dziś.

W końcu XIX stulecia szczególną popularność zdobyły najmniejsze zwierzęta,

o  wadze  czasami  poniŜej  2  kg,  czyli  wielkości  dzisiejszych  najmniejszych yorkshire
terierów!  Nazywano  je  wówczas  Toy  Bull  Terrier.  Pomimo  swych  niewielkich
rozmiarów psy te miały jednak charakter duŜych bulterierów - fighterów. Brytyjski
Kennel  Club  na  przełomie  wieków  uznał  zarówno  toy  bulteriera,  jak  i  bulteriera
miniaturowego,  przy  czym  o  ile  ten  drugi  był  rzeczywiście  bulterierem,  o  tyle  toy
przypominał raczej nieproporcjonalnego, skarłowaciałego buldoŜka francuskiego. W
1902  roku  Kennel Club  zmodyfikował wzorzec  miniaturowego  bulteriera,  obniŜając
jego dopuszczalną wagę z ustalonych w 1883 roku 11,3 kg na raptem 3,6 kilograma
(czyli  mniej  więcej  tyle  ile  waŜy  7-8  tygodniowe  szczenię  'normalnego'  bulteriera!).
Zmiana  ta  przyczyniła  się  w  zasadniczym  stopniu  do  wymarcia  linii  rasowych
bulterierów  miniaturowych,  gdyŜ  osobniki  mieszczące  się  w  dopuszczonych
wzorcem rozmiarach nie przypominały wyglądem, a  przede wszystkim charakterem
bulteriera.  Wraz  z  zakończeniem  I  wojny  światowej,  która  przyniosła  zasadniczy
regres  w  hodowli  psów  w  Europie  okazało  się,  Ŝe  bulteriery  miniaturowe  -
przynajmniej w wersji uznanej przez Kennel Club -  wyginęły...

Nie znaczy to jednak, ze wymarła cała rasa - psy o charakterystycznym

pokroju bulteriera i znacznie mniejszych od niego rozmiarach, waŜące pomiędzy 6 a
9 kilogramów, funkcjonowały w najlepsze poza strukturami Kennel Clubu w 'Black
Country', wśród  górników  południowego  Staffordshire i we wschodnich  dzielnicach
Londynu,  gdzie  z  zapałem  tępiły  szczury.  W  1938  roku  utworzono  klub  rasy,  do
którego przyjęto psy wyklęte dotychczas za swe nie wzorcowe rozmiary przez Kennel
Club.  Nikt  nie  miał  wątpliwości,  Ŝe  i  z  pokroju,  i  z  charakteru  były  to
najprawdziwsze  bulteriery,  choć  wyglądem  odstawały  nieco  od  eleganckich

Hodowla

bulterierów 'standardowej' wielkości, nad których uszlachetnieniem pracowały
liczne pokolenia hodowców.

Chcąc usunąć te róŜnicę dopuszczono dwukrotnie - pierwszy raz w latach

1938-1948  i  drugi  raz  od  1970  do  1988  roku  -  łączenia  międzyrasowe,  krzyŜując
miniatury  z  bulterierami  normalnej  wielkości  (w  praktyce  najczęściej,  choć  wbrew
zasadom  hodowli,  kryto  miniaturowe  suki  wybitnymi  psami  większej  odmiany,  by
szczenięta  móc  rejestrować  jako  bulteriery  miniaturowe).  Wyrównało  to  szybko
poziom  pogłowia,  ale  z  drugiej  strony  sprawiło,  Ŝe  rodziło  się  sporo  szczeniąt
przekraczających rozmiary miniatur (ich maksymalną wielkość w kłębie ustalono na
35,6  cm,  nie  precyzując  wagi).  Problem  za  duŜych,  przerastających  dozwolone
wzorcem wymiary psów jest, niestety, wciąŜ zmorą hodowców rasy.

Warto tu zauwaŜyć, Ŝe u wielu ras istnieje kilka odmian, róŜniących się

(teoretycznie)  wyłącznie  rozmiarami  -  sztandarowym  przykładem  są  tu  jamniki,
sznaucery  i  pudle.  Dr  Fleig  w  swych  publikacjach  sugerował,  Ŝe  zainteresowanie
'zmniejszonym  wariantem'  bulteriera  wzięło  się  z  zmniejszenia  przestrzeni  Ŝyciowej
człowieka  ze  współczesnych  miastach  -  ale  przyczyna  leŜy  chyba  gdzie  indziej.  Po
pierwsze ukształtowanie się rasy na przełomie XIX i XX wieku nie daje  podstaw do
takich  sugestii,  po  drugie  w  wielu  rasach  poszczególne  odmiany  róŜniące  się  od
siebie  rozmiarami  doskonale  funkcjonują  równolegle,  a  miniaturyzacja  jako
podnieta do wzrostu popularności odmiany istnieje tylko wtedy, gdy wraz z nią idzie
zmiana  systemu  pielęgnacji,  zastosowania,  charakteru  albo  potrzeb  ruchowych
mniejszej  odmiany.  U  bulteriera  zmiany  te  są  zbyt  małe,  by  mogły  stymulować
zwiększoną popularność, a w ostatnich 50 latach nigdzie bulteriery miniaturowe nie
osiągnęły rozmiarów zainteresowania bulterierami 'standardowej' wielkości.

Na popularność bulteriera miniaturowego zasadniczy wpływ miał spadek

zainteresowania  w  cywilizowanych  krajach  psami  ras  uznawanych  za  bojowe.
Bulterier  miniaturowy  ma  wszystkie  cechy  psychiczne  swego  większego,  bojowego,
krewniaka,  a  zarazem  jest  jeszcze  przyjaźniejszy  i  serdeczniejszy  wobec  człowieka,
kocha  kontakt  z  właścicielem  (takŜe  fizyczny  -  lubi  być  głaskany,  przytulany  i
pieszczony),  bardzo  lubi  dzieci,  jest  pełen  temperamentu,  wesoły,  Ŝywy  i  radosny.
Niestety, bywa takŜe zbyt aktywny, zbyt Ŝywiołowy i - w odróŜnieniu od bulteriera -
lubi uŜywać głosu, szczeka chętnie i długo. Pomimo swym nieduŜych w porównaniu
z większym bratem rozmiarów, bulterier miniaturowy daje się takŜe szkolić w kaŜdej
dziedzinie  (takŜe jako  pies  myśliwski  - norowiec!  -  a  takŜe  w  kierunku  obrończym,
co ma charakter wyłącznie zabawy, choć pies bierze ją dość powaŜnie...)

Hodowla bulterierów miniaturowych jest nieco trudniejsza od hodowli buli

standardowych  -  po  pierwsze  trudniej  utrzymać  poŜądane  rozmiary,  po  drugie
plenność miniatur jest mniejsza, i o ile przeciętna liczebność miotu bulterierów to 6-
7  psów,  o  tyle  u  miniatur  miot  5  uchodzi  za  duŜy,  a  zazwyczaj  rodzą  się  3-4
szczeniaki,  po  trzecie -  wersja  miniaturowa trapiona jest  wszystkimi  dziedzicznymi
dolegliwościami  'duŜych'  bulterierów,  ale  wąska  baza  hodowlana  sprawia,  Ŝe
znacznie  trudniej  je  wyeliminować  z  hodowli.  Nie  moŜna  powiedzieć,  Ŝe  bule
miniaturowe trapione są tymi samymi chorobami oczu, nerek czy skóry bardziej niŜ
ich  duzi  krewniacy,  choć  więcej  o  nich  słychać.  Największym  problemem
dziedzicznym, specyficznym dla rasy, jest zwichnięcie soczewki (PPL). Schorzenie to,
zdałoby się łatwe do wykluczenia z hodowli, bo dziedziczące się dominacyjnie, wcale
nie jest łatwe do zlikwidowania, gdyŜ objawia się w wieku 3-7 lat, kiedy to dotknięty
nim  pies  z  reguły  zostawił  juŜ  całkiem  liczną  grupkę  potomstwa...  Nie  została
jeszcze  opracowana  metoda  badania  psów  na  okoliczność  tej  wady  przed  dojściem
do wieku hodowlanego. Pomimo tych trudności bulteriery miniaturowe są zazwyczaj

Hodowla

psami zdrowymi, odpornymi i nie sprawiającymi większych kłopotów zdrowotnych.
(szerzej na ten temat czytaj w rozdziale Zdrowie).

Dodatkowym kłopotem w hodowli bulterierów miniaturowych jest pewna

dychotomia,  a  nawet  wewnętrzna  sprzeczność  załoŜeń  hodowli:  miniaturyzacja
kaŜdej  rasy  prowadzi  do  /proporcjonalnego/  zwiększenia  rozmiaru  oka  i  pewnego
zaokrąglenia  głowy,  a  jeśli  miniaturowy  bulterier  miał  odpowiadać  wzorcowi
dorosłego bula, w pomniejszeniu, to właśnie kształt głowy (w Ŝadnym wypadku nie
okrągłej)  i  nieduŜy  rozmiar  skośnego  oka  są  wartościami  szczególnie  cennymi.
Wszystko  to  sprawia,  Ŝe  wśród  bulterierów  miniaturowych  wybitne  egzemplarze
zdarzają  się  rzadziej  niŜ  w  wielkości  'standardowej',  choć  w  ostatnich  dwudziestu
latach  poziom  razy  podniósł  się  ogromnie,  a  kształt  głowy  nie  odbiega  juŜ  od
wspaniałego downface bulterierów tradycyjnej wielkości.

Dzięki swej samodzielności, uporowi i niezdyscyplinowaniu właściwym

wszystkim  bulterierom  psy  odmiany  miniaturowej  wymagają  wychowanie  pełnego
uczucia,  ale  bardzo  konsekwentnego.  Niektórzy  miłośnicy  rasy  twierdzą,  Ŝe  psy
miniaturowe mają we swych Ŝyłach większy procent krwi teriera niŜ buldoga, a być
moŜe wcale nie mają wśród swych przodków dalmatyńczyka (było to o tyle moŜliwe,
Ŝe  do  połowy  lat  80  miniaturowe  bulteriery  nie  wiedziały,  co  to  ticking,  a  te
nieprawidłowe  drobne  cętki  pojawiły  się  w  liniach  wywodzących  się  od  związków
miniaturowych suk ze standardowymi psami). Odmienności te wpłynęły takŜe, choć
w  niewielkim  stopniu,  na  charakter  miniatur.  Psy  tych  rozmiarów  uchodzą  za
łatwiejsze w wychowaniu i układaniu niŜ bulteriery standardowe, ale dzieje się tak
przede wszystkim ze względu na ich bardziej związany z człowiekiem charakter. Nie
znaczy to jednak, by miniatury zapomniały całkowicie o płynącej w ich Ŝyłach krwi
psów walczących na arenach - zwłaszcza samce bywają dominujące, zarówno wobec
ludzi,  jak  i  wobec  innych  psów.  Jeśli  ze  względu  na  jego  niewielkie  rozmiary
zbagatelizujemy właściwą socjalizację miniaturowego bulteriera moŜemy być pewni,
Ŝe pies ten, nie zwracając uwagi na jakiejkolwiek dysproporcje siły i wagi będzie bez
wahania  atakował  inne  psy  (i  dzięki  swym  predyspozycjom  psychicznym  -  często
zwycięŜy  w  tych  starciach).  Dodatkowym  problemem  jest,  ze  nieco  większa
pobudliwość  odmiany  miniaturowej  sprawia,  Ŝe  miniatury  raczej  nie  umieją
potraktować z wyniosłą wzgardą jakiegokolwiek innego czworonoga, co bulterierom
standardowym się na szczęście zdarza.

Bulteriery miniaturowe Ŝyją dość długo, 11-12 lat, co jednak jest mniej niŜ

psy standardowe. Podkreślić trzeba, Ŝe nawet Brytyjczycy, generalnie dopuszczający
trzymanie  bulterierów  w  kojcach,  zgadzają  się,  Ŝe  bulterier  miniaturowy  jest  zbyt
związany emocjonalnie  ze  swą  rodziną,  by mógł  pogodzić  się  z  kojcem.  Ze  względu
na  swą  wesołość  i  radość  Ŝycia,  a  zarazem  silne  związki  z  człowiekiem  i  absolutną
łagodność  wobec  ludzi,  bulterier  miniaturowy  jest  doskonałym  partnerem  dla
starszych dzieci, pod warunkiem, Ŝe te juŜ potrafią opanować psa na spacerach.

Bibliografia

1. ElŜbieta Chwalibóg "Bulterier - do wyboru, do koloru", w kwartalniku ABS, Warszawa
1999
2. ElŜbieta Chwalibóg "Głowa bulteriera", w dwumiesięczniku PIES, Warszawa 1994.
3. Robert Cole - "You be the Judge - Bull Terrier", strona internetowa BTCA, 2001
4. Betty Desmond "A New Owner's Guide to Bull Terriers", TFH New York 2002
5. Dieter Fleig "Bull Terrier", Wyd. Kynos Verlag, 1992, Mürlenbach, Niemcy
6. Dieter Fleig "Das Grosse Bull Terrier Buch", Wyd. Kynos Verlag, 1997, Mürlenbach,
Niemcy
7. David Harris "Bull Terriers Today" Ringpress Books, Lydney, UK, 1998,
8. Tom Horner "All about the Bull Terrier", TFH New York 1984
9. Tom Horner "Bull Terrier" Gammon Press, London, 1976
10. Adam Janowski "Mój pies championem", Wyd. Egros, Warszawa 2001
11. Adam Janowski "Tajemnice Wystaw Psów", Wyd. Multico Warszawa 2001
12. Andrzej Jendrasiak "Teriery typu bull", Wyd. MAKO Press, Warszawa 2002
13. Andrzej Jendrasiak "O bullterrierze nie tylko dla miłośników rasy",

www.dognet.com.pl/sirius

14. Jack Mildenhall – “Bully for me”, Kynos Verlag, 1996, Mürlenbach, Niemcy
15. Małgorzata i Izabela Szmurło "Mój zdrowy pies", wyd. Egros, Warszawa 2002
16. Malcolm B. Willis "Poradnik dla hodowców psów - Genetyka w praktyce", PWRiL
Warszawa, 1999
17. Bull Terrier Club of America - Pictured Standard of Bull Terrier, BTCA 1997