monter instalacji gazowych 713[07] z2 03 u

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ

Marek Kozieja

Instalowanie kotłów gazowych i ogrzewaczy powietrza
713[07].Z2.03

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
mgr inż. Piotr Czerwiński
mgr inż. Marzena Więcek

Opracowanie redakcyjne:
inż. Zygfryd Gajewski

Konsultacja:
mgr inż. Jarosław Sitek

Korekta:

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej
713[07].Z2.03. „Instalowanie kotłów gazowych i ogrzewaczy powietrza” zawartego

w modułowym programie nauczania dla zawodu monter instalacji gazowych 713[07].

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej obowiązujące

podczas instalowania kotłów gazowych i ogrzewaczy powietrza

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające 12
4.1.3. Ćwiczenia 12
4.1.4. Sprawdzian postępów 13
4.2. Lokalizacja kotłów gazowych i ogrzewaczy powietrza

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające 17
4.2.3. Ćwiczenia 17
4.2.4. Sprawdzian postępów 19
4.3. Instalowanie kotłów gazowych i ogrzewaczy powietrza

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające 37
4.3.3. Ćwiczenia 37
4.3.4. Sprawdzian postępów 40
4.4. Palniki gazowe stosowane w urządzeniach gazowych

4.4.1. Materiał nauczania

4.4.2. Pytania sprawdzające 49
4.4.3. Ćwiczenia 50
4.4.4. Sprawdzian postępów 52
5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik ten będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o zasadach obowiązujących przy

montowaniu i podłączaniu kotłów gazowych i ogrzewaczy powietrza do instalacji gazowych
i wodnych, a także o zasadach bezpieczeństwa pracy i ppoż. przy wykonywaniu tego typu prac.

Poradnik zawiera:

−

wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane, abyś
bez problemów mógł korzystać z poradnika,

−

cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,

– materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do osiągnięcia założonych celów

kształcenia i opanowania umiejętności zawartych w jednostce modułowej,

– zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy już opanowałeś określone treści,
– ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować

umiejętności praktyczne,

– sprawdzian postępów,
– sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi opanowanie

materiału całej jednostki modułowej,

– literaturę uzupełniającą.

Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, poproś nauczyciela lub

instruktora o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną czynność.
Po przerobieniu materiału spróbuj zaliczyć sprawdzian z zakresu jednostki modułowej.

Jednostka modułowa: „Instalowanie kotłów gazowych i ogrzewaczy powietrza”, której

treści teraz poznasz, jest jednym z modułów koniecznych do zapoznania się z całym procesem
montażu, eksploatacji i odbioru instalacji gazowej, do której należą, jako ich integralna część,
kotły gazowe i ogrzewacze powietrza.

Bezpieczeństwo i higiena pracy

W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów bhp i higieny

pracy oraz instrukcji przeciwpożarowych, wynikających z rodzaju wykonywanych prac.
Przepisy te poznasz podczas trwania nauki.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

713[07].Z2

Technologia instalacji urządzeń gazowych

713[07].Z2.01

Instalowanie kuchennych urządzeń gazowych

713(07).Z2.02

Instalowanie urządzeń gazowych do przygotowania ciepłej wody użytkowej

713[07].Z2.03

Instalowanie kotłów gazowych i ogrzewaczy powietrza

713[07].Z2.04

Odprowadzanie spalin

713[07].Z2.05

Wykonywanie konserwacji i usuwanie usterek w urządzeniach gazowych

Schemat układu jednostek modułowych

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej „Instalowanie kotłów gazowych

i ogrzewaczy powietrza” powinieneś umieć:
− organizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii,

− korzystać z dokumentacji techniczno-ruchowej producentów urządzeń gazowych,
− posługiwać się dokumentacja techniczną i budowlaną,

− dobierać i obsługiwać narzędzia potrzebne do instalowania kotłów gazowych i ogrzewaczy

powietrza,

− wykonywać złącza lutowane, spawane i skręcane,
− instalować armaturę i aparaturę pomiarową,

− wykonywać prace przygotowawczo-zakończeniowe podczas montażu instalacji gazowych,

− montować instalacje na przegrodach budowlanych,
− wykonywać zestawienie materiałowe i rozliczać robociznę, materiał i sprzęt,

− podłączać urządzenia gazowe do przewodów odprowadzenia spalin,

− sprawdzać szczelność połączeń instalacji z kotłami i podgrzewaczami powietrza,
− uczestniczyć w dyskusji i wymieniać doświadczenia wcześniej nabyte,

− korzystać z różnych źródeł informacji.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

− zastosować przepisy bhp i ochrony ppoż. obowiązujące podczas instalowania

i uruchamiania urządzeń gazowych,

− rozróżnić kotły gazowe i ogrzewacze powietrza,
− zorganizować i zlikwidować stanowisko montażu kotłów gazowych i ogrzewaczy

powietrza,

− posłużyć się dokumentacją techniczną dotyczącą instalacji gazowych,

− zaplanować kolejność prac,
− wyznaczyć miejsce lokalizacji kotłów gazowych i ogrzewaczy powietrza,

− zastosować wymagania dotyczące instalowania i uruchamiania kotłów gazowych

i ogrzewaczy powietrza,

− skorzystać z dokumentacji techniczno-ruchowej urządzeń i instrukcji producentów,
− dobrać narzędzia i sprzęt do instalowania kotłów gazowych i ogrzewaczy powietrza,

− przygotować materiały do instalowania kotłów gazowych i ogrzewaczy powietrza,

− ocenić stan techniczny materiałów i urządzeń,
− dokonać instalacji kotłów gazowych,

− zainstalować palniki gazowe: atmosferyczne nadmuchowe,

− zainstalować gazowe ogrzewacze powietrza,
− połączyć urządzenia z instalacją gazową,

− połączyć urządzenia z instalacją c.o,

− dokonać montażu armatury regulacyjno-zabezpieczającej w kotłach gazowych

i ogrzewaczach powietrza,

− sprawdzić działanie instalacji odprowadzającej spaliny,

− uruchomić kotły gazowe i ogrzewacze powietrza,

− dokonać regulacji palników kotłów gazowych i ogrzewaczy powietrza,
− ocenić proces spalania gazu,

− przygotować kotły gazowe i ogrzewacze powietrza do odbioru,

− wykonać obmiar prac, rozliczyć robociznę, materiały oraz sprzęt,
− wykonać prace zgodnie warunkami technicznymi.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Przepisy

bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony

przeciwpożarowej obowiązujące podczas instalowania kotłów
gazowych i ogrzewaczy powietrza

4.1.1. Materiał nauczania

Znajomość przepisów i zasad obowiązujących przy instalowaniu kotłów gazowych

i ogrzewaczy powietrza jest szczególnie ważne w związku ze specyfiką i właściwościami
fizyko-chemicznymi paliw gazowych, z którymi instalator będzie miał do czynienia.

Istotną sprawą przy instalowaniu kotłów gazowych z punktu widzenia bezpieczeństwa, jest

także właściwe przygotowanie pomieszczenia, w którym zostanie zainstalowany kocioł gazowy
oraz posadowienie na fundamencie lub powieszenie go na przegrodzie budowlanej.

Wymiary pomieszczenia z kotłami gazowymi powinny pozwalać na zgodne z wymaganiami

i przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy wyposażenie, funkcjonowanie i obsługę kotłów.
Wymagania te reguluje Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 12.06.2002 roku w sprawie
warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. Nr 75
z 15.06.2002 r. poz. 690 wraz z późniejszymi zmianami z dnia 7.04.2004 Dz. U. Nr 109
poz. 1156 z 2004 r).

Oddzielną kwestią jest bezpieczeństwo montażu ogrzewaczy powietrza. Wykonawca

instalacji rurowej ponosi odpowiedzialność za prawidłowe i bezpieczne mocowanie łańcuchów
(drutów) do podsufitowej struktury obiektu. Ta podsufitowa struktura powinna być odpowiednia
do ciężaru promiennika tak pod względem wytrzymałości, jak i pod względem bezpieczeństwa
użytkowania. Instalowanie rur, przewodu giętkiego powinno być na tyle elastyczne, aby nie
istniało ryzyko uszkodzenia na skutek wibracji lub termicznego rozszerzenia się materiału.

Każdy instalator kotłów gazowych powinien zdawać sobie sprawę

z niebezpieczeństwa, jakie gaz stwarza dla życia i zdrowia ludzkiego (niebezpieczeństwo
wybuchu, zatrucie organizmu). Należy dbać o to, aby wszelkie połączenia odbiorników gazu
były absolutnie szczelne, a podczas napełniania gazem urządzenia po montażu i regulacji, nie
używać otwartego ognia, iskrzących narzędzi i elektronarzędzi.

Te urządzenia gazowe, które są dopuszczone do użytkowania i oznaczane znakiem

bezpieczeństwa"B" są bezpieczne, jeżeli używa się je zgodnie z przeznaczeniem i przestrzega
ogólnych zasad użytkowania urządzeń gazowych.

Przede wszystkim należy pamiętać, że ulatniający się gaz palny grozi wybuchem i pożarem,

oraz o tym, że każde urządzenie gazowe zużywa powietrze do spalania gazu i wydziela spaliny
zawierające substancje szkodliwe dla zdrowia człowieka. Dlatego też należy dbać o stan techniczny
użytkowanych urządzeń gazowych, a w czasie ich pracy umozliwiać swobodny dopływ powietrza
i odpływ spalin. Dopływ powietrza jest konieczny zarówno do spalania gazu, jak i do
przewietrzania pomieszczenia. Każde pomieszczenie, w którym jest zaistalowane urządzenie
gazowe musi mieć zapewnione przewietrzanie, tj. otwory lub szczeliny dla dopływu świeżego
powietrza oraz otwór do przewodu wywiewnego (z kratką), służący do odprowadzania zużytego
powietrza.

Nie wolno robić nic, co zakłóciłoby odpływ spalin lub wietrzenie.
Wszystkie urządzenia gazowe grupy B i C muszą mieć odprowadzenie spalin rurą

do przewodu spalinowego w ścianie i dalej ponad dach budynku. Nie wolno dopuszczać do
wypływu spalin do wnętrza pomieszczeń mieszkalnych. Bez odprowadzenia spalin dopuszcza się

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

tylko urządzenia gazowe grupy A. Podział urządzeń gazowych określa norma PN-86/M-40303.
Należy wówczas pamiętać, aby nie dopuszczać do nadmiernego wzrostu stężenia spalin w powietrzu
pomieszczenia i do wdychania takiej mieszaniny.

OSTRZEŻENIA!

Nieprawidłowe, niezgodne z instrukcją użytkawania obchodzenie się z urządzeniem

gazowym może spowodować złe spalanie gazu, mogące doprowadzić do jego uszkodzenia lub
wypływu gazu palnego do otoczenia. To moźe stać się przyczyną wypadku, np. wybuchu, pożaru
lub zatrucia osób znajdujących się w pobliżu urządzenia gazowego.

Ulatniający się gaz lub spaliny stanowią zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi.
Gaz mieszający się z powietrzem, oprócz zagrożenia wybuchem i pożarem, powoduje

zmniejszenie zawartości tlenu w powietrzu i przy większych stężeniach powoduje duszenie.
Występują objawy niedotlenienia.

Niekontrolowany wypływ gazu

Obecność gazu w pomieszczeniu lub w pobliżu urządzenia gazowego można rozpoznać po

charakterystycznym zapachu obecnego w gazie nawaniacza.
Postępowanie w razie stwierdzenia zapachu gazu:
− otworzyć okna i przewietrzyć pomieszczenie. Jeżeli gaz uchodzi z nieszczelnego zaworu butli

z gazem, natychmiast zamknąć zawór, odłączyć butlę i wynieść ją na zewnątrz budynku,

− zamknąć kurki (lub zawory) doprowadzające gaz do urządzenia (palników) lub zawór na butli

z gazem, jeżeli urządzenie jest zasilane z butli. Jeżeli były zamknięte, to zamknąć także kurki
na instalacji przed urządzeniem lub przed gazomierzem albo kurek główny przed budynkiem.

− nie wolno zapalać otwartego ognia, np. zapałek, zapalniczek, wchodzić z zapalonym

papierosem.

− nie wolno załączać lub wyłączać odbiorników elektrycznych oraz używać inne urządzenia

elektryczne lub mechaniczne powodujące powstawanie iskry elektrycznej lub udarowej.

− zgasić otwarte źródło ognia.

− załączone urządzenia elektryczne wyłączyć tylko wtedy, jeżeli istnieje zagrożenie zapalenia się

od nich gazu, np. mocno nagrzana kuchenka elektryczna.

− nie wolno używać ognia w celu ustalenia miejsca nieszczelności instalacji gazowej,
− sprawdzić stan urządzenia,

− w razie potrzeby wezwać pogotowie gazowe.

Przepisy bhp i ochrona zdrowia przy instalowaniu urządzeń gazowych

Paliwo gazowe stwarza różne niebezpieczeństwa dla życia i zdrowia ludzkiego.

Z jednej strony, zmieszane z powietrzem lub innymi gazami posiada zdolność tworzenia
mieszanin wybuchowych, z innej zaś strony szkodliwy i niebezpieczny jest jego bezpośredni
wpływ na organizm ludzki.

Z uwagi na powyższe, sprawą niezwykle ważną jest świadomość niebezpieczeństwa

i stosowania odpowiednich środków zabezpieczających życie i zdrowie montera instalatora
instalacji gazowych.

Gazy palne wykorzystywane w instalacjach i urządzeniach gazowych nie różnią się między

sobą prawie wcale pod względem niebezpieczeństwa wybuchu i wobec tego można stosować
przy wszystkich rodzajach gazów palnych takie same działania profilaktyczne.

Własności toksyczne gazów palnych na organizm ludzki

Z punktu widzenia fizjologicznego człowieka, gazy palne znacznie różnią się od siebie.

Oddziaływanie fizjologiczne gazów naturalnych, z których najczęściej spotykanym jest

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

metan, polega, w przypadku dużej jego koncentracji w powietrzu, na duszącym działaniu,
spowodowanym brakiem tlenu niezbędnego do oddychania.

Oddziaływanie sztucznych gazów palnych, do których zalicza się między innymi: gaz

koksowniczy, generatorowy i miejski, jest bardzo szkodliwe ze względu na toksyczne działanie
tlenku węgla, który jest ich podstawowym, palnym składnikiem.

Tlenek węgla, jest gazem bez zapachu, bezbarwnym, minimalnie lżejszym od powietrza.

Stanowi jeden z podstawowych składników sztucznych gazów palnych, a także występuje
w gazach spalinowych powstałych przy niezupełnym spalaniu paliw stałych, ciekłych
i gazowych. Wykazuje bardzo silne własności toksyczne. Zatrucie następuje przez drogi
oddechowe i polega na tym, że tlenek węgla jest 250÷300 razy szybciej wiązany przez
hemoglobinę zawartą we krwi, niż tlenek pobierany z powietrza, co doprowadza do niedoboru
tlenu w organizmie. Szybkość zatrucia jest zależna od stężenia tlenku węgla w powietrzu, czasu
oddziaływania, szybkości oddychania, ilości krwi i powierzchni płuc. Tlenek węgla działa
przede wszystkim na ośrodkowy układ nerwowy: występuje ból głowy - zwykle szum w okolicy
czoła, uczucie ściskania głowy, rozsadzania czaszki, szum w uszach, nudności, wymioty
i duszność. Śmierć przy ostrym zatruciu tlenkiem węgla następuje wskutek porażenia układu
krążenia lub oddychania.

Najczęstszymi przyczynami zanieczyszczenia powietrza tlenkiem węgla w praktyce

gazowniczej jest:
− nieszczelność w przewodach i urządzeniach gazowych,
− niezupełne spalanie paliwa,

− wadliwa praca palników gazowych,

− niewłaściwa wentylacja pomieszczeń.

Gaz ziemny, suchy i odsiarczony składający się głównie z metanu, nie jest trujący, ale przy

zawartości w powietrzu powyżej 10% może działać dusząco na skutek niedoboru tlenu
w powietrzu.

Gaz płynny węglowodorowy w dużych stężeniach ma własności narkotyczne. Może

wywołać lekkie zatrucie objawiające się bólem głowy, wymiotami i ogólnym osłabieniem. Przy
stężeniach powyżej 10% objawy te mogą już się pojawiać po

2 minutach wdychania. Niezależnie od tego, może podobnie jak gaz ziemny, oddziaływać
dusząco na skutek braku tlenu w powietrzu.

Środki bezpieczeństwa

Środki z dziedziny techniki i bezpieczeństwa w gospodarce gazem służą do zapewnienia

następujących warunków:

a) szczelności połączeń instalacji z urządzeniami,
b) prawidłowości działania przyborów i urządzeń,
c) szybkiego wykrywania miejsc uchodzenia gazu a następnie bezzwłocznego usuwania

uszkodzeń,

d) szybkiego usuwania ulatniającego się do pomieszczeń gazu oraz spalin, ze względu na

możliwość powstania trującej lub wybuchowej mieszaniny gazu z powietrzem,

Warunki zapewniające szczelność instalacji i urządzeń gazowych to:

a) używanie do budowy instalacji gazowych rur, osprzętu i przyborów, których jakość

została potwierdzona certyfikatem na znak bezpieczeństwa,

b) prawidłowe wykonanie robót instalacyjno-montażowych,
c) przeprowadzenie ścisłej kontroli wykonania robót i działania urządzeń gazowych,
d) systematyczna konserwacja i okresowa kontrola działania instalacji i urządzeń gazowych

w czasie eksploatacji.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Z uwagi na wybuchowe i trujące własności gazów palnych, szczególną ostrożność należy

zachować przy następujących pracach:

a) odpowietrzaniu instalacji gazowych,
b) remoncie instalacji napełnionych gazem,
c) opróżnianiu i oczyszczaniu odwadniaczy,
d) czyszczeniu instalacji gazowych,
e) odcinaniu i demontażu odciętych przewodów gazowych,
f) przy pracach w pomieszczeniach zagazowanych (piwnice itp.),
g) wmontowywaniu trójników, pierścieni, kołnierzy do czynnych instalacji gazowych,
h) demontażu i naprawie urządzeń gazowych.

Przy wymienionych pracach nie wolno posługiwać się otwartym ogniem i lampą

oświetleniową bez gazoszczelnej obudowy oraz iskrzącymi urządzeniami elektrycznymi.
W wypadkach, gdy roboty wykonywane są w pomieszczeniach zagazowanych, należy używać
masek ochronnych lub aparatów tlenowych.

Środki ochrony osobistej

Dla ochrony pracowników wykonujących czynności w warunkach grożących zatruciem lub

wybuchem stosuje się następujące ochrony osobiste: odzież ochronną, obuwie, hełmy, rękawice,
okulary ochronne, maski itd. Szczególnie ważne jest dobranie właściwej ochrony dróg
oddechowych.

Do ochrony dróg oddechowych stosuje się aparaty izolujące umożliwiające oddychania

czystym powietrzem lub tlenem doprowadzonym z pewnej odległości z zewnątrz pomieszczenia
za pośrednictwem węży. Wadą tych urządzeń jest ograniczenie swobody ruchów montera
instalacji gazowych. Znacznie bardziej wygodne są aparaty tlenowe izolujące. Mogą być one
używane w każdych warunkach zanieczyszczenia atmosfery trującymi gazami.

Osoba posługująca się aparatem tlenowym nie korzysta z otaczającego powietrza. Powietrze

wydychane oczyszcza się od wilgoci i dwutlenku węgla w pochłaniaczu i po uzupełnieniu
niedoboru tlenem zawracane jest do obiegu.

Wykrywanie gazu

Urządzenia gazowe po pewnym okresie eksploatacji mogą wykazywać większe lub

mniejsze nieszczelności, a więc gazy palne i spaliny mogą się rozprzestrzeniać
w pomieszczeniach stanowiąc poważne zagrożenie dla bezpieczeństwa monterów

i konserwatorów instalacji gazowej. Do wykrywania związków palnych i toksycznych w obrębie
instalacji i urządzeń gazowych stosuje się różnego rodzaju urządzenia do wykrywania gazu
określane ogólnie urządzeniami gazometrycznymi.

Urządzenia te można ogólnie podzielić na:

− eksplozymetry,

− metanomierze,
− wykrywacze gazu.

Przyrządy gazometryczne mogą być stosowane zarówno do wykrywania nieszczelności

w instalacjach, jak też po odpowiednim kalibrowaniu określonym gazem, do wykonywania
pomiarów, a więc do określenia stopnia zagrożenia wybuchem.

Aby bezpiecznie zamontować urządzenie gazowe należy przestrzegać następujących zasad:
− Instalować ściśle wg instrukcji montażu producenta.

− Wszelkie prace instalacyjne i naprawy przy urządzeniach gazowych powinna wykonywać

tylko osoba mająca odpowiednie świadectwo kwalifikacyjne wymagane przy wykonywaniu
tego typu prac.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

− Urządzenia gazowe należy stosować tylko do tego gazu, do którego jest ono przystosowane.

Rodzaj gazu jest podany na tabliczce znamionowej.

− Urządzenie gazowe może być instalowane tylko w pomieszczeniu mającym sprawny układ

przewietrzania, tj. otwory nawiewne w oknach lub w drzwiach i otwór do przewodu
wywiewnego w ścianie.

− Urządzenie powinno być tak umiejscowione, aby był łatwy dostęp do użytkowania go

i obsługi. Wszelkie samowolne przeróbki urządzenia, instalacji, przyłączy, dostosowanie do
innego rodzaju gazu i przestawianie urządzenia na inne miejsca są zabronione. Wszelkie
przeróbki zmniejszające prześwit otworów nawiewnych (przesłanianie, zatykanie) oraz
przewodów wywiewnych i spalinowych w pomieszczeniu i urządzeniu są zabronione.

− Meble i inne urządzenia należy ustawiać tak, aby nie utrudniały przepływu powietrza.

− Jeżeli w pamieszczeniu są urządzenia gazowe z odprawadzeniem spalin do przewodu

z ciągiem naturalnym, nie wolno stosować wentylatorów na przewodach wentylacji
wywiewnej.

− Przed przyłączeniem urządzenia należy sprawdzić przewody spalinowe i wentylacyjne

(sprawdzenie wykonuje zakład kominiarski), a potem okresowo dokonywać przeglądów i je
czyścić. Dbać o sprawność działania układu przewietrzania.

− Przewodów zerowania i uziemienia urządzeń elektrycznych nie wolno łączyć z rurami

instalacji gazowej lub wodnej.

− Urządzenia niekompletnego lub niezupełne albo nieprawidłowo podłączonego do instalacji nie

wolno uruchamiać.

W przypadku, gdy urządzenie gazowe jest zasilane z butli z gazem, należy przestrzegać

poniższych zasad:
− W pomieszczeniu, w którym znajduje się zasilane urządzenie gazowe, może być tylko jedna

przyłączona do niego butla z gazem.

− Butla musi być w pozycji pionowej, w odległości co najmniej 1,5 m od urządzenia gazowego.

Wąż przyłączeniowy powinien mieć co najmniej 1,5 m, ale nie więcej niż 3 m. Na długości co
najmniej 0,5 m od krócca przyłączeniowego powinna być rura stalowa, a do niej przyłączony
wąż przyłączeniowy.

− Butli nie wolno użytkować i przechowywać:

a) w pomieszczeniach z urządzeniami iskrzącymi,
b) w pomieszczeniach, w których temperatura może przekroczyć 35

°C,

c) w pomieszczeniach mieszkalnych,
d) w budynkach przekraczających 12 m wysokości, czyli w budynkach wyższych niż

niskie,

e) w pomieszczeniach poniżej poziomu terenu lub wejść do nich,
f) w pobliżu studzienek lub oczek kanalizacyjnych bez syfonu,
g) we wgłębieniach terenu lub innych miejscach umożliwiających gromadzenie gazu.

− Pomieszczenie na butlę powinno mieć stały układ przewietrzania z ciągiem naturalnym.

Butla

z gazem nie może być eksploatowana w pomieszczeniu, w którym jest temperatura wyższa od
35°C.

Ochrona przeciwpożarowa

Przy wykonywaniu robót monterskich bardzo często dochodzi do zaprószenia ognia

i powstania pożaru wskutek nieznajomości przepisów lub ich lekceważenia. Najczęściej wypadki
powstają przy robotach remontowych oraz przy wykonywaniu robót monterskich instalacji
rurowych. Jeżeli praca ma być wykonywane w pomieszczeniach z materiałami palnymi, to
materiały te należy usunąć, ewentualnie zabezpieczyć kocami przeciwpożarowymi lub blachami

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

albo zlać obficie wodą. Po zakończeniu pracy należy sprawdzić miejsce pracy, czy w jakieś
szczeliny przypadkowo nie dostały się iskry, co po pewnym czasie może spowodować pożar.
− W razie zapalenia się gazu uchodzącego z nieszczelnego zaworu butli należy na butle narzucić koc

w celu stłumienia ognia, a następnie można polewać go wodą w celu ostudzenia butli
i umożliwienia zakręcenia zaworu.

− Butlę nieszczelną i niesprawną należy wynieść na otwartą przestrzeń – bez zagłębienia terenu i

w oddaleniu od wlotów kanałów.

− W razie pożaru lub wybuchu w pomieszczeniach, w których znajduje się urządzenie lub instalacje

należy natychmiast zamknąć kurek główny.
Należy wezwać straż pożarną i pogotowie gazowe.
W przypadku powstania małego pożaru osoby znajdujące się w pobliżu powinny

natychmiast przystąpić do jego gaszenia. Do dyspozycji powinny być na miejscu środki
gaśnicze, tj. koc gaśniczy oraz gaśnica proszkowa, pianowa i śniegowa, a także beczka
z piaskiem. Na miejscu powinien być także hydrant z możliwością podłączenia węża
pożarowego.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie zagrożenia stwarza gaz dla życia i zdrowia ludzkiego?
2. Jakie znasz rodzaje urządzeń gazometrycznych Jakie środki ochrony osobistej stosuje się

przy montażu urządzeń gazowych?

3. Jak należy postępować w przypadku zapalenia się gazu uchodzącego z butli?
4. Gdzie nie wolno przechowywać butli z gazem płynnym?
5. Jakie są najczęstsze przyczyny zanieczyszczenia powietrza tlenkiem węgla?
6. Jakie są objawy zatrucia tlenkiem węgla?
7. Jak zabezpieczyć stanowisko pracy instalatora przed zaprószeniem ognia?
8. Jakich gaśnice używa się do gaszenia pożarów gazów palnych?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Opracuj instrukcję postępowania montera w przypadku stwierdzenia zapachu gazu

w pomieszczeniu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania w zakresie bhp i ppoż. przy pracy z czynnymi

urządzeniami gazowymi,

2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczeń,
3) dokonać analizy materiału jednostki modułowej ze szczególnym uwzględnieniem zasad

postępowania w awaryjnych sytuacjach,

4) wykonać ćwiczenie,
5) zaprezentować wykonanie ćwiczenia,
6) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– stół,
– krzesło,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

– zeszyt,
– ołówek,
– gumka,
– typowe instrukcje postępowania w razie pożaru,
– literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Określ, jakie warunki techniczne i organizacyjne należy stosować, aby zapewnić szczelność

urządzeń gazowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania w zakresie warunków jakim powinny odpowiadać

urządzenia i instalacje gazowe (pkt. 4.1.1),

2) dokonać analizy materiału nauczania ze szczególnym uwzględnieniem warunków montażu

urządzeń gazowych,

3) wykonać ćwiczenie,
4) zaprezentować wykonanie ćwiczenia,
5) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– stół,
– krzesło,
– zeszyt,
– ołówek
– literatura z rozdziału 6.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Tak Nie

Czy potrafisz:
1) zorganizować stanowisko do wykonania ćwiczeń?

2) dobrać odpowiedni sprzęt gaśniczy?

3) wymienić, jakie są najczęstsze przyczyny zanieczyszczenia

powietrza tlenkiem węgla?

4) jakie są objawy zatrucia tlenkiem węgla?

5) rozróżnić i dobrać aparaty do ochrony dróg oddechowych?

6) udzielić pomocy po oparzeniach?

7) wykonać sztuczne oddychanie metodą usta-usta?

8) obsługiwać gaśnice?

9) wskazać, jakie zagrożenia mogą wystąpić podczas wypływu gazu

z nieszczelnej instalacji?

10) podjąć działanie w przypadku, gdy w pomieszczeniu wyczujesz gaz?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Lokalizacja kotłów gazowych i ogrzewaczy powietrza

4.2.1. Materiał nauczania

Wybór właściwego miejsca zainstalowania kotłów centralnego ogrzewania i ogrzewaczy

powietrza jest uregulowane Rozporządzeniem Ministra Infrastruktury z dnia 12.04.2002 roku
w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie
(Dz.U. Nr 75 z dnia 15.06.2006 poz.690 wraz z późniejszymi zmianami Dz. U. Nr 109 poz. 1156
z 2004 r.).

Zgodnie z tym aktem prawnym, należy przestrzegać następujących warunków:

1. Urządzenia gazowe mogą być instalowane wyłącznie w pomieszczeniach spełniających

warunki dotyczące ich wysokości, kubatury, wentylacji i odprowadzenia spalin, a także
dopływu powietrza do spalania określone w rozporządzeniu, w Polskich Normach
i przepisach odrębnych.

2. Urządzenia gazowe z otwartą komorą spalania nie mogą być instalowane

w pomieszczeniach mieszkalnych.

3. Urządzenia gazowe z zamkniętą komorą spalania mogą być instalowane w pomieszczeniach

mieszkalnych niezależnie od rodzaju występującej w nich wentylacji, pod warunkiem
zastosowania koncentrycznych przewodów powietrzno-spalinowych, z zachowaniem
następujących wymagań:

• Indywidualne koncentryczne przewody powietrzno-spalinowe lub oddzielne przewody

powietrzne i spalinowe od urządzeń gazowych z zamkniętą komorą spalania mogą być
wyprowadzone przez zewnętrzną ścianę budynku, jeżeli urządzenia te mają nominalną
moc cieplną nie większą niż:

− 21 kW - w wolno stojących budynkach jednorodzinnych, zagrodowych i rekreacji

indywidualnej,

− 5 kW - w pozostałych budynkach mieszkalnych.

• Wyloty przewodów, o których mowa w pkt. 4.2 powinny znajdować się wyżej niż 2,5 m

ponad poziomem terenu.

• Odległość między wylotami przewodów, o których mowa w pkt. 4. powinna być nie

mniejsza niż 3 m, a odległość tych wylotów od najbliższej krawędzi okien i ryzalitów
przesłaniających nie mniejsza niż 0,5 m.

4. Urządzenia gazowe, pozostające bez stałego dozoru w czasie ich użytkowania, takie jak

kotły gazowe lub ogrzewacze pomieszczeń, powinny być wyposażone w samoczynnie
działające zabezpieczenia przed skutkami spadku ciśnienia lub przerwą w dopływie gazu.

5. Maksymalne, łączne obciążenie cieplne przypadające na 1 m

kubatury, służące do

określenia wymaganej kubatury pomieszczenia, w którym są zainstalowane urządzenia
gazowe, pobierające powietrze do spalania z tego pomieszczenia, nie może przekraczać
wartości określonych w poniższej tabeli:

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tab. 1. Obciążenia cieplne urządzeń gazowych [9, s. 54]

Maksymalne obciążenie cieplne urządzeń

gazowych na 1M3 kubatury pomieszczenia

Rodzaje pomieszczeń

typ A- bez odprowadzenia

spalin

typ B- z odprowadzeniem

spalin

1 2

Pomieszczenia przeznaczone na stały pobyt
ludzi oraz wnęki kuchenne połączone
z przedpokojem

175 W

(150 kcal/h)

350 W

(300 kcal/h)

Pomieszczenia nieprzeznaczone na stały
pobyt ludzi, w tym pomieszczenia kuchenne
w mieszkaniach

930 W

(800 kcal/h)

4.650 W

(4.000 kcal/h)

6. W przypadku instalowania w jednym pomieszczeniu urządzeń gazowych bez

odprowadzenia spalin, obciążenie przypadające na 1 m

kubatury pomieszczenia nie może

przekraczać wielkości podanych w tabeli 1 w kolumnie 2.

7. Kubatura pomieszczeń, w których instaluje się urządzenia gazowe, nie powinna być

mniejsza niż:
– 8 m

– w przypadku urządzeń pobierających powietrze do spalania z tych pomieszczeń,

– 6,5 m

– w przypadku urządzeń z zamkniętą komorą spalania.

8. Pomieszczenia, w których instaluje się urządzenia gazowe, powinny mieć wysokość co

najmniej 2,2 m.

9. W budynkach jednorodzinnych, mieszkalnych w zabudowie zagrodowej i rekreacji

indywidualnej, wzniesionych przed dniem wejścia w życie rozporządzenia, dopuszcza się
instalowanie gazowych kotłów grzewczych w pomieszczeniach technicznych o wysokości
co najmniej 1,9 m, z zachowaniem warunków określonych w tabeli 2.

10. Przy instalowaniu urządzeń gazowych należy spełnić następujące warunki:

– urządzenia gazowe należy połączyć ze stalowymi lub miedzianymi przewodami

instalacji gazowej na stałe lub z zastosowaniem elastycznych przewodów metalowych,

– zawór odcinający dopływ gazu do urządzenia należy umieścić w pomieszczeniu,

w którym jest zainstalowane urządzenie gazowe, w miejscu łatwo dostępnym,
w odległości nie większej niż 1 m od króćca przyłączeniowego,

– ogrzewacze pomieszczeń, których temperatura osłon może przekroczyć 60

C, należy

instalować w odległości co najmniej 0,3m od ścian z materiałów łatwo zapalnych,
otynkowanych oraz w odległości 0,6m od elementów ścian z materiałów łatwo
zapalnych, nieosłoniętych tynkiem.

11. Grzewcze urządzenia gazowe, jak kotły, ogrzewacze pomieszczeń, grzejniki wody

przepływowej, niezależnie od ich obciążeń cieplnych, powinny być połączone na stałe
przewodami z indywidualnymi kanałami spalinowymi, z zachowaniem wymagań Polskich
Norm dotyczących poszczególnych typów urządzeń gazowych.

12. Dopuszcza się w pomieszczeniu kotłowni przyłączenie kilku kotłów do wspólnego kanału

spalinowego w przypadku:
– kotłów pobierających powietrze do spalania z pomieszczenia, pod warunkiem

zastosowania skrzyniowego przerywacza ciągu lub wyposażenia kotłów w czujniki
zaniku ciągu kominowego wyłączających równocześnie wszystkie kotły,

–

wykonania dla kotłów z palnikami nadmuchowymi przewodu spalinowego o przekroju
poprzecznym nie mniejszym niż 1,6 sumy przekroju przewodów odprowadzajacych
spaliny z poszczególnych kotłów, a także wyposażenie wylotu przewodu spalinowego
w czujnik zaniku ciągu kominowego

wyłączający równocześnie wszystkie kotły.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13. Przewody i kanały spalinowe odprowadzające spaliny od kotłów powinny być dostosowane

do warunków pracy danego typu urządzeń oraz spełniać wymagania określone w Polskiej
Normie dotyczącej kotłów grzewczych i ogrzewaczy powietrza.

14. Urządzenia gazowe wyposażone w palniki nadmuchowe powinny być połączone

przewodami z kanałami spalinowymi, których przekroje należy dobierać z uwzględnieniem
nadciśnień występujących w komorach spalania tych urządzeń.

15. Pomieszczenia przeznaczone do instalowania kotłów na paliwa gazowe powinny

odpowiadać wymaganiom pkt. 8, 9, 10, 11 i 12 oraz innym przepisom rozporządzenia,
a także odpowiadać wymaganiom określonym w Polskiej Normie dotyczącej kotłowni
wbudowanych na paliwa gazowe o gęstości względnej mniejszej niż 1.

16. Kotły na paliwa gazowe o łącznej mocy cieplnej do 30 kW mogą być instalowane

w pomieszczeniach nieprzeznaczonych na stały pobyt ludzi oraz w miejscach

o przeznaczeniu technicznym lub w budynku wolnostojącym przeznaczonym na kotłownię.

17. Kotły na paliwa gazowe o łączne mocy cieplnej powyżej 30 kW do 60 kW należy

instalować w pomieszczeniu technicznym lub w przewidzianym wyłącznie na kotłownię
budynku wolnostojącym.

18. Kotły na paliwa gazowe o łącznej mocy cieplnej powyżej 60 kW do 2.000 kW należy

instalować w służącym wyłącznie do tego celu pomieszczeniu technicznym lub w budynku
wolno stojącym przeznaczonym wyłącznie na kotłownię.

19. Kotły na paliwa gazowe o łącznej mocy cieplnej powyżej 2.000 kW mogą być instalowane

wyłącznie w budynku wolno stojącym i przeznaczonym na kotłownię.

20. Kubatura pomieszczeń z kotłami na paliwa gazowe o łącznej mocy cieplnej do 60 kW oraz

z kotłami o mocy cieplnej powyżej 60kW pobierającymi powietrze z pomieszczeń powinna
odpowiadać wymaganiom określonym w pkt. 8, 9, 10, 11 i 12.

21. Kubatura pomieszczeń z kotłami, o których mowa w pkt. 21 i 22, z zamkniętą komorą

spalania, powinna być określana indywidualnie, przy uwzględnieniu warunków
technicznych i technologicznych, a także wymagań eksploatacyjnych.

22. W pomieszczeniu z zainstalowanymi kotłami, o których mowa w pkt. 21 i 22, zabrania się

instalowania urządzeń przeznaczonych do pomiaru zużycia gazu.

23. Do pomieszczeń technicznych z zainstalowanymi kotłami o łącznej mocy cieplnej powyżej

60 kW do 2.000 kW, zlokalizowanych w budynku o innym przeznaczeniu niż kotłownia,
należy doprowadzić odrębny przewód gazowy, z którego nie mogą być zasilane pozostałe
urządzenia gazowe w tym budynku.

24. Urządzenia gazowe instalowane w budynku mogą być zasilane gazem płynnym

z indywidualnych butli o nominalnej zawartości gazu do 11 kg, pod warunkiem spełnienia
następujących wymagań:

a) w jednym mieszkaniu, warsztacie lub lokalu użytkowym nie należy instalować więcej niż

dwóch butli,

b) w pomieszczeniu, w którym instaluje się butlę, należy zachować temperaturę niższą niż

35° C,

c) butlę należy instalować wyłącznie w pozycji pionowej,
d) butlę należy zabezpieczyć przed uszkodzeniami mechanicznymi,
e) między butlą a urządzeniem promieniującym ciepło, z wyłączeniem zestawów urządzeń

gazowych z butlami, należy zachować odległość co najmniej 1,5 m,

f) butli nie należy umieszczać w odległości mniejszej niż 1 m od urządzeń mogących

powodować iskrzenie,

g) urządzenia gazowe należy łączyć z reduktorem ciśnienia gazu na butli za pomocą

elastycznego przewodu o długości nie przekraczającej 3 m i wytrzymałości na ciśnienie
co najmniej 300 kPa, odpornego na składniki gazu płynnego, uszkodzenia mechaniczne
oraz temperaturę do 60°C,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

h) urządzenie gazowe o mocy cieplnej przekraczającej 10 kW należy łączyć z przewodem

elastycznym, o którym mowa w pkt 7, rurą stalową o długości co najmniej 0,5 m.

28. Instalacje gazowe w budynku lub w zespole budynków mogą być zasilane gazem płynnym

z butli gazowej o nominalnej zawartości gazu do 33 kg lub z baterii takich butli, pod
warunkiem spełnienia następujących wymagań:

a) butle powinny być umieszczone na zewnątrz budynku, w miejscu oznakowanym, na

utwardzonym podłożu, pod zadaszeniem chroniącym od wpływu czynników
atmosferycznych,

b) liczba butli w baterii nie może przekraczać 10,
c) butle w baterii powinny być podłączone do kolektora wykonaneao z rury stalowej bez

szwu lub rury przewodowej łączonej przez spawanie,

d) odległość butli od najbliższych otworów okiennych lub drzwiowych w ścianie

zewnętrznej budynku nie powinna być mniejsza niż 2 m,

e) butle nie mogą być sytuowane w zagłębieniach terenu.

29. Instalacje gazowe w budynku lub w zespole budynków mogą być zasilane z jednego zbiornika

gazu płynnego bądź zespołu takich zbiorników, pod warunkiem spełnienia wymagań
określonych w przepisach odrębnych dotyczących ich lokalizacji, ochrony przed działaniem
czynników atmosferycznych oraz ograniczenia dostępu osobom niepowołanym.

30. Zbiorniki gazu płynnego nie mogą być sytuowane w zagłębieniach terenu, w miejscach

podmokłych oraz w odległości mniejszej niż 5m od rowów, studzienek, lub wpustów
kanalizacyjnych

[9].

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jaki akt prawny reguluje wymagania dla pomieszczeń, w których instaluje się kotły gazowe?
2. Jaki akt prawny reguluje wymagania dla pomieszczeń, w których instaluje się ogrzewacze

powietrza?

3. Jaką najmniejszą kubaturę może mieć pomieszczenie, w którym instaluje się urządzenie

gazowe z otwartą komorą spalania?

4. Jaką najmniejszą kubaturę może mieć pomieszczenie, w którym instaluje się urządzenie

gazowe z zamkniętą komorą spalania?

5. Jaką wysokość powinny mieć pomieszczenia, w których instaluje się urządzenia gazowe?
6. Powyżej jakiej mocy kotły gazowe powinny być instalowane w kotłowni wolnostojącej?
7. Jak powinna być doprowadzona instalacja gazowa dla kotłów 60 kW?
8. Ile butli można zainstalować w jednym mieszkaniu?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Z katalogu firmy produkującej kotły wybierz kocioł c.o. gazowy. Podaj jego parametry

techniczne i określ wymagania dla pomieszczenia, w którym może być zamontowany.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) wybrać dowolny kocioł gazowy c.o.,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3) zapoznać się z materiałami nauczania w zakresie warunków technicznych, jakim powinny

odpowiadać budynki i ich usytuowanie,

4) dokonać analizy materiału nauczania (poz. 4.2.1) pod kątem wymagań dla pomieszczeń

w których wolno instalować kotły gazowe,

5) wykonać ćwiczenie,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
7) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– stół,
– krzesło,
– zeszyt,
– ołówek,
– gumka,
– katalog producenta kotłów gazowych,
– literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Z katalogu firmy produkującej ogrzewacze powietrza wybierz rurowy promiennik gazowy.

Podaj jego parametry techniczne i określ warunki jego montażu do kanału spalinowego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) wybrać dowolny rurowy promiennik gazowy,
3) zapoznać się z materiałami nauczania w zakresie warunków technicznych jakim powinny

odpowiadać budynki i ich usytuowanie,

4) dokonać analizy materiału nauczania (poz. 4.2.1) pod kątem wymagań dla pomieszczeń

w których wolno instalować gazowe ogrzewacze powietrza,

5) wykonać ćwiczenie,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
7) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– stół,
– krzesło,
– zeszyt,
– ołówek,
– gumka,
– katalog producenta rurowych promienników gazowych,
– literatura z rozdziału 6.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.4. Sprawdzian postępów

Tak Nie

Czy potrafisz:
1) określić warunki dla pomieszczenia, w którym instaluje się gazowy kocioł c.o.?

2) określić warunki dla pomieszczenia, w którym instaluje się gazowy ogrzewacz

powietrza?

3) określić, jaką najmniejszą kubaturę może mieć pomieszczenie, w którym

instaluje się gazowy kocioł c.o. z otwartą komorą spalania?

4) określić, jaką najmniejszą kubaturę może mieć pomieszczenie, w którym

instaluje się gazowy kocioł c.o. z otwartą komorą spalania?

5) określić, w jakich pomieszczeniach mogą być instalowane gazowe kotły c.o.

w zależności od ich mocy cieplnej?

6) podać minimalną wysokość pomieszczeń, w których mogą być zainstalowane

ogrzewacze

powietrza?

7) określić, w jaki sposób należy łączyć kotły gazowe z kanałami spalinowymi?

8) określić, w jaki sposób należy łączyć gazowe ogrzewacze powietrza z kanałami

spalinowymi?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Instalowanie kotłów gazowych i ogrzewaczy powietrza

4.3.1. Materiał nauczania

Kotły grzewcze gazowe

Kotły centralnego ogrzewania należą do największych palenisk gazowych używanych

w gospodarce komunalnej. Produkowane powszechnie kotły gazowe są wysokosprawnymi
generatorami ciepła wyposażonymi w palniki inżektorowe lub nadmuchowe oraz w osprzęt
i armaturę regulacyjno – zabezpieczającą, gwarantującą prawidłową i bezpieczną pracę. Palniki
gazowe stosowane w tych kotłach łatwo można dostosować do różnych rodzajów paliw
gazowych.

Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Socjalnej z dn. 9.07.2003

roku w sprawie warunków technicznych dozoru technicznego w zakresie eksploatacji niektórych
urządzeń ciśnieniowych (Dz.U. Nr 135 poz. 1259 z 2003 r.), wśród kotłów centralnego
ogrzewania można wyróżnić następujące rodzaje :

– kotły wodne niskotemperaturowe, t < 110

– kotły wodne wysokotemperaturowe, t > 110

– kotły parowe niskoprężne o ciśnieniach p < 0,05 MPa,
– kotły parowe wysokoprężne o ciśnieniach p > 0,05 MPa.

W kotłach wodnych istotnym parametrem regulowanym jest temperatura wody ogrzewanej.
Regulowana jest ona termostatem kotłowym. Kotły wodne niskotemperaturowe mają

termostaty o zakresie regulacji od 35 do 90

C oraz zabezpieczenie przed odparowaniem wody

nastawiane często przez producenta kotłów na temperaturę 95

Kotły gazowe produkowane w kraju do centralnego ogrzewania pomieszczeń wykonane

zgodnie z wymogami polskich norm i warunków technicznych dozoru technicznego oraz
posiadające zezwolenie, tzw. “dopuszczenie do obrotu”, gwarantują również wysoką
sprawność energetyczną i bezpieczeństwo eksploatacji, dzięki zastosowaniu w nich automatyki
termoregulacyjnej i zabezpieczającej.

Kotły opalane paliwami gazowymi są przeważnie budowane jako kotły płomieniówkowe

(w rurach przepływają spaliny), rzadziej jako kotły opłomkowe (po zewnętrznej stronie rur
opływają spaliny). Kotły płomieniówkowe mają większe możliwości regulacji temperatury
spalin przez stosowanie odpowiednich wkładek tzw. turbulizatorów spalin do płomieniówek.

Uzyskuje się dzięki temu dłuższą drogę przepływu spalin i lepsze wykorzystanie energii

cieplnej. Wkładki płomieniówkowe w postaci spiral, płaskowników lub jako talerzyki o średnicy
znacznie mniejszej od średnicy wewnętrznej płomieniówki, powodują bardziej burzliwy
przepływ spalin i tym samym spaliny lepiej oddają swoje ciepło do rury, a dalej do
podgrzewanej wody.

Kotły wodne centralnego ogrzewania mogą spełniać jedną funkcję: współpracując

z otwartymi i zamkniętymi układami c.o., lub dwie funkcje: ogrzewając wodę zarówno dla c.o.
jak też na potrzeby ciepłej wody użytkowej. Wszystkie kotły przed dopuszczeniem ich do
sprzedaży przechodzą badania atestacyjne, w czasie których sprawdza się wymagania stawiane
przez normę PN – 93/M – 35350.

Wszystkie kotły dopuszczone do sprzedaży muszą posiadać znaki dopuszczenia DT, B, oraz

CE.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rysunek 1 przedstawia typowy schemat ideowy obrazujący współdziałanie instalacji

gazowej zasilającej palnik gazowy kotła gazowego z instalacją wodną kotła centralnego
ogrzewania.

Rys. 1. Schemat ideowy obiegu gazu i wody w kotle centralnego ogrzewania [10, s. 352]

Typowe kotły gazowe centralnego ogrzewania

Kotły gazowe centralnego ogrzewania są zwartymi jednostkami ogrzewczymi z jednym lub

z dwoma obiegami grzewczymi. Funkcją jednego obiegu jest podgrzewanie wody c.o.
a drugiego podgrzewanie ciepłej wody użytkowej. W technice ciepłowniczej w kotłach
dwufunkcyjnych stosuje się zarówno kotły, wewnątrz których zamontowane są podgrzewacze
wody użytkowej, jak również przykręcone do kotła, stanowiące oddzielne urządzenie
współpracujące z kotłem gazowym.

1 – nagrzewnice, 2 – palnik, 3 – zabezpieczenie bimetaliczne, 4 – zwężka Venturiego, 5 – zawór gazowy z napędem

membranowym, 6 – palnik bezpieczeństwa, 7 – rura spalinowa, 8 – przerywacz ciągu

Rys. 2. Schemat gazowego kotła przepływowego jednofunkcyjnego [8, s. 54]

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 3. Schemat gazowego kotła grzewczego przepływowego dwufunkcyjnego [8 s. 63]

1 – podgrzewacz c. w., 2 – płomieniówki, 3 – turbulizatory spalin, 4 – przerywacz ciągu, 5 – palnik, 6 – komora
spalania, 7 – termostat c. o., 8 – instalacja c. o., 9, 10 – instalacja c. w., 11 – czujnik braku ciągu, 12 – obudowa
z izolacją cieplną

Rys. 4. Kocioł stalowy płomieniówkowy jednociągowy dwufunkcyjny [3, s. 47]

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1-blok wodny, 2-termoregulator, 3- kolektor z palnikami, 4- zawór membranowy, 5- zabezpieczenie
przeciwwypływowe, 6- czujnik braku ciągu, 7- przerywacz ciągu, 8- obudowa zewnętrzna, 9- termometr w obudowie,
10 - pokrywa zewnętrzna kotła, 11 - płomieniówka, 12 – zawirowywacz, 13 – filtr, 14 – zawór spustowy.

Rys. 5. Schemat kotła stalowego jednofunkcyjnego jednociągowego [10, s. 353]

1 - wylot wody użytkowej, 2- woda kotłowa z podwójnym płaszczem 3- zbiornik wody użytkowej, 4 - ciepła
woda użytkowa, 5 - dopływ wody wodociągowej, 6 - zasilanie c.o., 7 - rury bezpieczeństwa, 8 - wylot spalin,
9- powrót wody kotłowej ogrzewającej 10 - rury bezpieczeństwa, 11 - powrót c.o.

Rys. 6. Kocioł żeliwny z podgrzewaczem ciepłej wody [4]

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Kotły kondensacyjne

Dla maksymalnego zmniejszenia straty kominowej wytwórcy kotłów zastosowali wymiennik

spaliny/woda wykonany ze stali nierdzewnej, odpornej na korozję, zmontowany w jeden blok
z kotłem wodnym, niskotemperaturowym, opalanym gazem ziemnym.

Spaliny opuszczając kocioł właściwy przepływają przez wymiennik, w którym

oddają część swojego ciepła wodzie. Temperatura spalin obniża się poniżej 50

C, to jest

poniżej punktu rosy, i para wodna zawarta w spalinach skrapla się, oddając ciepło parowania
wodzie obiegowej kotła. Ciepło parowania przejęte ze skroplenia pary wodnej w spalinach
w stosunku do sprawności kotła stanowi ok.10%. Ciepło to prawie w całości zostaje
wykorzystane w wymienniku i dodane do ciepła przejętego od spalin w kotle właściwym. Daje
to sprawność cieplną, około 105%, lecz liczoną w odniesieniu do wartości opałowej spalanego
gazu, a nie do jego ciepła spalania (nie istnieje żadna przemiana energetyczna

o sprawności wyższej od 100%).

Temperatura spalin kotłów kondensacyjnych jest niższa od punktu rosy spalin i wynosi

40 do 50

C, co uniemożliwia grawitacyjne usuwanie spalin z kotła do atmosfery. Konieczny jest

więc wyciąg spalin przy pomocy wentylatora.

1- dopływ gazu, 2- dopływ powietrza, 3- palnik, 4- spaliny, 5- wymiennik spaliny/woda, 6- dopływ powietrza
z otoczenia, 7- wentylator wyciągowy, 8- wylot spalin, 9- kocioł właściwy(wymiennik), 10 - odpływ skroplin pary
zawartej w spalinach.

Rys. 7. Schemat ideowy kotła gazowego kondensacyjnego. [opracowanie własne]

Instalowanie kotłów gazowych centralnego ogrzewania

Zakres prac monterskich przy podłączaniu kotła gazowego.

Pod pojęciem zainstalowanie kotła gazowego c.o. rozumiemy podłączenie go do instalacji

gazowej, wodnej i spalinowej.
W tym celu należy:
– sprawdzić czy montowany kocioł jest dostosowany do gazu, którym jest zasilana instalacja

gazowa,

– sprawdzić czy kocioł jest wyposażony w system kontroli poprawnego wydalania produktów

spalania, który w przypadku nieprawidłowości zablokuje kocioł,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

– sprawdzić czy kocioł nie został uszkodzony w czasie transportu (jeżeli tak, to należy kocioł

reklamować i nie montować),

– ustalić, czy instalacja elektryczna spełnia warunki przyłączenia kotła i czy są spełnione

warunki uziemienia ochronnego,

– sprawdzić skuteczność i prawidłowość funkcjonowania kanału spalinowego i wielkość ciągu

kominowego,

– sprawdzić możliwość zainstalowania kotła w pomieszczeniu i zgodność jego usytuowania

z projektem technicznym,

– sprawdzić prawidłowość działania i skuteczność wentylacji w pomieszczeniu zainstalowania

kotła,

– sprawdzić czy instalacji c.o. została należycie przepłukana i oczyszczona

z zanieczyszczeń, które mogłyby zakłócić prawidłowe działanie kotła,

– jeśli montowany jest kocioł wiszący – wytrasować miejsce zamocowania go do przegrody

budowlanej oraz pokryć miejsce od ściany właściwą izolacją ochronną,

– zamontować system odprowadzania spalin z wyposażeniem,
– podłączyć kocioł do instalacji wodociągowej – na dopływie wody zimnej powinien być

zainstalowany w kolejności: zawór odcinający, filtr, zawór zwrotny, bezpiecznik niedoboru
wody uniemożliwiający otwarcie zaworu membranowego, gdy woda nie płynie,

– podłączyć kulowy zawór gazowy i filtr gazowy do „ścieżki gazowej” dostarczanej wraz

z kotłem,

– podłączyć kocioł do instalacji elektrycznej.

Zaleca się wmontowanie między kotłem a instalacją centralnego ogrzewania zaworu

odcinającego, który pozwala odłączyć kocioł w przypadku konieczności jego demontażu bez
opróżniania instalacji c.o. W obiegu cyrkulacyjnym ciepłej wody należy zamontować w zbiorcze
naczynie przeponowe.

Pierwszego uruchomienia kotła może dokonać monter posiadający świadectwo

kwalifikacyjne grupy 1 i 2 uprawniające go do wykonywania tego typu prac montażowych.

W tym celu należy:

– otworzyć zawór napełniania instalacji c.o., otworzyć jej wszystkie zawory i napełnić wodą,
– załączyć elektrycznie kocioł,
– ustawić wskaźnik ciśnienia statycznego na manometrze na odpowiednim poziomie,
– włączyć pompę obiegową, jeżeli włączenie jej nie jest związane z włączeniem kotła,
– ustawić termostat regulacyjny (regulator pogodowy),
– otworzyć zawór kulowy na doprowadzenie gazu do „ścieżki gazowej”, odpowietrzyć

instalację gazową ,

– dalsze uruchamianie i obsługę prowadzić zgodnie z wytycznymi i instrukcją producenta

zawartą w instrukcji obsługi kotła gazowego.

Użytkownika kotła trzeba zapoznać z budową, zasadą działania i warunkami technicznymi

a także z instrukcją eksploatacji i dokumentacją techniczno-ruchową.

W pobliżu kotła gazowego należy umieścić ramową instrukcję obsługi wraz ze schematem

ideowym instalacji.

Kontrola po załączeniu i uruchomieniu kotła polega na:

– upewnieniu się czy instalacja gazu, wody centralnego ogrzewania i ciepłej wody użytkowej

jest szczelna,

– skontrolowaniu skuteczności ciągu kominowego w trakcie pracy kotła,
– upewnieniu się czy zużycie paliwa odpowiada zużyciu założonemu przez producenta przy

znamionowej sprawności kotła,

– skontrolowaniu, czy obieg wody między kotłem, a instalacja c.o. przebiega normalnie,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

– upewnieniu się czy zawór gazowy moduluje prawidłowo zarówno przy podgrzewaniu wody

w centralnym ogrzewaniu, jak i podczas podgrzewania ciepłej wody użytkowej.
Zaleca się, aby przynajmniej raz w roku wykonywać następujące czynności kontrolne:

− sprawdzenie ciśnienia wody systemu grzewczego,

− sprawdzenie poprawności działania systemu sterującego,

− sprawdzenie czystości wymiennika ciepła,
− sprawdzenie czystości i poprawności działania palnika gazowego,

− sprawdzenie systemu odprowadzania spalin,

− sprawdzenie szczelności instalacji wodnej i gazowej,
− sprawdzenie ciśnienia gazu, czy odpowiada wskazaniom normatywnym.

Wszystkie te czynności może wykonywać osoba posiadająca aktualne świadectwo

kwalifikacyjne uprawniające do wykonywania tego typu prac lub serwisant producenta kotła
z takimi samymi kwalifikacjami. Poniżej przedstawiono przykładowe rozwiązania konstrukcyjne
gazowych kotłów jedno- i dwufunkcyjnych.

Kocioł jednofunkcyjny CIAO II 18/24i Beretta

1- Zawór bezpieczeństwa, 2- Presostat c.o., 3- Pompa, 4- Odpowietrznik, 5- Palnik, 6- Elektroda zapłonowo-
kontrolna, 7- Wymiennik, 8- Termostat spalin, 9- Czujnik NTC na c.o., 10- Termostat graniczny, 11- Naczynie
wzbiorcze, 12- Transformator zapłonu, 13- Zawór gazowy

Rys. 8. Elementy jednofunkcyjnego kotła gazowego CIAO II 18/24i Beretta [4 ]

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tab. 2. Ciśnienie zasilania. [ 4]

PARAMETRY ZASILANIA

GZ 50

PROPAN

Nominalne ciśnienie kpa (mmH

1,3 (132,6)

3,6 (367,1)

Wymiary instalacyjno-montażowe

Rys. 9. Wymiary i przyłącza [4]

Kocioł jest wyposażony seryjnie w górną listwę służącą do zawieszenia urządzenia.

Wymiary przyłączy hydraulicznych i gazowych są następujące:

- powrót c.o.

3/4"

- zasilanie c.o.

3/4"

- podłączenie gazu

3/4"

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 10. Montaż listwy górnej do mocowania kotła [4]

Rys. 11. Miejsce montażu piecyka gazowego [4]

W celu montażu wykonać następujące czynności:
− przyłożyć listwę górną (F) do ściany i wypoziomować przy pomocy poziomnicy,

− nawiercić 4 otwory (Ø 8 mm) według rozmieszczenia na listwie (F),

− sprawdzić wszystkie wymiary i wywiercić otwory w ścianie.
− zamocować listwę do ściany wykorzystując załączone kołki rozporowe.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Obieg hydrauliczny

A – zasilanie c.o., B – powrót. c.o., C – by-pass automatyczny, D – zawór bezpieczeństwa,

E – pompa z odpowietrznikiem, F – presostat wody, G – naczynie wzbiorcze, H – palnik, I – wymiennik c.o.,

L – czujnik NTC na c.o., M – zawór spustowy

Rys. 12. Obieg hydrauliczny kotła jednofunkcyjnego [ 4 ]

Kocioł gazowy dwufunkcyjny z zasobnikiem ciepłej wody użytkowej VENUS 31JC80

Główne wyposażenie techniczne kotła składa się z:
− elektronicznego zapłonu z jonizacyjną kontrolą płomienia,

− elektrozaworu gazowego z wbudowanym stabilizatorem ciśnienia,

− regulatora temperatury wody grzewczej,
− regulator temperatury ciepłej wody termometru wskazującego temperaturę wody grzewczej,

− termometru wskazującego temperaturę ciepłej wody,

− manometru wskazującego ciśnienie wody w instalacji grzewczej,
− naczynia wyrównawczego 2 l,

− zaworu bezpieczeństwa instalacji 0,3 MPa,

− naczynie wyrównawcze c.w.u. 3 l,
− zawór bezpieczeństwa c.w.u. 0,6 MPa,

− dostosowanej instalacji elektrycznej do podłączenia termostatu środowiskowego lub

programatora czasowego.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1- Zawór automatyczny odpowietrzania , 2 - Sondy kotła, 3 - Pompa obiegowa ciepłej wody, 4 - Zawór zwrotny,
5 - Pompa obiegowa instalacji c.o., 6 - Elektroda zapłonowa, 7 - Zawór spustowy urządzenia, 8 - Uchwyty do
przenoszenia, 9 - Kurek instalacji, 10 - Sondy podgrzewacza, 11 - Podgrzewacz zasobnikowy poj. 80 litrów,
12 - Zawór spustowy podgrzewacza, 13 - Anoda magnezowa, 14 - Kołnierz inspekcyjny podgrzewacza, 15 – Palnik,
16 - Elektroda jonizacyjna, 17 - Elektroniczna aparatura zapłonowa i kontroli płomienia, 18 - Elektrozawór gazowy,
19 - Korpus kotła, 20 - Pulpit sterowniczy, 21 - Naczynie wyrównawcze 12 l , 22 - Zawór bezpieczeństwa sanitarny
0,6 Mpa, 23 - Naczynie wyrównawcze c.w.u. 3 l , 24 - Zawór bezpieczeństwa 0,3 MPa

Rys. 13. Elementy dwufunkcyjnego kotła gazowego VENUS 31JC80 [4]

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat instalacji hydraulicznej i rozmieszczenie czujników

ZI - Zasilanie instalacji, PI - Powrót z instalacji, GAS - Zasilanie gazowe, WCW - Wyjście ciepłej wody
ciepłej, WZW - Wejście zimnej wody

1 - Korpus kotła, 2 - Zawór spustowy, 3 - Zawór automatyczny odpowietrzający, 4 - Pompa cyrkulacyjna instalacji,
5 - Pompa obiegowa ciepłej wody, 6 - Kurek napełniania instalacji, 7 - Kurek opróżniania instalacji, 8 - Kołnierz
inspekcyjny podgrzewacza, 9 - Wężownica podgrzewacza, 10 - Podgrzewacz zasobnikowy (80 litri), 11 - Naczynie
wyrównawcze instalacji, 12 - Zawór bezpieczeństwa instalacji, 13 - Zawór zwrotny, 14- Zawór bezpieczeństwa
c.w.u., 15- Naczynie wyrównawcze c.w.u., 16 - Sonda termostatu, 17 - Sonda termostatu bezpieczeństwa,
18 - Sonda termostatu przeciwbezwładnościowego, 19 - Sonda termostatu granicznego, 20 - Sonda regulatora
temperatury ogrzewania, 21 - Sonda termostatu temperatury podgrzewacza, 22 – Sonda regulatora temperatury
podgrzewacza.

Rys. 14. Schemat hydrauliczneg - gazowy kotła dwufunkcyjnego [4 ]

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Instalowanie gazowych ogrzewaczy pomieszczeń

Zadaniem gazowych ogrzewaczy pomieszczeń jest ogrzewanie pomieszczeń ciepłem

uzyskanym ze spalania paliwa gazowego. Wytworzone ciepło może być przekazywane

otoczenia za pomocą konwekcji, promieniowania lub przewodzenia.

Ogrzewacze można padzielić w zależności od rodzaju zastosowanego palnika na:

– Ogrzewacze z palnikiem dyfuzyjnym. Charakterystyczną cechą tego ogrzewacza jest to,

że ma on palnik dyfuzyjny wmontowany w komorę paleniskową. Ogrzewacz z takim
palnikiem dostosowany jest do spalania tylko gazów o niskiej wartości opałowej. Spalanie
gazu następuje zwykle z nadmierną zawartością tlenku węgla w spalinach. Ogrzewacze
tego typu produkowane są już bardzo rzadko i tylko dla małego obciążenia cieplnego
i z wymuszonym odprowadzeniem spalin.

– Ogrzewacze z palnikiem inżektorowym. Charakterystyczną cechą tego ogrzewania jest to,

że mogą być dostosowane do spalania wszystkich rodzajów gazu oraz do różnych obciążeń
cieplnych.

– Ogrzewacze z palnikiem radiacyjnym. Charakteryzują się tym, iż mają wmontowany

wewnątrz paleniska palnik promiennikowy emitujący promieniowanie podczerwone.
Ogrzewacze pomieszczeń i promienniki są urządzeniami o mocy najczęściej do 5 kW.

Wśród nich wyróżnia się:
− ogrzewacze konwekcyjne,
− ogrzewacze promiennikowo-konwekcyjne,

− promienniki.

Ze względu na funkcję, jaką mają spełniać, i miejsce instalowania ogrzewacze mogą mieć

różne wykonania i budowę. Zasadniczymi częściami każdego ogrzewacza pomieszczeń są:
palnik, zapalacz, urządzenie zabezpieczające, wymiennik ciepła i komora paleniskowa.

Konstrukcja pa1nika powinna być dostosowana do odpowiedniego rodzaju gazu. Palnik do

spalania gazu miejskiego, może być palnikiem dyfuzyjnym, natomiast dla gazów o wysokich
wartościach opałowych powinien być palnikiem inżektorowym.

Komora pa1eniskowa powinna mieć kształt umożliwiający dopływ powietrza do palnika,

zapewniać zupełne spalanie gazu i prawidłowe odprowadzenie spalin. W komorze spalania
paliwa gazowego jest wziernik służący do obserwacji płomienia palnika.

Konstrukcja wymiennika ciepła powinna zapewniać możliwie dużą powierzchnię

ogrzewalną oraz maksymalne wykorzystanie ciepła spalin.

W budynkach nie posiadających osobnych kanałów spalinowych ogrzewacze gazowe można

umieszczać w ścianach zewnętrznych i doprowadzać powietrze do spalania

i odprowadzać spaliny przez zewnętrzna ścianę mieszkania. Grzejnik tego rodzaju jest tak
skonstruowany, że przewodem dolnym zasysane jest powietrze do spalania a górnym
odprowadzane są spaliny poza pomieszczenie(Rys. 15).

Rys. 15. Gazowy ogrzewacz wmontowany w zewnętrzną ścianę mieszkania [2, s. 189]

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ogrzewacze powietrza muszą być wyposażone w automatyczny zawór regulacyjny

pozwalający odciąć dopływ gazu w przypadku nadmiernego spadku ciśnienia gazu lub
przerwami jego dopływu. Przed każdym ogrzewaczem pomieszczeń należy zamontować kurek
odcinający.

Ogrzewacze powietrza zasilane gazem płynnym obowiązują te same zasady montażu jak

w przypadku instalacji gazowych zasilanych gazem o gęstości większej niż powietrze. Przy
montażu więcej niż jednego ogrzewacza należy zachować wzajemna odległość pomiędzy
kolejnymi wylotami ogrzewaczy wynoszącymi:
− 2 m w kierunku poziomym,

− 2,5 m w kierunku pionowym.
Przed podłączeniem ogrzewacza należy sprawdzić:
− czy ogrzewacz jest przystosowany do gazu jakim będzie zasilany,

− czy przed urządzeniem zamknięty jest zawór odcinający doprowadzający gaz .

Zakres prac monterskich przy podłączaniu ogrzewacza powietrza

Aby zamontować ogrzewacz w pomieszczeniu należy:

− wytrasować otwór przejścia przewodu powietrzno-spalinowego przez przegrodę budowlaną

zewnętrzną,

− wykuć przebicie przez ścianę zewnętrzną,

− umocować w otworze system odprowadzania spalin i doprowadzania powietrza do spalania,
− nasunąć ogrzewacz na przewód powietrzno-spalinowy dosuwając go do ściany,

− trwale umocować do ściany za pomocą nakrętek,

− na przyłączu gazowym zainstalować zawór odcinający,
− w przypadku zasilania ogrzewacza gazem płynnym, zainstalować na przyłączu z wężem

wysokociśnieniowym elastycznym, reduktor ciśnienia,

− króciec przyłączeniowy instalacji gazowej połączyć z ogrzewaczem uszczelniając uszczelką.

Po zainstalowaniu ogrzewacza należy wykonać następujące czynności:

− próbę szczelności połączeń,
− kontrolę działania urządzeń termoregulacyjnych,

− kontrolę szczelności urządzenia zapalającego,

− kontrolę działania palnika gazowego,
− prezentację wszystkich funkcji urządzenia oraz zaznajomienie użytkownika z jego obsługa

i konserwacją.

Pierwszego uruchomienia dokonuje uprawniany przez serwis producenta pracownik

posiadający ważne świadectwo kwalifikacyjne w zakresie eksploatacji przy tego typu pracach.

Innym rodzajem ogrzewaczy powietrza są gazowe promienniki podczerwieni. Są to

urządzenia stosowane do ogrzewania pomieszczeń o dużej kubaturze. W zależności od sposobu
spalania wszystkie gazowe promienniki podczerwieni nożna podzielić na płomieniowe
i bezpłomieniowe. Konstrukcja promienników podczerwieni może być ceramiczna albo rurowa.

W przypadku promienników ceramicznych – źródłem promieniowania jest płyta ceramiczna

rozgrzewana do temperatury około 800÷1000

C. Promienniki te służą przede wszystkim do

ogrzewania pomieszczeń, budowane są jako sufitowe lub podłogowe. Z uwagi na to, że
zazwyczaj nie mają one odprowadzenia spalin, mogą być stosowane

w pomieszczeniach lub miejscach otwartych.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1 - ekran, 2 - perforowana płytka ceramiczna, 3- palnik, 4- dysza, 5 – korpus

Rys. 16. Schemat budowy promiennika ceramicznego [2, s. 194]

W promiennikach rurowych źródłem ciepła są rozgrzane rury metalowe. Promieniowanie

rur często wygiętych dla zwiększenia roboczej powierzchni promieniującej, po odbiciu od
ekranu jest kierowane do pomieszczenia. Jeden koniec rury zaopatrzony jest w palnik gazowy
oraz urządzenie do zapalania gazu, a drugi koniec służy do odprowadzania spalin (rys. 17).

1- rura promieniująca, 2- odblyśnik, 3- obudowa, 4- plomień palnika glównego, 5- palnik pomocniczy do zapalania

Rys. 17. Rurowy promiennik gazowy [2, s. 191]

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przykłady promienników podczerwieni

Rys. 18. Promiennik ceramiczny [5, s. 322] Rys. 19. Gazoszczelny promiennik rurowy [5, s. 299]

Ograniczenia zakresu zastosowania promienników podczerwieni

Przy stosowaniu promienników podczerwieni wysokiej i niskiej intensywności

tj. ceramicznych lub rurowych istnieją granice ich stosowania.

Granicą montowania promienników ceramicznych (z otwartym ogniem) jest wysokość

minimalna 5 m, natomiast przy stosowaniu i montowaniu promienników rurowych (niskiej
intensywności promieniowania), przy montażu sufitowym wysokość ich instalowania nie może
być mniejsza od 4 m, a przy montażu naściennym 3,5 m.

Obszary w których nie mogą być instalowane promienniki podczerwieni:

− w pomieszczeniach mieszkalnych i biurowych,

− w pomieszczeniach, których wysokość jest mniejsza od wymienionych wyżej minimalnych

wysokości montażu promienników,

− w pomieszczeniach łatwopalnych lub w których przechowuje się, produkuje lub sprzedaje

materiały łatwopalne stałe, ciekłe lub gazowe albo materialy wybuchowe

z powietrzem,

− w pomieszczeniach, w których występują połączenia drzwiowe lub okienne

z wymienionymi wyżej pomieszczeniami zagrożenia chyba że bezpieczeństwo tych
pomieszczeń zostało zapewnione w inny sposób.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tab. 3. Zależność wysokości montażu promienników od mocy [5, s. 288]:

Montaż sufitowy

Montaż naścienny pod kątem nie

przekraczającym 45

Dla prom. poniżej 13 kW mocy

3.50 m

3,00 m.

Dla prom. poniżej 20 kW mocy

3.30 m

3,30 m.

Dla prom. poniżej 40 kW mocy

4,20 m

3,70 m.

Dla prom. poniżej 40 kW mocy

4,80 m

4.30 m.

Mocowanie promienników podczerwieni

Podwieszenia promienników do konstrukcji nośnej obiektu, należy wykonać za pomocą

łańcuchów stalowych o oczkach 15–30 mm, lustra promienników można montować pod
maksymalnym kątem 30 stopni w stosunku do podłoża. Wlot gazu powinien być usytuowany
w dolnym końcu grzejnika. Istnieje też możliwość montażu przy pomocy drutów stalowych
o grubości min. 1/4 cala, przy czym zakończenia drutów powinny być na stałe zamknięte.

Istnieją też metody pośrednie, wykorzystujące łańcuchy, linki stalowe i konstrukcje

ramowe.

Wykonawca instalacji rurowej ponosi odpowiedzialność za prawidłowe i bezpieczne

umocowanie łańcuchów (drutów) do podsufitowej struktury obiektu. Ta posufitowa struktura
powinna być odpowiednia do ciężaru promiennika tak pod względem wytrzymałości, jak pod
względem bezpieczeństwa użytkowania. Minimalna odległość od części sufitowej obiektu
powinna wynosić 1,5 m lub 0,3 m przy zastosowaniu ekranów ochronnych o odpowiedniej
powierzchni.

Nie wolno prowadzić rur gazowych lub przewodów elektrycznych powyżej lub poniżej

grzejnika, albo też w pobliżu miejsca, gdzie następuje wydalanie produktów spalania. Powinny
być też przestrzegane odpowiednie odleglości od materiałów palnych lub linii zasilających
znajdujących się w pobliżu montowanego promiennika.

Mocowanie rur, przewodu giętkiego powinno być na tyle elastyczne, aby nie zaistniało

ryzyko uszkodzenia na skutek wibracji lub termicznego rozszerzenia się materiału. Przestrzeń
bezpośrednio lub pod grzejnikami (promiennikami) powinna być wolna od przedmiotów, które
mogą ulec przegrzaniu lub będą utrudniać dostęp promieniowania podczerwonego

do ogrzewanej powierzchni.

Instalator wykonujący prace przy montażu i serwisowaniu promienników powinien posiadać

odpowiednie kwalifikacje zawodowe i świadectwo kwalifikacyjne uprawniające do wykonania
tego typu prac.

Każdy promiennik winien posiadać indywidualną tabliczkę znamionową informującą

o podstawowych danych takich jak: nazwa producenta, nazwa wyrobu, typ i model, rodzaj
używanego gazu, ciśnienie gazu, numer fabryczny i rok produkcji. Do dokumentacji
techniczno-ruchowej (DTR) dołączona powinna być karta gwarancyjna na wszystkie
zainstalowane promienniki podczerwieni zawierające m.in. datę sprzedazy, okres gwarancji, datę
uruchomienia, numer fabrycznie zainstalowanych promienników oraz rubrykę na wpisy
dotyczące napraw i przeglądów. Na inwestorze ciąży obowiązek wyposażenia obiektu w tablicę
zakazu o treści: „Uwaga! Zabrania się dokonywania samodzielnych - wszelkich regulacji
w obrębie gazowej i sterowania automatyką przez osoby nieupoważnione".

Wykonawcom robót instalacyjnych (rurowych, elektronicznych) należy dostarczyć projekt

technologiczny wraz D.T.R.

[5, s. 188]

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jaki jest podział kotłów centralnego ogrzewania?
2. Z jakich materiałów są zbudowane kotły centralnego ogrzewania?
3. Jakie funkcje mogą spełniać kotły c.o.?
4. W jakie elementy musi być wyposażona ścieżka gazowa?
5. Z jakiego materiału mogą być wykonane kotły gazowe?
6. Jakie funkcje spełnia kocioł co. gazowy dwufunkcyjny?
7. Czym charakteryzuje się kocioł gazowy kondensacyjny?
8. Jakie czynności monterskie należy wykonać w celu podłączenia kotła gazowego?
9. Co trzeba sprawdzić przed rozpoczęciem prac instalacyjnych kotła gazowego?
10. Co trzeba zrobić w przypadku, gdy montowany kocioł jest przystosowany do innego rodzaju

gazu?

11. Kto może wykonać przyłączenia kotła i ogrzewacza gazowego?
12. Czym się posługujemy wykonując rozruch kotła gazowego?
13. W jaki sposób kontrolujemy parametry spalania?
14. Jakie instalacje podłączamy do kotła gazowego w przypadku, gdy kocioł jest

dwufunkcyjny?

15. Jaki jest podział gazowych ogrzewaczy powietrza?
16. Co to są promienniki podczerwieni?
17. Gdzie stosuje się promiennik z ceramicznym elementem podgrzewającym?
18. Gdzie stosuje się promiennik z rurowym elementem podgrzewającym?
19. Jakie są ograniczenia przy stosowaniu promienników panelowych z otwartym ogniem?
20. Jakie są ograniczenia przy stosowaniu promienników rurowych?
21. Kto odpowiada za montaż promienników do podsufitowej struktury obiektu?
22. Jakie są minimalne odległości promienników od części sufitowej pomieszczenia?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zainstaluj wolnostojący, dwufunkcyjny, gazowy kocioł c.o. do stalowej instalacji gazowej,

c.o. i c.w.u. według dokumentacji.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) dobrać ubranie i sprzęt ochrony osobistej wymagane przepisami bhp i p.poż.,
3) zapoznać się z instrukcją wykonania ćwiczenia,
4) zapoznać się z dokumentację techniczną zadania,
5) dobrać odpowiednie narzędzie i sprzęt monterski,
6) sprawdzić stan techniczny sprzętu i narzędzi,
7) dobrać odpowiednią armaturę (zawory, złączki, łączniki instalacyjne),
8) ocenić jakość rur, łączników i armatury,
9) dobrać materiały uszczelniające połączenia,
10) wybrać odpowiednie miejsca usytuowania kotła c.o. zgodnie z obowiązującymi

wymaganiami,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11) przygotować przewody instalacji gazowej i wodnej c.o. i c.w.u. do podłączenia kotła

gazowego,

12) sprawdzić poprawność przygotowanych końcówek rur stalowych,
13) zamontować przed kotłem na instalacji gazowej i wodnej c.o. i c.w.u. kurek kulowy

odcinający o odpowiedniej średnicy.

14) podłączyć kocioł c.o. gazowy do kanału spalinowego,
15) podłączyć kocioł c.o. do przygotowanych instalacji wodnych c.o. i c.w.u. oraz gazowej,
16) wykonać próbę szczelności wykonanych podłączeń,
17) uruchomić zamontowany kocioł c.o.,
18) podpisać protokół podłączenia kotła,
19) uporządkować stanowisko pracy,
20) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
21) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– stół monterski,
– kocioł gazowy c.o. dwufunkcyjny,
– sprzęt ochrony indywidualnej: ubranie robocze, rękawice, okulary ochronne,
– zestaw kluczy monterskich,
– gwintownica ręczna i elektryczna,
– piłka do metalu,
– materiały podstawowe: zawory odcinające, złączki, kształtki instalacyjne, odcinki rury

stalowej czarnej nieocynkowanej,

– materiały uszczelniające (włókna czesane konopne, taśmy teflonowe, pasty uszczelniające)
– aparaty pomiarowe do sprawdzania szczelności ,
– wykrywacz nieszczelności w aerozolu,
– instrukcja do wykonania ćwiczenia z dokumentacją techniczną zadania,
– literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Zamontuj wiszący gazowy kocioł c.o. jednofunkcyjny na przegrodzie budowlanej i włącz go

w istniejącą instalację miedzianą gazową i wodną.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) dobrać ubranie i sprzęt ochrony osobistej,
3) zapoznać się z instrukcją wykonania ćwiczenia,
4) zapoznać się z dokumentację techniczną zadania,
5) dobrać odpowiednią armaturę miedzianą i brązową (łączniki, zawory, złączki, łączniki

instalacyjne, filtry,),

6) sprawdzić stan techniczny armatury miedzianej i z brązu,
7) dobrać sprzęt, narzędzia i materiały pomocnicze niezbędne do wykonania ćwiczenia,
8) wybrać odpowiednie miejsca usytuowania gazowego kotła c.o. zgodnie z dokumentacją,
9) przygotować przewody instalacji gazowej i wodnej c.o. i c.w.u do podłączenia gazowego

kotła c.o.,

10) wbudować przed kotłem, króćce do podłączenie zaworów odcinających na obu instalacjach.
11) zamontować kurki kulowe na instalacji gazowej i wodnej c.o. oraz pozostałe elementy

wyposażenia,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12) zawiesić gazowy kocioł na ścianie zgodnie z dokumentacją techniczną,
13) dokonać wstępnego montażu,
14) podłączyć kocioł c.o. gazowy do kanału spalinowego,
15) podłączyć kocioł c.o. do przygotowanych instalacji wodnej i gazowej,
16) sprawdzić zgodność z dokumentacją ćwiczenia
17) wykonać próbę szczelności wykonanych podłączeń,
18) uruchomić zamontowany gazowy kocioł c.o.
19) uporządkować stanowisko pracy – podpisać protokół podłączenia,
20) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
21) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– stół monterski,
– kocioł gazowy jednofunkcyjny,
– drabina,
– ubranie robocze i sprzęt ochrony indywidualnej,
– imadło,
– narzędzia monterskie (obcinarki krążkowe, gratowniki, kalibratory),
– klucze monterskie,
– materiały podstawowe (zawory odcinające, filtry, złączki, łączniki instalacyjne),
– materiały uszczelniające,
– wiertarka elektryczna, kołki rozporowe i wkręty
– palnik propano-butanowy,
– butla na gaz płynny 11kg,
– luty miedziane do lutowania twardego,
– aparaty pomiarowe do sprawdzania szczelności połączeń,
– wykrywacz nieszczelności w aerozolu,
– instrukcja do wykonania ćwiczenia z dokumentacją techniczną zadania,
– literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 3

Sporządź wykaz czynności, materiałów, sprzętu i narzędzi oraz środków ochrony osobistej

do zamontowania ogrzewacza powietrza umieszczonego na ścianie zewnętrznej budynku.
Skalkuluj koszty materiałowe. Opracuj instrukcję pierwszego uruchomienia ogrzewacza.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z instrukcją wykonywania ćwiczenia,
2) zapoznać się z dokumentacją techniczna zadania,
3) zapoznać się z materiałem nauczania w zakresie zasady działania i warunków montażu

ogrzewaczy powietrza (poz. 4.3.1),

4) dokonać analizy materiału pod kątem sposobów montażu i prac przygotowawczo-

zakończeniowych przy tego typu montażach,

5) wykonać niezbędne zestawienia

wykazy materiałów i kosztów,

6) opracować instrukcję pierwszego uruchomienia ogrzewacza,
7) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
8) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

– stół,
– krzesło,
– zeszyt,
– ołówek,
– gumka,
– instrukcja do wykonania ćwiczenia z dokumentacją zadania,
– katalog ogrzewaczy powietrza,
– DTR – ogrzewacza powietrza,
– literatura z rozdziału 6.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Tak Nie

Czy potrafisz:
1) określić warunki zainstalowania gazowego kotła c.o. w pomieszczeniu?

2) określić warunki zainstalowania ogrzewacza powietrza w pomieszczeniu?
3) wyszczególnić ograniczenia w stosowaniu promienników podczerwieni

w pomieszczeniach?

4) wykonać podłączenie kotła c.o. za pomocą złączek gwintowanych?

5) zamontować gazowy kocioł na ścianie?

6) podłączyć prawidłowo gazowy kocioł c.o. do instalacji gazowej i wodnej?

7) skutecznie uszczelnić wykonane połączenia rozłączne?

8) sprawdzić szczelność wykonanych połączeń?

9) podłączyć wiszące promienniki podczerwieni do instalacji gazowej?

10) zamontować ogrzewacz powietrza w ścianie zewnętrznej budynku?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. Palniki gazowe stosowane w urządzeniach gazowych

4.4.1. Materiał nauczania

W urządzeniach grzewczych gazowych podstawowym zespołem wpływającym

w zasadniczy sposób na ich parametry energetyczne i użytkowe jest palnik, dostarczający
mieszankę paliwowo-powietrzną do komory spalania.

Urządzenia grzewcze uzyskują optymalne parametry spalania tylko wówczas, gdy są

wyposażone w odpowiedni palnik o odpowiedniej konstrukcji i odpowiedniej mocy.

Dobrze skonstruowany palnik powinien zapewnić:

− poprawną i stabilną pracę bez odrywania i cofania płomienia,

− wysoką czystość spalania, charakteryzującą się minimalnymi stężeniami gazów szkodliwych

z ekologicznego punktu widzenia (tlenek węgla, tlenki azotu), przy możliwie najmniejszym
nadmiarze powietrza,

− dużą trwałość i stabilność parametrów cieplnych i eksploatacyjnych,

− niski poziom hałasu,

W kotłach i ogrzewaczach gazowych zasadniczo stosowane są dwa rodzaje palników

gazowych – palniki inżektorowe niskiego ciśnienia (atmosferyczne) oraz palniki nadmuchowe
(wentylatorowe).

W każdym wypadku instalacja gazowa doprowadzająca gaz do palnika kotła lub ogrzewacza

powietrza powinna być przeznaczona tylko do zasilania palników gazowych i musi zapewnić
możliwość odcięcia:
− dopływ gazu do każdego urządzenia gazowego,
− wewnątrz budynku wspólnego dopływu gazu do wszystkich kotłów czy ogrzewaczy

powietrza,

− z zewnątrz budynku.

Powinna być możliwa ręczna obsługa wspólnych odcięć gazu wewnątrz i na zewnątrz

budynku.

Palniki atmosferyczne

Są to typy palników realizujących proces spalania w sposób kinetyczno-dyfuzyjny. Pracują

one z samoczynnym zasysaniem powietrza. Wygląda to w ten sposób, że paliwo gazowe
doprowadzone do dyszy palnika z nadciśnieniem nie przekraczającym 5 kPa wypływa z dyszy ze
znaczną prędkością, wytwarza w swojej strefie działania podciśnienie. Podciśnienie to powoduje
zasysanie (porywanie) powietrza z otoczenia, które miesza się z gazem i wytwarza mieszaninę
paliwowo-powietrzną.

Zasysane powietrze zwane także „powietrzem pierwotnym", dzięki budowie palnika

otrzymało energię kinetyczną (ruchu) i ulega spaleniu w komorze spalania kotła. Ilość powietrza
pierwotnego jest z reguły mniejsza od ilości, jaka jest potrzebna do zrealizowania spalania
zupełnego (bez emisji tlenku węgla i śladów sadzy) i wynosi w zależności od rodzaju gazu
40÷60% teoretycznego zapotrzebowania powietrza do spalania.

Reszta powietrza zwana także „powietrzem wtórnym” drogą dyfuzji (przenikania) wnika

do płomienia z otaczającej palnik atmosfery (rys. 20).

W palniku atmosferycznym, powinien być zapewniony stały dopływ dla powietrza wtórnego

w odpowiednich ilościach, w odpowiedni sposób i przez specjalne w tym celu wykonane
otwory.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 20. Budowa i zasada działania palnika inżektorowego [8, s. 40]

W palniku inżektorowym występuje samoczynna regulacja dopływu powietrza. Silniejszy

dopływ gazu powoduje intensywniejsze zasysanie powietrza i odwrotnie.

Nieodpowiednio dobrana szybkość wypływu strumienia mieszanki palnej w stosunku do jej

szybkości spalania powoduje zakłócenie normalnej pracy palnika charakteryzujące się
następującymi nieprawidłowościami :
− cofanie się płomienia do środka palnika,

− odrywanie się płomienia od palnika,

− gaśnięcie płomienia na palniku,
− niepełne spalanie się paliwa gazowego,

− obniżanie wydajności cieplnej palnika.

Palniki wentylatorowe

W kotłach i urządzeniach o większej mocy, opalanych gazem, stosowane są palniki

wentylatorowe, do których powietrze doprowadzane jest pod ciśnieniem wytwarzanym przez
wentylator. Urządzenia z palnikami wentylatorowymi mogą osiągać nieco wyższą sprawność
cieplną, dzięki lepszej jakości spalania, Jednak całe urządzenie jest bardziej skomplikowane.

W palnikach wentylatorowych realizuje się spalanie kinetyczne, gdzie zarówno gaz jak

i potrzebne do spalenia powietrze dostarczone jest do zespołu mieszalnikowego z nadciśnieniem.

Zbudowane są one z dmuchawy powietrza (wentylatora), rury palnikowej z bardzo

sprawnym systemem zmieszania gazu z powietrzem i regulowanej klapy powietrza.

Ponadto w skład wyposażenia palnika wchodzi zespół urządzeń zabezpieczających

i sterujących zaworami elektromagnetycznymi i urządzeniami kontroli płomienia, transformator
wysokiego napięcia oraz urządzenia zapłonowe mieszanki paliwowej.

Schematy palników gazowych pokazano na rys. 21.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

a) dmuchawa z palnikiem b) dmuchawa oddzielona od palnika

Rys. 21. Schematy palników gazowych z dmuchawą [7, s. 794]

Urządzenie zabezpieczające prace palnika powoduje odcięcie gazu nie tylko przy

zgaśnięciu płomienia, lecz również w przypadku zaniku napięcia zasilającego wentylator.

Nad przebiegiem funkcjonowania palnika czuwa automat sterujący całym procesem rozruchu

i pracy palnika.

Po zgłoszeniu zapotrzebowania ciepła przez termostat, automat sterujący rozpoczyna proces

uruchomienia palnika. Najpierw kontrolowane jest ciśnienie gazu, a następnie włącza się
dmuchawa i przez kilkadziesiąt sekund następuje przedmuchanie komory spalania.
Po upływie czasu przedmuchu zostaje załączone napięcie na transformator wysokiego napięcia
i następuje przeskok iskry zapalającej na elektrodach zapalających. Następnie automat otwiera
zawór elektromagnetyczny dozujący gaz do dyszy i następuje zapalenie mieszanki
powietrzno-gazowej, a tworzący się płomień kontrolowany jest przez czujnik płomienia.

Zabezpieczenia płomienia przez jego zgaśnięciem są często podwójne, jedno działające na

zasadzie jonizacji (elektroda jonizacyjna) o czasie zadziałania 1 sekundy, a druga
termoelektromagnetyczna o czasie zadziałania 20÷40 sekund.

Uruchamianie i eksploatacja palnika

Krótko przed uruchomieniem i eksploatacją palnika gazowego należy sprawdzić, czy

w instalacji gazowej jest wystarczające ciśnienie gazu, czy instalacja grzewcza napełniona jest
wodą, czy zasuwa spalin jest odciągnięta, czy wszystkie zawory zamykające w przewodzie
paliwa gazowego są otwarte i czy jest wystarczający dopływ świeżego powietrza do
pomieszczenia. Uruchamianie palnika należy przeprowadzić ściśle według instrukcji
uruchamiania załączonej przez producenta palnika.

Uruchomienie palnika następuje poprzez włączenie głównego wyłącznika energii

elektrycznej.

Termostat regulacyjny (programowanie temperatury kotła) znajdujący się w kotle lub

ogrzewaczu powietrza nastawić na żądaną temperaturę.

Jeśli palnik ma być wyłączony tylko na krótki okres, wówczas należy jedynie obniżyć

wartość w termostacie regulacyjnym.

W razie dłuższych przerw należy wyłączyć główny wyłącznik (dopływ prądu).
Eksploatacja palnika gazowego sprowadza się do obserwacji pracy palnika i reagowania

w przypadku zakłóceń w pracy palnika. Obserwując pracę palnika zwrócić należy szczególną
uwagę na jakość płomienia przez wziernik w urządzeniu.

Z prawidłową pracą palnika gazowego ściśle jest związana jakość procesu spalania paliwa

gazowego. Kontrole pracy palnika i procesu spalania w sposób precyzyjny możemy dokonać
jedynie za pomocą analizatora spalin. Analizator spalin dokonuje pomiaru składników spalin,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

w tym również stosunku nadmiaru powietrza, temperatury spalin straty wylotowej oraz sprawności
palnika w procentach.

Typowe zaburzenia w pracy palników gazowych i sposoby ich usuwania

W trakcie rozruchu palników oraz podczas ich normalnej pracy mogą wystąpić pewne zaburzenia

oraz awaryjne wyłączenia palników.

W celu ustalenia przyczyny w zakłóceniu, w pracy palnika gazowego musimy dokonać

przedtem sprawdzenia czy są spełnione podstawowe warunki niezbędne dla prawidłowego
działania tego palnika a więc: .
– czy jest napięcie w sieci,
– czy wszystkie urządzenia regulacyjne w urządzeniu gazowym są prawidłowo nastawione,
– czy wartość ciśnienia gazu w instalacji zasilającej jest właściwa,
– czy zawory odcinające dopływ gazu są otwarte,
– czy zmieniło się zużycie gazu i ilość spalonego powietrza.

Po stwierdzeniu, że przyczyna usterki nie leży w powyższych warunkach, należy przystąpić

do sprawdzenia funkcjonowania poszczególnych elementów palnika bacznie obserwując rozruch
palnika i przejście jego w stan roboczy. W przypadku zablokowania palnika ponowne
uruchomienie możliwe jest tylko przez naciśnięcie przycisku odblokowującego. Próby
ponownego załączenia mogą być ponawiane nie więcej jak dwukrotnie, trzeba jednak
przestrzegać 3÷4 minutowych odstępów czasowych pomiędzy załączeniami palnika. Jeżeli próba
odblokowania nie przyniosła spodziewanych efektów i nie odblokowała palnika, to trzeba go
oddać do naprawy do serwisu gwarancyjnego producenta względnie odpowiedniego montera
posiadającego ważne świadectwo kwalifikacyjne uprawniające do wykonania konserwacji,
napraw i montażu urządzeń i instalacji gazowych.

W tablicy 4 zestawiono typowe zaburzenia w pracy palników atmosferycznych

i sposoby ich usuwania.

Tab. 4. Typowe zaburzenia w pracy palników atmosferycznych [1, s. 414]

Typowe

zaburzenia

usterki

Ewentualna przyczyna

Sposób usuwania

Palnik dyżurny nie
pali się

• zamknięty zawór dopływu gazu

• uszkodzony zapalacz lub elektroda

zapalająca

• zapowietrzona instalacji gazowa

• zanieczyszczony palnik dyżurny

− otworzyć zawór

− wymienić uszkodzony element

− przytrzymać dłużej przycisk zapalania

− wyczyścić dyszę palnika

Palnik dyżurny zapala
się na krótko, a
następnie gaśnie

• niedostatecznie nagrzany

termoelement

• zanieczyszczenie dyszy palnika

lub niewłaściwe ustawienie w
stosunku do termostatu

• uszkodzony termoelement lub

zawór elektromagnetyczny

• nagrzany czujnik blokady

− przytrzymać dłużej przycisk zapalania

− wyczyścić palnik dyżurny i ustawić we

właściwym położeniu

− wymienić uszkodzony element

− odczekać kilkanaście minut

Palnik główny nie
zapala się

• brak napięcia zasilania lub nie

włączony główny wyłącznik

• temperatura w kotle wyższa niż

nastawiona na regulatorze
temperatury

• uszkodzony elektromagnetyczny

− sprawdzić napięcie i ewentualnie włączyć

główny włącznik

− sprawdzić położenie pokrętła regulatora,

odczekać aż temperatura wody obniży się

− wymienić zawór

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

zawór gazowy

Głośne zapalanie
palnika głównego lub
przeskok płomienia

• wadliwa regulacja ciśnienia gazu w

momencie zapalania

• uszkodzony regulator ciśnienia

gazu

− wyregulować właściwie

− sprawdzić działanie regulatora, a w razie

potrzeby wymienić

Palnik główny pali się
dużym żółtym
płomieniem

• za wysokie ciśnienie gazu lub

niewłaściwe dysze palnikowe

− sprawdzić ciśnienie i ewentualnie wymienić

dysze

Wykonawcy palników gazowych zarówno atmosferycznych jak i nadmuchowych dla

ułatwienia rozwiązywania ewentualnych problemów związanych z uruchomieniem i regulacją
produkowanych przez siebie palników, wykonują w swoich dokumentacjach technicznych
zestawienia tych problemów, najczęściej w formie tabelarycznej i wraz z urządzeniem
przekazują kompletną dokumentację kupującemu. Informacje zawarte w dokumentacji
technicznej są bardziej precyzyjne, gdyż zawierają dane dotyczące konkretnego rodzaju i typu
palnika.

Dla tego monter podejmujący się pracy uruchamiania palnika gazowego powinien dokładnie

zapoznać się z instrukcją montażu sporządzoną przez producenta palnika i ściśle według niej
wykonywać montaż, uruchamianie i regulację.

Urządzenia zabezpieczajace i regulacyjne palników i odbiorników gazowych

Stosowanie paliw gazowych staje się coraz powszechniejsze. Zalety paliw gazowych są duże,

ale równocześnie paliwa te mają wiele ujemnych cech, jak: zagrożenia wybuchowe i toksyczne,
zmuszające do stałego udoskonalania konstrukcji odbiorników paliw gazowych ze szczególnym
uwzględnieniem bezpieczeństwa ich eksploatacji. Wzrost bezpieczeństwa osiąga się głównie przez
wprowadzenie automatyzacji procesu spalania oraz zwiększenie możliwości regulacji różnych
parametrów i czynności całego kompleksu urządzeń, jakie wchodzą w skład odbiorników gazowych.

Zadaniem automatycznych urządzeń zabezpieczających jest odcięcie dopływu gazu do

palników, gdy dalsza praca urządzenia zagraża bezpieczeństwu.

Urządzenia zabezpieczające mogą być łączone z urządzeniami regulującymi na przykład

ciśnienie gazu przed przyborami, temperaturę wody w kotłach lub zmianę temperatury
czynnika ogrzewanego. Urządzenia tego rodzaju mogą mieć również zastosowanie w niektórych
systemach automatyzacji urządzeń do regulowania pracy kotłów.

W nowocześniejszych rozwiązaniach przy każdym palniku instalowane jest urządzenie

przeciwwypływowe z termoparą i elektromagnesem, zamykające wypływ gazu, gdy nastąpi
przypadkowe zgaszenie.

Stosowane zabezpieczenia przeciwwypływowe mają na celu niedopuszczenie do wypływu

gazu z palnika głównego, jeżeli nie może on być zapalony od palnika zapalającego (pilota,
świeczki) lub urządzenia zapalającego, wytwarzającego iskry.

Zabezpieczenie przeciwwypływowe z bimetalem

W starych konstrukcjach stosowano zawory otwierane ogrzewanym bimetalem (rys. 22).

Bimetal jest to blaszka składająca się z dwóch warstw metali o różnych współczynnikach
rozszerzalności cieplnej. Przy ogrzewaniu blaszka ta zakrzywia się. W zabezpieczeniu tym
palnik zapalający podgrzewa bimetal, który przeginając się w dół powoduje otwarcie zaworu
doprowadzającego gaz do palnika głównego. Wzajemne usytuowanie palnika zapalającego
i głównego jest takie, że jeżeli przez otworki płomieniowe palnika głównego wypływa gaz, to
zapala się on od palnika zapalającego. Gdy palnik zapalający zgaśnie, bimetal podnosi się

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

i zamyka zawór doprowadzający gaz do palnika głównego. Wadą tego zabezpieczenia jest brak
odcięcia dopływu gazu do palnika pomocniczego w przypadku jego zgaśnięcia, jak również brak
mozliwości wyłączenia dopływu gazu w przypadku wystąpienia innych nieprawidłowości w
pracy urządzenia, jak np.: brak odpływu spalin do komina czy przegrzanie wody [ 10, s. 306 ].

Rys. 22. Zabezpieczenie przeciwwypływowe z bimetalu [10, s. 305]

Aktualnie najczęściej spotykanym zabezpieczeniem przeciwwypływowym jest termopara

z elektromagnesem podtrzymującym zawór doprowadzający gaz do palnika głównego
(rys. 23). Zabezpieczenie to składa się z termopary, palnika zapalającego, elektromagnesu
zasilanego przez termoparę oraz dwóch zaworów z przyciskiem. W stanie spoczynku zawór (1)
zamyka dopływ gazu zarówno do palnika zapalającego jak i głównego (pozycja a). Jeśli
naciśniety zostanie przycisk, otwiera się zawór (1) i jednocześnie zamyka zawór (2). W tym
momencie płytka zwiazana z zaworem (1) przylega do elektromagnesu, a gaz dopływa do
palnika zapalajacego. Jeśli zapalony zostanie palnik zapalający i jego płomień podgrzeje
końcówkę termopary, w obwodzie termopary oraz przez uzwojenie elektromagnesu popłynie
prąd powodując podtrzymanie zaworu (1) w stanie otwarcia [10, s. 306].

Gdy puszczony zostanie przycisk, to otworzy się zawór (2) i gaz będzie dopływał do palnika

głównego. Wypływający z palnika głównego gaz zapala się od palnika zapalającego.
W obwodzie termopary można umieszczać wyłączniki; normalnie zamknięte, przerywające
obwód gdy np. woda w kotle zostanie podgrzana powyżej 95 °C, lub wystąpi brak ciągu
kominowego.

Zadziałanie wyłącznika powoduje zwolnienie podtrzymywanego przez elektromagnes

zaworu (1) i całkowite odcięcie dopłyvru gazu również do palnika zapalającego. Termopara
wytwarza bardzo niskie napięcie rzędu 20÷30 mV (ważne jest, aby wszelkie styki i połączenia
były czyste). Niewielkie zanieczyszczenie styków powoduje spadek natężenia prądu płynącego
przez elektromagnes, co może być przyczyną wyłączenia dopływu gazu. Ważne również jest to,
aby płomyk palnika zapalającego dobrze ogrzewał końcówkę termopary. Bywają przypadki, iż
wskutek nagromadzenia się pyłu w dyszy palnika zapalającego płomień jest krótszy i słabiej
podgrzewa końcówkę termopary. Prowadzi to również do odcięcia dopływu gazu. W przypadku
wystąpienia nieprawidłowości, zabezpieczenie przeciwwypływowe powinno zadziałać w ciągu
do 30 s przy palnikach o mocy do 90 kW i 15 s przy palnikach o mocy 90 do 350 kW [10, s. 306].

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 23. Działanie zabezpieczenia przeciwwypiywowego z termoparą [10, s. 307]

W najnowszych rozwiązaniach zabezpieczenia przeciwwypływowego, zrezygnowano

z palnika zapalającego. Zapalanie gazu w palniku głównym odbywa się przy pomocy iskrownika
zasilanego z cewki lub transformatora wysokiego napięcia. Iskrownik działa jednocześnie
z otwarciem zaworu doprowadzającego gaz, a skutek zapalania jest kontrolowany przez
jonizacyjny czujnik płomienia. Jeżeli palnik zostanie zapalony, sygnał z czujnika jonizacyjnego
powoduje utrzymanie zaworu doprowadzającego gaz w stanie otwartym.

Jeżeli zapalenie nie zostało dokonane próba powtarzana jest kilkakrotnie. Po kolejnych

nieudanych próbach specjalne urządzenie elektroniczne sygnalizuje stan awarii a dopływ gazu
pozostaje odcięty. Cały cykl pracy palników kontrolowany jest przy pomocy elektronicznego
urządzenia sterującego. Urządzenia tego rodzaju stosowane są w nowoczesnych kotłach, gdzie
dostęp do zapalania płomyka zapalającego byłby bardzo trudny [10, s. 310].

Reduktory

W instalacjach gazowych o dużej liczbie odbiorców występują okresowo wahania ciśnienia

spowodowane zwiększonym poborem gazu przez odbiorców. Obniżenie ciśnienia gazu poniżej
określonej wartości jest przyczyną zakłóceń w funkcjonowaniu aparatów gazowych. W celu
uniknięcia zakłóceń aparaty gazowe wyposażone są w dodatkowe reduktory, zwane też
regulatorami ciśnienia bezpośredniego działania. Stabilizują one pracę palników gazowych
poniżej nominalnego ciśnienia roboczego instalacji gazowej.
Schemat reduktora przedstawiono na rys. 24. Gaz przepływa przez zawór redukujący ciśnienie.
Rozmiary szczeliny między grzybkiem i gazem zaworu określają ciśnienie na wylocie. Wielkość
tej szczeliny zależy od położenia grzybka [10, s. 312].

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 24. Reduktor [10, s. 312]

Na położenie grzybka zaworu wpływa siła napięcia sprężyny, którą możemy regulować śrubą

oraz różnica ciśnienia gazu pod i nad membraną. Od góry na membranę działa ciśnienie
atmosferyczne, od dołu ciśnienie gazu. Jeżeli ciśnienie to po zredukowaniu wzrośnie to różnica
ciśnień działająca na membranę spowoduje jej podniesienie i grzybek zaworu przymknie
szczelinę w zaworze. Nastąpi zatem obniżenie ciśnienia za zaworem. Jeżeli ciśnienie będzie za
niskie, membrana spowoduje otwarcie zaworu. Reduktor utrzymuje więc stałe ciśnienie w granicach
przewidzianych konstrukcyjnie, niezależnie od przepływu gazu. Często reduktory występują nie
jako oddzielny podzespół, ale w jednym korpusie z innymi elementami aparatury

kontrolno-sterującej [10, s. 313].

Zawory gazowe

Jednymi z najistotniejszych elementów aparatury kontrolno-sterującej są zawory gazowe.
Głównym ich zadaniem jest wyłączenie dopływu gazu, gdy powstaje zagrożenie wypływu

gazu do palnika bez jego spalania. Zgaśniecie płomienia, czy zakłócenie pracy palnika może
mieć wiele przyczyn i dlatego sprawne działanie zaworów ma istotne znaczenie

w zagwarantowaniu bezpieczeństwa. Zawory ściśle współpracują z palnikiem oraz termostatami.
Zamontowane są na głównym przewodzie gazowym na ścieżce gazowej przed urządzeniem
gazowym.

Spotyka się trzy sposoby sterowania tego typu zaworami:

− mechaniczne,

− pneumatyczne,

− elektromagnetyczne.

Rys. 25. Schemat zaworu sterowanego mechanicznie [10, s. 313]

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zawory sterowane mechanicznie są stosowane przeważnie w grzejnikach wody

przepływowej. Zawór jest otwierany przez popychacz od armatury wodnej, a zamykany
sprężyną dociskową. Jest on otwarty jedynie w czasie przepływu wody [10, s. 314].

W nowoczesnych urządzeniach gazowych powszechnie stosowane są zawory

elektromagnetyczne zgrupowane w jednym korpusie z urządzeniami redukcyjnymi,
zabezpieczenia przeciwwypływowego itp.

Zastosowanie prądu w urządzeniach sterująco-zabezpieczających znacznie upraszcza

niektóre rozwiązania regulacji i zabezpieczenia, lecz w przypadku zaniku energii elektrycznej
następuje unieruchomienie urządzenia gazowego.

Termometry i termostaty

Czujniki temperatury są szeroko wykorzystywane do sterowania pracą kotłów

i nowoczesnych grzejników wody przepływowej jak również do zabezpieczeń i wskazań
temperatury. Istnieje wiele konstrukcji czujników termometrycznych, lecz w urządzeniach
gazowych stosowane są najczęściej:

a) cieczowe, wykorzystujące zjawisko rozszerzalności cieczy wraz ze wzrostem temperatury
b) dylatometryczne, wykorzystujące różną cieplną rozszerzalność liniową dwu materiałów
c) bimetaliczne, wykorzystujące również różnice cieplnej rozszerzalności dwu metali, ale

różniące się konstrukcją od dylatometrycznych

d) termopary [10, s. 319].

Urzadzenia termoregulacyjne

Praca urządzeń termoregulacyjnych polega na regulowaniu ilości gazu przepływającego do

palnika lub grupy palników dla utrzymania stałej, żądanej temperatury. Do podstawowych części
składowych należy termostat i zawór termoregulacyjny. Termostaty działają na zasadzie
istniejących znacznych różnic w rozszerzalności cieplnej niektórych metali. Są to termostaty
dylatacyjne lub płynowe. W tych ostatnich ciecz podgrzewana powiększa swoją objętość więcej
lub mniej, w zależności od stopnia jej podgrzania.

Zawory termoregulacyjne są najczęściej wykonywane jako membranowe, mieszkowe lub

elektromagnetyczne.

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie palniki stosuje się w gazowych kotłach c.o.?
2. Jakie palniki stosuje się w ogrzewaczach powietrza?
3. Na jakiej zasadzie pracują palniki inżektorowe?
4. Na jakiej zasadzie pracują palniki wentylatorowe?
5. W jaki sposób przestawia się palnik inżektorowy na inny rodzaj gazu?
6. Jakim urządzeniem wykonuje się analizę spalin uchodzących z palników?
7. W jakich przypadkach palnik powinien wejść w stan blokady?
8. W jakich przypadkach rozruch palnika powinien być niemożliwy?
9. Po co stosuje się w palnikach zabezpieczenie przeciwwypływowe?
10. Jaki jest cykl wewnętrzny uruchamiania się palnika gazowego wentylatorowego?
11. Jaką rolę w instalacji doprowadzającej gaz do palnika gazowego spełnia regulator

bezpośredniego działania?

12. Jaką rolę w sterowaniu kotłem spełniają termostaty?
13. Jaką role spełniają w palnikach gazowych element termoelektromagnetyczny?
14. Kto może wykonywać prace eksploatacyjne przy kotłach c.o., ogrzewaczach powietrza

i palnikach gazowych?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1
Wykonaj regulację inżektorowego palnika gazowego zainstalowanego w kotle gazowym c.o.
wiszącym pod nadzorem osoby uprawnionej do wykonywania tego typu prac. Posłuż się podczas
regulacji instrukcją montażową konkretnego palnika zgodnie z zaleceniami producenta.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z instrukcją wykonania zadania,
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) dobrać ubrania i sprzęt ochrony indywidualnej,
4) dobrać odpowiednie narzędzia i sprzęt monterski,
5) zapoznać się z budową i zasadą działania aparatury regulacyjnej regulowanego palnika

(materiały nauczania pkt. 4.3.1 i 4.4.1),

6) zapoznać się z dokumentacją techniczno-ruchową i instrukcja montowania konkretnego

palnika,

7) sprawdzić ciśnienie gazu w ścieżce gazowej,
8) wyregulować zgodnie z instrukcją producenta, gdy ciśnienie odbiega od wymaganego

w DTR,

9) wyłączyć urządzenie po uregulowaniu i ponownie załączyć w celu sprawdzenia poprawności

regulacji,

10) sprawdzić szczelność ścieżki gazowej,
11) sprawdzić poprawne funkcjonowanie ogólne urządzenia,
12) przygotować analizator spalin,
13) uruchomić kocioł grzewczy c.o.,
14) wykonać analizę spalin i porównać z wymaganiami z dokumentacji techniczno – ruchowej

kotła gazowego c.o.,

15) posługiwać się podczas regulacji instrukcją montażową konkretnego palnika zgodnie

z zaleceniami producenta,

16) zaprezentować wykonania ćwiczenia,
17) dokonać oceny poprawności wybranego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

− stół monterski,

− ubranie robocze i sprzęt ochrony indywidualnej,
− komplet kluczy monterskich,

− dokumentacja techniczno – ruchowa i montażowa palnika gazowego,

− wykrywacz nieszczelności gazu,
− analizator spalin,

− palnik gazowy inżektorowy,

− instrukcja wykonania ćwiczenia,
− literatura rozdział 6.

Ćwiczenie 2

Wymień kolejne czynności do wykonania podłączenia do kotła c.o. palnika

wentylatorowego po remoncie. Wykonaj zestawienie narzędzi i sprzętu potrzebnego do
wykonania tej pracy.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z instrukcją wykonania ćwiczenia,
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) zapoznać się z materiałami nauczania dotyczącymi montażu palników gazowych

stosowanych w gazowych kotłach c.o. (pkt. 4.4.1),

4) przeanalizować materiał nauczania pod kątem palników wentylatorowych, ich budowy

i wyposażenia,

5) na arkuszu papieru sporządzić niezbędne zestawienia i wykazy,
6) zaprezentować wykonanie ćwiczenia,
7) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

− stolik,
− krzesło,

− ołówek,

− zeszyt,
− gumka,

− instrukcje do wykonania ćwiczenia,

− dokumentacja techniczno-ruchowa palnika wentylatorowego,
− literatura rozdziału 6.

Ćwiczenie 3

Wykonaj regulację wentylatorowego palnika gazowego zainstalowanego w wolnostojącym

kotle gazowym c.o. pod nadzorem osoby upoważnionej do wykonywania tego typu prac.

Posłuż się podczas regulacji instrukcją montażową konkretnego palnika zgodnie

z zaleceniami producenta.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z instrukcją wykonania zadania,
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) dobrać ubranie i sprzęt ochrony osobistej,
4) dobrać odpowiednie narzędzia i sprzęt monterski,
5) zapoznać się z budową i zasadą działania aparatury regulacyjnej regulowanego palnika

(materiały nauczania pkt. 4.3.1 i 4.4.1),

6) zapoznać się z dokumentacją techniczno-ruchową i instrukcją montowania konkretnego

palnika,

7) sprawdzić ciśnienie gazu w ścieżce gazowej,
8) wykonać analizę spalin,
9) wyregulować palnik jeśli składniki analizy spalin odbiegają od wartości jakie powinny mieć

przy spalaniu zupełnym paliwa gazowego,

10) wyłączyć kocioł po uregulowaniu i ponownie załączyć w celu sprawdzenia poprawności

regulacji,

11) sprawdzić szczelność ścieżki gazowej,
12) wykonać ponownie analizę spalin i porównać z wymaganiami z dokumentacji

techniczno-ruchowej i eksploatacyjnej kotła c.o.,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13) posługiwać się podczas regulacji instrukcją montażową konkretnego palnika zgodnie

z zaleceniami producenta,

14) zaprezentować wykonanie ćwiczenia,
15) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

− stół monterski,

− ubranie robocze i sprzęt ochrony indywidualnej,

− komplet kluczy monterskich,
− dokumentacja techniczno – ruchowa i montażowa wentylatorowego palnika gazowego,

− wykrywacz nieszczelności gazu,

− analizator spalin,
− palnik gazowy nadmuchowy,

− instrukcja wykonania zadania,

− literatura rozdziału 6.

4.4.4. Sprawdzian postępów

Tak Nie

Czy potrafisz:
1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia?

2) określić budowę palników gazowych inżektorowych?

3) określić budowę palników gazowych wentylatorowych?

4) wyjaśnić zasadę działania palników inżektorowych?

5) wyregulować palnik gazowy atmosferyczny ?

6) wyregulować palnik gazowy wentylatorowy ?

7) wymienić aparaturę regulująco-zabezpieczającą stosowaną
w ścieżkach gazowych?

8) przestawić palnik na inny rodzaj gazu?

9) określić, jaką rolę spełniają na ścieżce gazowej zawory redukcyjne?

10) ustalić przyczynę wejścia palnika w blokadę?

11) określić jaką rolę w gazowym kotle spełnia termostat?

12) posłużyć się dokumentacją techniczną urządzeń gazowych?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1. Przeczytaj uważnie instrukcję zanim zaczniesz rozwiązywać zadania.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem pytań testowych.
4. Przed wykonaniem każdego zadania lub udzieleniem odpowiedzi na pytania przeczytaj

bardzo uważnie polecenia.

5. Test zawiera 21 pytań o różnym stopniu trudności. Są to pytania: wielokrotnego wyboru.
6. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, zakreślając kółeczkiem

prawidłową odpowiedź. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź przekreślić
znakiem X i otoczyć kółkiem prawidłową odpowiedź.

7. Za każde poprawne rozwiązanie zadania otrzymasz jeden punkt.
8. Test składa się z dwóch części o różnym stopniu trudności:

I część – poziom podstawowy
II część – poziom ponadpodstawowy.

9. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania
10. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie na

później i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.

11. Na rozwiązanie testu masz 45 min.

Powodzenia

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

I część
1. Wysokość pomieszczenia, w którym instaluje się gazowy kocioł c.o., to minimum:

a) 2,5 m,
b) 2,2 m,
c) 2,0 m,
d) 3,0 m.

2. Przy niepełnym spalaniu w gazowym kotle c.o., w powietrzu w pomieszczeniu jest

przekroczona zawartość:
a) NO

b) CO

c) O

d) CO.

3. Maksymalne obciążenie cieplne na 1 m

kubatury dla gazowego kotła c.o. zainstalowanego

w pomieszczeniu niemieszkalnym wynosi:
a) 350 W,
b) 4650 W,
c) 1000 W,
d) 2000 W.

4. Ogrzewacze gazowe powietrza zasilane gazem z butli powinny być od niej oddalone co

najmniej:
a) 1,0 m,
b) 2,0 m,
c) 3,0 m,
d) 1,5 m.

5. Kocioł gazowy wiszący:

a) służy do podgrzewania tylko c.o.,
b) służy do podgrzewania tylko c.w.u,
c) może podgrzewać wodę dla c.o. i c.w.u,
d) podgrzewa wodę tylko do zasobnika c.w.u.

6. Ulatniający się gaz ziemny jest w stosunku do powietrza gazem:

a) o takiej samej gęstości względnej,
b) dużo lżejszy,
c) cięższy,
d) 2 x cięższy.

7. Do gaszenia pożarów grupy A używa się gaśnice:

a) proszkowe,
b) pianowe,
c) halonowe,
d) śniegowe.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8. Podczas ratowania nieprzytomnego metodą usta-usta, częstotliwość wdechu powinna

wynosić:
a) 10 razy na minutę,
b) 30 razy na minutę,
c) 15÷17 razy na minutę,
d) 5÷10 razy na minutę.

9. Zawór bezpieczeństwa na wejściu wody c.w.u do dwufunkcyjnego gazowego kotła co.o

powinien być ustawiony na ciśnienie nie wyżej niż:
a) 0,1 MPa,
b) 1,0 MPa,
c) 0,2 MPa,
d) 0,6 MPa.

10. Reduktory ciśnienia montowane przed palnikiem gazowego kotła c.o.:

a) tylko stabilizują ciśnienie w instalacji gazowej,
b) tylko redukują ciśnienie w instalacji gazowej,
c) redukują i stabilizują ciśnienie w instalacji gazowej,
d) redukują z ciśnienia średniego na niskie.

11. Celem ułatwienia montażu urządzeń gazowych do istniejących instalacji stosuje się:

a) długie gwinty,
b) krótkie gwinty,
c) złączki rozłączne,
d) kształtki przejściowe.

12. W palenisku gazowego podgrzewacza powietrza stosowane są palniki:

a) inżektorowe i dyfuzyjne,
b) tylko dyfuzyjne,
c) tylko nadmuchowe,
d) tylko inżektorowe.

13. Kotły gazowe c.o. budowane są przeważnie jako:

a) opłomkowe,
b) płomienicówkowe,
c) płomienicowe,
d) płomienicowo-płomienicówkowe.

14. Kubatura pomieszczenia, w którym montuje się gazowe ogrzewacze powietrza nie może być

mniejsza od:
a) 20 m

b) 10 m

c) 50 m

d) 8 m

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15. Zabezpieczenie płomienia palnika przed jego zgaśnięciem przy zastosowaniu elektrody

jonizacyjnej powinno zadziałać w czasie:
a) 10 sekund,
b) 1 sekundy,
c) 10÷20 sekund,
d) 20÷40 sekund.

16. Instalację gazową napełnioną gazem propanem-butanem, uznaje się za napełnioną, kiedy

pomiar eksplozymetru przy wylocie przewodu odpowietrzającego wykaże zawartość
propanu-butanu powyżej:
a) 95%,
b) 90%,
c) 78%,
d) 50%.

II część
17. W palniku inżektorowym powietrze pierwotne uzyskuje energię kinetyczną dzięki:

a) budowie palnika,
b) ciśnieniu panującemu w instalacji gazowej,
c) specjalnym otworom w obudowie gazowego kotła c.o.,
d) wentylatorowi podmuchowemu.

18. Zabezpieczeniem przeciwwypływowym palnika gazowego inżektorowego może być:

a) regulator ciśnienia gazu w instalacji gazowej,
b) zawór elektromagnetyczny,
c) czujnik termoelektromagnetyczny,
d) termometr wody w kotle c.o..

19. Przyczyną cofania się płomienia w palniku inżektorowym jest:

a) za małe ciśnienie gazu w instalacji,
b) za mało powietrza pierwotnego,
c) za mało powietrza wtórnego,
d) źle dobrane szybkości wypływu mieszanki z palnika w stosunku do szybkości jej

spalania.

20. Powodem palenia się palnika dużym żółtym płomieniem jest:

a) zastosowanie niewłaściwych dysz gazowych,
b) zanieczyszczenie dyszy głównej palnika,
c) uszkodzony zawór elektromagnetyczny,
d) uszkodzony zawór redukcyjny.

21. Przyczyną braku zapłonu w palniku wentylatorowym może być:

a) uszkodzony transformator wysokiego napięcia,
b) źle dobrana szybkość wypływu mieszanki z palnika w stosunku do szybkości jej

spalania,

c) zastosowanie niewłaściwej dyszy,
d) zbyt duże ciśnienie gazu w instalacji.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ……………………………………………………..

Instalowanie kotłów gazowych i ogrzewaczy powietrza

Zakreśl poprawną odpowiedź, wpisz brakujące części zdania lub wykonaj rysunek.

Numer

pytania

Odpowiedź

Punktacja

a b c d

10.

a b c d

11.

a b c d

12.

a b c d

13.

a b c d

14.

a b c d

15.

a b c d

16.

a b c d

17.

a b c d

18.

a b c d

19.

a b c d

20.

a b c d

21.

a b c d

Razem

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

1. Bąkowski K.: Gazyfikacja. WNT Warszawa 1996
2. Bąkowski K., Bartuś J. ,Zajda R.: Projektowanie instalacji gazowych. Arkady, Warszawa

1975

3. Cieślowski S. Krygier K.: Instalacje sanitarne cz. 2. WS i P, Warszawa 1998
4. Katalog kotłów gazowych c.o. podgrzewaczy c.w.u. BERETTA Oddział Toruń 2006
5. Kowalczyk M.: Ogrzewanie obiektów promiennikami podczerwieni. SOLAREN-BIS,

Gdańsk 1998

6. Mistur L.: Spawanie łukowe w osłonach gazowych według wytycznych krajowych

i europejskich (EWF). KABE, Krosno 2004

7. Ogrzewanie i klimatyzacja. EWFE, Gdańsk 1994
8. Technologia instalacji wodociągowych i gazowych cz. 1 i 2. REA, Warszawa 1998
9. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12.04.2002 w sprawie warunków

technicznych jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. Nr 75 z dnia
15.06.2002 roku poz.690 z późniejszymi zmianami z 7.04.2004 r).

10. Zajda R. Tymiński B.: Instalacje i urządzenia gazowe. CSG-PGNIG, Warszawa 1999