08 Przygotowanie nitek do tkania

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Barbara Radziszewska

Przygotowanie nitek do tkania
311[41].Z2.03

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
mgr inż. Alicja Krysiewicz
mgr inż. Teresa Pruciak

Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Barbara Radziszewska

Konsultacja:
mgr Zenon W. Pietkiewicz

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 311[41].Z2.03,
„Przygotowanie nitek do tkania”, zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu
technik włókiennik.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Proces snucia osnów

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2. Proces klejenia osnów

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3. Proces cewienia i stabilizowania wątku

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

4.4. Proces przewlekania, przykręcania i przywiązywania osnów

4.4.1. Materiał nauczania

4.4.2. Pytania sprawdzające

4.4.3. Ćwiczenia

4.4.4. Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć ucznia

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik ten będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o przygotowaniu nitek

do tkania.

W poradniku znajdziesz:

–

wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,

–

cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,

–

materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do osiągnięcia założonych celów
kształcenia i opanowania umiejętności zawartych w jednostce modułowej,

–

zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy już opanowałeś określone treści,

–

ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować
umiejętności praktyczne,

–

sprawdzian postępów,

–

sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi
opanowanie materiału całej jednostki modułowej,

–

literaturę uzupełniającą.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

311[41].Z2.02

Projektowanie tkanin

Moduł 311[41].Z2

Technologia wytwarzania tkanin

311[41].Z2.03

Przygotowanie nitek do tkania

311[41].Z2.04

Wytwarzanie tkanin

311[41].Z2.05

Wykończanie tkanin

311[41].Z2.06

Projektowanie procesu wytwarzania

tkanin

311[41].Z2.01

Badanie właściwości tkanin

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć:

–

rozróżniać surowce włókiennicze,

–

określać parametry przędzy,

–

posługiwać się podstawowymi pojęciami dotyczącymi przędzy i maszyn oddziału
końcowego przędzalni,

–

analizować budowę i działanie maszyn i urządzeń oddziału końcowej obróbki przędzy,

–

wskazywać przyczyny powstawania błędów nawojów i przędzy na poszczególnych
typach maszyn oddziału końcowej obróbki przędzy,

–

czytać dokumentację techniczno-technologiczną,

–

korzystać z różnych źródeł informacji,

–

użytkować komputer,

–

współpracować w grupie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

–

scharakteryzować procesy przygotowawcze do procesu tkania,

–

określić zasady przygotowania nitek do tkania,

–

zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii,

–

posłużyć się dokumentacją techniczno-ruchową maszyn,

–

wyjaśnić działanie typowych maszyn i urządzeń stosowanych w poszczególnych etapach
przygotowawczych,

–

określić parametry podlegające kontroli podczas przygotowania nitek do tkania,

–

dokonać oceny jakości półproduktów i wyrobów stosowanych w procesach
przygotowawczych,

–

określić punkty kontrolne, nastawcze i regulacyjne maszyn oraz urządzeń stosowanych
w procesach przygotowawczych,

–

ocenić stan techniczny maszyn stosowanych w procesach przygotowania nitek do tkania,

–

obsłużyć maszyny stosowane w procesie przygotowania nitek do tkania,

–

wykonać czynności technologiczne w procesie przygotowania nitek do tkania,

–

zastosować zasady regulacji elementów roboczych, mechanizmów i urządzeń maszyn,

–

zlokalizować usterki w pracy poszczególnych elementów i urządzeń maszyn,

–

dokonać wymiany części oraz elementów roboczych maszyn i urządzeń,

–

określić wpływ automatyki i technik komputerowych na obsługę maszyn,

–

określić zasady eksploatacji maszyn stosowanych w procesie przygotowania nitek
do tkania,

–

określić wpływ parametrów wody na przebieg procesu przygotowywania nitek do tkania,

–

dokonać kontroli parametrów wody stosowanej w procesach przygotowawczych,

–

scharakteryzować podstawowe metody oczyszczania ścieków powstałych w procesach
przygotowania nitek do tkania,

–

zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Proces snucia osnów

4.1.1. Materiał nauczania

Snucie polega na jednoczesnym odwijaniu nitek z kilkuset nawojów jednonitkowych,

umieszczonych na ramie natykowej i nawijaniu ich w zależności od sposobu snucia na wał
snowarkowy lub bęben snowarki. Ponieważ pojemność ram natykowych wynosi od 600
do 1000 sztuk, więc jest to maksymalna liczba jednocześnie snutych nitek. Dlatego
do przygotowania osnowy złożonej z kilku tysięcy nitek konieczne jest snucie jej częściami,
a następnie łączenie tych części w celu otrzymania osnowy o wymaganej liczbie nitek.

Stosuje się trzy sposoby snucia:

–

wałowe (zespołowe),

–

taśmowe,

–

sekcyjne.
Snucie wałowe polega na nawijaniu części osnowy na całą szerokość kilku

lub kilkunastu wałów snowarkowych. Wały te założone później na stojaki klejarki stanowią
jeden zespół, dlatego ten sposób snucia nazywa się również snuciem zespołowym. Jest on
stosowany w przemyśle bawełniarskim i lniarskim, a także coraz częściej w przemyśle
jedwabniczym, gdyż jest wydajniejszy od snucia taśmowego.

Na rysunku 1a przedstawiono schematycznie sposób snucia wałowego. Nitki schodzące

z różnych poziomów ramy natykowej są zbierane przez grzebień w jednej płaszczyźnie,
na odpowiedniej szerokości, równej rozstawowi tarcz wału snowarki. Nawija się kilka lub
kilkanaście wałów snowarkowych tworzących zespół. Pokazany na rysunku zespół składa się
z sześciu wałów, na które nawinięto po 600 nitek.

Snucie wałowe jest operacją dwuetapową. Drugi etap polega na łączeniu nitek

ze wszystkich wałów snowarkowych na klejarce lub, gdy nitki nie wymagają klejenia,
na łączarce. Po połączeniu nitek z sześciu wałów uzyskuje się osnowę złożoną z 3600 nitek.

Szerokość tworzonej osnowy jest ustalana w procesie klejenia lub łączenia nitek z wałów

snowarkowych. Z jednego zespołu wałów snowarkowych uzyskuje się od kilku do kilkunastu
wałów osnowowych.

Snucie taśmowe, stosowane w przemysłach jedwabniczym i wełniarskim, rzadko

bawełniarskim, polega na nawijaniu na bęben snowarki taśm nitek, jedna obok drugiej,
aż do uzyskania wymaganej liczby nitek w osnowie (rys.1b). Nitki z ramy natykowej
są zbierane w jednej płaszczyźnie przez grzebień zbiorczy. Po ustaleniu drugim grzebieniem
szerokości snutej taśmy, składającej się z 600 nitek, jest ona nawijana na bęben snowarki.
Kolejno snute taśmy zajmują na bębnie miejsca obok siebie. W ten sposób gromadzi się
na nim 3600 nitek.

Drugim etapem jest jednoczesne przewijanie na wał osnowowy wszystkich taśm

nawiniętych uprzednio na bęben snowarki. W ten sposób uzyskuje się osnowę złożoną
z 3600 nitek, która jest przesyłana do tkalni lub do klejarni, gdy wymaga klejenia.

Snucie sekcyjne stosuje się w dziewiarstwie oraz w przemyśle pasmanteryjnym,

Polega na nawinięciu grupy nitek stanowiących część osnowy na wał o niewielkim rozstawie
tarcz (rys.1c). Nitki schodzące z ramy natykowej są zbierane w jednej płaszczyźnie przez
pierwszy grzebień, a następnie drugim grzebieniem jest ustalana szerokość snucia, równa
rozstawieniu tarcz wału. Po nawinięciu nitek na wał może on być wykorzystywany
bezpośrednio na maszynach pasmanteryjnych jako wał osnowowy lub też może stanowić
jedną sekcję wału osnowowego, po nałożeniu kilku wałów sekcyjnych na wspólny rdzeń.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Na rysunku 1c przedstawiono połączenie sześciu wałów sekcyjnych po 1600 nitek w jeden
wał osnowowy o 3600 nitkach.

Rys. 1. Trzy sposoby snucia: a) wałowy (zespołowy), b) taśmowy, c) sekcyjny [2, s. 69]

Zespół do snucia składa się z ramy natykowej oraz snowarki. Rama natykowa służy

do osadzania na niej nawojów jednonitkowych, z których odwijane nitki tworzą wielonitkowy
nawój snowarkowy lub wielonitkową taśmę na bębnie snowarki.

Ramy natykowe

Wielkość ramy natykowej zależy od wielkości i liczby nawojów osadzanych na niej.

Charakteryzuje się podziałką trzpieni do mocowania na nich nawojów. Najczęściej stosuje się
podziałki w granicach od 220 do 270 mm. Wartość podziałki określa maksymalne średnice
nawojów krzyżowo-stożkowych, jakie mogą być założone na ramę. Aby umożliwić
prawidłowe odwijanie się nitek z nawojów, na początku odwijania odległość między
nawojami musi wynosić co najmniej 20 mm. Za optymalną liczbę nawojów na ramie
natykowej uważa się 600 sztuk.

Obecnie buduje się ramy natykowe do osiowego odwijania nitek. Wszystkie ramy

są wyposażone w naprężacze, czujniki zrywów, prowadniki i urządzenia odpylające. Ramy
przeznaczone do snucia z nawojów nieruchomych dzieli się na ramy do snucia ciągłego
i okresowego.

Ramy natykowe do snucia okresowego są powszechnie stosowane w przemyśle

włókienniczym. Po okresie snucia, gdy na cewkach pozostają minimalne ilości nawoju,
następuje przerwa w pracy zespołu snującego, konieczna do wymiany cewek z resztkami
przędzy na nawoje pełne. Najczęściej stosowane są ramy wózkowe.

W ramach natykowych do snucia ciągłego przy każdym nawoju roboczym znajduje się

jeden nawój zapasowy. Na skutek tego na ramie musi zmieścić się dwa razy więcej nawojów
krzyżowych niż liczba snutych nitek. Zastąpienie cewki pustej cewką z nawojem
oraz związanie końców nitki z nawoju roboczego z początkiem nitki nawoju zapasowego
następuje podczas pracy snowarki bez jej zatrzymywania. Specjalna konstrukcja ramy
umożliwia odchylanie trzpieni do środka ramy w celu zdjęcia pustej cewki i wprowadzenia
na to miejsce pełnych nawojów.

Ramy do snucia ciągłego są używane w oddziałach, przygotowawczych tkalni branży

jedwabniczej, jak również w oddziałach przygotowawczych dziewiarni.

Większość ram natykowych jest zaopatrzona w naprężacze podobne do tych, w jakie

są wyposażone przewijarki. Ze względu jednak na konieczność stosowania ich na ramie
w dużej ilości stosuje się naprężacze z centralnym nastawianiem napięcia wszystkich nitek,
albo jednocześnie naprężacze zwykłe i naprężacze z centralnym nastawieniem.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Oprócz naprężaczy działających centralnie przy każdym nawoju na ramie są usytuowane

naprężacze ustawiane indywidualnie.

Rys. 2. Naprężacze z centralnym nastawieniem napięcia nitek na ramie natykowej firmy Schlafhorst:

a) naprężacze w położeniu pracującym, b) naprężacze wyłączone, c) naprężacze w położeniu maksymalnego

napięcia nitek, d) widok naprężacza w perspektywie równoległej [2, s. 77]

1, 2 – pręty opasywane przez nitkę, 3 – prowadniki nitek przed i za naprężaczem

Jednym z błędów usnutej osnowy może być brak pewnego odcinka nitki w nawoju.

Błąd taki może powstać w czasie snucia na skutek niesprawnego działania czujników zrywów
i urządzeń hamulcowych snowarki oraz zrywu nitki między ramą natykową a snowarką.
Aby maksymalnie szybko likwidować powstające zrywy każda snowarka musi być
wyposażona w dobrze działające czujniki oraz urządzenia hamulcowe. Czujniki muszą
odznaczać się dużą pewnością działania, krótkim czasem reakcji, bezpieczeństwem pracy
i wygodą w obsłudze.

Urządzenia do odkurzania ram natykowych

We wszystkich nowoczesnych zakładach włókienniczych dużą wagę przywiązuje się

do usuwania kurzu i pyłu powstającego w czasie przerobu nitek. W tkalni wszystkie oddziały
wykazują znaczne zapylenie. Wpływa ono na pogorszenie warunków sanitarno-zdrowotnych
w pomieszczeniach, w których pracuje obsługa, jak również na obniżenie jakości przędzy.

Ramy natykowe są najczęściej zaopatrzone w ruchome wentylatory, które poruszającą się

nad nimi po szynach i odmuchujące je z kurzu, lub wentylatory stałe, odchylające się
i zmieniające kierunek strumienia powietrza. Nowoczesne ramy mają zainstalowane
urządzenia zarówno odmuchujące, jak i pochłaniające kurz.

Tworzenie krzyża nitkowego, przewlekanie nitek przez płochy i grzebienie

Do właściwego wprowadzenia nitek na nawój snowarkowy służą grzebienie lub płochy

zainstalowane przed snowarką. Ustalają one szerokość grupy snutych nitek, prowadzą
je w odpowiednich jednakowych odległościach od siebie i umożliwiają ich podział
na parzyste i nieparzyste. Szybkie odnalezienie końca zerwanej podczas snucia nitki
i wprowadzenie jej do odpowiedniej szczeliny płochy lub grzebienia ułatwia uporządkowany
sposób przewlekania nitek.

Osnowa snuta na snowarce taśmowej musi mieć „krzyż” niezależnie od tego, czy będzie

klejona, czy nie. W przypadku klejenia osnowy krzyż służy do oddzielenia sklejonych nitek
przed nawinięciem ich na wał osnowowy. Krzyże ułatwiają przewlekanie nitek do nicielnic,
płochy i lamelek, a także służą do właściwego prowadzenia nitek osnowy podczas tkania
i tym samym przyczyniają się do eliminowania błędów z tkaniny.

Krzyże tworzy się na początku każdej snutej taśmy. Po przewinięciu osnowy na wał

krzyż znajduje się na jej początku. Wraz ze wzrostem liczności nitek osnowy dzieli się je na
większą liczbę części, np. 8 krzyży, a nawet więcej.

Płochy i grzebienie szerokościowe służą do nadania odpowiedniej szerokości grupie

nawijanych

nitek

oraz

ustalenia

jednakowych

odległości

między

nimi.

Płochy szerokościowe stosuje się zazwyczaj w snowarkach taśmowych, a grzebienie
szerokościowe (otwarte) w snowarkach wałowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Snowarki wałowe mają ustaloną szerokość snucia, której nie można zmienić.

Wyposażone są one zazwyczaj w nastawne grzebienie szerokościowe w których można
zmieniać podziałkę płaskowników (trzcinek) tworzących grzebień. W ten sposób można
łatwo dostosować liczność trzcinek grzebienia do liczności nitek snutego pasma. Wysokość
kolejnych płaskowników w grzebieniu szerokościowym jest często stopniowana, co ułatwia
i przyspiesza wkładanie nitek snutej osnowy do szczelin.

Snowarki wałowe (zespołowe)

Snowarki wałowe służą do snucia osnów z nitek pojedynczych oraz skręcanych,

najczęściej jednobarwnych, przeznaczonych do klejenia lub barwienia, rzadko kolorowych.

Snowarki wałowe można podzielić na dwie grupy:

–

snowarki z obwodowym napędem nawoju snowarkowego (rys. 3a),

–

snowarki z osiowym napędem wału snowarkowego (rys. 3b).
Formowanie nawoju snowarkowego polega na nawijaniu na wał zaopatrzony w tarcze

boczne nitek odwijanych z nawojów krzyżowo-stożkowych osadzonych na ramie natykowej.
Nitki schodzące z ramy natykowej są równomiernie rozkładane grzebieniem wzdłuż całej
szerokości nawoju. Aby zapewnić jednakowe napięcie nitek konieczne jest utrzymanie stałej
prędkości snucia pomimo ciągłego wzrostu średnicy nawoju.

Rys. 3. Schemat snowarek wałowych: a) z obwodowym napędem nawoju, b) z osiowym napędem nawoju [2, s. 88]
1 – wałek kierunkowy, 2 – nawój, 3 – grzebień szerokościowy, 4 – bęben napędowy lub dociskowy, 5 – silnik,
6 – obciążnik

Na rysunku 3a przedstawiono snowarkę z obwodowym napędem nawoju snowarkowego.

Silnik, poprzez sprzęgło i koła zębate, napędza metalowy bęben 4, na którym leży wał
z nawojem 2, dociskany do bębna dodatkowym obciążnikiem 6. Bęben przekazuje napęd
nawojowi. Występuje przy tym pewien poślizg tak, że prędkość obwodowa nawoju jest trochę
mniejsza od prędkości obwodowej bębna. W miarę wzrostu średnicy nawoju jego prędkość
obrotowa zmniejsza się przy względnie stałej prędkości obwodowej. Istnieje też trudność
z szybkim i jednoczesnym wyhamowaniem wału snowarkowego bębna oraz wałka
kierunkowego 1. Zwykle, gdy bęben jest już nieruchomy, nawój jeszcze obraca się, a więc
ślizga po powierzchni bębna.

Snowarkę z osiowym napędem wału snowarkowego przedstawiono na rysunku 3b.

Silnik prądu stałego 5 poprzez paski klinowe i sprzęgło napędza wał snowarkowy 2. Bęben
dociskowy 4 służy do zwiększania gęstości nawoju snowarkowego oraz do wyrównywania
powierzchni nawoju przed nawinięciem każdej nowej warstwy nitek. Wartość docisku P
może być nastawiona w dużym zakresie.

Obecnie budowane snowarki zespołowe są przystosowane do nawijania nawojów

twardych, przeznaczonych do klejenia, łączenia nie klejonych, jak też nawojów miękkich
do barwienia. Na otrzymywanie nawojów różnej twardości pozwala bęben dociskowy

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

o dużym zakresie zmiany siły docisku (do 5000 N) nastawianej bezstopniowo. Przy snuciu
nawojów do klejenia lub łączenia bęben jest dociskany z dużą siłą, powodując zwiększenie
masy właściwej nawoju. Przy snuciu nawojów miękkich do barwienia bęben może być
zupełnie odsunięty lub dociskany z małą siłą.

Łączarki nitek z nawojów snowarkowych

Nie wszystkie nitki snute na snowarkach zespołowych wymagają klejenia, podczas

którego podlegają również łączeniu w osnowę. Aby połączyć w osnowę nitki z wałów
snowarkowych bez klejenia, stosuje się łączarki (rys. 4). Podczas łączenia nitki mogą być
poddane woskowaniu w woskowarce 3.

Rys. 4. Łączarka osnów [2, s. 91]

1 – wały snowarkowe, 2 – stojaki, 3 – woskowarka, 4 – pole rozdzielające, 5 – wał odbierający, 6 – wał
osnowowy

Snowarki taśmowe

Snowarki taśmowe stosuje się w tkalniach jedwabiu i wełny, zarówno do snucia osnów

jedno– i wielobarwnych przeznaczonych do klejenia lub do snucia osnów nie klejonych
z nitek pojedynczych i skręcanych. W tkalniach bawełny snowarki te są rzadko stosowane.

Snowarka taśmowa RE5 produkcji krajowej jest przeznaczona do snucia jedwabiu

i wełny (rys. 5).

Rys. 5. Schemat kinematyczny snowarki taśmowej typu RE5 [2, s. 91]

1, 2 – sprzęgło, 3 – przekładnia bezstopniowa, 4 – silnik, 5 – hamulec, 6 – bęben, 7, 11 – śruba pociągowa,
8 – suport, 9 – przekładnia, 10 – wał

Podczas snucia snowarka otrzymuje napęd od silnika 4, który za pośrednictwem

przekładni bezstopniowej 3, przekładni z kół stożkowych, sprzęgła 2 oraz przekładni
z pasków klinowych napędza bęben 6. Stąd przez wielostopniową przekładnię zębatą 9
otrzymuje ruch śruba pociągowa 7 napędzająca suport 8 z zamocowanymi na nim płochami
szerokościową i zbiorczą.

Podczas przewijania osnowy silnik 4 za pośrednictwem przekładni bezstopniowej 3,

sprzęgła 1 i dwóch przekładni łańcuchowych napędza wał 10, na który nawijają się odwinięte

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

z bębna nitki. Nitki te, na skutek przyhamowania bębna hamulcami 5, wchodząc na wał 10
mają pewne napięcie, konieczne do uzyskania odpowiedniej gęstości nawoju na wale.

Bęben, na skutek wymuszonego ruchu spowodowanego nitkami osnowy, napędza

za pośrednictwem przekładni 9 śrubę pociągową 11 wału osnowowego 10, przesuwając wał
równolegle do bębna, w kierunku przeciwnym do stożka. Odwijane z bębna nitki powinny
wchodzić na wał osnowowy prostopadle do jego osi. Bęben ma z jednej strony nastawny
stożek chroniący brzegowe nitki taśmy przed zsypywaniem się.

Podczas snucia suport z płochami przesuwa się o określoną wartość w kierunku stożka

na bębnie, a podczas przewijania na wał osnowowy w kierunku przeciwnym. Oba te ruchy
są ściśle zsynchronizowane ruchem obrotowym bębna.

Na skutek dwu etapowego tworzenia się nawoju osnowowego współczynnik wydajności

snowarek taśmowych jest niewielki. Drugi etap, tj. przewijanie, znacznie go obniża.

Błędy snucia
W czasie snucia błędy powstają z trzech zasadniczych przyczyn:
–

złej pracy obsługi,

–

na skutek uszkodzenia snowarki,

–

z powodu uszkodzenia wałów snowarkowych lub osnowowych.

Do pierwszej grupy błędów, powstających z winy złej obsługi, zalicza się:
–

narzucanie zerwanej nitki na nawój bez związania jej z końcem nitki z tego nawoju,

–

dowiązanie końca nitki z nawoju przewijarkowego z ramy natykowej do nitki w nawoju
snowarkowym przykrytej następnymi warstwami nitek, co prowadzi często do zrywu
tej nitki podczas klejenia i tworzenia się tzw. obrączek,

–

nieprawidłowy kształt nawoju powstały z powodu wadliwego nastawienia kąta
pochylenia stożka lub złej wielkości przesuwu płochy lub też złego ustawienia
go w stosunku do poprzednich taśm na bębnie,

–

wiązanie węzłów z długimi końcami,

–

snucie osnowy z nitek o różnych grubościach,

–

pobrudzenie osnowy olejem,

–

niejednakowe napięcie nitek spowodowane nieprawidłowym ustawieniem ramy
natykowej względem snowarki, złym nastawieniem naprężaczy albo nieprawidłowym
przewlekaniem nitek przez płochę,

–

niezgodną z dyspozycją liczbą nawiniętych na wał nitek,

–

zmienną licznością nitek w nawoju na skutek złego ich przewleczenia przez grzebień
lub płochę,

–

nieprawidłową twardość nawoju.

Do drugiej grupy błędów zalicza się:
–

różne długości taśm na snowarce taśmowej lub nitek na wałach snowarkowych
przy snuciu zespołami, na skutek złych wskazań licznika,

–

tworzenie „krzyża” w różnych miejscach taśm spowodowane złym działaniem licznika,

–

brak odcinka nitki w osnowie na skutek złego działania czujnika zrywów snowarki.

Do trzeciej grupy błędów zalicza się:
–

uszkodzoną wewnętrzną powierzchnię tarcz wałów snowarkowych lub osnowowych
zrywającą nitki,

–

źle zamocowane na wale tarcze (np. nieprostopadle do osi wału).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Na czym polega proces snucia?
2. Dlaczego do przygotowania osnowy złożonej z kilku tysięcy nitek konieczne jest snucie

jej częściami?

3. Jak przebiega proces snucia wałowego?
4. Gdzie stosowane są snowarki wałowe?
5. W jaki sposób snowarki zespołowe umożliwiają uzyskiwanie nawojów różnej twardości?
6. Jak przebiega łączenie nitek z wałów snowarkowych w osnowę bez klejenia?
7. Jak przebiega proces snucia taśmowego?
8. Na czym polega snucie sekcyjne?
9. Z czego składa się zespół do snucia?
10. Jak są zbudowane ramy natykowe do snucia ciągłego?
11. Jak są zbudowane ramy natykowe do snucia okresowego?
12. W jakie elementy wyposażone są ramy natykowe?
13. W jaki sposób następuje usuwanie kurzu i pyłu z maszyn?
14. Jak zapewnia się właściwe prowadzenie nitek na nawój snowarkowy?
15. Czym charakteryzują się nawoje osnowowe?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Scharakteryzuj przebieg procesu snucia wałowego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z operacjami technologicznymi procesu snucia wałowego,
2) przeanalizować dokumentację techniczno-ruchową snowarki wałowej i wskazać punkty

regulacji,

3) obliczyć liczbę nitek snutych na jeden wał snowarkowy i liczbę wałów niezbędnych

do uzyskania osnowy,

4) opisać pierwszy etap snucia,
5) opisać drugi etap snucia,
6) zaprezentować efekty swojej pracy,
7) ocenić poprawność wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

dokumentacja techniczno-ruchowa snowarki wałowej,

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura z rozdziału 6.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Scharakteryzuj przebieg procesu snucia taśmowego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z operacjami technologicznymi procesu snucia taśmowego,
2) przeanalizować dokumentację techniczno-ruchową snowarki taśmowej i wskazać punkty

regulacji,

3) obliczyć liczbę nitek snutych w jednej taśmie i liczbę taśm,
4) opisać pierwszy etap snucia,
5) opisać drugi etap snucia,
6) zaprezentować efekty swojej pracy,
7) ocenić poprawność wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

dokumentacja techniczno-ruchowa snowarki taśmowej,

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 3

Wykonaj nastawienie i regulację ramy natykowej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zapoznać się ze schematem technologicznym i kinematycznym ramy natykowej,
3) nałożyć przędzę na trzpienie i przeprowadzić ją przez wszystkie elementy prowadzące,
4) nastawić parametry maszyny i wyregulować naprężacze,
5) zaprezentować efekty swojej pracy,
6) ocenić poprawność wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

przędza,

–

rama natykowa,

–

schemat technologiczny i kinematyczny ramy natykowej,

–

arkusz do ćwiczenia,

–

poradnik dla ucznia,

–

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 4

Przeprowadź proces snucia wałowego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zapoznać się ze schematem kinematycznym snowarki wałowej,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3) wyznaczyć prędkości obrotowe wału snowarki przy różnych średnicach nawoju,
4) opracować dyspozycję snucia wałowego dla danej osnowy,
5) nastawić parametry snowarki wałowej,
6) wykonać proces snucia,
7) ocenić poprawność wykonanego ćwiczenia,
8) zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

rama natykowa z przędzą,

−

schemat kinematyczny snowarki wałowej,

−

snowarka wałowa,

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 5

Przeprowadź proces snucia taśmowego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zapoznać się ze schematem kinematycznym snowarki taśmowej,
3) obliczyć wartość przesuwu jaką może uzyskać płocha szerokościowa przy jednym

obrocie bębna,

4) zmierzyć prędkości obrotowe bębna i określić maksymalną i minimalną prędkość snucia,
5) opracować dyspozycję snucia taśmowego dla danej osnowy oraz określonej produkcji,
6) nastawić parametry snowarki taśmowej,
7) wykonać proces snucia,
8) ocenić poprawność wykonanego ćwiczenia,
9) zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

rama natykowa z przędzą,

−

schemat kinematyczny snowarki taśmowej.

−

snowarka taśmowa,

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 6

Przeprowadź analizę błędów snucia i dokonaj oceny jakości osnowy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się rodzajami błędów snucia,
2) wymienić błędy powstałe podczas snucia i podać przyczyny ich powstawania,
3) ocenić jakość osnowy,
4) podać przyczyny powstania poszczególnych błędów,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5) zaproponować sposoby uniknięcia poszczególnych błędów,
6) ocenić poprawność wykonanego ćwiczenia,
7) zaprezentować otrzymane wyniki.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

osnowa,

−

wykaz błędów snucia,

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura z rozdziału 6.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) scharakteryzować snucie wałowe, taśmowe i sekcyjne?



2) dobrać metodę snucia do rodzaju przędzy?



3) rozróżnić ramy do snucia ciągłego i okresowego?



4) określić liczbę wałów snowarkowych do uzyskania żądanej osnowy?



5) wyjaśnić znaczenie procesu snucia?



6) dokonać regulacji i nastawienia snowarki wałowej i taśmowej?



7) ocenić jakość osnowy?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Proces klejenia osnów

4.2.1. Materiał nauczania

Nitki osnowy podlegają podczas tkania rozciąganiu, zginaniu, zmęczeniu, sczepianiu się

oraz tarciu o przewał, krzyżulec, lamelki, struny nicielnicowe, płochę i siebie. Siły te znacznie
wzrastają podczas tworzenia przesmyku oraz dobijania wątku do krawędzi tkaniny.
Szczególnie nieodporne na działanie wymienionych sił są przędze pojedyncze oraz przędze
o małej liczbie skrętów. Wymagają one uodpornienia, co osiąga się przez klejenie nitek
osnowy. Klejenie zwiększa wytrzymałość nitek na rozrywanie oraz na tarcie. Odstające
włókna przędzy zostają przyklejone do rdzenia nitki, na którym zostaje utworzona ochronna
otoczka. Przędze klejone są dzięki temu gładsze, o bardziej równomiernej grubości. Można
z nich znacznie łatwiej niż z przędz nieklejonych wyprodukować tkaninę o wysokiej jakości.
Nitki klejone mniej się wydłużają co jest niekorzystne dla procesu tkania.

Klejonka przygotowana do napawania nitek jest roztworem lub dyspersją. W jej skład

wchodzą środki klejące i pomocnicze w odpowiednich udziałach ilościowych oraz woda,
będąca rozpuszczalnikiem. Nanoszenie klejonki z roztworu wodnego zapewnia równomierny
jej rozkład na nitkach. Woda jest potrzebna tylko do naniesienia klejonki, a więc okresowo,
później musi być usunięta.

Klejonkę charakteryzują następujące podstawowe parametry:

–

stężenie, wyrażone w procentowej zawartości suchej masy środków klejących w stosunku
do masy klejonki,

–

lepkość dynamiczna,

–

wykładnik stężenia jonów wodorowych pH, którym charakteryzuje się ilościowo
kwasowość lub zasadowość roztworu, klejonka winna mieć odczyn obojętny (pH=7),

–

zapach, który powinien być przyjemny dla ludzi,

–

barwa, która powinna być taka, aby nie zmieniała wyglądu nitki,

–

temperatura, która powinna odpowiadać założonej wielkości.
Wszystkie te parametry powinny być kontrolowane w klejarni podczas przygotowywania

klejonki. Oprócz tego klejonkę charakteryzują parametry dodatkowe, jak:
–

adhezja (przyczepność) do poszczególnych rodzajów włókien,

–

napięcie powierzchniowe, charakteryzujące przenikanie klejonki do nitki oraz łatwość jej
zwilżania,

–

higroskopijność, charakteryzująca zachowanie się klejonki na nitkach osnowy w różnych
warunkach klimatycznych tkalni,

–

odporność otoczki na zrywanie i zginanie,

–

spieralność, charakteryzująca zdolność do usuwania klejonki z tkaniny w czasie prania,

–

siła sklejania,

–

zdolność odzysku klejonki z kąpieli popralniczej.
Klejonce stawia się jeszcze dodatkowe wymagania, takie jak: łatwość przygotowania,

dostępność składników i ich niska cena. Klejonka musi również spełniać wymagania bhp
dotyczące toksyczności w czasie jej przygotowywania oraz podczas klejenia.

Woda i środki pomocnicze stosowane w klejeniu

Woda jest niezbędnym środkiem i największym ilościowo do sporządzania klejonki.

Woda używana w klejarni powinna być miękka, o twardości nieprzekraczającej 5°
niemieckich, bez zanieczyszczeń organicznych i o odczynie obojętnym (pH=7). Twarda woda
zmniejsza lepkość klejonki oraz uniemożliwia użycie mydła, tworząc z nim nierozpuszczalne
sole, osiadające na włóknie i powodujące znaczne trudności w barwieniu. Dlatego też woda

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

używana do klejonek powinna być zmiękczana i filtrowana. Do tego celu można używać
wody skroplinowej (kondensacyjnej). Należy jednak pamiętać o tym, że woda taka może
zawierać smary pochodzące z przewodów i łożysk. Może powodować więc zaplamienia
osnowy. Przed użyciem wody skroplinowej trzeba ją odoleić chemicznie lub elektrolitycznie.

Środki pomocnicze spełniają określone zadania przy nadawaniu klejonce wymaganych

właściwości na przykład ułatwienie procesu klejenia i poprawę przerabialności osnowy
w tkalni. Odpowiedni dobór środków pomocniczych jest bardzo ważny, gdyż decyduje
w dużej mierze o uzyskanym efekcie klejenia. Środki pomocnicze muszą być dobierane
w zależności od rodzaju przędzy osnowowej, rodzaju środka klejącego. oraz warunków
klimatycznych tkalni.

Typowymi środkami pomocniczymi są:

–

środki zmiękczające,

–

środki zwiększające higroskopijność osnowy,

–

środki antyelektrostatyczne,

–

środki przeciwpieniące,

–

środki konserwujące.
Klejonkę przyrządza się w specjalnych zbiornikach, zwanych kadziami, mieszalnikami

lub warnikami. Są one najczęściej naczyniami otwartymi, w których przygotowywanie
klejonki odbywa się pod ciśnieniem atmosferycznym. Wykonuje się je z blachy
kwasoodpornej, w celu zabezpieczenia przed korozją. Nazywa się je mieszalnikami
lub warnikami, gdyż następuje w nich mieszanie składników klejonki z wodą oraz jej
gotowanie Do wszystkich urządzeń przygotowujących klejonkę musi być doprowadzona
woda oraz para wodna do bezpośredniego podgrzewania klejonki. Urządzenia
te są wyposażone w przewody odprowadzające gotową klejonkę do napawarek w klejarkach
oraz odprowadzające do ścieków resztki pozostałej klejonki oraz wodę po myciu zbiorników.
Wszystkie urządzenia przygotowujące klejonkę zaopatrzone są w mieszadła.

Warnik jest często ustawiany na pomoście nad napawarką klejarki, aby można było

bezpośrednio z niego, bez pompy skierowywać klejonkę do napawarki.

Obok warnika–mieszalnika są usytuowane zbiorniki na przygotowaną już klejonkę,

tzw. przechowalniki. Są to zbiorniki, w których klejonka jest utrzymywana w określonej
temperaturze, w wyniku ogrzewania parą przez płaszcz grzejny. Wyciekające z odwadniaczy
skropliny powinny być zbierane, gdyż stanowią czysty i gorący destylat, który może
być użyty do przygotowania klejonki.

Rys. 6. Urządzenia do przygotowywania klejonki – mieszalnik (warnik EW17) [2, s. 121]

1 – silnik prądu zmiennego, 2, 3, 4 – przekładnie pasowe, 5 – silnik prądu stałego, 6 – ślimacznica, 7 – ślimak,
8 – sprzęgło, 9, 10 – pokrywa, 11 – mieszadło szybkoobrotowe, 12 – mieszadło wolnoobrotowe, 13 – śmigło,
14 – wężownica, 15 – płaszcz ogrzewczy, 16 – izolacja cieplna, 17 i 18 – przewody, 19 – łożysko,
20 – wiskozymetr przepływowy, 21 – wskaźnik poziomu klejonki, 22 – zbiornik

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Na rysunku 6 przedstawiono schemat nowoczesnego mieszalnika (warnika) oznaczonego

symbolem EW17. Mieszalnik ten służy do przygotowywania klejonek ze wszystkich
używanych środków klejących i pomocniczych, tworzących roztwory lub dyspersje wodne.
Mieszalnik składa się ze zbiornika 22 o pojemności 0,7 m

, wykonanego z blachy

kwasoodpornej z płaszczem ogrzewczym 15, do którego doprowadzana jest para. Dzięki temu
w mieszalniku nie tylko można przygotować klejonkę, lecz również ją przechować
w ustalonej temperaturze. Tak zbiornik, jak i płaszcz ogrzewczy są wyposażone w czujniki
do pomiaru temperatury (klejonki i pary). Mieszalnik ma dwa mieszadła mechaniczne 11 i 12.

Mieszadło szybkoobrotowe 11, o prędkości obrotowej 5obr/s, składa się z dwóch śmigieł

13 zamocowanych na wale, który jest ułożyskowany u góry (łożyska kulkowe) i na dole
zbiornika (łożysko ślizgowe). Jest ono napędzane silnikiem prądu zmiennego, o mocy 1,1 kW
poprzez przekładnię pasową 2, 3 i 4. Mieszadło wolno obrotowe 12 składa się z czterech
mieszadeł łapowych, połączonych w ramę. Jest ono ułożyskowane w pokrywie 10
i w podstawie zbiornika – łożysko 19. Prędkość obrotowa tego mieszadła, napędzanego
silnikiem prądu stałego 5, o mocy 1,1kW, poprzez ślimak 7 i ślimacznicę 6, jest nastawialna
w granicach od 0,16 do 1obr/s. Mieszadło jest włączane do pracy sprzęgłem 8. Ogrzewanie
płaszcza 15 odbywa się bezpośrednio parą wodną o ciśnieniu 0,15MPa. W celu zmniejszenia
strat cieplnych zbiornik 22 ma izolację cieplną 16, podobnie jak pokrywa 10.
Do przepompowywania klejonki do napawarki, po jej przygotowaniu, służy pompa
napędzana silnikiem o mocy 3kW. Do ogrzewania klejonki przez bezpośrednie
doprowadzenie do niej pary wykorzystuje się wężownice 14. Czas napełniania zbiornika
wodą z sieci miejskiej do objętości 700dm

wynosi 8min, a czas podgrzewania klejonki

do temperatury 100°C, przy zastosowaniu pary wodnej o ciśnieniu 0,3MPa i o temperaturze
136°C, nie przekracza 6min. Przy bezpośrednim ogrzewaniu 700dm

klejonki do temperatury

100°C z pary wodnej zostaje doprowadzone ok. 60dm

skroplin, co stanowi 8,5% całkowitej

ilości klejonki. Ta ilość dodatkowych skroplin, wprowadzana wraz z parą, musi być przez
obsługę uwzględniana przez zmniejszenie doprowadzenia do zbiornika wody z sieci miejskiej
na początku procesu przygotowywaniu klejonki. Czas mieszania wynosi od 8 do 14min,
w zależności od rodzaju klejonki. Po tym czasie ustala się lepkość klejonki i mieszanie można
zakończyć. Lepkość klejonki jest mierzona w sposób ciągły wiskozymetrem przepływowym
20, a jej przebieg rejestrowany na papierze. Całkowity czas przygotowywania klejonki
w mieszalniku EW17 wynosi ok. 30min, co oznacza, że w ciągu godziny można przygotować
1400dm

klejonki. Klejonka jest odprowadzana z mieszalnika do napawarki przewodem 18,

natomiast przewodem 17 jest odprowadzana do ścieków woda po myciu zbiornika
oraz resztki klejonki nie przepompowane do napawarki. Do ustalania ilości klejonki
w zbiorniku służy wskaźnik poziomu klejonki 21.

Do klejenia osnów stosowane są zestawy w skład których wchodzą:

–

mieszalnik,

–

przechowalnik,

–

szafa sterownicza wraz z instalacją elektryczną,

–

instalacja obiegu pary, wody i klejonki.
W zestawie może być przygotowywana klejonka przeznaczona do klejenia osnów

bawełnianych, wełnianych, lnianych oraz ich mieszanek z włóknami chemicznymi.

Szafa sterownicza ma za zadanie zasilanie i sterowanie pracą silników, mieszadeł i pomp,

regulację temperatury klejonki w przechowalniku oraz ustalonego czasu jej gotowania
w warniku.

Oprócz mieszalników do przygotowywania klejonki stosuje się także autoklawy,

w których klejonka skrobiowa jest gotowana pod ciśnieniem. Autoklawów używa się przede
wszystkim do przygotowywania klejonki do masowego klejenia jednego rodzaju osnów.
W dużych zakładach jest stosowane łączenie mieszalników i autoklawów w jeden zestaw.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Charakterystyka klejarki

Klejarka jest maszyną, w której następuje przewijanie nitek z wielu nawojów

snowarkowych, pochodzących ze snowarki wałowej, lub też z jednego nawoju osnowowego,
pochodzącego ze snowarki taśmowej, na jeden wał osnowowy. W czasie przewijania nitki
odwijane z wałów snowarkowych są łączone, napawane klejonką, wyżymane, rozdzielane
w stanie mokrym, suszone, woskowane, rozdzielane w stanie suchym i nawijane na wał
osnowowy (rys. 7).

Rys. 7. Schemat technologiczny klejarki [2, s. 125]

1 – nawoje snowarkowe, 2 – wał ściągający, 3 i 6 – przekładnia bezstopniowa, 4 – wały zanurzające, 5 – wały
wyżymające, 7 – wałek pokryty teflonem, 10 – wałek, 8 – bębny suszarki, 9 – koło łańcuchowe, 11 – pole
rozdzielające, 12 – przekładnia bezstopniowa, 13 – silnik, 14 – nawijak, 15 – wał odbierający, 16 – wał
osnowowy

Aby można było wykonać te wszystkie operacje, konieczne jest działanie na osnowę

kilku zespołów, takich jak: napawarka, wałki rozdzielające, suszarka, woskowarka, drążki
rozdzielające i nawijak osnowy, które za pośrednictwem wałów lub bębnów prowadzą
osnowę, nadając jej odpowiednią prędkość i potrzebny kierunek ruchu.
Poszczególne operacje na nitkach osnowy następują kolejno po sobie i są wykonywane
jednocześnie w różnych miejscach osnowy. Jednoczesny napęd osnowy w różnych
jej miejscach przez kilka wałów wymaga synchronizacji prędkości tych wałów, aby nitki
nie były narażone na nadmierne miejscowe rozciąganie lub też nadmierne poluzowanie.
Aby można było zmieniać wzajemne prędkości wałów napędzających osnowę, uwzględniając
wydłużenie lub wykurczanie się nitek podczas klejenia, wały w klejarce są napędzane przez
przekładanie bezstopniowe, nastawiane ręcznie lub automatycznie.

Przebieg osnowy przez klejarkę jest następujący. Z nawojów snowarkowych 1 (rys.7)

nitki są odwijane napędzanym wałem ściągającym 2 i podawane do napawarki. Następnie
osnowa zostaje wprowadzona do klejonki wałami zanurzającymi 4. Nadmiar klejonki jest
usuwany z nitek wałami wyżymającymi 5. Aby zapobiec wzajemnemu sklejaniu się nitek,
są one rozdzielane wałkiem 7 i wchodzą na bębny 8 suszarki. Napięcie nitek wychodzących
z suszarki jest regulowane ruchomym wałkiem 10 leżącym na tych nitkach. Oddziałuje
on na przekładnię bezstopniową 12 zmieniającą prędkość zasilania klejarki osnową.
Pole rozdzielające 11 służy do oddzielania od siebie wysuszonych nitek. Wał 15 odbiera
osnowę z pola rozdzielającego i podaje na wał osnowowy 16. Osnowie w klejarce
jest nadawany ruch przez wał ściągający 2, wały wyżymające 5, bębny suszarki 8,
wał odbierający 15 oraz wał osnowowy 16.

Klejarka jest napędzana silnikiem 13. Napęd jest przenoszony w prawo do głowicy

klejarki oraz w lewo wałem wzdłuż całej maszyny. Napęd w prawo jest przenoszony na wał
15 odbierający osnowę z pola rozdzielającego 11. Wał 15 jest w klejarce wałem wiodącym.
W stosunku do prędkości tego wału są regulowane lub nastawiane prędkości innych wałów
klejarki. Wał osnowowy 16 jest napędzany przez nawijak 14. Zapewnia on stałe napięcie
nitek nawijanych na nawój o wzrastającej średnicy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Z silnika 13 napęd w lewo jest przenoszony do przekładni bezstopniowej 12, która jest

regulowana napięciem nitek opuszczających suszarkę. Przekładnia 12 zmienia prędkość
przebiegu osnowy począwszy od suszarki aż do nawojów snowarkowych.

Z wału biegnącego wzdłuż maszyny są napędzane również bębny suszące. Napęd ten jest

przenoszony na koło łańcuchowe 9, skąd łańcuchem na koła łańcuchowe osadzone na osiach
bębnów suszących. Z wału wzdłużnego otrzymuje napęd również wałek 7 pokryty teflonem,
rozdzielający mokre nitki osnowy opuszczające napawarkę. Na końcu wału wzdłużnego
znajduje się przekładnia bezstopniowa 6, do nastawiania napięcia nitek między napawarką
a suszarką. Przekładnia bezstopniowa 3 ustawia napięcie nitek między wałami wyżymającymi
5 a wałem ściągającym 2.

Osnowa podczas klejenia znajduje się w różnych stanach. Najpierw przy odwijaniu

z nawojów snowarkowych w stanie suchym, później po zanurzeniu w klejonce w stanie
mokrym. Następnie podlega suszeniu i na koniec, po oddzieleniu poszczególnych nitek
od siebie, w stanie suchym jest nawijana na wał. W tych różnych stanach nitki osnowy
zależnie od surowca, z którego są wykonane, różnie reagują na siły powodujące
ich wydłużenie.

Preparowanie nitek osnowowych

W związku z wprowadzeniem do tkalni nowych, szybkobieżnych krosien

bezczółenkowych zachodzi potrzeba lepszego zabezpieczenia nitek osnowy przed niszczącym
działaniem elementów tych krosien. Jednym ze sposobów zmierzających w tym kierunku jest
preparowanie nitek w klejarce.

Polega ono na nanoszeniu na powierzchnię sklejonych nitek cienkiej warstwy

tzw. wosku. Jest to środek dostarczany do klejarek w stanie stałym, który przed naniesieniem
na nitki zostaje stopiony. Naniesiona preparacja obniża współczynnik tarcia nitek o elementy
krosna. Ilość naniesionego środka waha się w granicach od 0,2 do 1% w stosunku do masy
osnowy i zależy od jej rodzaju. Krajowy produkt nosi nazwę Rokanol L80.

Nanoszenie wosku na nitki odbywa się na zasadzie zbierania warstwy wosku

z obracającego się wału przez przesuwające się po jego powierzchni z większą prędkością
nitki osnowy. Schemat woskowarki i pokazano na (rys. 8a).

Rys. 8. Urządzenia do nanoszenia preparacji na nitki osnowy: a) jednostronne, b) dwustronne [2, s. 155]

1 – nitka, 2 – wał, 3 – wanna

Usytuowana jest ona w klejarce między suszarką a polem rozdzielającym. Wał 2 ma

napęd, dzięki któremu można w dużym zakresie zmieniać jego prędkość obrotową. Zmianą
prędkości obrotowej wału nastawia się ilość wosku nanoszonego na nitki 1. Wał woskowarki
jest zanurzony w wannie 3 ze stopionym woskiem. Nitki opasują go na niewielkim kącie.

Ze względu na małą różnicę temperatur topnienia i krzepnięcia wosku, woskowarka musi

być zaopatrzona w urządzenie regulujące temperaturę wosku w ustalonych granicach.

Lepsze, dwustronne nanoszenie preparacji na nitki, uzyskuje się dzięki zastosowaniu

woskowarki podwójnej (rys. 8b).

Automatyzacja procesu klejenia

Klejarka jest najważniejszą maszyną oddziału przygotowawczego. Obsługuje ona

od kilkudziesięciu do kilkuset krosien. Jej praca ma olbrzymi wpływ na pracę tkalni. Dlatego
wprowadzono zautomatyzowanie klejenia w celu wyeliminowania subiektywnego wpływu

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

obsługi na przebieg tego ważnego procesu. Automatyzacja wpływa na zwiększenie prędkości,
uzyskanie lepszej i tańszej produkcji, odciążenie człowieka od obowiązku ciągłej obserwacji,
wyciągania wniosków z zaobserwowanych faktów i podejmowania decyzji co do dalszego
prowadzenia procesu. Podczas klejenia muszą być kontrolowane i regulowane następujące
parametry:
–

temperatura klejonki w napawarce i bębnów w suszarce,

–

poziom klejonki w napawarce,

–

końcowa wilgotność osnowy nawijanej na wał osnowowy,

–

napięcie nitek.

–

lepkość klejonki i jej stężenie,

–

docisk wałów wyżymających oraz rozciąg osnowy.

Urządzenie do regulacji parametrów procesu klejenia

Lepkość klejonki zależy w znacznej mierze od temperatury, a więc dzięki zastosowaniu

regulatorów temperatury można wpływać na jakość i równomierność klejenia. Temperatura
klejonki powinna być jak najbardziej zbliżona do temperatury optymalnej. Dopływ czynnika
grzejnego reguluje się za pomocą tzw. termoregulatorów.

Termoregulator wyznacza rzeczywistą wartość regulowanej wielkości, porównuje ją

z zadaną, ustala odchylenie i wytwarza przeciwdziałanie niezbędne do utrzymania możliwie
najmniejszej

wartości

odchylenia.

Metoda

wytwarzania

przez

regulator owego

przeciwdziałania nazywa się rodzajem regulacji. W suszarkach bębnowych temperaturę
reguluje się w pojedynczych bębnach lub w grupach bębnów.

W nowoczesnych klejarkach przy dużej prędkości przebiegu osnowy, konieczne jest stałe

uzupełnianie klejonki w napawarce świeżą klejonką z przechowalnika usytuowanego
najczęściej nad klejarką. Jeżeli dopływ klejonki do napawarki odbywa się z przechowalnika
ustawionego wyżej, jednakowy poziom klejonki w zbiorniku zapasowym może być
utrzymywany zaworem sterowanym pływakiem. Regulacja poziomu klejonki w zbiorniku
może być dokonywana również elektronicznie.

Celem zastosowania układu regulacji wilgotności końcowej osnowy nawijanej na wał

jest utrzymanie odpowiedniej wilgotności osnowy oraz zapewnienie pracy klejarki przy
maksymalnej jej wydajności. Pomiar wilgotności osnowy musi następować w sposób ciągły
w czasie jej ruchu. Do pomiaru wilgotności osnów największe zastosowanie praktyczne
znalazła metoda pomiaru rezystancji elektrycznej osnowy. Ciągły pomiar wilgotności osnowy
daje możliwość sterowania pracą suszarki w celu uzyskania żądanej końcowej wilgotności
osnowy. Przebieg suszenia jest regulowany zmianą czasu suszenia, tj. zmianą prędkości ruchu
osnowy przez suszarkę, więc i przez całą klejarkę.

Kompleksowe systemy stosowane w klejarkach zapewniają sprawne sterowanie

i regulację.

Sterowanie

komputerowe

pozwala,

oprócz

logicznych

powiązań,

na analogową obróbkę sygnałów oraz kompleksowe wyliczanie algorytmów regulacji.
Długoletnie doświadczenia z nowoczesnymi elektronicznymi systemami sterowania wykazały
opłacalność inwestycji i modernizacji klejarek w celu podniesienia wydajności tkalni i jakości
tkanin.

Urządzenia sterowane komputerem z wyświetlaniem danych na ekranie oraz centralnym

zbieraniem danych o procesie wykazują następujące zalety:
–

umożliwiają obsłudze prowadzenie dialogu z automatyczną kontrolą parametrów klejarki
i procesu,

–

umożliwiają powtarzalne nastawienie maszyny i parametrów procesu za pomocą
zebranych danych z całej maszyny,

–

centralnie zbierają dane, maszynowe i procesowe w celu informowania obsługi
o przebiegu procesu klejenia,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

automatycznie utrzymują kontrolę zadanych granic tolerancji parametrów pracy klejarki,

–

zapewniają działanie systemu diagnostyki, który zawiadamia klejarza o wszystkich
błędach i zakłóceniach w pracy maszyny.

Ważniejsze błędy i wady klejonej osnowy
–

miękka osnowa (niedostatecznie sklejona) – może to być spowodowane zbyt małym
stężeniem klejonki, rozrzedzeniem jej przez skropliny powstałe z pary podgrzewającej
oraz nierównomiernością zasilania napawarki klejonką,

–

sztywna osnowa (nadmiernie sklejona) i przesuszona – może to być spowodowane
za dużym stężeniem klejonki, przesuszeniem osnowy, za niską temperaturą klejonki
podczas klejenia, brakiem w klejonce środków zwilżających, za małym dociskiem wałów
wyżymających, użyciem twardej wody przy przyrządzaniu klejonki,

–

wilgotna osnowa (niedostatecznie wysuszona) – może to być spowodowane
nieprawidłowym działaniem wilgotnościomierza lub jego brakiem, nadmierna wilgotność
może zostać spowodowana zwiększoną prędkością klejenia, niewłaściwym dociskiem
wałów wyżymających, dodaniem nadmiernych ilości środków zwilżających do klejonki,

–

sucha osnowa (nadmiernie wysuszona) może być spowodowana również wadliwym
działaniem wilgotnościomierza lub przyczynami odwrotnymi do wymienionych
w poprzednim punkcie,

–

nieprawidłowe nawinięcie osnowy na wał – może to być spowodowane niewłaściwym
rozkładem nitek w grzebieniu szerokościowym, za małym napięciem nitek przy
nawijaniu, brakiem nitek w osnowie oraz ich pokrzyżowaniem,

– nadmierna długość miękkich i twardych odpadków powstająca podczas klejenia – może

być spowodowane złym snuciem, nierównomiernym hamowaniem wałów snowarkowych
i tworzeniem się obrączek z nitek na nawojach snowarkowych i bębnach suszących,

–

odpadanie klejonki z nitek prowadzące do mechacenia się nitek i ich zrywów podczas
tkania – może to być spowodowane niską temperaturą klejonki i niewłaściwym
jej rodzajem.

Wydajność klejarki

Wydajność klejarki można określić zależnościami:

]

[

3600

⋅

]

[

)

100

(

⋅

−

gdzie:

– prędkość klejenia w m/s,

η – współczynnik wydajności klejarki (wynosi 0,6+;0,85),
Tt – masa liniowa osnowy nie klejonej w teksach,
s – stopień sklejenia nitek w %,
m

– liczba nitek osnowy.

Gdy do obliczania wydajności przyjmuje się masę liniową osnowy klejonej, wtedy

ze wzoru drugiego trzeba wyeliminować człon

)

100

(

Przykład 1. Obliczyć jaką wydajność osiągnie klejarka (w m/h oraz w kg/h) mając dane:
v

=1,5 m/s, m

=4200, Tt=25tex, s=8%, η =0,6.

3240

3600

⋅

367

)

100

(

4200

3600

⋅

−

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jaki jest cel procesu klejenia?

Czym jest klejonka?

Jakie parametry charakteryzują klejonkę?

Jakimi parametrami powinna charakteryzować się woda do przygotowywania klejonki?

W jaki sposób wykorzystuje się wodę skroplinową?

Jakie zadania spełniają środki pomocnicze w procesie klejenia?

Gdzie przygotowuje się klejonkę?

Jak zbudowane są urządzenia przygotowujące klejonkę?

Do czego służą przechowalniki?

10 Do czego służą autoklawy?
11 Jakie czynności wykonywane są na klejarce?
12 Z jakich zespołów składa się klejarka?
13 Na czym polega preparowanie nitek w klejarce?
14 Jakie korzyści osiąga się z automatyzacji procesu klejenia?
15 W jaki sposób uzyskuje się żądaną końcową wilgotność osnowy?
16 Jakie korzyści dają urządzenia sterowane komputerem?
17 Jakie są przyczyny powstawania błędów klejenia?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przygotuj odpowiednią ilości klejonki do klejenia partii osnowy bawełnianej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zapoznać się ze sposobem przygotowania klejonki,
3) dobrać środek klejący i środki pomocnicze,
4) obliczyć potrzebną ilość środka klejącego, środków pomocniczych i wody,
5) przygotować urządzenie do przygotowywania klejonki,
6) sprawdzić czy do wszystkich przewodów obiegu klejonki jest podłączona para,
7) ustawić żądane parametry na szafie sterowniczej,
8) przygotować odpowiednią ilość klejonki,
9) ocenić jakość uzyskanej klejonki,
10) ocenić poprawność wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

środki klejące i pomocnicze,

−

receptury klejonek,

−

urządzenie do przygotowywania klejonki,

−

kalkulator lub komputer z zainstalowanym arkuszem kalkulacyjnym,

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnika dla ucznia,

−

literatura z rozdziału 6.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Wykonaj nastawienie i regulację parametrów klejarki.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zapoznać się ze schematem technologicznym i kinematycznym klejarki,
3) obliczyć prędkość minimalną i maksymalną wału odbierającego osnowę,
4) wskazać przekładnie służące do regulowana napięcia nitek w poszczególnych strefach

klejarki,

5) przeanalizować przenoszenie napędu od silnika na poszczególne wały,
6) ustawić liczniki długości klejonej osnowy,
7) ustawić odpowiednią wartość docisku wałów wyżymających,
8) ustawić temperaturę klejonki i suszenia osnowy,
9) zaprezentować efekty swojej pracy,
10) ocenić poprawność wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

klejarka,

–

dokumentacja techniczno-ruchowa klejarki,

–

schemat kinematyczny klejarki,

–

arkusz do ćwiczenia,

–

poradnik dla ucznia,

–

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 3

Przygotuj klejarkę do procesu klejenia osnów.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) założyć wały snowarkowe na stojaki klejarki, przeciągnąć nitki osnowy przez całą

klejarkę przez dowiązanie ich do osnowy starej,

3) założyć wał osnowowy i zamocować na nim nitki,
4) wprowadzić nitki do szczelin grzebienia szerokościowego,
5) wprowadzić sznurki między nitki poszczególnych nawojów w celu zastąpienia ich

później drążkami w polu rozdzielającym oraz obciążyć wszystkie wały hamulcami,

6) w miejsce sznurków wprowadzić drążki rozdzielające nitki osnowy z każdego wału,
7) ustawić liczniki długości klejonej osnowy oraz znacznik sztuk na określoną długość sztuk

tkaniny,

8) ustawić na manometrze urządzenia hydraulicznego odpowiednią wartość docisku wałów

wyżymających,

9) ustawić na regulatorach odpowiednią temperaturę klejonki i suszenia osnowy,
10) sprawdzić na wilgotnościomierzu ustawienie wartości wilgotności osnowy opuszczającej

klejarkę,

11) podczas postoju klejarki narysować w poprzek osnowy przed napawarką linię prostą

(kredą) i obserwując po uruchomieniu klejarki obserwować, czy podczas jej
przechodzenia przez poszczególne zespoły klejarki zostaje nadal linią prostą,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12) sprawdzić poziom klejonki w korycie,
13) zaobserwować pracę klejarki podczas klejenia,
14) ocenić poprawność wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

zespół do klejenia,

–

wały snowarkowe,

–

wał osnowowy,

–

schemat technologiczny i kinematyczny klejarki,

–

arkusz do ćwiczenia,

–

poradnika dla ucznia,

–

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 4

Przeprowadź analizę błędów klejenia i dokonaj oceny jakości osnowy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się rodzajami błędów klejenia,
2) wymienić błędy powstałe podczas klejenia i podać przyczyny ich powstawania,
3) ocenić jakość osnowy,
4) wskazać sposób likwidacji błędów,
5) zaproponować sposoby uniknięcia poszczególnych błędów,
6) ocenić poprawność wykonanego ćwiczenia,
7) zaprezentować otrzymane wyniki.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

osnowa klejona,

−

wykaz błędów klejenia,

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura z rozdziału 6.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wyjaśnić cel procesu klejenia osnów?



2) podać cechy klejonki?



3) określić wpływ parametrów wody na proces klejenia?



4) ustalić parametry klejenia



4) scharakteryzować zespoły klejarki?



5) wskazać punkty regulacji procesu klejenia?



6) odczytaćczytać schemat technologiczny i kinematyczny klejarki?



7) scharakteryzować błędy klejenia?



8) określić wpływ techniki komputerowej na obsługę klejarki?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Proces cewienia i stabilizowania wątku

4.3.1. Materiał nauczania

Proces cewienia

Cewienie polega na przygotowaniu nawoju wątkowego o odpowiedniej strukturze,

kształcie, wielkości i twardości zapewniającego bezzrywowe zasilanie wątkiem przesmyku
krosna czółenkowego. Podczas cewienia usuwa się pocienienia, co zwiększa równomierność
grubości nitki i polepsza jakość wątku i tkanin. Zwiększa się również gęstość nawoju
wątkowego, dzięki czemu wymiany wątku w krośnie następują rzadziej oraz zmniejsza się
ilość odpadków.

Cewienie wątku jest konieczne tylko dla krosien czółenkowych automatycznych.

Z chwilą wprowadzenia do tkalni krosien bezczółenkowych zasilanych wątkiem z dużych
nawojów stożkowo-krzyżowych lub rakietowych, proces cewienia nie występuje.

Przygotowanie wątku do krosien automatycznych rozpoczyna się od przewinięcia

go na nawoje stożkowo-krzyżowe. Podczas przewijania są usuwane słabe miejsca nitek,
w których może nastąpić zryw podczas tkania oraz błędy przędzy mogące obniżyć jakość
produkowanej tkaniny. Niekiedy wątek jest parowany, np. gdy nitki mają duży skręt,
zapobiega to tworzeniu się skrętek w tkaninie. Parowany nawój wątkowy jest bardziej ścisły
i przy tkaniu nie zsuwają się z niego pojedyncze zwoje nitki.

Na (rys. 9) przedstawiono schemat kinematyczny cewiarki automatycznej firmy Hacoba.

Podstawowym zespołem tej cewiarki jest czterozaciskowa skrzynka przeznaczona
do jednoczesnego cewienia czterech cewek. Skrzynka ta otrzymuje napęd na koło pasowe 5,
z którego wałkiem 4 jest przenoszony ruch na dwa skrajne zaciski I i IV kołami zębatymi Z

i Z

i takimi samymi kołami osadzonymi na końcu wałka 4. Na rysunku pokazano tylko

części czynne zacisków, które nadają ruch obrotowy cewkom od strony ich główek.
Podwójne wodziki, jeden dla dwóch cewek, rozkładają nitki na cewkach. Otrzymują one ruch
od krzywki 3, osadzonej na wałku 6, który jest napędzany kołami Z

i Z

Rys. 9. Schemat kinematyczny cewiarki firmy Hacoba (Niemcy) [2, s. 205]

1 – pokrętło, 2 – koło zapadkowe, 3 – krzywka, 4, 6 – wałek, 5 – koło pasowe, 7 – śruba pociągowa,
8 – nakrętka, 9 – wodzik

Krzywka 3 nadaje ruch postępowo-zwrotny śrubie pociągowej 7. Oprócz tego śruba

ta otrzymuje okresowy ruch obrotowy, powodujący przesuw wodzika 9, nakrętką 8, po jego
gwincie w kierunku wierzchołka cewki. Śruba jest napędzana kołem zapadkowym 2, którego

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

kąt obrotu zależy od nastawienia pokrętła 1. Kąt obrotu koła zapadkowego jest wyznaczony
liczbą zębów o jaką przesunie zapadka koło zapadkowe 2.

Przy cewieniu grubszej przędzy przesuw wodzika musi być większy, a dla cieńszej

mniejszy. Jednak zawsze nastawienie wielkości przesuwu wodzika musi prowadzić
do uzyskania nawoju wątkowego o średnicy ustalonej szerokością podłużnego otworu
czółenka.

Zryw

jednej

nitki

powoduje

wyłączenie

pracy

trzech

pozostałych,

czyli całej skrzynki. Maksymalne prędkości obrotowe cewek, przy specjalnym wykonaniu
mechanizmu wodzącego dochodzą do 6000 obr/min. cewiarki jednozaciskowe uzyskują
prędkości obrotowe cewek w granicach od 12000 do 15000 obr/min.

Wydajność cewiarek

Wydajność cewiarek oblicza się ze wzoru:

]

[

3600

−

⋅

gdzie:

– prędkość cewienia w m/s,

k – liczba stanowisk cewiących w maszynie,
η – współczynnik wydajności,
Tt – masa liniowa wątku w texach.

Przykład 2. Obliczyć wydajność cewiarki wyposażonej w k = 20 stanowisk cewiących, mając
dane: v

= 10m/s, Tt = 25, η = 0,8.

3600

⋅

−

Stabilizacja skrętu

Nitki, zarówno pojedyncze jak i skręcone, po odwinięciu z nawoju i rozluźnieniu mogą

mieć tendencję do rozkręcania się i pętlenia. Zjawisko to jest spowodowane
niezrównoważeniem skrętu, tj. napięciami powstałymi we włóknach na skutek skręcenia.
Zrównoważenie skrętu nitki wielokrotej można uzyskać przez zastosowanie odpowiedniego
skręcania lub specjalnego wykończenia. Nitki pojedyncze poddawane są procesowi
termostabilizacji, który może być prowadzony za pomocą gorącego powietrza, pary wodnej
lub gorącej wody.

Szczególnie niekorzystne jest tworzenie się skrętek wątku podczas tkania, gdyż mogą one

zostać wprowadzone do tkaniny, obniżając jej jakość. Powstawaniu skrętek na nitkach
zapobiega się przez poddawanie wątku parowaniu, podczas którego wyrównuje się naprężenia
wewnętrzne w nitce, czyli stabilizuje skręt.

Przędze mogą być parowane w postaci motków, nawojów krzyżowo-stożkowych

oraz nawojów wątkowych na cewkach. Parowaniu poddaje się przędze wątkowe bawełniane,
wełniane, z włókien syntetycznych oraz ich mieszanek. Głównymi czynnikami
stabilizującymi skręt są temperatura oraz wilgotność.

Proces parowania przeprowadza się w parownikach – zbiornikach ciśnieniowych,

najczęściej o kształcie walczaka (rys. 10). Przędza: na cewkach wątkowych lub w nawojach
krzyżowo-stożkowych, przeznaczonych do zasilania cewiarek, jest wprowadzana do wnętrza
parownika w perforowanych pojemnikach.

Parownik składa się ze zbiornika ustawionego poziomo, hermetycznie zamykanego,

z pompy próżniowej z instalacją napowietrzająco–odpowietrzającą, ze sprężarki powietrza,
wózków do wprowadzania pojemników, instalacji wody, pary i powietrza oraz szafy
sterowniczej z układem sterowania procesem.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 10. Parownik wątku typu EP [2, s. 222]

1 – drzwi, 2 – pojemniki, 3 – izolacja cieplna, 4 – pompa próżniowa

Parowanie wątku przebiega w sposób następujący: po załadowaniu parownika

pojemnikami 2 z nawojami wątkowymi i zamknięciu drzwi 1, usuwa się powietrze
z jego wnętrza pompą próżniową 4. Dzięki wytworzonej próżni również z nitek i nawojów
zostanie usunięte powietrze. Następnie do parownika zostaje wprowadzona para nasycona,
która wypełnia wnętrze walczaka. Usunięcie powietrza z nawojów i nitek znacznie ułatwia
przenikanie pary do wnętrza nawojów. Cały parownik jest pokryty izolacją cieplną 3.

Czas stabilizacji skrętu zależy od rodzaju przędzy oraz od temperatury pary i zawiera się

w granicach od 5 do 40 min. Po upływie tego czasu parę usuwa się z parownika. Temperatura
pary wprowadzanej do parownika wątku wynosi 60+150°C. Jest ona ściśle związana
z ciśnieniem. Czas podgrzewania nawojów od temperatury 30°C do temperatury
maksymalnej wynosi od 3 do 6 min, podobnie jak czas chłodzenia.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jaki jest cel procesu cewienia wątku?
2. Od jakich operacji rozpoczyna się proces cewienia?
3. Jaki jest podstawowy zespół cewiarki?
4. Jaka jest zależność grubości przędzy i przesuwu wodzika przy cewieniu?
5. Jak oblicza się czas pracy nawoju wątkowego na krośnie?
6. W jakim celu prowadzi się proces stabilizacji?
7. Jakimi czynnikami prowadzi się proces termostabilizacji?
8. W jaki sposób prowadzi się proces parowania przędzy?
9. Jakie przędze poddaje się parowaniu?
10. Jakie parametry parownika poddaje się regulacji?
11. Jak przebiega proces parowania przędzy?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj nastawienie i regulację parametrów cewiarki.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zapoznać się ze schematem technologicznym i kinematycznym cewiarki,
3) odszukać i wskazać punkty regulacji,
4) dobrać parametry procesu cewienia,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5) nastawić i wyregulować poszczególne parametry,
6) wykonać cewienie przędzy,
7) zaprezentować efekty swojej pracy,
8) ocenić poprawność wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

cewiarka,

–

przędza wątkowa,

–

dokumentacja techniczno-ruchowa cewiarki,

–

schemat kinematyczny cewiarki,

–

arkusz do ćwiczenia,

–

poradnik dla ucznia,

–

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Przeprowadź analizę błędów nawojów wątkowych i oceń jakość cewienia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zapoznać się z rodzajami błędów cewienia,
3) obejrzeć otrzymane nawoje wątkowe,
4) wskazać błędy cewienia,
5) określić przyczyny powstania błędów,
6) określić sposób likwidacji błędów,
7) zaprezentować wyniki swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

nawoje wątkowe,

−

wykaz błędów cewienia,

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 3

Przeprowadź proces parowania przędzy bawełnianej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) przeanalizować dokumentację techniczno-ruchową parownika,
3) wskazać punkty regulacji,
4) przeanalizować zasady prowadzenia procesu parowania,
5) dobrać parametry procesu stabilizacji,
6) nastawić i wyregulować poszczególne parametry,
7) przeprowadzić proces parowania przędzy,
8) ocenić efekt parowania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przędza,

−

tabela warunków stabilizacji,

−

parownik,

−

dokumentacja techniczno-ruchowa parownika,

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura z rozdziału 6.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wyjaśnić cel procesu cewienia wątku?



2) określić zasady i parametry procesu cewienia?



3) odczytać schemat kinematyczny cewiarki?



4) obliczyć czas pracy nawoju wątkowego na krośnie?



5) scharakteryzować proces parowania?



6) przeanalizować działanie parownika wątku?



7) określić zasady i parametry parowania?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. Proces przewlekania, przykręcania i przywiązywania osnów

4.4.1. Materiał nauczania

Cel przewlekania

Aby nitki osnowowe na krośnie mogły się podnosić lub opuszczać w celu utworzenia

splotu z wątkiem muszą być przewleczone przez oczka strun nicielnicowych. Celem
przewlekania nitek osnowowych jest umożliwienie sterowania nimi przez nicielnice podczas
tworzenia tkaniny na krośnie, aby można było uzyskać żądany rodzaj splotu. W celu
uzyskania tkaniny odpowiedniej szerokości oraz równomiernego rozłożenia w niej nitek,
są one przewleczone przez szczeliny płochy. Płocha zapewnia rozłożenie nitek osnowy
w jednakowych odległościach od siebie, czyli stałą ich podziałkę. Nitki wprowadzane
są również do lamelek służących do zatrzymania krosna po zrywie każdej z nitek
osnowowych. Na rysunku 11 przedstawiono schemat przewlekania nitki odwiniętej z nawoju
osnowowego.

Rys. 11. Kolejność przewlekania nitki osnowy [2, s.172]

1 – nitka, 2 – lamelki, 3 – struny nicielnicowe, 4 – płocha

Przewlekanie nitek osnowowych do nicielnic

Rozróżnia się cztery podstawowe sposoby przewlekania nitek do nicielnic: kolejne,

przestawne, symetryczne i skrócone.

Przy przewlekaniu kolejnym kolejne nitki osnowy są przewlekane przez kolejne

nicielnice. Liczba nitek osnowy, po której powtarza się porządek przewlekania nosi nazwę
raportu przewlekania. Przewlekanie kolejne jest najłatwiejsze dla przewlekającego i stąd
często stosowane.

Przewlekanie przestawne stosuje się przy dużej liczności nitek osnowy. Parzystą liczbę

nicielnic dzieli się na połowy. Do pierwszej przewleka się kolejno nitki nieparzyste,
a do drugiej kolejno parzyste. Prowadzi to do usytuowania obok siebie nicielnic z nitkami
osnowowymi jednakowo przeplatającymi się z wątkiem, a więc nicielnicami tymi można
sterować razem.

Przy przewlekaniu symetrycznym wykorzystuje się istnienie w raporcie splotu nitek

tak samo przeplatanych, aby zmniejszyć liczbę użytych nicielnic.

Przy przewlekaniu skróconym wykorzystuje się występowanie nitek tak samo

przeplatających, ale różnie usytuowanych w ramach raportu splotu. Można wtedy użyć
mniejszej liczby nicielnic.

Liczba stosowanych nicielnic zależy od splotu tkaniny, tj. od liczby różnie

przeplatających nitek osnowowych w ramach raportu splotu, od sposobu przewlekania
oraz od liczności nitek osnowy. Przewlekanie ręczne nitek osnowowych jest czynnością
pracochłonną. Odbywa się ono na specjalnych stanowiskach.

Najczęściej do wprowadzania nitek do płoch stosuje się mechaniczne przewlekarki,

które mogą przewlekać nitki do płoch o numerach od 40 do 400. Mogą one przewlekać nitki
do płochy bezpośrednio na krośnie, współpracować z urządzeniem podającym nitki.
Mechaniczne przewlekarki nitek do płochy osiągają wydajność od 200 do 5000 szczelin/h.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Podawarka nitek jest to maszyna wykorzystywana przy ręcznym przewlekaniu nitek

osnowowych. Eliminuje ona jedno stanowisko pracy – podawaczkę. Może również
współpracować z przewlekarką mechaniczną. Oddziela jedną nitkę od taśmy nitek osnowy
i trzyma przygotowaną do przewlekania tak długo, aż przewlekaczka odbierze ją haczykiem
i przeciągnie przez oczko struny nicielnicowej.

Nakładanie lamelek na nitki osnowy może być wykonywane przez nakładaczkę

lub maszynę do nakładania lamelek na nitki, tzw. lamelarkę, która nakłada na nitki osnowy
lamelki otwarte o różnych wymiarach. Lamelarka może zakładać lamelki na nitki
bezpośrednio na krośnie lub też poza nim.
Przykręcanie ręczne nitek osnowowych

Przykręcanie ręczne nitek osnowowych jest procesem umożliwiającym wprowadzenie

nowej osnowy na krosno, jeżeli przerabiana przedtem była identyczna. Najczęściej
przykręcanie odbywa się na krośnie, ale można przykręcać osnowę także poza nim,
na specjalnym stanowisku. Połączenie nitek przez przykręcanie nie jest trwałe i służy tylko
do przeciągnięcia skręconych końców przez lamelki, struny nicielnicowe oraz płochę. Zwykle
podczas przeciągania część nitek rozkręca się i musi zastać później wciągnięta przez tkaczkę.

Polega ono na skręceniu dwóch końców nitek i położeniu skręconego końca w kierunku

nowej osnowy w celu ułatwienia przeciągnięcia tego zgrubienia nitki przez lamelki, struny
nicielnicowe i płochę (rys. 12).

Rys. 12. Kolejne fazy przykręcania nitki nowej osnowy b do starej a [2, s. 189]

Aby mocniej połączyć dwie skręcone nitki oraz ochronić palce przed uszkodzeniem,

należy maczać je co pewien czas w oleju maszynowym. Proces przykręcania ręcznego
jest pracochłonny, coraz rzadziej stosowany i zastępowany mechanicznym przywiązywaniem
nowej osnowy do starej.

Wprowadzenie nowej osnowy na krosno może nastąpić przez przywiązanie nitek nowej

osnowy do nitek osnowy starej, kończącej się i przeciągnięcie węzłów przez lamelki, struny
nicielnicowe i płochę. Jest to najszybszy sposób wprowadzania osnów na krosna, najczęściej
stosowany w przemyśle. Może być jednak stosowany tylko w przypadku, gdy na krosno jest
wprowadzana taka sama osnowa jaka była przerabiana poprzednio.

Obecnie do przywiązywania nitek służą wiązarki. Stosuje się je do wiązania wszelkiego

rodzaju nitek jakie przerabia się w tkalniach. Wydajność wiązarek dochodzi do 36000
węzłów/h i zależy od tego czy nitki są wybierane z krzyża, czy też nie i jakie rodzaje nitek
są wiązane. Jednak każde mechaniczne przywiązanie nitek osnowy wprowadza do niej błędy
w postaci np. pokrzyżowanych nitek lub związania nitek podwójnych. W związku z tym
po kilkakrotnym przywiązaniu mechanicznym osnów na jednym krośnie, osnowa dla tego
krosna musi być ręcznie przewleczona.

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jaki jest cel przewlekania osnów?
2. Przez jakie elementy krosna przewleka się nitki osnowy?
3. Jakie są podstawowe sposoby przewlekania nitek do nicielnic?
4. Jak wykonuje się przewlekanie przestawne?
5. W jakim celu stosuje się przewlekanie symetryczne i skrócone?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. Jak odbywa się proces przewlekania ręcznego?
7. Jak odbywa się proces przykręcania ręcznego?
8. Jaka maszyna jest wykorzystywana przy ręcznym przewlekaniu nitek osnowowych?
9. Do czego służą lamelarki?
10. Jakimi metodami wprowadza się na krosno osnowę, taką samą jaka była uprzednio?
11. Jakie są wady przywiązywania nowej osnowy wiązarką?
12. Od czego zależy wydajność wiązarki?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj przewlekanie przestawne nitek osnowy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zapoznać się ze sposobem przewlekania przestawnego,
3) podzielić nicielnice na połowy,
4) przewlec do pierwszej kolejno nitki nieparzyste, a do drugiej kolejno parzyste,
5) przewlec po dwie nitki do szczeliny płochy,
6) założyć lamelki,
7) ocenić poprawność wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

stanowisko do przewlekania osnów z wyposażeniem,

–

osnowa,

–

arkusz do ćwiczenia,

–

poradnik dla ucznia,

–

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Wykonaj przykręcanie nowej osnowy do końców starej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zapoznać się ze sposobem przykręcania osnów,
3) wykonać przykręcanie osnów,
4) przeciągnąć skręcone końce przez lamelki, struny nicielnicowe oraz płochę,
5) przeciągnąć ręcznie rozkręcone osnowy przez lamelki, struny nicielnicowe oraz płochę,
6) ocenić jakość wykonanego ćwiczenia,
7) zaprezentować wyniki swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

krosno z wyrobioną osnową,

−

nowa osnowa,

−

olej maszynowy,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura z rozdziału 6.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 3

Wykonaj przywiązanie nitek nowej osnowy do osnowy starej przy pomocy wiązarki.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) wykonać wiązanie osnów,
3) sprawdzić poprawność wiązania,
4) naprawić wiązania nieprawidłowe,
5) zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

wiązarka osnów,

−

końcówka wyrobionej osnowy,

−

nowa osnowa,

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura z rozdziału 6.

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wyjaśnić cel przewlekania osnów?



2) scharakteryzować sposoby przewlekania nitek do nicielnic?



3) dobrać sposób przewlekania nitek do nicielnic?



4) ocenić prawidłowość procesu przewlekania?



5) wykonać przykręcanie osnów?



6) wykonać przywiązywania nowej osnowy wiązarką?



7) ocenić poprawność przywiązania nowej osnowy?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.

Tylko jedna jest prawidłowa.

5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce

znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

8. Na rozwiązanie testu masz 45 min.

Powodzenia!

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Jednoczesne odwijanie nitek z kilkuset nawojów jednonitkowych, umieszczonych

na ramie natykowej i nawijanie ich na wał snowarkowy lub bęben snowarki nazywa się
a) cewieniem.
b) snuciem.
c) przewijaniem.
d) teksturowaniem.

2. Snucie taśmowe polega na nawijaniu

a) przędz z kilkuset nawojów przewijarkowych na jeden wał osnowowy.
b) przędzy przy stałym napięciu na cewki przystosowane do danego typu krosna.
c) części osnowy na całą szerokość kilku lub kilkunastu wałów snowarkowych.
d) na bęben snowarki taśm nitek, jedna obok drugiej, aż do uzyskania wymaganej liczby

nitek w osnowie.

3. Dużą pewnością działania, krótkim czasem reakcji, bezpieczeństwem pracy i wygodą

w obsłudze muszą odznaczać się

a) naprężacze przędzy.
b) prowadniki.
c) czujniki zrywów.
d) ramy natykowe.

4. Do błędów powstałych na skutek uszkodzenia snowarki zalicza się

a) brak odcinka nitki w osnowie na skutek złego działania czujnika zrywów snowarki.
b) wiązanie węzłów z długimi końcami.
c) snucie osnowy z nitek o różnych grubościach.
d) narzucenie końca niezwiązanych nitek.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. Celem klejenia jest

a) poprawa równomierności grubości nitek.
b) sklejenie nitek osnowy.
c) zwiększenie wytrzymałości nitek na rozrywanie oraz na tarcie.
d) zwiększenie siły tarcia między nitkami.

6. Środki pomocnicze stosowane do przygotowania klejonki muszą być dobierane

w zależności od
a) rodzaju urządzeń stosowanych do przygotowania klejonki.
b) rodzaju przędzy osnowowej, rodzaju środka klejącego oraz warunków

klimatycznych tkalni.

c) rodzaju przędzy wątkowej i rodzaju krosna.
d) rodzaju urządzeń stosowanych do przygotowania klejonki i rodzaju przędzy

osnowowej.

7. Preparowanie nitek osnowowych polega na nanoszeniu na jej powierzchnię cienkiej

warstwy
a) wosku.
b) klejonki.
c) preparacji.
b) środków klejących.

8. Parametrami kontrolowanymi i regulowanymi podczas klejenia są

a) naprężacze, urządzenia czyszczące oraz czujniki zrywów przędzy.
b) poziom klejonki w napawarce i zanieczyszczenia.
c) temperatura, poziom klejonki w napawarce, jej lepkość i stężenie, końcowa

wilgotność, docisk wałów wyżymających oraz rozciąg osnowy.

d) stopień naniesienia klejonki na nitki osnowy.

9. Za duże stężenie klejonki, przesuszenie osnowy, za niska temperatura klejonki podczas

klejenia, brak w klejonce środków zwilżających, za mały docisk wałów wyżymających,
użycie twardej wody przy przyrządzaniu klejonki może spowodować błąd klejenia
w postaci
a) suchej osnowy.
b) wilgotnej osnowy.
c) miękkiej osnowy.
d) sztywnej osnowy.

10. Cewienie polega na przygotowaniu

a) nawojów stożkowych przeznaczonych do barwienia przędzy na cewkach.
b) nawoju wątkowego o odpowiedniej strukturze, kształcie, wielkości i twardości

zapewniającego bezzrywowe zasilanie wątkiem przesmyku krosna czółenkowego.

c) nawoju wątkowego o odpowiedniej strukturze, kształcie, wielkości i twardości do

zasilania krosien pneumatycznych.

d) nawojów cylindrycznych przeznaczonych do klejenia przędzy na cewkach.

11. Proces termostabilizacji może być prowadzony za pomocą

a) ciepłego powietrza.
b) gorących wałków.
c) wody.
d) pary wodnej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12. Celem przewlekania nitek osnowowych jest umożliwienie

a) uzyskania żądanego rodzaj splotu.
b) wprowadzenia nowej osnowy na krasno, jeżeli przerabiana przedtem była identyczna.
c) sterowania nimi przez nicielnice podczas tworzenia tkaniny na krośnie, aby można

było uzyskać żądany rodzaj splotu.

d) wprowadzenia nowej osnowy na krosno.

13. Podawarka nitek jest to

a) maszyna wykorzystywana przy ręcznym przewlekaniu nitek osnowowych.
b) osoba wykorzystywana przy ręcznym przewlekaniu nitek osnowowych.
c) osoba podająca nitki osnowy przy ręcznym przewlekaniu.
d) osoba podająca nitki osnowy podczas przewlekania ich przez płochę.

14. Aby mocniej połączyć dwie skręcone nitki oraz ochronić palce przed uszkodzeniem,

należy
a) nałożyć rękawice ochronne.
b) posmarować ręce klejonką.
c) maczać je co pewien czas w oleju maszynowym.

d) maczać je co pewien czas w wodzie.

15. Stosując snucie taśmowe, do przygotowania osnowy złożonej z 3000 nitek należy

nawinąć
a) 5 wałów osnowowych.
b) 6 wałów snowarkowych.
c) 5 wałów snowarkowych.
d) 5 taśm na bęben snowarki.

16. Wiskozymetr przepływowy stosuje się do pomiaru

a) ilości przepływającej klejonki.
b) lepkości klejonki.
c) ilości przepływającej wody.
d) temperatury klejonki.

17. Na rysunku przedstawiono schemat technologiczny

a) klejarki.
b) snowarki bębnowej.
c) łączarki osnów.
d) snowarki taśmowej.

18. Podczas preparacji ilość naniesionego środka waha się w granicach

a) od 0,2 do 1%.
b) od 0,2 do 0,5%.
c) od 0,5 do 2%.
d) od 0,5 do 1,5%.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19. Niżej przedstawiony wzór służy do

]

[

)

100

(

⋅

−

a) obliczania wydajności snowarki.
b) obliczania wydajności klejarki.
c) obliczania wydajności cewiarki.
d) obliczania ilości zużytych środków klejących.

20. Wydajność cewiarki wyposażonej w k = 30 stanowisk cewiących, przy następujących

danych v

=12m/s, Tt=20, η =0,75. wynosi

a) 6,480 kg/h.
b) 64,80 kg/h.
c) 1,944 kg/h.
d) 19,44 kg/h.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ...............................................................................

Przygotowanie nitek do tkania

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedzi

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

1. Grzegórski Z.: Eksploatacja i naprawa maszyn i urządzeń. WSiP, Warszawa 1984
2. Lewiński J., Suszek H.: Tkactwo cz. I. WSiP, Warszawa 1997
3. Panek W., Turek K.: Technologia tkactwa. WSiP, Warszawa 1985
4. Szosland J.: Podstawy budowy i technologii tkanin. WNT, Warszawa 1991

Czasopisma:

−

Przegląd Włókienniczy, miesięcznik, Wyd. NOT

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
08 Przygotowywanie roztworów do chemicznej obróbki
14 Przygotowanie nitek do dziania
plan pracy - taktyka - przygotowanie żołnierza do natarcia 29.08.2006 R, Taktyka
plan pracy - taktyka - przygotowanie żołnierza do natarcia 29.08.2006 R, Taktyka
na co nalezy zwrocic uwage przygotowujac uczniow do nowego ustnego egzaminu maturalnego
13 Przygotowanie projektu do EFS podręcznik
21 GIMP Przygotowanie ilustracji do efektu rollover
PP przygotowanie żołnieża do działania(2), PP i K
PROGRAM PRZYGOTOWANIA MLDZIEZY DO., bierzmowanie
08.1. M. Nagajowa, Materiały do egzaminu z dydaktyki (licencjat)
PP T3 Przygotowanie żołnierza do prowadzenia rozpoznania w terenie, PP i K
Jak przygotować się do wiosennych półmaratonów plan
Przygotowanie bliższe do Komunii
sto pytan przed egzaminem, Przygotujmy się do egzaminu
Akt zawierzenia młodzieży na JG 15[1].08.91r., Pomoce do katechezy
Przygotujmy się do inwazji na naszą planetę, W ஜ DZIEJE ZIEMI I ŚWIATA, ●txt RZECZY DZIWNE
Działania Polski wynikające z Narodowego Programu Przygotowań Polski do Członkostwa w UEx
Jak przygotować się do egzaminu pisemnego

więcej podobnych podstron