©1.Wolańczyk, Kołakowski; 2.Centrum CBT, www.cbt.pl 2005-2011; 3.Janssen-Cilag Polska Sp. z o.o. 2005-2011
Kwestionariusze mogą być używane jedynie do celów klinicznych. Wszelkie pozostałe sposoby zastosowania wymagają pisemnej zgody Janssen-Cilag Polska Sp. z o.o.
Kwestionariusz ustrukturyzowanego wywiadu diagnostycznego w kierunku
zaburzenia opozycyjno-buntowniczego (ODD) i zaburzeń zachowania (CD)
Klucz kodowania odpowiedzi:
Kwestionariusz bada nasilenie poszczególnych objawów, czyli sprawdza, czy dane rodzaje zachowań występują częściej niż u dzieci
w tym samym wieku, tej samej płci, na tym samym poziomie rozwoju i zamieszkujących ten sam region (miasto, dzielnicę).
Występowanie danego zachowania na poziomie typowym dla innych osób tej samej płci, w tym samym wieku i o tym samy miejscu
zamieszkania nie jest diagnostyczne i z definicji jest kodowane jako „nie (0)”
•
Nie (0) – Dany objaw nie występuje lub występuje rzadko. Częstość jego występowania można ocenić jako taką samą jak
u innych dzieci tej samej płci, w tym samym wieku i na tym samym poziomie rozwoju, mieszkających w tym samym regionie
(mieście, dzielnicy). Nie można stwierdzić upośledzenia funkcjonowania dziecka
•
Chyba nie (1) – Dany objaw występuje czasami, ale częściej niż u innych dzieci. Objaw tylko sporadycznie wymaga nadzoru
ze strony dorosłej osoby. Objaw nieznacznie tylko wpływa na funkcjonowanie dziecka i dla rodziców lub opiekunów jest
bardziej zauważalnym zachowaniem niż problemem. Występowanie objawu powoduje jedynie niewielką różnicę
w funkcjonowaniu w porównaniu z innymi dziećmi tej samej płci, w tym samym wieku i na tym samym poziomie rozwoju.
•
Raczej tak (2) – Dany objaw występuje często, czyli przez większość dni w tygodniu. Występowanie objawu powoduje
upośledzenie w funkcjonowaniu, powoduje też konieczność okresowego nadzoru ze strony osób dorosłych. Ważne
w kodowaniu takiego nasilenia objawu jest występowanie dni czy okresów w ciągu dnia, kiedy dziecko nie potrzebuje nadzoru
(pomocy) ze strony osoby dorosłej. Zauważalna jest różnica w funkcjonowaniu dziecka w porównaniu z rówieśnikami tej
samej płci, w tym samym wieku i na tym samym poziomie rozwoju.
•
Tak (3) – Dany objaw występuje codziennie, praktycznie przez cały czas, nawet przy nieustannym nadzorze osoby dorosłej
nad dzieckiem. Widoczne jest, że skuteczność stałego nadzoru jest ograniczona. Występowanie objawu powoduje widoczne
i znaczne pogorszenie funkcjonowania dziecka przynajmniej w dwóch środowiskach (np. w domu i w szkole). Bardzo
widoczna jest różnica w funkcjonowaniu dziecka w porównaniu z innymi dziećmi tej samej płci, w tym samym wieku i na tym
samym poziomie rozwoju.
Nie (0)
= wcale lub rzadko, tak jak u innych dzieci.
Chyba nie (1)
= objaw jest zauważalny, ale nie jest problemem.
Raczej tak (2)
= stanowi problem od czasu do czasu. Są dni lub godziny wolne od objawu.
Tak (3)
= objaw jest problemem cały czas. Dorośli nie zawsze sobie z nim radzą.
Dodatkowe wskazówki do wybranych pytań.
ODD, pytanie 3. Proszę zwrócić uwagę na zwrot „czynnie”. Dziecko w sposób aktywny musi przeciwstawiać się dorosłym
w wykonaniu polecenia. Kodujemy tylko takie sytuacje, w których dziecko nie wykonuje polecenia oraz jawnie protestuje przeciwko
jego wykonaniu.
ODD, pytanie 4. Proszę zwrócić uwagę na zwrot „w sposób widoczny, umyślnie”. By zakodować ten objaw rodzic (opiekun) musi
zauważyć, że dziecko planuje i w sposób przemyślany zachowuje się tak, by sprawić przykrość drugiej osobie. Nie można zakodować
sytuacji, kiedy dziecko sprawia komuś przykrość, (np. nie spełnia obietnicy) bez potwierdzenia zaplanowania takiego działania.
Podobnie nie można zakodować sytuacji, w której dziecko robi coś przypadkowo.
ODD, pytanie 8. Proszę zwrócić uwagę na sytuacje, w których dziecko planuje zemstę i przeprowadza ją po pewnym czasie (potrafi
odroczyć zemszczenie się). Nie kodujemy sytuacji, w których dziecko np. próbuje oddać koledze – zemścić się impulsywnie, zaraz po
frustrującym je wydarzeniu.
CD, pytanie a. Proszę pytać o „znęcanie się” w dosłowny znaczeniu tego słowa. Dziecko, które szturcha kolegę, nie znęca się nad
nim.
CD, pytanie b. Proszę dopytać o zaplanowane wszczynanie bójek. Nie kodujemy udziału w bójce po prowokacji (także słownej)
innego dziecka.
CD, pytanie e. Proszę dopytać się rodzica o „okrucieństwo” wobec zwierząt. Czasami rodzice zabijanie mrówek na pikniku traktują
jako bycie okrutnym wobec zwierząt. Ważne jest stwierdzenie celowego dręczenia zwierząt dla przyjemności – nie jest to element
bezmyślnej zabawy lub przypadkowe działanie.
CD, pytanie g. Dodatkowe pytanie – posunął się dalej niż chciała druga strona.
CD, pytanie k. Jako objaw koduje się częste występowanie tzw. zaplanowanych kłamstw manipulacyjnych,, dzięki którym dziecko
uzyskuje realne korzyści.
CD, pytanie l. Objaw kodujemy także wtedy, gdy kradzieże występują w domu – nie ma dolnej granicy wartości ukradzionych rzeczy.
CD, objawy m, n, o. Objawy te nie mogą być zakodowane jako obecne, jeżeli dziecko ucieka z jakiegokolwiek z miejsc, by uniknąć
jakiejkolwiek formy maltretowania.
©1.Wolańczyk, Kołakowski; 2.Centrum CBT, www.cbt.pl 2005-2011; 3.Janssen-Cilag Polska Sp. z o.o. 2005-2011
Kwestionariusze mogą być używane jedynie do celów klinicznych. Wszelkie pozostałe sposoby zastosowania wymagają pisemnej zgody Janssen-Cilag Polska Sp. z o.o.
Kryterium A. Wskazane jest dopytanie się, w jakich konkretnych sytuacjach widoczne jest gorsze funkcjonowanie dziecka
w porównaniu z dziećmi w tym samym wieku i na tym samym poziomi rozwoju.
Kryterium B, C i D. Wypełniamy po zebraniu wywiadu rozwojowego od rodziców i przeprowadzeniu badania psychiatrycznego
dziecka.
Sposób kodowania – objawy:
Odpowiedzi „nie (0)” oraz „chyba nie (1)” kodujemy jako brak objawu
Odpowiedzi „raczej tak (2)” oraz „tak (3)” kodujemy jako obecność objawu
Rozpoznanie ODD według DSM IV TR
Do postawienia rozpoznania ODD potrzebne jest stwierdzenie minimum 4 objawów z listy objawów 1 – 8
Rozpoznanie CD według DSM IV TR
Do postawienia rozpoznania CD potrzebne jest stwierdzenie minimum 3 objawów z listy objawów a – o
Jeżeli u dziecka rozpoznamy zarówno ODD, jak i CD, to formalnie możemy rozpoznać jedynie zaburzenia zachowania,
jednak na kwestionariuszu kodujemy to w rubryczce „CD (klinicznie + ODD)”
Sposób kodowania punktów objawowych:
Zliczamy wszystkie punkty objawowe, które zaznaczyliśmy w odpowiedziach (tak = 3, raczej tak = 2, chyba nie = 1). Zmiana ilości
punktów objawowych może być jednym ze wskaźników nasilania się lub zmniejszania nasilenia danego zaburzenia (np. może służyć do
oszacowania poprawy w trakcie leczenia farmakologicznego).
©1.Wolańczyk, Kołakowski; 2.Centrum CBT, www.cbt.pl 2005-2011; 3.Janssen-Cilag Polska Sp. z o.o. 2005-2011
Kwestionariusze mogą być używane jedynie do celów klinicznych. Wszelkie pozostałe sposoby zastosowania wymagają pisemnej zgody Janssen-Cilag Polska Sp. z o.o.
Kwestionariusz ustrukturyzowanego wywiadu diagnostycznego w kierunku
zaburzenia opozycyjno-buntowniczego i zaburzeń zachowania
Imię i nazwisko dziecka
Data badania
Ocenia okres 6 miesięcy
Ocenia okres 12 miesięcy
Przyjmowane leki
ODD
1. Miewa częste lub nadmiernie nasilone wybuchy złości w stosunku do swojego poziomu rozwoju.
tak (3) raczej tak (2)
chyba nie (1)
nie (0)
2. Często spiera się / kłóci z dorosłymi.
tak (3) raczej tak (2)
chyba nie (1)
nie (0)
3. Często czynnie sprzeciwia się dorosłym lub lekceważy normy.
tak (3) raczej tak (2)
chyba nie (1)
nie (0)
4. Często w sposób widoczny umyślnie robi rzeczy, które sprawiają przykrość innym ludziom.
tak (3) raczej tak (2)
chyba nie (1)
nie (0)
5. Często obwinia innych za swoje błędy lub złe zachowanie.
tak (3) raczej tak (2)
chyba nie (1)
nie (0)
6. Często jest przewrażliwione lub łatwo je urazić.
tak (3) raczej tak (2)
chyba nie (1)
nie (0)
7. Często się złości lub obraża.
tak (3) raczej tak (2)
chyba nie (1)
nie (0)
8. Bywa często złośliwe lub mściwe.
tak (3) raczej tak (2)
chyba nie (1)
nie (0)
Liczba objawów
Liczba punktów objawowych
CD
a) Często znęca się nad innymi (np. umyślnie zadaje ból, włącza się w to także przewlekłe zastraszanie, zadawanie cierpienia lub molestowanie).
tak (3) raczej tak (2)
chyba nie (1)
nie (0)
b) Często rozpoczyna bójki (nie licząc bójek z rodzeństwem).
tak (3) raczej tak (2)
chyba nie (1)
nie (0)
c) Choć raz użył broni, która mogła wyrządzić komuś poważną krzywdę (np. kija, cegły, stłuczonej butelki, noża, broni palnej).
tak (3) raczej tak (2)
chyba nie (1)
nie (0)
d) Choć raz okazał fizyczne okrucieństwo wobec innych osób (np. związał, pokaleczył lub podpalił ofiarę).
tak (3) raczej tak (2)
chyba nie (1)
nie (0)
e) Był okrutny fizycznie wobec zwierząt.
tak (3) raczej tak (2)
chyba nie (1)
nie (0)
f) Choć raz popełnił przestępstwo wymagające konfrontacji z ofiarą (wyrwanie portfela, wymuszenie, rozbój)
tak (3) raczej tak (2)
chyba nie (1)
nie (0)
g) Choć raz zmusił inną osobę do aktywności seksualnej.
tak (3) raczej tak (2)
chyba nie (1)
nie (0)
h) Choć raz umyślnie wzniecił pożar z ryzykiem lub zamiarem spowodowania poważnego zniszczenia.
tak (3) raczej tak (2)
chyba nie (1)
nie (0)
i) Choć raz umyślnie zniszczył własność innych (inaczej niż przez podpalenie).
tak (3) raczej tak (2)
chyba nie (1)
nie (0)
j) Choć raz włamał się do czyjegoś mieszkania, domu lub samochodu.
tak (3) raczej tak (2)
chyba nie (1)
nie (0)
k) Często kłamie lub łamie obietnice, aby uzyskać korzyść lub uniknąć zobowiązań.
tak (3) raczej tak (2)
chyba nie (1)
nie (0)
l) Kradnie przedmioty o znacznej wartości bez konfrontacji z ofiarą, zarówno w domu, jak poza nim (np. kradzieże w sklepach, włamania, fałszerstwa).
tak (3) raczej tak (2)
chyba nie (1)
nie (0)
m) Często pozostaje w nocy poza domem, mimo zakazu rodziców. (Rozpoczął przed ukończeniem 13 roku życia).
tak (3) raczej tak (2)
chyba nie (1)
nie (0)
n) Uciekł z domu lub z domu rodziny zastępczej przynajmniej dwukrotnie bądź raz dłużej niż na jedną noc (z wyjątkiem ucieczki w celu uniknięcia fizycznego
lub seksualnego maltretowania).
tak (3) raczej tak (2)
chyba nie (1)
nie (0)
o)
Często opuszcza lekcje w szkole (wagaruje). (Rozpoczął przed ukończeniem 13 roku życia).
tak (3) raczej tak (2)
chyba nie (1)
nie (0)
Liczba objawów
Liczba punktów objawowych
A. Objawy powodują klinicznie znaczące upośledzenie w społecznym, edukacyjnym lub zawodowym funkcjonowaniu pacjenta.
Tak
Nie
B. Czy pacjent powyżej osiemnastego roku życia spełnia kryteria osobowości antyspołecznej?
Tak
Nie
C. Czy zaburzenie spełnia kryteria dla osobowości antyspołecznej, schizofrenii, epizodów manii lub depresji, przetrwałych zaburzeń rozwojowych,
zespołu hiperkinetycznego?
Tak
Nie
D. Czy spełnione są kryteria zaburzeń emocjonalnych (lęk, depresja, natręctwa, hipochondria)?
Tak
Nie
E. Czy pacjent spełniał przynajmniej jedno kryterium przed ukończeniem 10 roku życia?
Tak = typ z początkiem w dzieciństwie Nie = typ z początkiem w okresie dorastania
Brak rozpoznania
ODD
CD (klinicznie + ODD)
CD