KIEDY POZWOLI

Ć

?

KIEDY ZABRONI

Ć

?

KIEDY ZABRONI

Ć

?

R. J. MacKenzie

GRANICE

Wszystkie dzieci odczuwaj

ą

potrzeb

ę

testowania i odkrywania otaczaj

ą

cego je

ś

wiata.

Jednocze

ś

nie potrzebuj

ą

jasnych

Jednocze

ś

nie potrzebuj

ą

jasnych

komunikatów na temat naszych zasad
i oczekiwa

ń

.

Na obserwacje dzieci wi

ę

kszy wpływ ma to,

czego do

ś

wiadczaj

ą

, ni

ż

to, co im si

ę

mówi.

Po co s

ą

granice?

Pomagaj

ą

dzieciom w odkrywaniu

ś

wiata;

Okre

ś

laj

ą

ś

cie

ż

k

ę

akceptowanych zachowa

ń

.

Okre

ś

laj

ą

zwi

ą

zki z lud

ź

mi.

S

ą

jak ogrodnicze tyczki wspomagaj

ą

ce

S

ą

jak ogrodnicze tyczki wspomagaj

ą

ce

wzrost.
Daj

ą

poczucie bezpiecze

ń

stwa.

Wytyczanie granic to proces dynamiczny,

granice zmieniaj

ą

si

ę

w miar

ę

wzrostu dzieci.

Rodzaje granic:

Granice zbyt restrykcyjne (nadmierna
kontrola).

Granice zbyt szerokie (niedostateczna
kontrola).

kontrola).

Granice niestabilne (zmienna kontrola).

Granice zrównowa

ż

one (zrównowa

ż

ona

kontrola).

Granice zbyt restrykcyjne:

Granice s

ą

tu zbyt w

ą

skie, by zapewni

ć

swobod

ę

niezb

ę

dn

ą

dla prawidłowego

rozwoju;

Odmawiaj

ą

c dziecku wolno

ś

ci potrzebnej dla

Odmawiaj

ą

c dziecku wolno

ś

ci potrzebnej dla

zdrowego testowania i odkrywania otoczenia,
rodzice zamykaj

ą

przed dzieckiem mo

ż

liwo

ś

ci

uczenia si

ę

i rozwoju;

Granice zbyt szerokie:

Dzieci nie ponosz

ą

konsekwencji swoich

niewła

ś

ciwych wyborów i zachowa

ń

dlatego

nie ucz

ą

si

ę

odpowiedzialno

ś

ci;

Niedostateczna kontrola ma ujemny wpływ na

Niedostateczna kontrola ma ujemny wpływ na
wyniki w nauce i prowadzi do nadmiernego
testowania;

Granice niestabilne:

S

ą

nietrwałe, a kontrola jest zmienna;

Dziecko musi przeprowadzi

ć

wiele testów, aby

przekona

ć

si

ę

, co b

ę

dzie tolerowane;

Prowokuj

ą

dzieci do nadmiernego testowania i

Prowokuj

ą

dzieci do nadmiernego testowania i

buntu;

Granice zrównowa

ż

one:

Stwarzaj

ą

optymalne warunki dla rozwoju i

wzrostu;

Zapewniaj

ą

dzieciom swobod

ę

niezb

ę

dn

ą

dla

zdobywania nowych umiej

ę

tno

ś

ci;

zdobywania nowych umiej

ę

tno

ś

ci;

Ucz

ą

odpowiedzialno

ś

ci oraz zmniejszaj

ą

potrzeb

ę

testowania;

Granice musz

ą

by

ć

dostosowane do poziomu

rozwoju dziecka.

Granice, które równowa

żą

wolno

ść

i kontrol

ę

,

stwarzaj

ą

optymalne warunki dla

prawidłowego rozwoju.

TRZY MODELE WYCHOWAWCZE

PODEJ

Ś

CIE PRZYZWALAJ

Ą

CE

PODEJ

Ś

CIE DEMOKRATYCZNE

PODEJ

Ś

CIE

RESTRYKCYJNE/AUTORYTARNE

PODEJ

Ś

CIE PRZYZWALAJ

Ą

CE

Wolno

ść

bez granic;

Rozwi

ą

zywanie problemów poprzez perswazj

ę

i odpowiedzialno

ść

;

i odpowiedzialno

ść

;

Jedna strona wygrywa, druga przegrywa;

Dzieci reaguj

ą

sprawdzaniem granic,

podwa

ż

aj

ą

i ignoruj

ą

zasady i autorytety,

wyczerpuj

ą

rodziców utarczkami słownymi;

PODEJ

Ś

CIE DEMOKRATYCZNE

Wolno

ść

w ramach granic;

Rozwi

ą

zywanie problemów poprzez współprac

ę

;

Obie strony wygrywaj

ą

;

Obie strony wygrywaj

ą

;

Równowaga pomi

ę

dzy stanowczo

ś

ci

ą

a szacunkiem;

Umo

ż

liwia nam osi

ą

gni

ę

cie celów w krótszym

czasie i przy u

ż

yciu mniejszej energii, jak równie

ż

bez ranienia uczu

ć

;

PODEJ

Ś

CIE

RESTRYKCYJNE/AUTORYTARNE

Granice bez wolno

ś

ci;

Rozwi

ą

zywanie problemów sił

ą

;

Jedna strona przegrywa, druga wygrywa;

Jedna strona przegrywa, druga wygrywa;

Brak współpracy;

Dzieci reaguj

ą

tu: gniewem, uporem, zemst

ą

,

buntem, wycofaniem i podporz

ą

dkowaniem

pełnym l

ę

ku;

Jak dzieci ucz

ą

si

ę

zasad rodziców

Na konkretach (na czynach, nie tylko
słowach);

Sprawdzaj

ą

granice;

Dziecko wpoi sobie zasady, gdy b

ę

dziemy

u

ż

ywa

ć

dwóch narz

ę

dzi: jednoznacznych słów

i skutecznych działa

ń

.

Rodzinny taniec bł

ę

dnej

komunikacji

Mo

ż

na go zatrzyma

ć

eliminuj

ą

c wszystkie

nieskuteczne kroki pomi

ę

dzy wyra

ż

eniem

jasnego komunikatu, a konkretnym
działaniem. Dzieci ucz

ą

si

ę

na konkretach.

To jak dziecko długo testuje granice ma
zwi

ą

zek z jego osobowo

ś

ci

ą

. Dzieci o silnej

osobowo

ś

ci prowadz

ą

badania w sposób

agresywny.

Rodzinne ta

ń

ce s

ą

destrukcyjnymi wzorcami

komunikacji i rozwi

ą

zywania problemów, które

przekazywane s

ą

z pokolenia na pokolenie i

prowadz

ą

do narastaj

ą

cych konfliktów i prób

sił.

Najlepszym sposobem, aby zako

ń

czy

ć

taniec,

jest w ogóle go nie zaczyna

ć

.

RODZAJE GRANIC

STAŁE

RUCHOME

- WYRA

Ź

NE

- TRWAŁE
- JASNE
- MOCNE

- PŁYNNE
- NIEWYRA

Ź

NE

- ZMIENNE
- ZATARTE

GRANICE RUCHOME

to zasady w teorii, a nie w praktyce;

prowokuj

ą

dziecko do testowania, bowiem

nios

ą

za sob

ą

sprzeczny przekaz;

komunikat werbalny zdaje si

ę

mówi

ć

komunikat werbalny zdaje si

ę

mówi

ć

„przesta

ń

”, a komunikat zawarty w działaniu

informuje,

ż

e usłuchanie nakazu nie jest ani

oczekiwane, ani wymagane;

s

ą

nieskuteczne i prowokuj

ą

do testowania;

Gdy ignorujemy niewła

ś

ciwe zachowanie, w

rzeczywisto

ś

ci mówimy: Takie zachowanie jest w

porz

ą

dku. Rób tak dalej. Nie musisz przerywa

ć

”.

Niejasne lub otwarte polecenia prowokuj

ą

Niejasne lub otwarte polecenia prowokuj

ą

testowanie i stwarzaj

ą

idealne podło

ż

e dla

konfliktu.

To co podlega negocjacji, dla dziecka nie jest

obowi

ą

zkowe.

Komunikaty rodziców powinny by

ć

spójne. Nie

mog

ą

funkcjonowa

ć

dwa rodzaje zasad:

zasady mamy i zasady taty.

Słowa i działania musz

ą

przekazywa

ć

to samo.

Stałe granice s

ą

skutecznym narz

ę

dziem

wychowawczym.

JAK OKRE

Ś

LA

Ć

STAŁE GRANICE?

1.

Komunikat powinien dotyczy

ć

zachowania.

2.

B

ą

d

ź

bezpo

ś

redni i konkrety.

3.

Mów normalnym głosem.

4.

Dokładnie okre

ś

laj konsekwencje.

4.

Dokładnie okre

ś

laj konsekwencje.

5.

Popieraj słowa działaniem.

Jak zej

ść

z parkietu?

Procedura upewniania si

ę

: „Czy zrozumiałe

ś

to

co powiedziałem?” lub „Powtórz, co do Ciebie
mówiłem?”

Technika przeci

ę

cia – przeci

ę

cie ko

ń

czy

interakcje, okre

ś

laj

ą

c konsekwencje, które

interakcje, okre

ś

laj

ą

c konsekwencje, które

nast

ą

pi

ą

, je

ś

li b

ę

dzie ona trwa

ć

nadal: „Czas na

dyskusje si

ę

sko

ń

czył. Mo

ż

esz zrobi

ć

to, o co ci

ę

prosiłam, albo mo

ż

esz sp

ę

dzi

ć

nast

ę

pne 10 minut

w swoim pokoju, przygotowuj

ą

c si

ę

do tego

(konsekwencja przerwy). Co wolisz?”

Ochłoni

ę

cie – pozwala odzyska

ć

kontrol

ę

nad

sob

ą

i powstrzyma

ć

gniewne ta

ń

ce rodzinne,

zanim jeszcze si

ę

zaczn

ą

; w sytuacji gniewu

lub zdenerwowania powiniene

ś

oddzieli

ć

si

ę

od swojego dziecka, mówi

ą

c np.: „My

ś

l

ę

,

ż

e

oboje potrzebujemy troch

ę

czasu,

ż

eby

ochłon

ąć

. Zaczekaj na mnie w twoim pokoju,

porozmawiamy za 5 minut”. I ustaw minutnik.

Zniech

ę

caj

ą

ce komunikaty prowokuj

ą

do

stawiania oporu

Zniech

ę

caj

ą

ce komunikaty werbalne: wyra

ż

aj

ą

niewiar

ę

w zdolno

ść

dziecka do dokonywania

wła

ś

ciwych wyborów i zachowywania si

ę

w

sposób akceptowany;

Zniech

ę

caj

ą

ce komunikaty zawarte w

działaniu: kiedy robimy za nasze dzieci to, co
potrafi

ą

ju

ż

zrobi

ć

same, mo

ż

e to działa

ć

na

nie bardzo zniech

ę

caj

ą

co;

Komunikaty zach

ę

caj

ą

ce skłaniaj

ą

do współpracy!

do współpracy!

Jak wysyła

ć

zach

ę

caj

ą

ce komunikaty?

Zach

ę

canie do podejmowania lepszych

decyzji;

Zach

ę

canie do wła

ś

ciwego działania;

Zach

ę

canie do współpracy;

Zach

ę

canie do współpracy;

Zach

ę

canie do niezale

ż

no

ś

ci;

Zach

ę

canie do rozwoju;

Uczenie umiej

ę

tno

ś

ci rozwi

ą

zywania problemów

Dawanie przykładu wła

ś

ciwego zachowania,

bowiem czasami sama informacja nie
wystarcza;
Technika „Spróbuj jeszcze raz”;
Odkrywanie mo

ż

liwo

ś

ci wyboru – uczy dzieci

Odkrywanie mo

ż

liwo

ś

ci wyboru – uczy dzieci

alternatywnych mo

ż

liwo

ś

ci zachowa

ń

(najbardziej odpowiednia dla nastolatków i
dzieci starszych)
Ograniczony wybór (do 2-3 mo

ż

liwo

ś

ci,

wymie

ń

je i zapytaj „Co wolisz?”)

KONSEKWENCJE

To druga cz

ęść

twojego komunikatu

wytyczaj

ą

cego granice, mówi

ą

gło

ś

niej ni

ż

słowa;

Konsekwencje s

ą

jak

ś

ciany, powstrzymuj

ą

Konsekwencje s

ą

jak

ś

ciany, powstrzymuj

ą

niewła

ś

ciwe zachowanie;

Dostarczaj

ą

dzieciom jasnych odpowiedzi na

pytania dotycz

ą

cego tego, kto kontroluje

sytuacj

ę

i co jest wła

ś

ciwe;

Cechy wła

ś

ciwe wszystkim skutecznym

konsekwencjom:

Natychmiastowo

ść

;

Spójno

ść

pomi

ę

dzy komunikatem werbalnym

a komunikatem w działaniu;

Logiczny zwi

ą

zek;

Logiczny zwi

ą

zek;

Dawanie przykładu wła

ś

ciwego zachowania;

Granice czasowe;

Czyste konto;

Konsekwencje

NATURALNE

LOGICZNE

NATURALNE

LOGICZNE

-wynikaj

ą

w sposób naturalny

z wydarzenia lub sytuacji;

-wyznaczone przez rodzica i
wi

ążą

si

ę

logicznie z dan

ą

sytuacj

ą

lub niewła

ś

ciwym

zachowaniem;

Jak wyci

ą

ga

ć

logiczne konsekwencje:

1.

Mów normalnym tonem.

2.

My

ś

l jak najpro

ś

ciej.

3.

Przedstaw dziecku ograniczony wybór, zanim
zachowa si

ę

ono niewła

ś

ciwie.

Wyci

ą

gnij logiczne konsekwencje natychmiast

4.

Wyci

ą

gnij logiczne konsekwencje natychmiast

po niewła

ś

ciwym zachowaniu.

5.

U

ż

yj kuchennego minutnika, kiedy dzieci

guzdrz

ą

si

ę

i zwlekaj

ą

.

6.

Wprowadzaj logiczne konsekwencje tak cz

ę

sto,

jak b

ę

dzie to potrzebne.

Kiedy wyci

ą

ga

ć

logiczne konsekwencje?

1.

Niewła

ś

ciwe u

ż

ycie zabawek lub innych

przedmiotów - logiczna konsekwencja:
tymczasowa utrata przedmiotu.

2.

Bałaganienie – sprz

ą

tni

ę

cie bałaganu.

Destrukcyjne zachowanie – naprawienie,

3.

Destrukcyjne zachowanie – naprawienie,
wymiana lub zapłata za zniszczony
przedmiot;

4.

Niewła

ś

ciwe korzystanie z przywilejów lub ich

nadu

ż

ywanie – tymczasowa utrata lub

modyfikacja przywileju.

Procedura przerwy

To jasny komunikat zawarty w działaniu.

Stosuj

ą

c t

ę

metod

ę

, nie ranimy niczyich uczu

ć

;

Przerwa powstrzymuje niewła

ś

ciwe

zachowanie, odsuwa z parkietu oraz zapewnia

zachowanie, odsuwa z parkietu oraz zapewnia
czas potrzebny na odzyskanie kontroli nad
sob

ą

;

Trwa krótko (5-20 minut);

Jak stosowa

ć

procedur

ę

przerwy?

1.

Przedstaw metod

ę

dziecku, zanim zaczniesz j

ą

stosowa

ć

.

2.

Wybierz odpowiednie miejsce na przerw

ę

.

3.

Wykorzystaj kuchenny minutnik.

4.

W przypadku testowania granic wyznacz przerw

ę

za

pomoc

ą

metody ograniczonego wyboru.

W przypadku testowania granic wyznacz przerw

ę

za

pomoc

ą

metody ograniczonego wyboru.

5.

Kiedy zasady zostały złamane, natychmiast wyznacz
przerw

ę

.

6.

Po zako

ń

czeniu przerwy dziecko powinno mie

ć

znów czyste konto.

7.

Wprowadzaj przerwy tak cz

ę

sto, jak b

ę

dzie to

potrzebne.

Kiedy wprowadza

ć

przerwy?

1.

Kiedy dziecko testuje twoje granice.

2.

Kiedy dziecko zachowuje si

ę

bez szacunku.

3.

Kiedy dziecko zachowuje si

ę

buntowniczo.

4.

Dziecko zachowuje si

ę

kłótliwie lub rani

4.

Dziecko zachowuje si

ę

kłótliwie lub rani

uczucia innych osób.

5.

Dziecko zachowuje si

ę

agresywnie lub u

ż

ywa

przemocy.

6.

Dziecko ma napad gniewu.

Przej

ę

cie kontroli fizycznej: ostatnia deska ratunku

Pozbawiona przemocy metoda powstrzymania
niewła

ś

ciwego zachowania;

Zaniesienie lub zaprowadzenie dziecka w
wyznaczone miejsce , gdy odmawia udania si

ę

wyznaczone miejsce , gdy odmawia udania si

ę

na przerw

ę

;

Obj

ę

cie dziecka i trzymanie je tak długo, aby

powstrzyma

ć

jego niewła

ś

ciwe zachowanie i

pomóc mu odzyska

ć

kontrol

ę

nad sob

ą

;

Wytyczanie granic w stosunkach z nastolatkami

Nastolatek nadal potrzebuje nienaruszalnych
granic, zach

ę

ty, pomocy w rozwi

ą

zywaniu

problemów oraz stałych konsekwencji;

Pragnie jednocze

ś

nie zwi

ę

kszonej swobody,

Pragnie jednocze

ś

nie zwi

ę

kszonej swobody,

niezale

ż

no

ś

ci i odpowiedzialno

ś

ci – i

zazwyczaj jest na to gotowy;

Dostosowywanie metod wychowawczych do
potrzeb nastolatków

Bardziej elastyczne wytyczanie granic;

Wi

ę

kszy udział w podejmowaniu decyzji;

Wi

ę

ksza pomoc w odkrywaniu mo

ż

liwo

ś

ci

wyboru;

wyboru;

Długotrwałe konsekwencje;

The end