JANUSZ PYDA OP
Tęsknota za autorytetami
Mój drogi Kasjelu,
wspomniałeś w Twoim ostatnim liście o sprawie, którą niesłusznie bagatelizujesz. Na Twoim
miejscu przyjrzałbym się uważniej tęsknocie za autorytetami, którą ostatnio przeżywa Twój
podopieczny. Wiem, że on sam traktuje to jako przejaw własnej pokory, umiłowania tradycji
i konserwatywnego światopoglądu. Rzeczywiście, tak może być. Obawiam się jednak, że
w tym konkretnym wypadku wszystko może się skończyć zwykłym bałwochwalstwem (w
najlepszym razie snobizmem) albo krańcową nieufnością wobec jednych ludzi połączoną
z bezkrytycznym podejściem wobec innych. Pamiętaj, Kasjelu, że te same zjawiska w życiu
naszych podopiecznych mogą być znakami zupełnie różnych rzeczywistości. Twoją zaś rolą,
przynajmniej do czasu, póki nie znajdziesz mu jakiegoś dobrego kierownika duchowego, jest
po prostu celna i prawdziwa interpretacja różnych objawów życia duchowego.
Twój podopieczny, goniąc za autorytetami, przejawia niebezpieczną skłonność do
traktowania ludzi jak bogów. Pierwszym przymiotem, którego poszukuje w ludzkim
autorytecie, jest nieomylność, drugim – wszechwiedza. Co gorsza, tej nieomylności domaga
się od autorytetów wcale nie w dziedzinach, w których autorytetami są, ale także, a może
przede wszystkim w dziedzinach, na których on sam po prostu się nie zna. Kłopot polega na
tym, że w tych właśnie sprawach ci, którzy są jego autorytetami, mają nie całkiem święte, ale
jednak niezbywalne prawo być równie pogubieni i niezorientowani, jak on sam.
W rzeczywistości z prawa tego raczej nie korzystają. W ten sposób wybitny naukowiec staje
się autorytetem moralnym, a pisarz autorytetem politycznym. To, Kasjelu, jedna z tych
wyjątkowych sytuacji, kiedy nasi podopieczni nie chcą skorzystać z uprawnień, które im
przysługują. Uprawnienia do niezawinionej omylności i ograniczonej wiedzy (które wchodzą
w pakiet uprawnień znanych pod wspólną nazwą pokory) zostały dane ludziom, aby uchronić
ich od śmieszności wynikającej z pychy. Dlaczego z nich nie korzystają? Dlaczego ludzkie
autorytety zgadzają się, by traktować je jako wyrocznie w sprawach, w których autorytetami
nie są? Mój drogi Kasjelu, to nie jest takie proste oddać trzy czwarte ofiarowanego ci
królestwa wyłącznie z tego powodu, że należy ci się tylko ćwiartka. Po jakimś czasie zaś,
skoro inni chcą widzieć w tobie władcę absolutnego, zaczynasz wierzyć, że władza absolutna
ci się słusznie należy. A że jest to władza dusz i umysłów, pokusa jest trudna do zauważenia.
Obawiam się, Kasjelu, że ostatnio w świecie naszych podopiecznych różnica między
podejściem do autorytetu a kultem jednostek i bałwochwalstwem zaczyna się zdecydowanie
zacierać. Jedni ubóstwiają piosenkarzy i piłkarzy, a inni intelektualistów (czyli tych, którzy
nie znając się porządnie i dogłębnie na niczym, wypowiadają się autorytatywnie
o wszystkim). Widzisz, rzecz ma się trochę tak, jak z ich systemem rządzenia. Podobnie
bowiem, jak w demokratyczny sposób nie mają prawa się zrzekać swych swobód i uprawnień
na rzecz dyktatora, obdarzając go jednocześnie absolutną władzą (co już raz przynajmniej
w swojej historii zrobili), tak też nie mają prawa się zrzekać swojej odpowiedzialności za
poglądy i wybory na rzecz autorytetów, które uznają za wszechwiedzące i nieomylne. Sam
wiesz, Kasjelu, że ostatecznie tłumaczenie typu „zwiódł mnie i zjadłam”, „dała mi owoc
i zjadłem” nie będzie specjalnie skuteczne. Nieomylność w ich świecie przysługuje
zasadniczo jedynie rzeczywistości mierzalnej i doświadczalnej oraz Stolicy Apostolskiej.
Z pierwszej korzystają fizycy, z drugiej teologowie. Poza tymi dwoma autorytetami wszystkie
