Z  inwestycjami  indukowanymi  związana  jest  zasada  akceleratora  –  pokazuje  związek  między 
inwestycjami indukowanymi a dochodem narodowym.  

 
Faza ożywienia  

Połączenie  zasady  mnożnika  i  akceleratora  stwarza  możliwość  wyjaśnienia  kumulatywnych 
procesów powodujących wejście gospodarki w fazę ożywienia. Rośnie popyt inwestycyjny, rośnie 
dochód  narodowy,  rośnie  popyt  konsumpcyjny  powodujący  zwielokrotnienie  popytu 
inwestycyjnego.  Ten  rosnący  i  wzajemnie  pobudzający  się  popyt  musi  zostać  zaspokojony  przez 
wzrost stopnia wykorzystania istniejącego potencjału produkcyjnego. Jest to proces, który implikuje 
wzrost  kosztów  wytwarzania  i  zahamowania  tempa  wzrostu  stopy  zysku.  Odwrócenie  dynamiki 
stopy  zysku  wpływa  na  decyzje  akumulacyjne  przedsiębiorców.  Zaczynają  oni  ograniczać  popyt 
inwestycyjny.  To  osłabienie  inwestycji  wywołuje  ujemne  efekt  mnożnikowe  i  powoduje  dalszy 
spadek  popytu  inwestycyjnego  oraz  konsumpcyjnego.  Osłabienie  popytu  zbiega  się  w  czasie  z 
efektem podażowym wcześniej poczynionych inwestycji. Inwestycje odgrywają szczególną rolę w 
procesach  wzrostu  gospodarczego.  Oprócz  efektu  popytowego  (mnożnikowego),  inwestycje 
powiększają moce produkcyjne w gospodarce, czyli powodują efekt podażowy.  
Mówi o dualistycznym (dwojakim) oddziaływaniu inwestycji, warto podkreślić że:  

1.  Między tymi  efektami występuje  luka czasowa  – efekt  popytowy  występuje już w trakcie 

realizacji danej inwestycji, efekt podażowy zaś dopiero po jej zakończeniu.  

2.  Efekt  podażowy  uzyskuje  się  tak  długo,  jak  długo  inwestycje  są  dodatnie  (z  okresu  na 

okresu mogą być takie same, spadać lub rosnąć), natomiast do uzyskania efektu popytowego 
konieczny jest absolutny przyrost inwestycji – stabilizacja inwestycji zapewnia wzrost mocy 
produkcyjnych  (efekt  podażowy),  ale  jest  niewystarczająca,  by  uruchomić  mechanizm 
mnożnika.  

 
Okresy,  w  których  następują  zmiany  (wzrost  lub  spadek)  inwestycji,  to  zarazem  okresy  zmian 
(wzrostu  lub  spadku)  dochodu  narodowego  i  konsumpcji.  Kluczową  sprawą  dla  wyjaśnienie 
górnego  i  dolnego  punktu  zwrotnego  jest  zróżnicowanie  stóp  wzrostu  poszczególnych 
agregatowych wielkości. Ekspansja kończy się, ponieważ konsumpcji nie rośnie równie szybko 
jak dochód narodowy. Faza spadkowa osiąga kres, gdyż konsumpcja nie spada równie szybko 
jak dochód narodowy.  
 

Metody oddziaływania państwa na przebieg cyklu koniunkturalnego 

- określane są przez cele 

tego oddziaływania.  
Początkowo  występuje 

interwencjonizm  antykryzysowy

,  oznaczający  podejmowanie  działań  w 

celu  łagodzenia  skutków  zaistniałego  kryzysu. 

Interwencjonizm  antycykliczny 

przynosi 

rozszerzenie interwencji na wszystkie fazy cyklu. Oznacza to przeciwdziałanie bieżącym wahaniom 
koniunktury,  zwłaszcza  poziomu  zatrudnienia.  Polityka  gospodarcza  ma  na  celu  łagodzenie 
fluktuacji  i  zmniejszenie  amplitudy  wahań  koniunkturalnych.  Ma  ona  działać  kompensująco  w 
stosunku do wahań cyklicznych.  
Państwo  (w  praktyce  głownie  rząd)  może  oddziaływać  stabilizująco  na  gospodarkę,  przede 
wszystkim za pomocą polityki fiskalnej i pieniężnej.  
 

~ NA PEWNO BĘDZIE NA KOLOKWIUM ~ 

 

Ekspansywna polityka fiskalna (w celu pobudzenia koniunktury) 

Polega na wzrośnie wydatków rządowych i/lub spadku podatków.

 

Spadek podatków powoduje spadek przychodów do budżetu państwa, wzrost wydatków rządowych 
powoduje  wzrost  deficytu  budżetowego.  Skutkiem  tego  jest  wzrost  inwestycji,  konsumpcji  oraz 
dochodu  narodowego  co  skutkuje  wzrostem  produkcji,  zatrudnienia    oraz  wzrostu  ogólnego 
poziomu cen.  
 

 
 

Restrykcyjna polityka fiskalna (w celu hamowania koniunktury) 

Rząd dąży do zwiększenia przychodów budżetu oraz ograniczenia wydatków, co przyczynia się do 
zmniejszenia konsumpcji i inwestycji. W rezultacie obniża się poziom zatrudnienie i produkcji oraz 
zmniejsza się tempo wzrostu cen. W praktyce znacznie łatwiej jest za pomocą narzędzi fiskalnych 
prowadzić politykę pobudzającą niż politykę restrykcyjną.  
 

Ekspansywna polityka monetarna (polityka taniego pieniądza) 

Polega na obniżaniu stopy rezerw minimalnych, stopy redyskontowej oraz skupowaniu przez bank 
centralny  papierów  wartościowych,  rosną  możliwości  udzielania  kredytów  przez  banki,  rośnie 
podaż  pieniądza  i  obniża  się  stopa  procentowa,  co  prowadzi  do  wzrostu  inwestycji  i  popytu 
globalnego,  a  następnie  do  zwiększenia  zatrudnienia  i  produkcji  oraz  zwiększania  tempa  wzrostu 
cen.  
 

Restrykcyjna polityka monetarna (polityka drogiego pieniądza) 

Polega na wzroście stopy rezerw minimalnych, stopy redyskontowej oraz sprzedaży państwowych 
papierów wartościowych. Działania te zmniejszają podaż pieniądza i powodują podwyższenia stopy 
procentowej. Efektem działania tych czynników jest zmniejszenie rozmiarów kredytów, a następnie 
także inwestycji, popytu globalnego, poziomu zatrudnienia i produkcji oraz tempa wzrostu cen.  
 
 
Oddziaływania  państwa  we  wszystkich  fazach  cyklu,  tzn.  pobudzanie  wzrostu  w  fazach 
spadkowych i hamowanie w sytuacji „przegrzania” koniunktury, doprowadza niejako w naturalny 
sposób 

do interwencjonizmy rozwojowego 

(ex ante), czyli podejmowania działań zmierzających 

do zapewnienia odpowiednich warunków rozwoju gospodarczego w długim okresie. 

~ BUDŻET PAŃSTWA ~ 

Budżet państwa – 

plan finansowy zawierający dochody i wydatki państwa związane z realizacją                  

celów polityki społeczno-gospodarczej państwa, obejmujący jeden rok kalendarzowy.  

Funkcje budżetu państwa  

a.  Fiskalna

  –  polega  na  gromadzeniu  dochodów  budżetowych,  które  pochodzą  głownie  z 

podatków. Umożliwia utrzymywanie aparatu państwa i realizację przyjętych zadań. 

b.  Redystrybucyjna

  –  polega  na  umożliwianiu  dokonywania  pożądanych  zmian  w  podziale 

dochodu  narodowego.  Jej  głównym  celem  jest  niwelowanie  dysproporcji  rozwojowych 
pomiędzy regionami. Tworzy bezpieczeństwo socjalne. 

c.  Stymulacyjna

  -    polega  na  oddziaływaniu  dochodów  i  wydatków  budżetów  na  życie 

społeczno-gospodarcze,  może  stymulować  tempo  gospodarcze.  Reguluje  i  stymuluje 
kierunki konsumpcji. 

d.  Alokacyjna 

– polega na zmianie struktury wytworzonego dochodu narodowego.  

 

Skład budżetu państwa 

1.  Budżet centralny 

– dochody i wydatki centralnych władz 

2.  Budżet  lokalny  (terenowy) 

–  dochody  i  wydatki  władz  lokalnych.  Finansowany  jest  na 

sposoby: 



 

Subwencje rządowe 



 

Własne dochody – związane z zadaniami lokalnymi 

3.  Ubezpieczenia społeczne  

 
 
 
 

 
 

Zasady polityki budżetowej 

1.  Roczne budżetowanie – 

plan obejmuje jeden rok

 

2.  Zupełności – 

wszystkie dochody i wydatki muszą być ujęte

 

3.  Jedności  – 

dochody i  wydatki musza tworzyć jedną łączną  całość, w jednym  zestawieniu 

musza być ujęte.

 

4.  Jawności 

– plan musi być podany do publicznej wiadomości.

 

5.  Równowagi budżetowej – 

wydatki musza się równać dochodom

 

 

Deficyt budżetowy 

występuje wtedy kiedy wydatki są większe od dochodów. (W > D) 

Nadwyżka budżetowa 

występuje wtedy gdy dochody są większe niż wydatki. (D > W) 

 
Dochody budżetu państwa  

1.  Wpływy z podatków 

– bezzwrotne, przymusowe, świadczenie pobierane przez państwo w 

ramach przepisów prawa, w celu uzyskania dochodów na pokrycie wydatków państwa.  

2.  Cła 
3.  Opłaty skarbowe 
4.  Sprzedaże sprywatyzowanych przedsiębiorstw.  

 

Podatki 



 

Umożliwiają utrzymanie administracji 



 

Umożliwiają funkcję redystrybucyjna dochodów 



 

Zmieniają nawyki konsumpcyjne 



 

Realizują politykę antykryzysową  

 

Podział podatków 

1.  Ze względu na przedmiot 

a.  Dochodowe

 – PIT, CIT 

b.  Konsumpcyjne

 (od wydatków) – VAT, akcyza 

c.  Majątkowe

 – spadki, darowizny, od nieruchomości 

2.  Ze względu na pośrednictwo 

a.  Pośrednie

 – konsumpcyjne 

b.  Bezpośrednie 

–dochodowe i majątkowe 

 

Rodzaje obciążeń podatkowych  

a.  Opodatkowanie proporcjonalne 

– stała stopa podatkowa(jedna). Podatnicy płacą tą samą 

stopę procentową. 

b.  Opodatkowanie progresywne 

– ze wzrostem dochodów stopa podatkowa rośnie. 

c.  Opodatkowanie regresywne 

– ze wzrostem dochodów stopa podatkowa maleje.